Në javën e tretë të nëntorit 2012, u ndodha në shtëpinë e Dritëroit. I pata telefonuar Sadijes një javë më parë, sepse ajo e mbante agjendën e takimeve. Ishte tepër korrekte, pasi te Dritëroi shkonin miq e shokë pa fund. Sadija për Dritëroin ishte një poemë, një ëndërr mahnitëse, ishte si uji i burimit për buzët e thara të udhëtarit. Fytyra e saj shprehte zemërmirësinë, qe mëshirim i pafajësisë, me sy që ndriçonin nga dashuria dhe pamje që zgjonte në shpirtin e njeriut sigurinë dhe qetësinë. Vështrimi i saj e zbuste urrejtjen dhe inatin, krijonte besim dhe te ai që nuk besonte, ushqente shpresën dhe mund të pastronte edhe shpirtin e njeriut më të pandershëm. Kishe dëshirë ta dëgjoje kur fliste. Madje, dhe cigarja në dorën e saj, sepse dukej më ndryshe. I kishte lezet edhe thithja e tymit.
Tashmë Dritëroi qe i lodhur nga jeta, ndonëse shprehej optimist. Punonte me orë të tëra dhe krijonte vargje brilante. Ndonjëherë Sadija rrinte e menduar thellë dhe dukej sikur përshkohej nga një dhimbje dhe gëzim hyjnor njëkohësisht. Askush nuk mund të shkatërronte zemrën e mirë, shpirtin e pastër që qëndronte si roje e misionit të saj të madh. Ajo e dinte që fjala e Dritëroit ishte përherë e hapët, e sinqertë, serioze dhe e vërtetë. Ndaj dhe prapaskenat e dashakeqëve thërmoheshin përpara të vërtetës.
Ajo grua qe përherë e qeshur. Kurrë nuk e kisha parë të vrenjtur.
-Ç’na keni bërë me atë poezinë, na keni hapur shumë telashe, – me tha Sadija. Dritëroi e ka venë te xhami i bufesë dhe sa hyn në shtëpi më thotë: Sadije, pa shihe pak, çfarë thotë ai poeti përmetar në rreshtin e katërt?
Një muaj më parë isha me poetin Flamur Dalipaj, i cili pati shkruar një poezi të titulluar: Unë, cjapi dhe Dritëro Agolli. Mua më pëlqeu dhe i thashë t’ia shpiem bashkë Dritëroit. Ashtu bëmë. Ja dhe vargjet e saj:
Një ditë unë dhe Dritëroi
Zbritëm poshtë nga përroi
Erë e ftohtë plotë freski
Pinim ujë, pinim raki.
Dhe nën hijen e një rrapi
Ndjemë ne, një erë cjapi,
I them unë mikut tim:
Po rri cjapi në mërxim.
Pi raki, o Dritëro,
Po pa mish nuk ke ç’e do,
Vetë ka ardhur cjap azgani,
Porsi breshka te nallbani.
Tundi kokën Dritëroi,
Hodhi sytë nga përroi.
Mik, më tha, mendohu thellë,
S’theret cjapi për një thelë.
Cjapi fjalët i dëgjoi,
Tundi mjekrën, u ngrit shkoi.
E me vete thosh i mjeri,
Mirë që s’qe Zylo Kamberi.
Sadija mbushi gotën e rakisë dhe ma vuri përpara. Dritëroit jo.
-Mbushe dhe gotën time, – i tha ai. – Po s’e mbushe plot, hidhi pak.
-Jo Dritëro! Të lutem, ke pirë shumë sot! Dhe u drejtua nga unë: – Je i shtati që vjen vizitë. E merr me mend vetë sa ka pirë.
-Mirë moj Sadije, po sikur nuk shkon kjo punë. Nuriu e ka prurë rakinë me vete. Andej nga është ky, nuk kapërcehet gota pa u trokitur.
U çua Sadija dhe e mbushi gotën. Bëmë gëzuar. Dritëroi më pyeti:
-Hë, ç’na thua ndonjë gjë të mirë?
-Kemi konferencën shkencore për 100-vjetorin e Pavarësisë, – i thashë. – Kjo është gjëja më e mirë që mund të them.
-Ashtu është, – tha mendueshëm poeti i kombit. – Dita e 28 Nëntorit harmonizon të kaluarën me të ardhmen dhe i kapërcen politikat dritëshkurtëra të partive, të cilat shpesh herë bëhen antikombëtare. Në këtë 100-vjetor të gjithë duhet t’i fryjmë erës së bashkimit, jo ndarjes. Se ne shqiptarët jemi të çuditshëm, secili do të jetë i parë. Shqiponja në Flamur ka dy kokë, për të parë armiqtë e mundshëm nga çdo krah që të vijnë, jo për ta bërë shoqërinë shqiptare me dy kokë, pasi në këtë mënyrë Flamuri është i kërcënuar. Dalin njerëz të ndryshëm e thonë se flamuri është ngritur në qytetin e tyre, dy apo tri ditë para 28 Nëntorit. E thonë me qëllim që, ata dhe qyteti i tyre, të dalin mbi të tjerët. Këtu ka një të vërtetë, që lidhet po me Ismail Qemalin. Duke udhëtuar drejt Shqipërisë për të realizuar misionin e tij të mëvetësisë, lajmin e mirë ua dha patriotëve dhe i këshilloi që të ngrihej flamuri ku të mundej, pasi kështu do të krijohej mjedisi i nevojshëm festiv. Por asnjë veprim i tyre nuk mund të zëvendësojë Vlorën.
