Babaçe Faiku “Arkitekt” i shkollës së Aviacionit

Flet ish-aviatori dhe dramaturgu Bashkim Kozeli:

BABAÇE FAIKU  “ARKITEKT” I SHKOLLËS SË AVIACIONIT

– Nuk mund ta harroj ditën,  kur po vinim me tren nga Moska për në Shqipëri, na thanë në mes të natës, do ikni

– Në tre vagonët e  fundit  ishim mbi 80 oficerë e studentë të aviacionit që rrinim si të trullosur

– Në stacionin e Voronezhit  na u tha se treni do qëndronte  30 minuta, por provokuan,  qëndruan 5 minuta e desh ngelëm aty

-Njëherë nuk parashikova mirë kohën dhe filloi stuhia, mos të ishte Babaçja, avionët kushedi se si do ta pësonin

– Shkollë, përveç  Bashkimit Sovjetik, ndër gjithë  vendet e ish kampit socialist, kishte vetëm Çekosllovakia

-Si Babaçja përshtati avionët  “Jak”  për të mësuar pilotët e ardhshëm

Albert Z. ZHOLI

-Ju keni qenë pjesë e Shkollës së  Aviacionit në Vlorë, çfarë kujtimesh ruani?

Krijimi i Shkollës së  Aviacionit në Vlorë përkoi me 50 -vjetorin e Pavarësisë. Atëhere ende nuk ishte ngritur Monumenti i Madh në Sheshin e Flamurit. Por mund të them se, në atë kohë, ngritja e kësaj shkolle  elitare ushtarake,  ishte fragment i denjë i Monumentit  të Madh të Pavarësisë, që u  vendos më vonë.                                                                                                                               Pse ?

Sepse  ishte heroizëm  të  çelej një shkollë e tillë në kushtet kur sapo ishim shkëputur nga superfuqia sovjetike dhe,  si gjithë ushtria, edhe aviacioni, u sabotua në furnizimin me teknikë e armatim sipas marrëveshjeve. Qindra studentë ushtarakë u kthyen nga ish Bashkimi Sovjetik, pa përfunduar studimet. Prej tyre, dhjetëra studentë për pilotë e për specialitete të tjera të kësaj arme. Mes këtyre studentëve aviatorë  që u kthyen, isha edhe unë. Çështë e vërteta, nga gjithë ai konflikt shtetëror, ekonomia e vendit ishte në ditë të hallit. Grupin tonë, që kishte përfunduar programin e vitit të parë të fluturimeve, nuk po dinin ku ta çonin dhe çfarë të bënin me ne. Na grumbulluan, së pari, në një repart artilerie tek Rrapi i Treshit. Sa për ushqim fluturuesi, nuk bëhej fjalë… Madje as lugët nuk na mjaftonin dhe, për të ngrënë fasulet, përdornim  si lugë qoshen e kores së bukës. Pas disa javësh u organizuam pranë fushës së aviacionit, Laprakë, sipas një programi këmbësorësh, (rregullore disipline, rreshtore  etj). Ëndrra jonë ishte ndërprerë në mes. Nuk  mendonim asgjë tjetër, veç kur do vinte dita  të fluturonim ? Edhe sot çuditem si e përballuam  atë stres psikologjik për muaj me radhë ! Ndoshta ishte meritë e eprorëve, që na mbanin me shpresë e optimizëm, të cilët rrinin pranë nesh edhe në kohën e lirë. Por  unë mendoj se ishte diçka më e rëndësishme që na bënte të përmbajtur:  acarimi i marrëdhënieve shtetërore  dhe provokimet ndaj nesh atje ku studiuam, apo  gjatë kthimit për në Atdhe, na kishin burrëruar dhe na e kishin ndezur  edhe më shumë prushin patriotik.

-Kur dhe si erdhët nga ish BS-ja?

