Tom Yazdgerdi: Ne dëshirojmë të shohim forcimin e institucioneve që luftojnë korrupsionin

425
Sigal

Intervistë te Bugajski Hour  me Tom Yazdgerdi, drejtori për Çështjet e Evropës Jug-Qendrore në Departamentin e Shtetit

–  Zoti Tom Yazdgeri, a mund të na jepni një tablo të gjerë? Çfarë shihni si suksese, por edhe si të meta? Dhe cilat duhet të jenë objektivat?

– Pikë së pari, Ballkani ka qenë një interes personal i imi. S’kam shërbyer vetëm në Shqipëri, por edhe në Kosovë. Mendoj se kur e hedhim vështrimin mbi rajonin e Ballkanit, themelet e politikës së qeverisë sime janë që të gjitha vendet e rajonit të bëhen anëtare të BE-së dhe NATO-s, nëse ato e dëshirojnë. Pjesa më e madhe e vendeve të rajonit, dhe them se të gjitha vendet, e duan këtë gjë. Dhe ne e shohim këtë si të ardhmen e rajonit që mund të ndihmojë ekonominë, sundimin e ligjit dhe sigurinë. Kjo nuk ka për të ndryshuar! Pa dyshim, ka pasur disa vështirësi me aderimin. Ne duam të shohim të kryer punën e pambaruar të Evropës. Përpara shtrihen disa sfida të vërteta. Jo vetëm procesi i reformimit në Bosnje, por edhe dialogu Kosovë-Serbi, të cilin ne dëshirojmë që të fuqizohet dhe të vijohet. Ne jemi të lumtur që tani kemi një qeveri në Prishtinë. Në 9 shkurt ka për të pasur një takim në Bruksel ku ka për të vijuar dialogu mes dy kryeministrave. Dhe gjithashtu çështja e emrit është një sfidë më vete.

-Si do ta shprehni përmbledhtazi progresin e Shqipërisë, sidomos në termat e konsolidimit të institucioneve?

– Pikë së pari, ajo që është arritur është përforcimi i asaj se në Shqipëri mund të ketë një ndryshim paqësor të autoritetit politik. E pashë këtë për herë të parë në vitin 2005, kur isha vëzhgues në ato zgjedhje, dhe atëherë pashë transferimin paqësor të  autoritetit. E pamë këtë sërish vitin e kaluar! Pra, them se edhe kjo gjë e vetme ndihmon në konsolidimin e institucioneve. E di se fatkeqësisht bojkoti mbetet akoma një mjet që përdoret në Ballkan

 – Kjo ishte dhe pyetja ime e radhës.

-Dhe qeveria ime nuk e ka parë atë kurrë si një mjet të mirë për t’u përdorur. Në qoftë se ka pakënaqësi me partinë në pushtet, opozita duhet të punojë brenda institucioneve. Ne u gëzuam tej mase kur pamë se, në rastin e Shqipërisë, PD-ja u kthye në Parlament. Kjo na gëzoi shumë. Sepse e vetmja mënyrë se si mund të mbështeten këto institucione….Meqë ra fjala, më kujtohet koha kur vetë PS-ja bojkotoi parlamentin dhe pa dyshim, bojkoti nuk është i kufizuar tek Shqipëria. E kemi parë atë…

– Është një hobi rajonal.

-Pra, them se është koha që fjala ‘bojkot’ të hiqet nga fjalori politik i rajonit. Por, në termat e forcimit të institucioneve, kjo është një nga gjërat kyçe që i intereson qeverisë sime nëpërmjet ambasadës së saj në Tiranë: sundimi i ligjit. Ne dëshirojmë të shohim forcimin e institucioneve që luftojnë korrupsionin. Dëshirojmë që të hapen raste ndaj zyrtarëve të lartë që angazhohen në korrupsion, qoftë duke u hetuar, apo duke u ndjekur penalisht, dhe më pas, nëse shpallen fajtor, të dënohen nga gjykata dhe të vuajnë dënimin. Ne do të donim të shihnim një gjë të tillë. E kemi parë këtë gjetiu në rajon, si p.sh. në Kroaci. Dhe them se kjo është vërtet e rëndësishme. Them se Kryeministri Rama ndan të njëjtën dëshirë me ne. Ne punojmë ngushtësisht me qeverinë e tij. Ne gjithashtu po punojmë me opozitën. Ata duhet të bëhen palë e këtij procesi. Pra, duhet të jenë të dyja palët, sigurisht. Pra, ka hapësirë të bollshme për të përmirësuar institucionet në Shqipëri, siç ato janë në SHBA. Por them se fakti se PD-ja ka rënë dakord të kthehet në Parlament me shpresë ka për të ndjellë një frymë të re bashkëpunimi për të forcuar institucionet. Me asistencën dhe ekspertizën tonë, ne mund të ndihmojmë që të sigurohemi se çdo përpjekje anti-korrupsion të bëhet në një mënyrë jo-partizane. Nëse nuk është e tillë, sigurisht s’ka për të pasur mirëbesimin e njerëzve. Dhe ka për t’u parë si një shfaqje politike. Ne nuk e duam këtë gjë, dhe jam i sigurt se as shqiptarët nuk e duan këtë.

