Suplementi Pena Shqiptare/ Dritëro Agolli: “Egërsia”

760
Jeta ndonjëherë është e tmerrshme, or mik.
Disa në këtë jetë kanë patur fat më të llahtarshëm se ata që ranë në luftë, or mik…
Nga një bisedë
1. Kali im ndali para portës me avlli të lartë. Ai që ngrohej në diell bashkë me një qen të madh e të dobët, shikoi nga unë i frikësuar dhe u ngrit.- Mu-mu-mu! Tha diçka të pakuptuar nëpër hundë dhe shtyu portën. Edhe qeni e ndoqi dhe u fsheh prapa portës. Pas pak, kanata u hap prapë dhe unë pashë një fytyrë të shtrembëruar dhe një gjuhë të gjerë të dalë nëpër dy buzë të trasha si mëlçi. Mu-mu-mu – bënë dy buzët e trasha si mëlçi. Edhe qeni e nxori surratin e tij të shëmtuar e të përgjumur dhe më hodhi një vështrim indiferent.

– Cili është ky që po më përshëndet me një delikatesë të tillë? – i thashë shoqëruesit tim, që kish zbritur nga kali dhe qeshte.
– Gani, Gani! Ky shoku do të na vjedhë qenin! – i thirri shoqëruesi im njeriut me qen.

– Ti pyet se cili është ai? Nuk e ke dëgjuar, Gani Bredhin? – u kthye nga unë shoku im. – Gani Bredhi është me nam këtej. E atëherë, nëpër atë portë të vjetër me një kanatë të kalbur e të mbërthyer me copëra llamarine, para syve të mi rrodhi një jetë me aq trazira dhe aq drithërima, sa unë druhem ta shkruaj, se do të duket si një përrallë e frikshme, e pabesueshme…Ndodhi kështu! Në një dimër të ngarkuar me dëborë, në këto anë, u vunë re ca të panjohur. Në fillim, ata dukeshin e zhdukeshin nëpër portën e kësaj shtëpie të shtyrë rrëzë malit, pastaj humbën. Po kjo kanatë, mbrëmjeve kërciste dhe këtej dilte një njeri me një thes mbi shpinë. Njeriu merrte përpjetë malin dhe kthehej, kur fundosej në errësirë edhe mali, edhe shtëpia me avlli, edhe porta me kanatë të kalbur.Një ditë, para portës erdhën tre veta me automatikë, erdhën nëpër dëborë dhe erë. Ata trokitën në kanatat e ngrëna nga krimbi. Një grua, me fytyrë të verdhë e me sytë me rreth mavi, hoqi llozin dhe njerëzit me automatikë hynë brenda. Pranë oxhakut ngrohej një burrë, i cili kur i pa të ardhurit, u ngrit në këmbë. Ishte i gjatë dhe duart i kishte të mëdha. Qëndronte i heshtur dhe gjakftohtë.- Në emër të popullit je i arrestuar! – tha njëri nga ata të tre. Gruaja dhe një djalë dymbëdhjetëvjeçar shikonin pa folur herë burrin e gjatë, herë ata të tre, herë njëri- tjetrin. Porta u hap. Njerëzit me automatikë dhe burri i lidhur u zhdukën në bardhësinë e dëborës që hidhte era.Nuk kaloi ndonjë kohë e gjatë, kur në prag të portës u dukën përsëri të tre njerëzit me automatikë dhe burri, i cili këtë herë duart nuk i kishte të lidhura.- Mund të ketë qenë ndonjë gabim! – i tha njëri nga ata gruas në hajat, kur dy të tjerët ishin ulur me të zotin e shtëpisë pranë zjarrit, mund të ketë qenë tjetër kush ai që u shpinte bukë diversantëve. Po ne kemi pasur informata, se një njeri çdo mbrëmje dilte nga kjo portë me një thes mbi shpinë…Dymbëdhjetëvjeçari dëgjonte dhe shikonte një herë të atin, një herë njerëzit e sigurimit. Duke gjykuar, sipas fytyrës së tij, nuk i vinte mirë që ndodhi në këtë mënyrë. Ai diçka donte të thoshte, diçka që ndofta kishte shumë kohë që e kishte menduar, po heshtte. Kjo dukej në sjelljen e tij, në qëndrimin e tij, në fytyrën e tij. Duke e vështruar atë mund të arrije në përfundim, se ai nuk ishte një fëmijë dymbëdhjetëvjeçar, po një djalë i pjekur, me logjikë dhe forcë vullneti. Dymbëdhjetëvjeçari tha: – Unë e di kush është ai njeri që del me një thes në kurriz çdo mbrëmje; unë e di. Ai në thes fuste edhe mish dele, bile edhe një dash të therur. Ky është babai im. E kam marrë vesh. Ai mban diversantët me bukë. Burri u ngrit. Rrëmbeu sëpatën që ishte në qoshe të dhomës dhe u turr nga fëmija. Të dy të tjerët e kapën. Gruaja ngriu në këmbë. Duart e atij përsëri u lidhën…

