Ardita Bufaj
Pedagoge Piano
Universiteti i Arteve
Ardita Bufaj
Franco Alfano, ishte kompozitori, që mbahet mend si shpirti mbresëlënës dhe talenti i pazbuluar plotësisht, i cili zhvilloi me krijimtarinë e tij muzikore një periudhë të artë të kompozimit operistik italian. Më 27 tetor 2024, bëjnë saktësisht 70 vjet nga ndarja e tij nga jeta dhe është një moment reflektimi dhe vlerësimi për trashëgiminë e pasur muzikore që ai la pas.
I lindur më 8 mars 1875 në Posillipo, afër Napolit, Alfano ka qenë dëshmi e një periudhe tranzicioni dhe transformimi në muzikën klasike, duke u bërë ura mes periudhës së romantizmit të vonë dhe modernizmit të shekullit të XX-të. Ai filloi të studionte muzikë në Napoli nën Alessandro Longo dhe më vonë u regjistrua në Konservatorin San Pietro a Majella, ku mësuesit e tij përfshinin Camillo de Nardis dhe Pietro Serrao. Në 1895 ai u transferua në Leipzig, ku pati mundësinë të vazhdonte studimin e tij të kompozimit nën drejtimin e Hans Sitt dhe Salomon Jadassohn. Më pas ai u vendos në Berlin, ku filloi një karrierë si pianist dhe pati debutimin e tij si kompozitor për teatrin me operën e tij të parë “Miranda” (1898). Në Breslau (Ërocłaë, Poloni) opera e tij “La Fonte di Enschir” (1898) nuk pati sukses dhe kështu Alfano vendosi të transferohej në Paris, ku në 1899 ai arriti të shfaqte në Les dy nga baletet e tij, “Napoli” dhe “Lorenza”. Pas sukseseve të njëpasnjëshme nga publiku parizian, Alfano filloi të punonte për atë që do të ishte opera e tij më e suksesshme, “Resurrezione”. Ndërkohë që Alfano po lëvizte mes Moskës dhe Napolit, opera u shfaq në Teatro Vittorio Emanuele në Torino më 30 nëntor 1904. Pas kësaj, repertori operistik u pasurua me “Il principe di Zilah” (1909) dhe “L’ombra di Don Giovanni” (1914), vepra që tregojnë qartë ndikimin e kompozitorëve të njohur Claude Debussy dhe Richard Strauss, ku për Alfanon ky ndikim shkaktoi një ndryshim në stilin e tij kompozicional, ku farkëtoi një identitet individual në gjithë opusin e krijimtarisë së tij.
Franco Alfano
Nga viti1916 deri në 1923 Alfano mori pozicione të larta drejtuese në konservatorë të rëndësishme si ai i Bolonjës, apo Konservatori Giuseppe Verdi në Torino.
Alfano njihet më së shumti për përfundimin e operës së njohur të kompozitorit të shquar Giacomo Puçinit, “Turandot”, një detyrë e vështirë që ai e mori pas vdekjes së Puçinit më 1924, nga dirigjenti i njohur Arturo Toscanini, i cili kishte dëgjuar për suksesin e operës së Alfanos “La leggenda di Sakuntala”. Megjithëse puna e tij në “Turandot” i siguroi një vend në historinë e muzikës italiane si shpesh u anashkalua nga kritika në vlerësimin e plotë të aftësisë dhe origjinalitetit të tij si kompozitor. Alfano ishte shumë më tepër se një kompozitor që plotësoi veprën e një të “madhi”; ai ishte një inovator i cili eksploroi thellësitë e emocionit njerëzor dhe sfidat e formës muzikore. Pesha e operës dhe orkestracioni i detajuar demonstruan një kuptim të thellë të dramës dhe karakterit, duke e vënë atë në një kategori të veçantë, edhe pse rrallë ka arritur njohjen që meritoi. Muzikologia Dr. Maria Rossi vëren, “Franco Alfano ishte një mjeshtër i emocioneve dhe tregimeve në muzikë dhe operat e tij meritojnë një vend të spikatur në fondin e artë muzikor. Aftësia e tij unike për të bashkuar meloditë lirike me rrëfimet dramatike është e pashembullt.”
Faqja e parë e partiturës origjinale nga Opera Risurrezione, Franco Alfano
Nëpër vite, Alfano kontribuoi në krijimin e operave, simfonive, dhe veprave të muzikës së dhomës, duke krijuar një katalog muzikor që përbën një udhëtim nëpër shumë forma dhe stile kompozicionale. Eksperimentimet e tij me harmoninë dhe strukturën muzikore, së bashku me një sens të fortë melodik, i kanë bërë veprat e tij të interpretohen nga emra të mëdhenj të lirikës botërore si Placido Domingo, Roberto Alagna, Anna Pirozzi etj. dhe të studiohen nga muzikologë të ndryshëm.
Ndërsa reflektojmë mbi jetën dhe trashëgiminë e Franco Alfanos, ne e kuptojmë rëndësinë e ruajtjes dhe promovimit të kontributeve të tij në botën e muzikës. Veprat e tij, të pasura me emocione dhe mjeshtëri, na kujtojnë fuqinë e operës për të kapërcyer kohën dhe për të na lidhur me përvojën njerëzore. Në një botë që shpesh anashkalon të kaluarën, muzika e Alfanos vazhdon të rezonojë, duke siguruar që shpirti i tij të jetojë në çdo notë. Ndërsa nderojmë kujtimin e tij, le të thellohemi, ta njohim dhe ta sjellim më afër publikut shqiptar, si dhe të kremtojmë trashëgiminë e qëndrueshme të këtij kompozitori.
Për të përkujtuar 70-vjetorin e vdekjes së tij, Teatri i Operas dhe Baletit në Tiranë do të zhvillojë ditën e diel, datë 27 tetor 2024 një koncert premierë të titulluar “Nostalgia”, me vepra nga krijimtaria kompozitori Franco Alfano, me artistet e njohura të skenës shqiptare, sopranot Ramona Tullumani dhe Eriona Gjyzeli, violonçelisten Jona Çegrani dhe pianisten Ardita Bufaj.