– A jemi kthyer atje ku ishim, sa i përket polarizimit mbas bojkotit?

– Shpresoj që jo! Ky rrezik ekziston gjithnjë. Por, siç thashë, ne shpresojmë që me kthimin e PD-së në Parlament… Shikoni, nuk po them se ata s’kishin ankesa legjitime. Dhe me partinë qeverisëse që ka vullnetin për të marrë në konsideratë ato ankesa dhe për t’i zgjidhur disa prej atyre që janë legjitime, them se do të kemi një frymë të re bashkëpunimi që mund të vijojë punën e mirëqeverisjes së Shqipërisë dhe forcimit të institucioneve. Shpresoj që dhënia e statusit të kandidatit, në këtë kuptim, të mos heqë disi trysninë. Sepse mund të thuhet se meqë aderimi është shumë larg, këto gjëra nuk kanë nevojë të adresohen. Ne shpresojmë që të mos ndodhë kështu, pasi kjo nuk ka për të ndihmuar vendin dhe popullin. Dhe çështja nuk është se sot keni statusin e kandidatit dhe ju mund të prisni për muaj apo vite me radhë për të bërë disa prej gjërave të vështira që lipsen bërë. Sigurisht, ky është mesazhi ynë për lidershipin dhe opozitën.

– A parashikoni anëtarësim të Shqipërisë përpara fundit të kësaj dekade, apo është shumë shpejt?

– Shikoni, vështirë të thuhet! Kjo nuk ka të bëjë vetëm me nivelin e zhvillimit brenda Shqipërisë. Ka të bëjë gjithashtu edhe me dinamikën e brendshme të vetë BE-së dhe kjo është e vështirë për t’u parashikuar! Ne do të dëshironim që kjo të ndodhte sa më shpejt, duke pasur parasysh gjërat që duhet të bëjë Shqipëria. Sigurisht, çdo vend ka dinamikën dhe afatet e veta të brendshme sa u përket reformave, por ne shpresojmë që mund ta ndihmojmë këtë proces duke punuar ngushtësisht me kolegët tanë në Bruksel dhe në disa kryeqytete kryesore të BE-së.

– Kryeministri Rama ka udhëtuar gjerësisht në Berlin, Londër, Paris e kështu me radhë, duke sendërtuar një imazh më pozitiv për Shqipërinë si një aktore rajonale pozitive. A pajtoheni me këtë?

– Po, pajtohem! Është gjë e mirë që ai i bën këto vizita. Di se ka qenë në Berlin për konferencën mbi Ballkanin Perëndimor, kur ishte Kreu i SECP, për shembull. Kjo është fort e mirë! Them se më e rëndësishme se kjo nuk është edhe aq shumë se çfarë bën jashtë vendit në Evropën Perëndimore dhe gjetiu, por ajo që faktikisht bën në rajon. Dhe vizita e tij e paprecedentë në Beograd ishte diçka që duhej vrojtuar patjetër. Siç e dini, ndodhi në rrethana mjaft të trazuara. Ndodhi mbas ndeshjes së futbollit. Por, gjykoj se të dyja palët vepruan mjaft mirë. Në sensin që si kryeministri serb ashtu dhe Edi, kryeministri shqiptar, e kuptuan se kjo është diçka mjaft e rëndësishme për t’u mbajtur peng i një incidenti të pafat. Dhe ishte diçka vërtet e mirë të shihje se Edi Rama shkoi në Beograd, u takua me Kryeministrin Vuçiç. Dhe udhëtoi gjithashtu në Bujanovc, në jug të Serbisë, ku them se mesazhi ishte tejet i mirë. Ai nuk tha se ka një detyrim kushtetues për të qenë i interesuar në çështjet e shqiptarëve në vende të tjera, dhe kjo nuk përbën problem. Por, në thelb, mesazhi i tij ishte: “Ju jeni nënshtetas të Serbisë dhe ju duhet të punoni në kornizën e institucioneve të Serbisë që të adresoni çdo ankesë që keni”. Dhe ky ishte një mesazh mjaft i mirë!

