Skenari qeveritar për të kthyer përmbys Reformën në Drejtësi
Përgjimet në dorë të Policisë, shmanget prokuroria dhe gjykata
Disa projekt-amendime të ligjit për Policinë e Shtetit mund të përligjin më së miri shqetësimin e ambasadores amerikane në Tiranë, Yuri Kim, e cila vëren se autoritetet po shmangen nga Reforma në Drejtësi. Një projekt qeveritar, i dorëzuar së fundmi në Parlament parashikon, ndër të tjera, mundësinë që Policia të kryejë përgjime pa autorizimin e Prokurorisë apo Gjykatës, si edhe krijimin e një Komiteti, në të cilin drejtuesit e prokurorisë do të raportojnë para Ministrit të Brendshëm. Ndërkohë, që këto dy propozime kontroverse konsiderohen nga juristët e fushës dhe ekspertët e ligjit si një fuqizim të palogjikshëm të policisë në dëm të pavarësisë së sistemit të drejtësisë, qeveria duket e vendosur në avancimin e projektit të saj.
Pika delikate e përgjimeve
Ministri i Brendshëm, Sandër Lleshaj, në një prononcim mediatik këtë fundjavë nga Kakavija, synoi të shuajë zërat kritikë. “Policia është një organ ligjzbatues i këtij shteti, i cili ka detyrë ekskluzive parandalimin e krimit. Dhe, në funksion të këtij parandalimi, Policia do të ketë edhe këto instrumente (përgjimin) në dorë”, deklaroi Lleshaj. Por, çështja e përgjimeve nuk është kaq e thjeshtëzuar. Madje, mënyra se si do të realizohen përgjimet në procedimet penale ka qenë një prej pikave më delikate që kur, për herë të parë, Kodi i Procedurës Penale në Shqipëri parashikoi mundësinë e interceptimit. Kodi Penal dhe Kodi i Procedurës Penale shqiptare janë mbështetur në ligje të ngjashme italiane dhe gjermane. Legjislacioni shqiptar parashikon dy lloje kryesore përgjimesh; parandalues dhe procedurial.
– Përgjimet parandaluese kryen nga Policia e Shtetit, Shërbimi Informativ Shtetëror, Shërbimi i Kontrollit të Brendshëm në Ministrinë e Brendshme, vetëm pas një autorizimi paraprak të Prokurorit. Teknikisht, përgjimet parandaluese kryen nga struktura, të cilat operojnë pranë institucioneve të renditura më lart.
– Përgjimet proceduriale kryen nga Bërthama e Interceptimit në Prokurorinë e Përgjithshme, pas autorizimit që prokurori i çështjes ka marrë në gjykatë. Pra, në të dy rastet, Kodi i Procedurës Penale, një ligj special, i cili qëndron mbi ligjet e thjeshta, i jep të drejtën e autorizimit të përgjimeve prokurorisë dhe gjykatës, duke krijuar në këtë mënyrë një sistem kontrolli hierarkik. Por, ndryshimet në ligjin “Për Policinë e Shtetit” synojnë që, për përgjimet parandaluese, autorizimi të jepet drejtëpërdrejtë nga drejtuesit policorë. Ky parashikim bie ndesh, jo vetëm me Kodin e Procedurës Penale, por edhe me parimin e kontrollit mes pushteteve. Burime nga Prokuroria e Përgjithshme dhe nga Prokuroria Speciale, SPAK, deklaruan se “sapo u është vënë në dispozicion drafti për opinion dhe po përgatisin qëndrimin e tyre”, pa dhënë sqarime paraprake se si e vlerësojnë projektin qeveritar.