2. Tetë vjet kaluan në oborrin e asaj shtëpie pa u ndjerë zëri i të zotit. Po në një vjeshtë, kur ahet filluan të hedhin fletët mbi çatinë e vjetër, njëra nga kanatat e portës u hap dhe në oborr hyri burri. Ai ishte mplakur, sytë i ishin thelluar dhe kokën e kishte të qethur. Kthehej nga burgu. Djali, tanimë njëzetvjeçar, iu hodh në qafë, gruaja qeshi. Burri qëndronte i ftohtë. Tetë vjet larg vatrës, tetë vjet! Natyrisht ky ishte një gëzim, që ai u kthye në vatrën e tij, që ndjeu erën e këndshme të mureve të shtëpisë dhe afshin e druve të lisit që digjeshin, që kërcisnin, që lëshonin tymin e ëmbël. Mbrëmjeve rrinte pranë zjarrit duke mbushur dhe zbrazur çibukun, duke menduar e kujtuar diçka të largët. Fliste pak dhe nuk e shikonte në sy të birin. Ai fshihte përbrenda një zemërim dhe ky zemërim ziente i egër, i furishëm dhe priste gjithnjë rastin që të shpërthente, s’ka gjë se ky shkak mund të ishte i vockël. Ndonjëherë, një shkëndijë mospërfillëse bie në një çipi bari të thatë dhe ndez një zjarr të madh, të cilin, edhe sikur të mblidhet gjithë fshati, nuk mund ta shuajë. 

– Flokët e qethura po të rriten, baba! – i tha një mbrëmje i biri, duke ndenjur me të pranë vatrës. Babai nuk foli, po vrenjti vetullat. Dhe kur gruaja qeshi, ai thirri: 
– Me mua shaka mos bëni! Ti mos zbardh dhëmbët! – i tha ai të shoqes pa shikuar nga i biri. Nisi një shi. Një pikë filloi të pikojë në mes të truallit. Babai qëndroi pranë dritares, duke shikuar shiun që binte dhe duke ndjerë trokitjen e pikës mbi kusinë që gruaja kishte vënë për të mos u lagur trualli. Burri u kthye nga i biri, po pa e shikuar në sy. 
– Të dielën do ta nxjerr në pazar kalin. Duhet shitur, të ndreqim shtëpinë – tha ai. 
– Së shpejti ndahen të ardhurat e kooperativës, – tha djali, – lekë do kemi, pse ta shesim kalin? 
– Ah, prit gomar të mbijë bar! Të dielën unë do ta shes kalin – përsëriti babai me një ton të prerë. 
-Kalin ia kam premtuar kooperativës – tha djali. Burri u kthye përnjëherësh nga i biri. 
– Të thashë se kalin do ta shes të dielën. Mbaroi. Pa fjalë! – tha ai.
– Kali është imi. – tha djali.
– Yti? – pyeti babai, dhe duart nisën t’i dridheshin.
– Po i kujt? -pyeti djali.
– Kush është kryetar familje, unë apo ti? – shtrëngoi dhëmbët e prishur babai.
– Aq më bën mua kush është. Puna qëndron këtu: kalin, të lutem shumë, lere rehat! – tha djali. Në dhomë dëgjohej vetëm pika që binte në kusi. At e bir u shikuan sy ndër sy dhe heshtën për një çast, bile ata prenë edhe frymëmarrjen në ato sekonda.