Kur fola në emisionin tim të fundit fola me Kryeministrin, e pyeta se kur do ta kthejë Kryeministri Vuçiç vizitën në Tiranë. Dhe Edi Rama është tejet i hapur për këtë! A keni ndonjë ide se kur mund të ndodhë kjo?

– Shikoni, nuk e di! Ne do të shpresonim që edhe ai të kthejë favorin, le të themi, dhe të vizitojë Shqipërinë, dhe të vazhdojë atë që për mua ka qenë një marrëdhënie me mjaft vlerë. Ne shpresojmë! Nuk ka një vizitë në të ardhmen e afërt, por ne shpresojmë që kjo të ndodhë së shpejti.

– A është ky hapi i parë drejt njohjes së Kosovës nga Serbia si shtet i pavarur?

– Mendoj se kjo është diçka që, padyshim, mbetet për t’u vendosur në të ardhmen nga qeveria serbe. Unë u largova nga Kosova në vitin 2009, kur shërbeja në Ambasadën tonë në Prishtinë, një vit mbas pavarësisë dhe kur shoh ndryshimin në marrëdhënie në pesë vjet e gjysmë nga sot, është një ndryshim i mrekullueshëm. Ka angazhim nga të dyja palët për të ndjekur normalizimin e marrëdhënieve në bazë të Marrëveshjes së Brukselit. Në gjykimin tim, kjo është e paprecedentë. Ka një angazhim për të vijuar normalizimin me mjete paqësore. Pra, ne shpresojmë që procesi dialogut të vazhdojë dhe Serbia do ta marrë vendimin kur ta marrë vendimin, por ne shpresojmë dhe presim që kjo do të bëhet në një atmosferë dhe mjedis paqësor.

A shihni ndonjë dritë në fund të tunelit sa i përket kësaj pengese që Greqia ngre ndaj progresit të Maqedonisë?

– Shikoni, çdo mjedis pas-zgjedhor ofron një shpresë potenciale për t’iu përqasur një çështje të vështirë si ajo emrit në një prizëm tjetër. Ne amerikanët jemi optimistë dhe shpresojmë që kjo të ndodhë.

Çështja e emrit nuk është aq e koklavitur. Sigurisht, çdo variant i zgjidhjes së mundur është menduar nga negociatori i mirë Mat Nimetz. Pra, nuk mendoj se problemi qëndron tek gjetja e një emri. Me gjasë, ata mund ta zgjidhin mjaft shpejt. Por duhet vetëm vullnet politik për ta kryer. Dhe, sigurisht, duhet të presim e të shohim se çfarë sjellin zgjedhjet.

-Si i prek shqiptarët, si në Maqedoni  ashtu dhe në rajon, çështja e emrit? Ky është shqetësimi më i madh në Tiranë mbi këtë çështje!

– Njëri nga problemet është se kjo çështje ka dëmtuar shanset e Maqedonisë për t’iu bashkuar BE-së dhe NATO-s, sidomos NATO-s. Nëse dhe kur Maqedonia do të jetë në NATO, kjo do të ofrojë një siguri më të madhe, një stabilitet më të madh, sa i përket shqiptarëve kudo, të cilët do të ndihen më komod në shtetet e tyre të lindjes. Dhe këtë e kam dëgjuar nga vetë liderët shqiptarë në Maqedoni. Ata janë mjaft të etur për t’u anëtarësuar në NATO, njëlloj si liderët maqedonas. Them se anëtarësimi në NATO ofron, jo vetëm një ombrellë për sigurinë dhe ndjesitë qoftë të shqiptarëve, qoftë të kujtdo tjetër, por gjithashtu ndihmon së tepërmi mjedisin biznesor.

Më pyesin shpeshherë nëse Shqipëria dhe Kosova do të shkrihen nën ombrellën e BE-së në të ardhmen, siç ndodhi me dy Gjermanitë?

