Ambasadori amerikan në Tiranë, Donald Lu deklaroi në një intervistë për BIRN, se reforma e propozuar e sistemit gjyqësor shqiptar është thelbësore për shpresat e vendit për anëtarësim në BE. Lu e përshkroi atë si “reformën më të rëndësishme në 25 vite që nga rënia e komunizmit”.
“Ka mundësinë të çlirojë sistemin gjyqësor shqiptar nga gjyqtarët e korruptuar dhe prokurorët që vjedhin paratë e qytetarëve të zakonshëm dhe lejojnë figurat e krimit të organizuar, vrasësit dhe politikanët e korruptuar të blejnë drejtësinë,” tha ai.
Thirrja për reformë nuk është udhëhequr nga liderët e partive politike në Shqipëri, por nga diplomatët në Tiranë si Lu.
Shumë shqiptarë e kanë parë angazhimin e ambasadorit për reformën si një garanci që do të zbatohet; disa madje e kanë përshkruar atë si një shpëtimtar të mundshëm të Shqipërisë në një kohë kur korrupsioni është i papërmbajtur dhe pandëshkueshmëria është e institucionalizuar.
Por ai shpjegoi se arsyeja e përfshirjes së tij në nxitjen për reformën ishte e thjeshtë: “Po bëjmë thjesht punën tonë”, tha ai.
“Të gjithë ne në Ambasadën Amerikane jemi të përqendruar në reformën në drejtësi për shkak të udhëzimit direkt nga zyrtarë të lartë në Shtëpinë e Bardhë dhe në Departamentin e Shtetit. Ata na kanë thënë qartësisht se prioriteti numër një i Qeverisë Amerikane në Shqipëri është të mbështesë reformat e nevojshme për pranimin e Shqipërisë në BE,” shpjegoi ai.
Lu tha se Shqipëria ka normën më të ulët të ndjekjes penale të krimeve të rënda në Europë dhe se kjo duhet të shtohet në mënyrë që të ketë llogaridhënie nga politikanët dhe të përmirësohet ekonomia.
Ai tha se beson që reforma në drejtësi do ta ndreqë këtë problem përmes krijimit të një mekanizmi për të shqyrtuar dhe hequr korrupsionin dhe gjyqtarët e prokurorët e paaftë.
Do të themelojë gjithashtu një sistem më të mirë të disiplinimi të gjyqtarëve dhe prokurorëve për çdo shkelje dhe do të riorganizojë sistemin e prokurorisë për të përmirësuar efektivitetin e tij, veçanërisht në çështjet e korrupsionit të nivelit të lartë.
Lu paralajmëroi se reforma e planifikuar ka gjithashtu shumë armiq dhe bëri thirrje te partitë politike në vend të qëndrojnë së bashku e ta mbështesin atë.
“Tani është koha që liderët politikë të Shqipërisë të tregojnë kurajo përballë atyre që kërkojnë të pengojnë ose ulin efektin e kësaj reforme,” tha ai.
Ndryshimet kushtetuese të kërkuara për reformën në drejtësi kërkojnë mbështetjen e 93 prej 140 deputetëve shqiptarë në parlament – një shumicë që mund të arrihet vetëm nëse partitë kryesore të vendit bashkohen në një votë pro.
Mbështetja ndërpartiake është gjithashtu e rëndësishme gjatë fazës së zbatimit nëse reforma do të jetë e suksesshme.
Por megjithëse diplomatët e huaj kanë qenë mbështetësit e reformës me zërin më të lartë, Lu tha se nuk mendon se ai dhe kolegët e tij janë të vetëm në këtë luftë.
“Në javët e fundit, jam impresionuar nga uniteti i liderëve të Partisë Socialiste, Partisë Demokrate dhe Lëvizjes Socialiste për Integrim në favor të një reforme që miraton një zbatim të plotë të rekomandimeve të Komisionit të Venecias,” tha ai.
Komisioni i Venecias ka kërkuar nga komisioni parlamentar që hartoi reformën që të rishqyrtojë disa nga ndryshimet kushtetuese të propozuara. Komisioni u takua më 4 janar për të diskutuar rekomandimet përpara se procesi të vazhdojë përpara sërish.
Lu tha se ai ishte i bindur se reforma ka potencialin t’i japë fund pandëshkueshmërisë së zyrtarëve të lartë dhe të ndalojë korrupsionin politik, por paralajmëroi se shqiptarët “nuk duhet të presin një mrekulli brenda natës”.
“Verifikimi dhe largimi i prokurorëve dhe gjyqtarëve mund të marrë tre vite ose më shumë. Rekrutimi dhe trajnimi i Byrosë Kombëtare të Hetimit për të kryer hetimet anti-korrupsion do të kërkojë më shumë se një vit. Krijimi i këshillave të caktimit të gjyqtarëve dhe organeve disiplinuese do të marrë disa muaj kohë,” shpjegoi ai.
Synimi i reformës është një sistem gjyqësor i çliruar nga korrupsioni dhe inkompetenca, tha ai.
“Do të jetë një sistem ku gjyqtarët dhe prokurorët do të japin llogari. Edhe zyrtarët e lartë të qeverisë, parlamentarët dhe zyrtarët lokalë do të japin llogari gjithashtu”, argumentoi ai.
SHBA-ja, këmbënguli Lu, “nuk do të gjejë qetësi” derisa procesi të përfundojë.
Ne do të vazhdojmë të flasim publikisht dhe privatisht në favor të kësaj reforme. Ne inkurajojmë të gjithë shqiptarët t’i bashkohen debatit publik rreth përmbajtjes dhe ideve të kësaj reforme,” tha ai.