Nuk mund ta harroj ditën,  kur po vinim me tren në Moskë, e mandej për në Shqipëri. Në tre vagonët e  fundit  ishim mbi 80 oficerë e studentë të aviacionit. Në stacionin e Voronezhit na u tha se treni do qëndronte  30 minuta. Pothuaj të gjithë zbritën të blinin  ç’të mundnin  me te hollat që na kishin mbetur në xhep,  sepse na patën grumbulluar në mes të natës dhe na nisën menjëherë. Në të vërtetë, treni  qëndroi në stacion  jo 30,  por vetëm pesë minuta. Provokim i hapur. Unë nuk kisha  zbritur nga vagoni  dhe në ato çaste, i alarmuar, po shikoja përjashta se si shokët tanë po turreshin duke  kapërcyer gardhet e çdo pengesë tjetër për të arritur trenin.  As nëpër filma nuk kisha parë një skenë masive kaq dramatike. Dikujt nga ne në vagon iu dha dhe tërhoqi dorezën e  frenimit. Hynë me vrull dhjetëra të parët. Ndërkohë i tërhoqën dorezat  për frenim edhe në dy vagonët  e tjerë ku ndodheshim  ne. Tri  herë treni u detyrua të ndalojë. Dhe në të tri herët, hynë si dallgë furtune  shokët, që pyesnin gjithë merak për njeri- tjetrin. Një  “urra !” e fuqishme buçiti plot entuziazëm. Asnjë  nuk kishte mbetur në stacion. E shënova  këtë episod për të theksuar edhe një herë se, pavarësisht që ishim të rinj, fryma e lartë e atdhedashurisë në atë periudhë, na kish bërë më të pjekur  e  më të duruar ndaj  vështirësive që po hasnim…

-Latë studimet për aviacion në mes, cila ishte ëndrra juaj tashmë?

Dëshira e  vetme jona ishte të hapej qoftë edhe një kurs i thjeshtë  fluturimi,  ashtu si vite të shkuara në regjimentin e Kuçovës (ish Q.Stalin). Mirëpo avionët  e dikurshëm  mësimore me helikë  “JAK18-U”,  nuk ishin më të përdorshëm. Në këtë hall e nevojë u gjendën dy  mjeshtra teknikë të talentuar, kuadrot Tajar Ramadani dhe Thoma Ngresi, të cilët  bënë një mrekulli : në  hangarët ku  kishin mbetur avionët e papërdorshëm,  Tajari  dhe Thomai  zbërthyen  pjesët e  padëmtuara dhe me to  montuan tre avionë  të gatshëm për fluturim. Kështu, me këta tre avionë  dhe me tre instruktorët  e parë, Hamit Ulqinaku, Refit Jazo dhe Flamur Micko, grupi ynë arriti të fluturojë deri në 50 orë secili. Më duhet të them me keqardhje, që unë dhe disa shokë të tjerë nga grupi, nuk e realizuam këtë program, sepse, kohë më parë, Komisioni mediko-legal na kishte nxjerrë  të paaftë. Po ashtu, një pjesë nga ky grup, bashkë dhe me të tjerë, u nisën për në Kinë dhe vazhduan atje programet e fluturimit.

-Por, le të kthehemi tek historiku i Shkollës së Aviacionit…?

