Analizë nga Prof. Dr. Aurel Plasari: Kemi trashëguar elitë politike të emëruar nga KQPPSH. Zgjedhjet pa opozitën janë aventurë, Rama kërkon të mbetet si njeriu që bëri zgjedhje pa opozitën. Shkatërrimi i Gjykatës Kushtetuese, Parlamenti i degraduar, dorëzimi i mandateve për parimet demokratike dhe, pse duhet kontratë me shkrim për premtimet elektorale
Aurel Plasari, studiues
Jemi në një varg atentatesh shumë të rënda që i janë bërë demokracisë, zëvendësuar me metoda dhe operacione që mund të quhen neofashiste
Studiuesi Aurel Plasari, një ndër intelektualët më me reputacion në Shqipëri, në një intervistë në emisionin “A Shoë” të Adi Krastës në televizionin Neës 24, e konsideroi veprimin e opozitës për djegien e mandate si një vendim të marrë në mbrojtje të demokracisë. Studiuesi Plasari kujton mungesën e Gjykatës Kushtetuese, Gjykatës së Lartë dhe, sipas tij, veprimi i opozitës është marrë në rrethana demokratike, duke mos qenë një veprim i jashtëzakonshëm e që nuk ka ndodhur më parë, siç është komentuar. Ideja e Plasarit është, që kur merr përsipër të qeverisësh duhet të marrësh parasysh të dy gjysmat e elektoratit, njërën prej të cilave e përfaqëson opozita. Sipas tij, kryeministri Rama nuk e ka bërë këtë. “Patjetër, unë e gjykoj se opozita ka marrë një veprim të rëndësishëm, i cili merret vetëm në rrethana demokratike, në mbrojtje të demokracisë. I lëmë ato figurat me djegie. Ka refuzuar pjesëmarrjen në Parlament, i cili sipas opozitës ishte degraduar, funksiononte në një vend pa Gjykatë Kushtetuese, pra pa Kushtetutë, në një republikë shumë të çuditshme pa Kushtetutë, pa Gjykatë të Lartë dhe me shumë handikape të tjera. Me një Parlament arrogant, me një kryeministër arrogant, i cili vazhdimisht thotë “kam votat, kam votat” dhe kujton se votat ai i ka vetëm për atë pjesë që ia ka dhënë votën. Dhe harron që opozita ka një elektorat.” janë fjalët e Plasarit. Gjatë intervistës me Krastën, Plasari hodhi idenë e tij për një ndryshim në mandatin 4-vjeçar. Ai thotë që për të shmangur mosmbajtjen e premtimeve, do ishte më mirë nënshkrimi i një kontrate te Presidenti i Republikës. Nëse kemi të bëjmë me shkelje kontrate, mandati përfundon dhe s’ka pse të presim 4 vite të tjera për largimin e një keqqeverisjeje.
1 Akademia e Shkencave
Mendoni që profesor Gjinushit, në ndonjë këndvështrim, në ndonjë sens, i kanë rënë në qafë me gjithë atë diskutim të madh që u nxit në raport me pozicionin e tij të Akademisë ose jo?
Para nja dy vjetësh kam shkruar diçka me humor burlesk akademik, për historitë e çuditshme të Akademisë së modelit të akademive, Akademia Franceze ish-mbretërore, pastaj të Republikës edhe synimi ka qenë për ta relativizuar këtë çështje, sepse nuk mund të trajtohet çështja e një Akademie si një çështje në ekstrem, në skaj. Sikurse janë dhe çështjet e çmimeve kombëtare dhe ndërkombëtare, që shpesh keqkuptohen që ‘po u dha ky çmim, po nuk u dha është katastrofë’. Franca ka Akademitë zyrtaret që njihen, jo privatet që janë 28 Akademi. Prandaj mendoj që duhen marrë me qetësi dhe me relativitet çështja e Akademisë së Shkencave, pozicionit dhe statusit të saj. Ajo akademi sigurisht ka pasur nevojë për t’u reformuar dhe ka nevojë ende patjetër. Reformimi nuk është një proces që fillon, kryhet edhe mbyllet.
