Evdal NURI
Mosha e adoleshencës, mosha e kapërcimeve të mëdha, ndryshe quhet mosha “rebele”. Përfshin të gjithë rritjen, ndryshimin që ndodh në trupin e një personi dhe faktorët gjenetik, ushqimor e shëndetësor, që ndikojnë në këtë ndryshim të shpejtë. Fillon me moshën e pubertetit, e cila shpie në një trup me madhësinë e një të rrituri dhe në pjekuri seksuale që i jep fund fëmijërisë. Mendimi bëhet abstrakt dhe idealist. Adoleshenca funksionon në përcaktimin e vlerave, qëllimeve personale dhe në krijimin e autonomisë nga familja. Adoleshenca nuk është thjesht një periudhë ndryshimi midis fëmijërisë dhe pjekurisë, por përbën një fazë të veçantë zhvillimi me veçori të veçanta, e cila fillon me ndryshimet biologjike (hormonale) dhe përfundon me kompletimin psikologjik të individit. Gjatë periudhës së adoleshencës, mbizotëron një nervozizëm dhe liri, që shpesh herë konsiderohen si të pajustifikueshme nga prindërit dhe te afërmit . Periudha e adoleshencës, përbën pjesën më të rëndësishme në jetën e një individi, ajo gërshetohet nga ndjenja dhe sjellje te ndryshme. Adoleshencën e jetojmë veç një herë, akoma dhe disa sjellje “negative”, na bëhen mësim për jetën e mëvonshme. Zhvillimi fizik dhe seksual. Përfshin moshën nga 11-18 vjeç. Tek femrat mosha e pubertetit fillon 8-10 vjeç ,dhe arrin kulmin në 13 vjeç. Tek meshkujt fillon në moshën 10-12 vjeç, ka raste, që shkon deri në 18 vjeç . Ky variacion ndikohet nga gjenet, pasha trupore dhe stresi. Gjatë kësaj moshe femrat krahas fillimit të menstruacioneve, kanë dhe zhvillimin e karakteristikave dytësore të seksit, si rritja e gjinjve, dalja e qimeve, zgjerimi i eshtrave të legenit. Kjo moshë te meshkujt shoqërohet me rritjen e organeve të riprodhimit, daljen e mjekrës, trashjen e zërit, zgjerimin e shpatullave etj. Për arsye superiore e atletike, meshkujt priren të kenë respekt më të madh për veten, duke u treguar burrërorë e tendenciozë. Është interesant se vajzat adoleshente të pjekura më herët shihen prej moshatareve të braktisura dhe madje të bezdisura. Më vonë në shkollën e mesme këto janë mjaft popullore, por të prirura për të përdorur drogën, duhanin e alkoolin. Gjatë kësaj kohe të dy sekset shtojnë 5-6 kg në peshë . Meqenëse puberteti është pjesërisht gjenetik, mund të ndodhë që djemtë, por sidomos vajzat, që kanë arritur pubertetin herët ka mundësi që të bëhen prindër në moshë të re, më pak të arsimuar, më të depresuar, më të zëmëruar dhe më tepër të divorcuar. Sot, adoleshenca tenton të fillojë më herët biologjikisht dhe të përfundojë më vonë nga ana shoqërore se sa ndodhte më përpara.
Personaliteti i adoleshentit…
