Sot, 174 vjetori i lindjes së përfaqsuesit të Rilindjes Kombëtare Shqiptare Naim Frashëri. Poezitë “Tradhëtarët” dhe “Atdheu” shërbesa më e madhe për idealin e Kombit. Agolli: I heqim kapelen dhe themi: Punove mirë, usta ! Ja dokumentat origjinale

Një temë e dashur për rilindësit ishte ndjenja e dashurisë dhe mallit për atdhe

 

 

Naim Frashëri ( 1846-1900 )

 

Naim Frashëri është figura më përfaqësuese e Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Lindi në 25 Maj tw vitit 1846 në fshatin Frashër dhe vdiq në vitin 20 Tetor 1900. Jetoi në Frashër deri në moshën 19-vjeç. I detyruar emigroi jashtë atdheut. Zjarrin e mallit dhe të dashurisë për Atdhe e përjetësoi nëpërmjet vargjeve, që edhe sot tingëllojnë aktuale

Atdheu

Naim Frashëri

 

O Atdhe ! Më je i dashur sa më s’ka!

Më je nënë, më je motër e vëlla.

Nga ç’ka rrotull më i shtrenjti ti më je,

je më i miri nga çdo gjë që ka ky dhe.

 

Ty përditë nëna ime të ka parë,

dheu yt në fund atë e pati marrë.

Numëruar t’i pat lulet syri i saj,

tek ti lindi, tek ti vdiq ajo pastaj.

 

 

Ti ke parë gjysh-stërgjyshërit e mi,

dhe eshtrat e tyre tretur i ke ti.

O shpirt; teje ata kurrë s’qenë ndarë,

pranë teje patën qeshur, patën qarë.

 

Nëna ime vdiq, ndaj ty të kam sot nënë,

nënë që s’ke vdekje kurrë, faqehënë.

Begatoje, o imzot, ti këtë vend!

Falu njerëzve mbrothësi e falu shend!

 

Hi u bëfshin kurdoherë; armiqtë e tij!

Gaz përjetë paçin zotërit e tij!

I begatë, i lulëzuar qoftë ai,

Një të ardhme pastë plot me lumturi!

 

TRADHËTORËT

 Naim Frashëri

Shokë, kemi në mes tënë

shum’ armiq’ e tradhëtorë!

Popo, mos u qoftë thënë,

veç që s’kanë gjë në dorë!

 

Harruanë Mëmëdhenë,

dh’ e lanë kombinë tënë

e një tjetërë na gjenë!

Popo, mos u qoftë thënë!

 

Lanë zonjën’ e lëvduar

e zunë një kurvë shtrigë,

të ndyr’ e të mallëkuar,

të fëlliqur e të ligë!

 

Lanë mëmën të zhveshur

dhe mundohenë për botë,

pa dhe bota, duke qeshur,

u thotë: Mundohi kotë!

 

Qysh u bënë Efialtë,

e nuk’ e njohin të mirën,

uthullën pendehin mjaltë

edhe dritë errësirën!

 

Buk’ e Mëmëdheut i zëntë

tradhëtorët e pabesë,

dhe zoti dërmën u dhëntë,

kurrë mos paçinë pjesë!

 

Miqt’ armiq i kanë bërë,

armiqëtë miq i zunë,

qysh janë fyell të tërë,

ç’është kjo e madhe punë?!

 

Fajn’ e madh kur do ta njohin

njerëzit e mallëkuar?

Dritënë pse nuk’ e shohin,

apo janë të verbuar?

 

Janë së gjithash të marrë

dhe të liq me të vërtetë,

Mëmëdheut i bëjnë varrë,

po do të bienë vetë.

 

Se mbretëron e vërteta,

s’dei kurrë gënjeshtr’ e shkretë;

t’ish ashtu, qe prishur jeta,

s’kish mbetur gjë e vërtetë.

 

Ata turpinë fitojnë,

nder’ e tyre posht’e hedhin,

dhe armiqëtë gëzojnë,

e në errësirë bredhin.

 

Nuk është kurrë harruar

dh’e mira dh’e lig’ e shkretë,

të gjitha janë paguar,

s’ka mbeturë gjë në jetë…

 

Opopo, ç’turp kanë marrë,

janë bërë tradhëtorë,

dhe s’janë më shqipëtarë,

se nga kombi hoqën dorë!..

 

Vëllazërin’ e harrojnë

dhe kombin’ e mëmëdhenë,

dhe armiqëtë dëgjojnë

edhe s’dinë se ku venë,

 

Hiqni dorë, hiqni dorë,

mblidhni mend’ e turpërohi;

mos u bëni tradhëtorë,

se pastaj do të pendohi!

Fjalë të urta në vargje nga Naimi për mëmëdhenë

Kombin tënd e mëmëdhenë,

lipset shumë t’i duash,

më tepër se vetëhënë,

nga shpirti të mos i shquash.

 

Nga gjithë bota më parë,

të nderojmë Shqipërinë.

Të duam shqipëtarët,

dhe shqipen si perëndinë.

Sot 174-vjetori i lindjes së përfaqësuesit  të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, Naim Frashëri

Dritëro Agolli

Punove mirë, usta!