Por në këto zhvillime, sa decentralizuese, sa globalizuese? Ju keni mendimin se Shqipërisë i duhet kjo Akademi?
Unë po shprehem me kujdesin e një njeriu që nuk është anëtar i asaj Akademie dhe nuk ka kërkuar të jetë anëtar i saj. Unë nuk kam kërkuar ndonjëherë të jem anëtar i asaj akademie, kështu që çështja për ta rinovuar u përket dhe u takon atyre që kanë kërkuar dhe janë integruar në atë Akademi. Në qoftë se nuk janë integruar për privilegje, por janë integruar për ta përmirësuar, u takon atyre. Është situatë që kërkon kujdes për t’u shprehur, të paktën nga ana ime nuk mund të jap mësime, sepse nuk më kanë pyetur. As unë nuk kam kërkuar të jem pjesë e asaj Akademie, të paktën deri më sot. Nesër, pasnesër nuk dihet. Por kam pasur marrëdhënie korrekte me Akademinë, në veprimtaritë shkencore ndërkombëtare, në promovime botimesh, në një çmim të një konkursi ndërkombëtar që më kanë nderuar.
Ju e mbështesni ekzistencën e saj në Shqipëri?
Kjo është si nja dy analistë që keni ju të krimeve, që thonë mund të kenë ikur ata në drejtim të paditur, mund të kenë ikur dhe nga veriu dhe nga jugu dhe nga e majta dhe nga e djathta. Strukturat akademike janë të nevojshme në një vend. Të mos harrojmë që strukturat akademike varen nga shteti, jo më kot e kujtova francezin Charles që ka themeluar, ministri a kryeministri më duket i mbretit Luigi XIV, besoj. Se nga këta kritikët që hapin librat tani dhe thonë, ja ky tipi, i tha filan sulltani, a thua se unë kam hapur këtu enciklopedinë, nuk është ky sulltan është ai. Dhe hapin librat (qesh). Por mbaj mend që është viti 1635. Pra, këto akademi që varen nga autoriteti i lartë do ta vuajnë këtë karakteristikë, në kuptimin e pavarësisë. Pavarësia absolute është shumë e vështirë për t’u arritur. Mund të arrihet autonomia. Ne edhe për sistemin universitar flasim për autonomi universitare. Po të kujtojmë lindjen e modelit të akademisë unë kam cituar një fjalim të parë që mbajti mbreti Luigj. U tha: “Që ta kuptoni ju akademikë se sa ju vlerësoj unë, mjafton të mendoni që unë ju kam besuar juve çështjen më të rëndësishme që ekziston, jetëshkrimin e jetës sime.” Sigurisht kohët kanë kaluar, mbretëritë, republikat, demokracitë etj., por ky mëkati fillestar shqetëson vazhdimisht. Dhe s’kanë pse të mbarojnë përpjekjet për t’u çliruar nga ky mëkat fillestar, sikurse në kohën e Luigjit. Simetrike është koha e Enver Hoxhës, që ajo akademi është themeluar me një vendim politik, të Komitetit Qendror. Listat i ka bërë Komiteti Qendror. Sigurisht janë disa emra aty që patjetër janë emra autoritarë, nuk mund të vihen në diskutim. Janë disa emra të tjerë që janë për arsye politike. E them për ato listat e para, po t’i gjykojmë ato. Tani çështja është se ai brezi i vjetër që del dhe në pension çfarë promovon? Sepse është rreziku i amebës që promovon njerëz si vetvetja, të rinj si vetvetja. Në qoftë se flasim për rinovimin e elitave, elitat janë seleksion. Në politikë është seleksion politik. Në shoqëri është seleksion social. Seleksion shkencor, kulturor. Por në qoftë se ne kemi trashëguar një elitë të emëruar nga Komiteti Qendror i një partie, pra një elitë, pjesë e nomeklaturës, çfarë do të riprodhojë ajo, çfarë do të promovojë? Pinjollë të llojit ose të modelit të vet. Ky është rreziku. Por mendoj se i bie tashmë të paktën 30 vjet, mbas 50 vjetësh ndoshta do të jetë stabilizuar kjo. Nuk e them me humor, as me cinizëm.