– Shikoni, është e çuditshme! Pikë së pari, kur të gjitha vendet të jenë në BE – dhe kjo ka për të ndodhur në njëfarë pike – u mbetet atyre vendeve të vendosin nëse do ta bëjnë këtë. Por unë dua të nxjerr në pah se ka një lloj ndjesie se shqiptarët e rajonit janë monokromatikë, le të themi. Në fakt, kjo nuk është e vërtetë! Duke qenë se kam shërbyer në Kosovë e në Shqipëri, duke qenë se kam parë shqiptarët etnikë në Mal të Zi, Maqedoni e gjetkë, kam parë se ata dallojnë goxha nga njëri tjetri. Kanë histori të ndryshme. Kanë tradita të ndryshme. Sigurisht, ndajnë një gjuhë dhe tradita të njëjta. Por argumenti i Shqipërisë së Madhe është diçka me të cilën, për të qenë i sinqertë, abuzohet. Ne kemi parë se në vendet e zhvilluara të Evropës Perëndimore që kanë qenë në BE prej një kohe të gjatë, si në rastin e referendumit skocez…Nëse dhe kur këto vende të jenë për një kohë të gjatë në BE dhe vendosin të bëjnë diçka paqësisht, ata mund ta bëjnë këtë. Por fillimisht, do të vija në dukje se duhet të kalojë njëfarë kohe përpara se rajoni të hyjë në BE. Dhe në të vërtetë, duhen marrë në konsideratë dallimet mes shqiptarëve të rajonit.

– Pajtohem me ju! Spektri pan-shqiptar është ekzagjeruar shpeshherë nga ata që kanë qenë kundër shtetit të Kosovës!

– Po, kjo është e vërtetë!

– Cili është vlerësimi juaj mbi NATO-n? Në ç’ drejtim po ecën tani NATO?

– Është një aleancë që mbron anëtarët e saj. Kur sulmohet njëri, sulmohen të gjithë! Pra, ka detyrën dhe përgjegjësinë që të sigurohet që anëtarët e saj të ndihen të sigurt e të pa rrezikuar në kufijtë e tyre. Por gjithashtu, siç e përmenda më parë, ka një problem edhe më të gjerë, gjegjësisht që të ndihmojë promovimin e një mjedisi të qëndrueshëm biznesor, një monedhë të qëndrueshme, sundimin e ligjit. Në shumë mënyra, të njëjtat kritere për anëtarësim në BE, kriteret gjerësisht demokratike, aplikohen për anëtarësimin në NATO. Por mendoj se kriza në Ukrainë ka nxjerrë në dritë faktin se NATO u themelua dhe ka ende si vlerë qendrore ofrimin e sigurisë për aleatët e saj, dhe prandaj kemi parë Presidentin Obama të vizitojë vendet baltike.

A do të kontribuojnë vendet e Ballkanit? Sigurisht, vendet anëtare të NATO-s, Shqipëria, Kroacia, Greqia e kështu me radhë.

-Nëse është një përgjegjësi e NATO-s, atëherë po, atyre do t’u kërkohet të kontribuojnë mbi bazën e aftësive për t’u përgjigjur. Absolutisht! Meqenëse filluam me Rusinë, lejomëni të vështrojmë influencën ruse në rajon, jo vetëm në vendet e Baltikut dhe në Evropën Qendrore. Së fundmi, edhe Kancelarja Merkel ka folur për influencën potencialisht negative të Rusisë në Evropën Juglindore.

Si shihet kjo nga Uashingtoni? A është një rrezik ky zinxhir i energjisë, korrupsionit, përpjekjeve për të influencuar partitë politike, loja me nacionalizmin, e kështu me radhë? Si shihet nga Uashingtoni?