“Decentralizimi” i përgjimeve
Ndryshimet ligjore, në të cilat Policia fiton të drejtën e vetë-autorizimit për kryerjen e përgjimeve, po trajtohen si një formë “decentralizimi” të procesit të interceptimit, me qëllim rritjen e efikasitet në luftën kundër krimit. Në fakt, për “decentralizimin” e përgjimeve është diskutuar prej disa vitesh, por, gjithnjë duke i dhënë të drejtën prokurorit për të autorizuar interceptimin, apo për t’iu drejtuar gjykatës për leje. Sipas projektit të decentralizimit të përgjimeve, synohet që ky proces të mos jetë i përqëndruar teknikisht vetëm në Prokurorinë e Përgjithshme, por të krijohen mini-bërthama edhe në disa prokurori lokale. Ky projekt nuk ka avancuar, deri më tani, edhe për faktin se ka një kosto shumë të lartë. Megjithatë, ligjvënësit kanë parashikuar një “decentralizim” të përgjimeve në paketën e Reformës në Drejtësi. Struktura e Posaçme Anti-Korrupsion-SPAK- pritet të ketë një njësi të veçantë përgjimi, të shkëputuar nga ajo që gjendet aktualisht në Prokurorinë e Përgjithshme. Ligjvënësit parashikuan se, SPAK, duke qenë një institucion tërësisht i shkëputuar nga Prokuroria e Përgjithshme, duhet të ketë mundësinë për të kryer përgjime për procedimet e saj penale, në mënyrë të pavarur nga pjesa e prokurorisë me juridiksion të përgjithshëm. Pra, në çdo lloj diskutimi, përgjimi lidhet me rolin e prokurorit dhe gjykatës. Por qeveria duket e vendosur që, në bazë të amendimeve të një ligji të thjeshtë, t’i japë Policisë kompetenca, të ngjashme me ato që Gjykata Kushtetuese i konsideroi anti-kushtetuese në një ligj të miratuar në vitin 2015.
Komiteti i drejtuar nga Ministri i Brendshëm
Ndryshimet ligjore në Policinë e Shtetit parashikojnë krijimin e një Komiteti, i cili do të diskutojë prioritetet dhe do të shqyrtojë rezultatet e luftës kundër krimit, në takime periodike të paktën një herë në tre muaj. Komiteti, sipas projekt-amendimeve, do të kryesohet nga Ministri i Brendshëm dhe në përbërje të tij do të jenë krerët e disa institucioneve kushtetuese, përfshirë Prokurorin e Përgjithshëm dhe Drejtuesin e Prokurorisë Speciale-SPAK. Pavarësisht se qeveria e konsideron thjesht si një “komitet” ndërinstitucional për hartim politikash, ai, në thelb, është një kthim përmbys jo thjesht i Reformës në Drejtësi, por edhe i tërë sistemit së drejtësisë në Shqipëri. Sipas projekt-amendimeve, Prokurori i Përgjithshëm dhe drejtuesi i SPAK do të raportojnë mbi ecurinë e procedimeve penale, si edhe problematikat e hasura në terren. Ndërkaq, Kushtetuta parashikon se Prokurori i Përgjithshëm dhe drejtuesi i SPAK raportojnë, të paktën një herë në vit, vetëm para Kuvendit të Shqipërisë. Po ashtu, i vetmi “komitet” ku drejtuesit e Prokurorisë raportojnë, është Këshilli i Sigurisë Kombëtare, i drejtuar nga Presidenti i Republikës. Ndërkohë që, amendimet e ligjit “Për Policinë e Shtetit” synojnë të detyrojnë Prokurorin e Përgjithshëm dhe drejtuesin e SPAK të “raportojnë” në një komitet të drejtuar nga Ministri i Brendshëm, një post tejet politik dhe shumë më poshtë se ata në nivelin hierarkik institucional. Paketa ligjore e Reformës në Drejtësi, e miratuar në Korrik 2016, me mbështetjen e partnerëve ndërkombëtarë, Bashkimit Europian dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës, synonte forcimin e pavarësisë së sistemit të drejtësisë dhe shmangien e ndërhyrjeve politike në gjyqësor. Por, propozimet qeveritare rrezikojnë të kthejnë Shqipërinë në një sistem të aplikuar në periudhën e gjatë të komunizmit, në të cilin Policia dhe organet e tjera represive, përfshirë ish-Sigurimin e Shtetit, kishin hapësira për të kryer veprime proceduriale, ndërkohë që Prokuroria dhe gjykata, formalisht, konfirmonin hetimet policore.