Qartë, vetëm se tingëllon një periudhë vërtet e mjaftueshme për t’u kthjelluar ujërat.
Më kujtohet ajo situata që është e përshkruar në librin e Petro Markos. Nuk e di kush e tregon, e bija apo ai vetë që është pas xhamit dhe në ’90-ën bërtasin ata që protestojnë “Petro Marko, Hasta La Vista”. I shkojnë në shtëpi dhe ai i sëmurë, i mbështetur te xhami thotë: Por, por që të pastrohet gjithë kjo që ka ndodhur në Shqipëri do të duhet që të kalojnë 50 vjet. Pra do duhet ende kohë.
2 Neofashizmi në Shqipëri
Jemi ne në krizë, në një krizë komplekse politike të vendimmarrjes, demokracisë? Mund të quhet kjo, për ju, një krizë?
Jemi në një varg atentatesh shumë të rënda që i janë bërë demokracisë në Shqipëri, për ta shlyer demokracinë dhe për ta zëvendësuar me metoda dhe operacione që mund të quhen, neofashiste.
- Vendi i Kryeministrit Rama ën Histori
Unë e thashë dhe kur e filluam intervistën dhe jam shumë i kënaqur që do jua bëj këtë pyetje. Kryeministri ka folur herë pas here për atë që dëshiron të bëjë. Kujt i jep, në një farë kuptimi, një farë llogarie për vendimmarrjen e tij dhe për sjelljen e tij? Si do t’i qaset historia?
Ai vetë është futur në histori, këtë s’mund ta mohoj. Por profesionalisht mund të thuhet se ende nuk është bërë ngjarje historike. Por vetëkuptohet që për t’u futur është futur në histori. Nuk është e vështirë të futesh në histori. Mendoj se është nxituar kur e ka thënë këtë, se në histori futen dhe kriminelë të mëdhenj, gangsterë të mëdhenj. Nuk ka ndonjë parim që në histori futen burrat e mirë. Madje gjithë enormitetet njerëzore futen në histori, çështja është të futesh në histori si burrë i mirë e i nderuar që të mbajnë portretin dhe të çojnë lule, jo si burrë që i pshurrin varrin si para disa kohësh një diktatori, si burrë që përfundon me kokëposhtë. Pra, ka shumë mënyra si futesh në histori, çështja është se duhet llogaritur si do të futet. Këtë ne nuk mund ta themi, se ende është realitet kur personi dhe personaliteti i tij, por nuk është shndërruar ende në ngjarje historike. Ka kujdes nga njerëzit që e njohin historinë kur thonë se kjo është ngjarje historike apo johistorike. Është bërë ngjarje historike tashmë ’90-ta, apo jo. Tani mund të shkruhet libër qetësisht për ta, ekziston problemi që ka ende njerëz të gjallë që mund t’u pëlqejë mund të mos u pëlqejë. Por historia nuk pyet, shkrimi i historisë nuk pyet për këtë. Por distancimi është i nevojshëm. Nuk mohohet fakti që ai në histori e ka futur veten. Nuk e ka futur kush me zor. Madje, me këtë që ka thënë e ka pasur me shumë dëshirë, çështja është: Si do mbetet aty?
- Opozita në mbrojte të demokracisë
Si e lexoni ju orë pas ore, këtë periudhë, ku është sot Shqipëria? Ka ngjallur tek ju kuriozitet për ta analizuar?