– Shihet me shqetësim! Por mendoj gjithashtu se as nuk duhet tejfryrë! Them se ka disa probleme serioze për t’u shqetësuar me veprimet e Rusisë jo vetëm në Ukrainë, por edhe në Ballkan. Por, orientimi i përgjithshëm i Gadishullit Ballkanik, pavarësisht se ç’ mund të bëjë Rusia apo ndonjë vend tjetër për ta ndryshuar atë, është anëtarësimi në BE dhe NATO, janë marrëdhëniet e ngulitura në këto dy organizata. Presidenti Putin e anuloi së fundmi projektin energjetik të Rrjedhës Jugore. Uashingtoni dhe Brukseli, por edhe të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor, e kanë për detyrim ta shohin këtë si mundësi për t’u siguruar që asnjë vend të mos jetë totalisht i varur nga një vend që është i gatshëm ta përdorë energjinë si një lloj arme politike. Dhe është gjithashtu një mundësi për të sfiduar, por është gjithashtu një mundësi për t’u siguruar se ka sfera për bashkëpunim energjetik që do të pengonin një gjë të tillë. P.sh. në Kroaci keni projekti energjetik në ishullin Krk, që ne shpresojmë ta shohim të zhvilluar. Është në fazën embrionale, por është i mundur. Keni TAP, Gazsjellësin Trans-Adriatik. Nuk jam ekspert energjetike, por themeli i politikës sonë në Ballkan dhe në Evropën Perëndimore është të sigurojmë se asnjë vend të mos ketë një mundësiqë të jetë në gjendje të përdorë energjinë si armë politike. Dhe si burimet si shpërndarja duhet të diversifikohen në mënyrë që kjo të mos ndodhë. Dhe kjo është e vërtetë edhe për Ballkanin. Pra, them se është diçka për të cilën ne jemi të shqetësuar. Por, kur flasim për influencën ruse në Ballkan, ajo e ka të pamundur të ndryshojë orientimin thelbësor.

-Dhe ka qeveri, siç kemi parë në Hungari dhe veçanërisht në Sllovaki, që janë të ndikueshme nga ngasjet e Rusisë. Me gjasë, ky është një faktor edhe në Ballkan?

– Them se keni të drejtë! Vendet duhet të tregojnë kujdes! Do t’ju përgjigjesha duke ju thënë se SHBA-ja s’është kundër faktit që vendet e Ballkanit kanë marrëdhënie me Rusinë. Por ajo që ka rëndësi është që kjo të mos shihet si një mjet nëpërmjet të cilit të ketë lëvizje kundër një qendre të pavarur të pushtetit dhe për ta përdorur atë për të cenuar sundimin e ligjit dhe për të shtuar zmadhimin e pushtetit në një sferë të veçantë, qoftë kjo qeveria apo kushdo tjetër. Pra, them se kjo është e rëndësishme. Për ta mbyllur me Rusinë. Vende si Shqipëria janë shumë më të imunizuara nga influenca ruse për shkak të mungesës së historisë, të lidhjeve përgjatë 50-60 viteve të fundit, ndryshe nga Serbia dhe Bullgaria.

Lejomëni t’ju pyes mbi regjimin e sanksioneve, sa i përket sanksioneve që janë jetësuar sidomos ndaj zyrtarëve rusë. Cilat janë të dhënat e vendeve të Ballkanit këtu?

– Janë të ndryshme! Disa vende u janë bashkangjitur sanksioneve, si Mali i Zi. Kurse disa vende e kanë të vështirë ta bëjnë këtë. Pozicioni ynë është nisur nga fakti që të gjitha vendet e rajonit, ato në portofolin tim, dëshirojnë anëtarësimin në BE. Nëse është kështu, atëherë ata duhet të harmonizojnë politikën e tyre të jashtme me BE-në. Kjo nuk është gjithmonë e lehtë! Ne shohim se madje edhe në gjirin e vendeve të BE-së…

Cili është vlerësimi juaj për rolin e Kinës? Kryeministri ishte së fundmi në Beograd. Disa investime janë bërë tashmë dhe ka premtime për investime të tjera. Ky mund të jetë një faktor pozitiv, supozoj?

– Edhe unë kështu mendoj! Them se Kina po kërkon të investojë në mbarë botën dhe Ballkani është një mundësi. Ata kanë marrëdhënie me vendet e rajonit. Ne mendojmë se samiti që u mbajt së fundmi në Beograd ishte diçka e mirë. Pati projekte konkrete që dolën së andejmi. Hekurudha që do të shkojë nga Serbia në kufirin grek.

– Nuk është po i njëjti reaksion politik si në rastin e Rusisë?

– Them se kjo është e saktë! Kam më tepër implikime në rastin e Rusisë. Me kinezët ka më pak implikime. Ka më tepër interesa direkte tregtare. Rusia jo të gjitha investimet e saj i sheh thjesht në lupën tregtare. Them se ka motivime të tjera në veprim. Me kinezët kjo është më pak e vërtetë. Them se ata po kërkojnë një mënyrë për të nxjerrë fitime nga investimi i tyre, dhe nëse kjo ndihmon në përmirësimin e infrastrukturës së rajonit të Ballkanit, atëherë është diçka e mirë.