– Maskara! – thirri babai duke u dridhur i tëri. Kjo thirrje ishte një thirrje histerike prej një njeriu me karakter. Djali nuk iu përgjigj.- Maskara! – thirri babai përsëri dhe e shtypi kutinë e duhanit me dorën e fortë. Djali prapë nuk u përgjigj.- Maskara! – thirri babai për të tretën herë. – Unë të kam bërë kokën, ti kërkon të më vërtitësh si të dojë qejfi. Tetë vjet ndenja në burg për hatrin tënd! Ti më bëre të mos kem guxim t’i shoh njerëzit në sy…

– Në burg s’të futa unë, po koka jote – tha djali, duke i hedhur një vështrim nënës, që ishte ngritur dhe shikonte e frikësuar. Ky shikim kërkonte mbështetje në sytë e nënës.
– Maskara! – thirri edhe një herë burri i gjatë.
– Mjaft, se ngrite më këmbë mëhallën. – i tha i biri dhe u mat të dalë. Po i ati e zuri për jake me duart e trasha dhe e shkundi. Djali u mundua të shpëtojë nga këta krahë të fuqishëm. Jaka e xhaketës mbeti në duart e babait. Nëna u hodh t’i ndajë duke u lutur. Burri shtriu krahun dhe rrëmbeu një hu të gjatë, që ishte në qoshe të dhomës. E ngriti lart dhe me sa fuqi që pati, ia lëshoi mbi kokë të birit, po djali lëvizi pak dhe huri e zu në krahun e djathtë. U dëgjua një krismë e rëndë, sikur diçka u thye. Djali u shtri pa ndjenja në truall. Dëgjohej vetëm pika që binte në kusi… Një javë të tërë, i shtrirë në dyshek, ai nuk foli. Pas një jave, filloi të lëshojë ca tinguj pa kuptim. Njërin krah dhe njërën këmbë nuk e lëvizte fare. Po t’i jepje hante, po ta lije rrinte pa ngrënë. Ushqimin ia jepte me lugë e ëma. – Mu-mu-mu! – i përgjigjej djali. Një mjek që erdhi, e pa, tha se djali kish mbetur për jetë idiot. Nuk kaloi edhe shumë kohë, kur fytyra e tij e këndshme filloi të marrë një pamje tjetër.

3. Babai iku nga fshati dhe punoi në një pyll muaj të tërë. Në atë pyll piu dhjetëra kilogram duhan, pastaj shkoi si gurthyes në një gurore të largët, që përgatiste gurë për çakëll të rrugëve. Po më në fund, ai erdhi në shtëpi akoma më i rrudhur, akoma më i vrenjtur, akoma më i heshtur. Ai thithte çibukun në vatër. Idioti tërë jargë rrinte në qoshe të odës dhe bënte “mu-mu-mu”. 

– Të meremetojmë dhomën tjetër. Nuk mund të rri dot bashkë me këtë – i tha burri së shoqes. – Nuk mund! 

– Mu-mu-mu, bëri idioti. Era trokiste në xhamet. Llamba digjej në cep të oxhakut. Idiotin e zuri gjumi në qoshe të dhomës. Ai ishte shtrirë në kurriz, kishte hapur gojën dhe nga të dy cepat e buzëve dilnin jargë. Burri pinte duhan. Rrathët mavi të syve të nënës ishin bërë më të mëdhenj. Burrë e grua shuan dritën dhe ranë të flenë. I biri murmuriste në gjumë:

– Mu-mu-mu! Babai mbylli veshët me duar. 
– Nuk mund ta dëgjoj! – thirri ai. 
– Mu-mu-mu! – iu përgjigj i biri. Dhe ai atëherë u hodh nga dysheku, u vesh dhe ndenji gjer në mëngjes pranë vatrës. 

Do dëshironte të shkonte tek ndonjë shok, të kuvendonte, të pinte një duhan bashkë, po në fshat të gjithë ia kishin kthyer shpinën. Bile kur dilte në rrugë, gratë e shikonin nga dritaret dhe pëshpëritnin: 
– Ja, ai! 

E ai e dinte se njerëzit nuk e përfillnin, nuk e donin. Atë e mundonte heshtja e tyre, kur i takonte rastësisht në rrugë. Kjo ishte një heshtje egër, e dëshpëruar, e hidhur. Ata heshtnin kur e shihnin, po ndërmjet tyre e shanin dhe e quanin të poshtër. Ç’është e vërteta, kishte edhe të tjerë që ia kishin thënë në sy, haptazi, se e urrenin dhe nuk donin ta shikonin në fshat. Një ditë u zhduk. Banorët e atij fshati nuk e panë më të dilte rrugicave. E pati parë vetëm rojtari i pyllit, që e kishte gjetur të varur në një degë ahu të lashtë me rripin e pantallonave të veta. Kishte varur veten. Kështu pat mbaruar kjo histori, kjo histori e Ganiut dhe e të atit të tij. Ne i ramë kuajve dhe u fshehëm në pyllin e dendur.


Sigal