Patjetër, unë e gjykoj se opozita ka marrë një veprim të rëndësishëm që merret vetëm në rrethana demokratike, në mbrojtje të demokracisë. I lëmë ato figurat me djegie. Ka refuzuar pjesëmarrjen në Parlament, i cili sipas opozitës ishte degraduar, funksiononte në një vend pa Gjykatë Kushtetuese, pra pa Kushtetutë, në një republikë shumë të çuditshme pa Kushtetutë, pa Gjykatë të Lartë dhe me shumë handikape të tjera. Me një Parlament arrogant, me një kryeministër arrogant, i cili vazhdimisht thotë “kam votat, kam votat” dhe kujton se votat ai i ka vetëm për atë pjesë që ia ka dhënë votën. Dhe harron që opozita ka një elektorat. Opozita nuk janë vetëm ata 10-15 që marrin nëpër gojë këta. Opozita është një elektorat që i ka votuar, është një gjysmë. Tani kjo gjysmë është plus pak, minus pak, kjo nuk ka asnjë rëndësi. dikush që merr përsipër të qeverisë duhet të llogarisë që ka marrë përsipër këto dy gjysmat. Madje po qe e vogël ajo gjysma tjetër duhet të kesh edhe më shumë kujdes ndaj gjysmës më të vogël. Por në këtë rast ne kemi të bëjmë me një njeri që nuk e kupton, nuk i ka kuptuar ndonjëherë këto parime demokratike. Dikush do ia ketë mësuar atëherë kur lypte, lypte vota dhe thoshte: “Ministër do të thotë shërbëtor, kryeministër shërbëtor”. Befas kur mori votat u harrua shërbëtorllëku, arroganti, Zoti dhe Sulltani. Kjo është diferenca. Dhe në këto rrethana opozita ka bërë një veprim në mbrojtje të demokracisë dhe në rrethana demokratike. Kurrë kryeministri nuk e ka thënë që keni bërë veprim demokratik. As të huajt që kanë lexuar tekstet e fashizmit dhe të neofashizmit dhe e dinë se çdo të thotë të tërhiqet gjysma nga Parlamenti. Gjysma e vogël. Dhe i jashtëzakonshëm nuk është fare se janë tërhequr në ’24 dhe kanë vajtur në Vlorë gjysma tjetër dhe kanë vazhduar punimet. Dhe çuan në atë përmbysje të ’24-ës, dhe në gjithë atë histori pastaj me nuanca dhe tragjike dhe komike, ku ata që erdhën në ’24-ën organizuan gjyqin special dhe dënuan me vdekje Ahmet Zogun, pastaj erdhi Ahmet Zogu me forcat që dihet si erdhi dhe dënoi me vdekje Fan Nolin dhe të tjerët dhe siç kanë thënë të dy vdiqën në krevat. Secili në krevatin e vet. Pra, këto nuk janë ngjarje që nuk i ka parë bota dhe nuk janë dëgjuar.
Sipas mendimit tuaj opozita në Shqipëri, me djegien e mandateve ka bërë një veprim demokratik?
Me refuzimin për të marrë pjesë në një Parlament që ajo e ka quajtur ilegjitim me gjithë të dhënat që ka renditur. Së pari, ky është vendim i opozitës. Është vendim demokratik për mbrojtjen e parimeve demokratike. E dyta, arrogantët që qeverisin harrojnë se këta deputetë nuk janë ish-deputetë, këta janë deputetë se i kanë votat. Këta kanë hequr dorë nga ushtrimi i detyrës së bërësit të ligjit në një Parlament të tillë të deformuar. Por votat nuk ia ka hequr njeri. E kam shkruar një herë, e kam shkruar dy herë dhe këta vazhdojnë të thonë ish-deputetët. Si ish-deputetët? Ata janë deputetë! Edhe, nëse vritet ndonjëri prej tyre, ai vdes si deputet se i ka votat, nuk ia ka hequr elektorati ende. Dhe nuk i ka hequr dhe t’ia japë këtij tjetrit. Meqë janë socialistë të mësojnë nga socialistët, ai himni që i kanë bërë atij francezit: “Në varrim dhe lart nga 100 mijë vetë për në varrezë u shoqëruan, o kandidat, o deputet i atyre që u pushkatuan”. Domethënë, edhe kur u pushkatuan ata, nuk ishin bërë votime të reja që të pushkatuarit t’ua hiqnin votën. Pra, dhe të dalë t’i pushkatojë ky të gjithë ata votuesit e opozitës, kjo nuk i zhbën ata si përfaqësues të atij elektorati. Ata kanë hequr dorë nga ushtrimi i detyrës në Parlament, në një Parlament që e kanë quajtur me argumentet e tyre, të inkriminuar.