Pas programit  50 orë  fluturimi me  “Jak 18-U”,  shokët e mi fluturues po i mbanin me shpresën se tashmë mund të fluturonin  në Pishporo me avion luftarak-mësimor  “MIG-15”.  Për Shkollë  Aviacioni të kompletuar  me kabinete moderne dhe  me një “armatë” të tërë pedagogë specialitetesh dhe instruktorë fluturimi,  sipas tipave të avionëve, edhe ta  mendoje, dukej aventurë. Të tillë Shkollë,  përveç  Bashkimit Sovjetik, ndër gjithë  vendet e ish kampit socialist, vetëm Çekosllovakia kishte. Por ajo që ne edhe po  ta mendonim do na dukej aventurë,  u bë realitet. Në shtator të vitit 1962,  shokët e mi të grupit  ishin dallëndyshet e para që hapën dyert e Shkollës  së Aviacionit në Vlorë, duke hyrë me flatra ngazëllimi në atë Çerdhe të Bekuar. Kishin humbur vërtet një vit nga programi, por  me hapjen e një shkolle të këtij niveli, ndjeheshin të lumtur… Kishte marrë fund  pasiguria dhe ankthi i pritjeve të gjata. Unë mbërrita në atë shkollë,  në fillim të vitit 1963, i  graduar oficer dhe i emëruar  shef i  Stacionit Sinoptik të  Shkollës. Personeli i Stacionit përbehej nga tetë vetë: katër vrojtues me shërbim 24 orësh,  radisti, që nxirrte nga taletajpi  të dhënat meteorologjike të  Europës në çdo katër orë, dy deshifrantet, që hidhnin në hartën sinoptike  shenjat e presionit,  erës, temperaturës etj. Dhe shefi që përpunonte  dhe  parashikonte  motin në bazë të të dhënave. Më vinte për të qeshur që shokëve të grupit tim fluturues, ende  studentë, unë do  t’u jepja  lëndën e meteorologjisë. Më besoni, qeshë gati  të më hiqnin gradën dhe të kthehesha prapë student, veç të fluturoja,  aq të madhe e kisha plagën që kisha dalë i paaftë.  Pra, kam patur fatin që të ndodhem qysh në fillimet e krijimit të kësaj shkolle të lavdishme. Sot  ende emocionohem, kur kujtoj se si, brenda një kohe shumë të shkurtër,  një fushë e braktisur dhe me mbeturina, u shndërrua  në pistë fluturimi me parametrat e duhur  për uljen dhe ngritjen e avionëve  mësimorë me elikë. Sakaq u ngrit dhe Kulla e Komandimit e Udhëheqësit te fluturimeve, me pajisjet përkatëse, si dhe u vendos shërbimi  për sigurimin e aerodromit. Si fillim ishin ngritur ndërtesat për fjetje dhe klasat. Më pas  erdhi e u bë një kompleks i tërë, si qytezë e bukur, me lulishte zyra, klasa, mensë, kënde sportive etj. Mund  t’iu duket e pabesueshme po t’ju them se pothuajse çdo ditë atje punohej me kazma e lopata, hapeshin themele, mbarteshin gurë me tezga, jo vetëm muratoret, por gjithë afektivi. Zhveshur në kanatierë, nuk dalloheshin vartësit nga eprorët. Dhe ca më shumë, nuk njihej eprori kryesor. Ai kishte qenë i shkurtër e truplidhur dhe humbiste duke punuar në kanal. Pra, komandant i  Shkollës  ishte piloti i klasit të parë, kolonel  Babaçe Faiku.

-Cila ishte karakteristika  kryesore e tij?

Ashtu si gjithë aviatorët, edhe Ai  nuk i kish fort për zemër ceremonitë rreshtore. Ecte lirshëm me hap të shpejtë e gjithë energji. Që larg të zgjatte dorën e kur  afrohej të përqafonte. Ne instinktivisht  merrnim drejtqëndrim dhe e nderonim,  ai na i kthente nderimin duke ulur e ngritur dorën aq shpejt, sikur tundte një shami. Edhe nga zëri nuk kishte ton komandues,  kumbues e gjëmimtar. Nuk ishte as orator i mbaruar, por në atë zë të zakonshëm, herë- herë me marrje goje, buronte ajo ngrohtësi prindërore që zor se e gjeje tek ndonjë  epror tjetër.                                                                                Dhembshurinë dhe kujdesin  prej  prindi ia njohëm qysh kur ne ishim në Tiranë  të grumbulluar  në fushën e a aviaconit,  ku prisnim me merak çfarë do bëhej me ne. Ai na vinte shpesh e bisedonte si vëlla i madh.  Na jepte besim e kurajë dhe,  për të na hequr mërzitjen,  na hipte  në  avionin qeveritar  “IL 14” , kur  fluturonte  nëpër  Shqipëri sipas programit. Gjatë fluturimit ne harronim kush ishte dhe bëheshim  një me të. Ai qeshte së bashku me ne ose na tregonte  nga lart pamjet e bukura të vendit tonë. Ndaj ndjeheshim të lumtur që tashmë në krye të Shkollës kishim këtë epror. Në sajë të përkushtimit të Tij, Shkolla e Aviacionit  mori atë pamje të pabesueshme në një kohë rekord. Nuk është fjala  thjeshtë për ndërtesat, e mjediset e tjera, por, mbi të gjitha,  për personelin e përgatitjes teorike dhe praktike në këtë institucion, i cili duhej të ishte i nivelit më të lartë shkencor e fluturues. Por edhe këtu luajti rol  intuita  “çudibërëse”  e drejtuesit  “arkitekt”  të kësaj Shkolle,  Babaçe Faikut. Aftësia dhe  madhështia e Tij si epror ishte se Ai, larg çdo egoizmi, arriti të zgjedhë vartës me nivel arsimor më të ngritur  se veten. Dhe Shkolla u kompletua me inxhinierët, specialistët e pilotët më të mirë të Aviacionit.