Po në lidhje me rolin e Turqisë? Ka një influencë kulturore, ekonomike dhe politike në rritje. Herën e fundit e pyeta Kryeministrin Rama nëse Turqia është një aleat apo një model për Shqipërinë. Është një aleat potencial brenda NATO-s, dhe jo një model politik. Si e vlerësoni këtë?

– Them se kjo është e saktë! Turqia me rolin e saj historik në Ballkan ka një rol të veçantë për të luajtur. Dhe është një investitor i madh në vendet e rajonit, s’ka dyshim. Madje dhe në Serbi, për shembull. Shikoni, duhet të tregojmë kujdes kur flasim për modele. Çdo vend ka qasjen e vet brenda modelit demokratik dhe ekonomik ekzistues, nëse dëshirojnë t’i bashkohen BE-së. Por ka variante mbi këtë temë. Pra, s’e di nëse ka një vend që sheh një tjetër vend si model në termat e organizimit të ekonomisë. Mbase edhe mund të ketë! Por, në rastin e Turqisë, ne e mirëpresim interesin e saj në rajon. Siç e thashë, ka një interes të fortë ekonomik nga Turqia dhe ne shpresojmë se kjo do të vijojë. Turqia është një aleat i NATO-s. E ka përdorur përvojën e saj me vendet e rajonit për të treguar se çfarë mund të bëjë një vend me shumicë myslimane si anëtar i NATO-s. Dhe ky është një model i dobishëm. Por, në përgjithësi, vendet duhet të vendosin brenda ombrellës së tyre se ç’ rrugë duan të ndjekin. Kur flasim për modele, them se është model. Shqipëria, një mori problemesh që ne të gjithë i njohim. Por them se është një model dhe është diçka që i duhet treguar jo vetëm rajonit, por mbarë botës. Themeluesit e vendit janë treguar mjaft të zgjuar në mënyrën se si e projektuan vendin për të mos lejuar asnjë fe të veçantë që të jetë mbizotëruese. Them se kjo është kuptimplotë. Dhe ka ushqyer një tolerancë që është vërtet mbresëlënëse në Shqipëri.

A ka një rrezik që Shqipëria të trembet nga këta njerëz kur të kthehen se mos ata krijojnë trazira dhe ndoshta angazhohen në sulme terroriste në vend?

– Ky është një shqetësim. Ne jemi vërtet të lumtur të shohim në rastin e Shqipërisë dhe të vendeve të tjera të Ballkanit se parlamentet atje kanë miratuar ligje më të forta anti-terroriste, të cilat kriminalizojnë pjesëmarrjen në xhihad ose në një konflikt të huaj. Kjo e dyta është e vërtetë për Serbinë, për shembull, me ekstremistët që shkojnë për të luftuar me separatistët në Ukrainën lindore. Pra, kjo është diçka mjaft e mirë. Ka një shqetësim. Prandaj dhe Presidenti Obama mbajti takime në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së në vjeshtë ku mori pjesë Presidentja e Kosovës Jahjaga. Këto janë gjëra që ne i marrim shumë seriozisht. Na vjen mirë kur shohim se pothuajse të gjitha vendet e rajonit kanë miratuar një legjislacion që kriminalizon një veprimtari të tillë. Dua të shtoj dhe diçka tjetër. Ky nuk është thjesht një problem ligjor. Kjo është diçka që ne e quajmë rritje e ekstremizmit të dhunshëm. Dhe unë jam i mirëinformuar në këtë pikë pasi së fundmi kam shërbyer në Kabul të Afganistanit, ku kjo është një pjesë e madhe e punës sonë atje. Në thelb, kjo nënkupton se duhen përpjekje për të kuptuar se përse këta të rinj, dhe në disa raste edhe të reja, janë të gatshëm të angazhohen në këtë veprimtari ekstremiste të papajtueshme. Ç’i motivon ata? Përse e bëjnë një gjë të tillë? Disa syresh s’janë rritur në familje apo mjedise ku kjo sjellje apo veprimtari inkurajohej. Pra, lipset një përqasje e shumanshme. Duhet folur me imamët. Çfarë thonë ata? Çfarë thuhet në predikimet e të premtes? Ç’u thonë njerëzve të tyre? Cilat janë problemet ekonomike që ndoshta i shtyjnë të rinjtë, dhe në disa raste të rejat, që të jenë kaq të pakënaqur sa të rrokin armët e t’u bashkohen ISIS-it? Pra, ne u kërkojmë ambasadave tona, jo vetëm në rajon, por në mbarë botën, që të hulumtojnë dhe të gjejnë mjete për të luftuar këtë dukuri në nivele të ndryshme.