- Aventura e 30 Qershorit
Sipas asaj që ju mendoni, çfarë do të ndodhë në datën 30 qershor?
Unë mendoj që kryeshërbërori mund të shkojë drejt asaj aventure, sepse aventurat për të bërë diçka që nuk është bërë të japin një kënaqësi. Sidomos atij që mendon historinë. Të futem në histori si ai që bëra një palë zgjedhje pa opozitën. Ja me këtë shënohet, apo jo? Dhe do thuash ti ose këta që dëgjojnë: Po qeverisja? “Po çfarë qeverisje”- thotë. “Të hyj në histori që e bëra këtë, por si përfundoj nuk ka rëndësi.” Pra ka shumë gjasa dhe të bëhet. Kjo e thellon procesin e konfliktit politik, sepse deri ku mund të shkojë ky thellim, rëndësi ka që kjo dikur do zgjidhet. Kjo çështje dikur do mbarojë. E dëgjova dhe mikun tim që fliste më përpara. Unë mendoj se ajo e katër vjetëve duhet të ndryshojë me ndryshimin e legjislacionit të zgjedhjeve, të proceseve, duke kërkuar që gjithçka që premtohet në propagandën, premtimet elektorale, të jetë një kontratë e të shkruhet diku. Kjo kontratë të nënshkruhet diku. Të nënshkruhet aty ku merren portofolet, te Presidenti i Republikës dhe të ketë një instancë garancie që t’i thotë: “Zotëri u bëre dy vjet, ke thënë do bëj këtë për një vit, nuk e ke bërë. Ke shkelur këtë, ke shkelur atë… Ke bërë gjëra që nuk futen fare në programin tënd. Ke ndërhyrë të shembësh një stadium që nuk hyn fare në programin tënd. Ke ndërhyrë të prishësh ndërtesat historike që nuk futen fare në programin tënd…” Çdo gjë që justifikohet me propagandë elektorale, por që janë premtime të cilave qytetari u jep votën, duhet të jetë e sanksionuar në një kontratë. Kontratë në ajër nuk ka, se kontratë në ajër mesa duket këta, gjithë palët që kanë qeverisur këtu nuk e kanë bërë. Por të paktën të jetë një kontratë e nënshkruar, që e kam kërkuar votën, 1-5… premtime që ke, afatet për to, marzhin e afateve, por që ka një kriter deri ku shkon. “Kam premtuar që nuk do shtoj taksat”- i ke shtuar. Zotëri ti ke shkelur këtë kontratë. Ja ku janë argumentet dhe nuk ke pse të thuash “do presim të kalojnë katër vjet”. Jo nuk presim. Ti ke gënjyer ose ke qenë i paaftë ta realizosh këtë kontratë. Ke marrë votat dhe në krahasim me këtë që thonë për vjedhjen e votave, ku ka më super metodë të vjedhjeve të votave, sesa të premtosh gjëra, të marrësh vota dhe s’i bën. Ose e kundërta. Kjo është aritmetikë e klasës së parë. Është universitare, akademike ky lloj abuzimi me marrjen e votave. Të marrësh vota me premtime që nuk i realizon. Të marrësh vota për të bërë diçka dhe të bësh gjëra të tjera, për të cilat nuk e ke lajmëruar atë të cilit i ke marrë votën. Nuk i ke thënë që do prishim në këto zona, nuk i ke thënë që do vendosim trarë për të paguar kalimin. Mund të jenë të nevojshëm, Po, por thuaja. Që ai ta dijë ta japë apo jo votën. Nëse ti nuk ua thua, i bie që ti do ta gënjesh. Kjo është vjedhja e votës, nuk ka vjedhje më të sofistikuar dhe më të hapur sesa kjo. Të marrin gazetarët gjithë premtimet që kanë bërë, kanë thënë gjë, që do vëmë nëpër rrugë kombëtare pagesat? Jo, sepse nuk e kanë thënë. Sepse kanë pasur frikë që nuk do t’i marrin ato vota. Pra kanë marrë votat, duke fshehur atë që do bëjnë. Kjo është më e rëndë. Kjo është katastrofë, e turpshme.
Vijon në numrin e ardhshëm