-Ju a kishit ndonjë episod me të?

Personalisht nuk e harroj këtë episod me të:  Ishte muaji maj dhe kishin filluar fluturimet  në Pishporo me avionët luftarakë mësimorë “MIG-15”, që ishin kontigjent gatishmërie të Regjimentit të  Q. Stalin (Kuçovës), por që në pranverë shërbenin dhe për Shkollën  e Aviacionit. Çdo mëngjes rreshtohej efektivi dhe unë, si sinoptikant jepja parashikimin e motit. Veç kësaj ngihej edhe një avion para se të

fillonin fluturimet për të vrojtuar  motin. Atë mëngjes, qielli ishte i kaltër. Udhëheqësi i Fluturimeve ishte Babaçe Faiku.  “Hë, -më tha, -si është koha?”.  Me ato pak të dhëna që merrnim me teletajp dhe me  eksperiancën time të pakët për njohjen e zonës së Vlorës, ku sapo kisha ardhur, hodha  sytë nga qielli i pastër dhe i buzëqesha. “-Mirë, -tha, -nuk po e ngrejmë as avionin e vrojtimit”.  Filluan fluturimet. Por nuk kaluan as dy orë, qielli u nxi dhe na alarmoi të gjithëve. Mua, dihet, shumë më tepër. Babaçja,  si  Udhëheqës Fluturimi komandoi me gjakftohtësi dy avionët në fluturim  për t’iu shmangur  reve të zeza dhe  për t’u ulur në pistë. Pas uljes së tyre, filloi një shi i rrëmbyer dhe pluhuri  i  Pishporos  u bë baltë.O Zot, avionët luftarakë dukeshin si bretkosa në pellgjet me ujë dhe nuk mund të ngriheshin dot. Babaçja, duke qenë vetëm për vetëm me mua, (sepse vendi i sinoptikantit është tek Udhëheqësi i Fluturimit),  nisi të më bërtasë shumë i nxehur. M’u duk sikur më futi dhjetë  pashë nën dhe. E mblodha mendjen. Më priste ose burgu, ose të paktën lirimi nga ushtria.  Alarmi kishte arritur deri në Tiranë dhe s’kaloi shumë dhe mbërriti aty me helikopter  komandanti  i MKA, Bejto Isufi. Eprori i lartë tepër dinjitoz  e njerëzor i dha dorën Babaçes, ma dha edhe mua. Unë, gjithë ankth, prisja rrufetë që do zbraste për mua Babaçja. Mirëpo ndodhi çudia, për të mos thënë mrekullia. Ai  i xhindosuri me të drejtë, nuk më shiti tek eprori. Përkundrazi i tha këto fjalë: “-Bashkimin e kemi djalë shumë të mirë  dhe shkruan bukur”. Mua,  qielli i zi me re, m’u duk i kaltër.        Nuk e kuptonim “magjinë”  e  autoritetit të tij absolut . Ai nuk ishte aq i prerë si ushtarak në nderime e rreshtore,  as zë gjëmimtar e orator i mbaruar,  por në atë zë të zakonshëm, madje herë herë me marrje goje, buronte ajo ngrohtësi prindërore, që zor se e gjej në ndonjë epror tjetër. Lavdi veprës së tij.  Ecja e tij energjike, buzëqeshja i tij gjithë dashamirësi  me gojën gjysmë të hapur,  ishte për ne buzëqeshja e jetës dhe frymëzimi i profesionit.