– Po të ishte kështu, i pari ka qenë Përmeti, – i them unë, – pasi e ka ngritur flamurin më 17 korrik të vitit 1911. Tri ditë më pas, konsulli austro-hungarez njoftonte ministrin e Jashtëm në Vjenë, që banorët e Përmetit, pasi dëbuan kajmekamin dhe shpallën autonominë, hoqën flamurin gjysmëhënë dhe vendosën flamurin e tyre, një copë e kuqe me shqiponjën e zezë.
-Jo, – tha Dritëroi duke qeshur, sepse ka të tjerë që e kanë nxituar më shumë. Poeti Agim Shehu citon Zenel Merjon, që thotë se në Kurvelesh, flamuri i kuq me shgabën e zezë dykokëshe, është ngritur më 12 maj 1911. Madje, këtë ngjarje, populli e ka gëdhendur në vargjë:
Hiqe atë gjysmë-hënë, skëterrën e osmanllisë,
gre në vënd të saj Flamur – zhgabonjën e Lirisë.
Flamuri është ngritur edhe në Kosovë. Gjithë shqiptarët ishin përfshirë në luftën për pavarësi, por 28 Nëntori, mbetet përherë i shenjtë, i njohur botërisht.
Sadija ndiqte bisedën dhe sytë i mbante te gota e Dritëroit. E kishim mbushur sërish. Gjeti momentin dhe e ktheu vetë, me fund.
-Më mirë të sëmurem unë, se sa ti, – i tha ajo dhe e puthi në ballë.
Unë mendova se Dritëroi do të mërzitej, ndaj nxitova dhe i thashë:
-Je me shumë fat që ke Sadijen, një ëngjëll mbrojtës, me një kujdes që tejkalon kufijtë e dashurisë. Ajo është pjesë e shpirtit, e mendjes, e çdo qelize të trupit tënd.
Dritëroi buzëqeshi.
– Ne kështu bëjmë, – tha ai. – E duam njëri-tjetrin. Dashurinë nuk mund ta mbash në dorë. Ajo ndihet vetëm në zemër. Duke qenë se shprehet nga njerëzit, mbetet ndjenjë të cilën mund ta rrezatoj vetëm individi. Aftësia për të gjeneruar ndjenja dashurie është e pakufishme. Kur njeriu dashuron, është në harmoni me universin, ndihet mirë me vetveten. Ndërsa kur mbyllet në mendime negative, do të ndjejë sikletin, dhimbjet e lëngimet dhe të duket sikur çdo ditë është e dhimbshme.
Pyes Sadijen: – Më thuaj sinqerisht, si mundesh t’u bësh ballë gjithë këtyre vizitave? Ke punët e shtëpisë, kujdesin për Dritëroin, për punimet e tij, për gjithçka.
-I përballoj me zemër, me respekt e dashuri, pasi të gjithë ju që vini na doni, në të kundërt nuk do të vinit, – tha buzagas ajo.
– Kjo është sjellje princeshe, është një mrekulli, – i them unë. – Kështu silleshin nënat tona fisnike, por në kushte të tjera, pa këtë ngarkesë. Je me të vërtetë heroinë!
-I the shumë mirë, – ndërhyri Dritëroi, dhe i ndezi cigaren. – Është me të vërtetë heroinë. Ka mbajtur përherë barrën e shtëpisë. Unë ikja me shërbim, ajo kujdesej për mua e fëmijët. Ndonjëherë edhe unë vihem në siklet. Por, po të mos ishte e tillë Sadija, as unë nuk do të isha ky që jam. Në muajin shtator na ngjau të kishim përditë njerëz. Katër ditë me radhë i takoi të mos flinte. Kishim miq. Tavolina plot. Këngë e dolli gjithë natën. Unë edhe dremis nga pak ditën, por ajo s’ka kohë fare. Të katërtën ditë na erdhën prapë miq të largët. Sadija me zor qëndronte në këmbë. Meze kishim me bollëk, se ashtu qe puna. Tavolina u shtrua menjëherë. Pata shtypur dy tableta nga ato gjumëndjellëset dhe i mbaja mbështjellë në një copë letër. Kur tavolina qe shtruar e nuk mungonte gjë, Sadija u ul dhe po ndizte cigaren. Gjeta rastin dhe pluhurin që kisha në letër e hodha në gotën e saj. Pas pak Sadija e piu menjëherë, pasi kishte etje. Unë e mbaja nën vëzhgim. E pashë që po i mbylleshin sytë dhe i thashë të shkonte të shtrihej një gjysmë ore, pastaj të vinte prapë. Dhe e shoqërova deri te dhoma. E zuri gjumi menjëherë. U zgjua të nesërmen në ora dhjetë. Kjo qe gjë e mirë për të dy palët. Ajo shpëtoi nga pagjumësia, por edhe në shpëtuam nga ndërhyrja e saj. Pimë raki sa deshëm e kënduam deri në mëngjes.
-Vërtetë grua si Sadija nuk ka, por edhe ti ia ke shpërblyer, madje dhe ndjesë i ke kërkuar, – i them unë. Dhe recitoj vargjet:
…Në çast më pushton një ndjenjë fajësie dhe malli,
Para saj i vetëm, para saj i pagjumë,
Dhe mbulohet me rrudha të dëndura balli
Dhe them me vete: grua e dashur, të kam lodhur shumë…
-Tani ta bëjë dhe unë si Xhevahiri, – tha ai, dhe më përqafoi. Kështu u ndamë.