Dhe ka pyetje, sigurisht, se ku mund të jetë fushëbeteja tjetër e xhihadit global?

– Nuk e di, them se kemi mjaftueshëm fushëbeteja aktualisht. Vështirë të parashikohet. Vështirë të parashikohet se ç’ mund të ndodhë tjetër. Askush s’e parashikoi shpërthimin e ISIS-it. Pra, vështirë të thuhet. Ajo që mund të bëhet është të përpiqemi që të adresojmë shkaqet rrënjësore, që pjesërisht them se pjesërisht janë ekonomike. Rinia ndihet e pakënaqur nga politika dhe ekonomia në vendet e tyre. Lind më pas një lloj ndjesie përkatësie tek një grup që u premton atyre shpërblime në jetën tjetër. Them se jemi në fazat fillestare të kësaj. Dhe në Ballkan ne vërtet lipset që të dyfishojmë përpjekjet për të adresuar këto probleme dhe të sigurohemi që këta të rinj të kenë interes aq të madh në shoqëritë e tyre sa të mos dëshirojnë kurrë të bëjnë diçka të tillë.

– Çfarë ka në agjendën ndërmjet SHBA-së dhe Shqipërisë? Çfarë shikoni përpara? Cilat janë çështjet ku duhet të punojmë?

– Një nga çështjet madhore është të përkrahet Shqipëria në zhvillimin e institucioneve, ajo me të cilën ju e filluat me pyetjen e parë. Kjo është një çështje mjaft e rëndësishme për qeverinë time. Ne duam të shohim institucione të forcuara. Institucione që mund të luftojnë korrupsionin dhe që në thelb mund të promovojnë prosperitet. Ju i përmendët institucionet që lipsen forcuar. Parlamenti, Prokuroria e Përgjithshme, dhe nuk po veçoj një institucion në veçanti. Po them se institucionet në tërësi duhet të forcohen. Dhe ne kemi synim ta bëjmë këtë. Kemi asistencë dhe e di se Ambasadori Lu, që ka mbërritur atje, ka synim që të ndihmojë qeverinë shqiptare në forcimin e këtyre institucioneve dhe të sigurohet që ka një theks të posaçëm mbi anti-korrupsionin. Sepse kjo është gropa e zezë që i bën institucionet të shkërmoqen. Dhe prandaj qytetarët nuk kanë aspak besim dhe kjo cenon shoqërinë në tërësi. Kjo është tejet e rëndësishme. Dhe kjo pengon gjithashtu perspektivën e anëtarësimit në BE të Shqipërisë. Sa më të forta të jenë institucionet, aq më të mira do të jenë shanset që Shqipëria të vijojë në procesin e aderimit në BE. Pra, kjo është e rëndësishme edhe për ne. Dua të them gjithashtu se Shqipëria ka qenë një partner mjaft i fortë për ne në të kaluarën. Ka ndihmuar në luftën anti-ISIS. I ka dhuruar armë dhe municione luftëtarëve Peshmerga që luftojnë kundër ISIS në veri të Irakut. Ka rënë dakord që të marrë Muxhahidin-i-Khalk, një përpjekje e madhe humanitare kjo nga ana e qeverisë. Ka bërë gjëra që tregojnë se është një mike dhe aleate e vërtetë e SHBA-së. Dhe ne nuk do ta harrojmë këtë. Kemi për ta mbajtur mend gjithnjë.  Ju thatë se janë marrëdhënie të forta. Të tilla janë. Ne dëshirojmë t’i bëjmë më të forta.  Por ne duam t’i bëjmë më të forta duke zhvilluar dhe forcuar institucionet. Pikërisht këtu duhet të jetë fokusi më i madh aktualisht.  Ky është një argument i mirë për të mbyllur intervistën.

 –Faleminderit!

 –Një mesazh i mirë për Shqipërinë. Ju falënderoj që na mikpritët këtu!

 Janusz Bugajski