Naimi është fëminia e poezisë sonë. Koha kalon, poezia rritet e maturohet, por për të mbetet e bukur fëminia. Dhe megjithatë Naimi nuk është vetëm fëminia e poezisë sonë, ai ishte nga ustallarët e vërtetë që vuri gurin e parë të sigurt në themelet e saj. Për këtë gjithë brezat poetikë i kanë hequr dhe i heqin kapelën, se nga ai kanë patur ç’të mësojnë. Ai ka qenë, ndofta, punëtori zemërgjerë më i madh i gjithë poetëve shqiptarë. Me punën e tij të rëndë krijoi në Shqipërinë e kohës së vet poezinë moderne, vjershërimin modern që gjer atëherë mungonte. Hoqi nga fjalori poetik gjithë vjetërsirat që ia mernin frymën gjuhës së gjallë. Fjalën perlë e nxori nga pluhuri i kohës, e bëri të shkëlqejë me tërë bukurinë e saj dhe tregoi se ç’mundësi të pafundme kishte shqipja për të shprehur në art mendime të mëdha.  Fjalën ai nuk e mbajti për të qëndisur stolira më vete, por e nxori në udhë të gjërë për t’i shërbyer idealit të tij të lartë, idealit të Shqipërisë së lirë. E çfarë s’bëri ai me atë fjalë! Shkroi poema e vjersha, shkroi këndime e punime pedagogjike, shkroi fjalë të urta dhe esse! Naimi është një det i gjerë. Ky det ka ujra të kulluara e të turbullta, ka valë të mëdha e valë të vogla, ka shkumë të bardhë e shkumë të murrme. Te Naimi mund të futesh si në një labirinth, në të cilin  mund të ngatërrohesh po mos njohe kohën naimjane. Krahas vargjeve të shkëlqyera, do gjesh vargje naive gjer në bejte, krahas mendimeve më të përparuara të kohës së vet, do të gjesh edhe mendime qe nuk janë të denja për atë. Por i padiskutueshëm mbetet ideali i tij i madh: lufta për lirinë e Atdheut. Kësaj lufte ai i fali gjithçka: krijimin, mendjen, trupin. Unë gjithnjë e kam përfytyruar Naimin si një qiri që digjet për t’u ndritur të tjerëve. Shqipëria i thërriste: “ndrit”! dhe ai digjej e ndriste. Nuk kish kohë as të ruante veten, as të ruante përsosmërinë e artit të tij. Nuk kish kohë as të ruante veten. Shumë herë nga ky nxitim i madh, nga ky nxitim nën dorën e fuqishme të Shqipërisë që e shkundëte dhe i thoshte me ngut: “shkruaj”, Naimi sakrifikoi artin, gjënë më të shtrenjtë të tij. Ai ndofta linte përgjysmë një vjershë, që mund të bëhej e mrekullueshme, dhe shkruante një këndim për çunat analfabetë të Shqipërisë së robëruar. Vjershën e linte dhembje të madhe, por nuk kishte ç’të bënte. Vallë Naimi që ka bërë aq gjëra të mrekullueshme, nuk ishte i zoti të bënte lirika initme e peizazhe, e vjersha dashurie të përsosura, puro-art? Edhe këtë e bënte, por ai ishte militant dhe si militant kish një mision të lartë historik. Këtë militantizëm kanë mësuar poetët shqiptarë nga mësuesi i tyre  i nderuar. Brez pas brezi kështu e kanë quajtur krijimtarinë poetike poetët tanë: punë militante. Ata që e kanë shkëputur krijimtarinë poetike nga nga misioni militant, nga shërbimi ndaj popullit, kanë dështuar si poetë edhe në se kanë patur talent. Në kohën kur jetonte ai, krijonte në Francë edhe Sharl Bodleri. Njëmbëdhjetë vjeç ishte Naimi, kur Bodleri botonte “Lulet e së keqes”. Mund t’i shkruante edhe ai “ Lulet e së keqes”, por këtë s’e bëri, shkroi “Lulet e Verës”, se kjo i duhej Shqipërisë. Ne poetët kemi mësuar e mësojmë nga militantizmi i Naimit, po edhe nga ëmbëlsia e gjuhës së tij, nga tingulli i fjalës së pastër. Fjalën naimjane të duket sikur e prek me dorë, të duket sikur dëgjon jehonën e saj tek ecën nëpër male. Dhe ti duke vërshëllyer e përsërit me vete. Kudo të ndjek ajo fjalë, se ai me punën e tij, do të thosha prej bualli, e pastroi nga ndryshku i huaj, e pastroi siç pastrojnë ustallarët mermerin për të shkëlqyer. Më kujtohet një shprehje e Rafaelit, afërsisht kështu: “kur gjithë bota qan, ti nuk duhet të qeshësh”. Kur Shqipëria qante, Naimi nuk qeshi me artin e vet, nuk u muar me cikërima dhe bëlbëzime poetike, por e vuri artin në shërbim të shoqërisë. Prandaj ne i heqim kapelën dhe themi: “punove mirë, usta”!