Suplementi “Pena Shqiptare” i datës 27.04.2015

Kisha mbështetur ballin te xhami i trashë i dritares së vagonit dhe po vështroja përjashta hapësirat e shkreta të mbuluara me dëborë dhe terr. Ishte nata e dytë që treni ikte drejt Krimesë. Në gjysmëterr dukeshin aty-këtu në horizont drurë të zgërbunjur, që me afrimin e trenit hidheshin sakaq mënjanë shinave, si kalorës të trembur. Tek vështroja me sy shfaqjen dhe zhdukjen e tyre, nuk e di pse, më vinin ndër mend copëza nga jeta ime. Po ato që më kujtoheshin,ishin aq të palidhura dhe pa vazhdimësi, saqë më dukej se në jetën time ishin ngjitur copëra të kushedi ç’ jetëve të tjera të panjohurish. Herë-herë pranë stacionesh të vogla, që jo vetëm unë, por me siguri askush në këtë tren s’ua dinte emrat, rrinin në errësirë, me nga një fener në dorë, njerëz të mbështjellë me xhupa të trashë. Mundohesha të dalloja fytyrat e tyre, por ato ishin aq shumë të mbështjella e të palëvizshme, saqë do të besoje më tepër se ishin figura prej dëbore, të harruara aty prej lodrave të ditës të fëmijëve, sesa njerëz të gjallë. Ne iknim e iknim përmes stepash të ngrira, ndërsa fenerët shfaqeshin e zhdukeshin aty-këtu, sinjale të pakuptueshme, të mbetura nga net të vjetra në këtë hapësirë kontinentale, dhe mua më dukej sikur po vraponim drejt qendrës së natës. Në xhep kisha një fletë-pushimi për shtëpinë e krijimit të shkrimtarëve në Jaltë, por pas tridhjetë orësh udhëtimi mua më dukej vetja se Jalta nuk ishte më dhe në vend të saj, në vend të kaltërsisë dhe qelqit që përftonte fjala Jaltë, ne s’do të gjenim veçse një fillim të ri stepash të hirta dhe të njëtrajtshme si këto. Pas disa vjorstash, drurët u dukën përsëri në horizont dhe mua më dukej sikur gjithë jetë time kisha ecur me një tren të tillë, përskaj të cilit shfaqen aty-këtu drurë të zgërbunjur, që hidhen mënjanë si kalorës të trembur. Ui, ui, fishkëllente diku larg, përpara, lokomotiva, që na tërhiqte për kushedi ku. Herë-herë isha në prag të dremitjes, por xhami mbi të cilin kisha mbështetur ballin më sillte në vete me tronditjen e tij. Gjatë çasteve të shkurtra të dremitjes, klithma e lokomotivës më dëgjohej më pranë dhe si e llahtarisur. Ui, ui ç’ ke, ç’ ke moj lokomotivë e zezë…. Uiç, uiç…. manoviç.. Ç’ farë, çfarë… manoviç… vukmanoviç…. Shkunda kokën dhe pyetja u përsërit brenda meje e ftohtë dhe e prerë, si rënia e monedhës brenda aparatit telefonik: përse Vukmanoviç Tempoja kishte ardhur në Moskë? Klithma e lokomotivës, magjistricë ngulçonjëse stepash, qe larguar përsëri, pasi më kishte zgjuar. Përse Vukmanoviç Tempo… Unë e dija atë prej kohësh të vdekur, armik të vjetër të vendit tim, me emrin që e kisha bërë në shkollë në lëndën e historisë, bashkë me fantazma të tjera: viti 1948, Koçi Xoxe… Dhe ja, dy ditë përpara se të nisesha për në Jaltë, një shok i kursit në Institutin Gorki, duke më ngulur sytë në një mënyrë kuptimplotë, më kishte thënë: a e di ti që Vukmanoviç Tempoja ka ardhur para një jave në Moskë? Ndeza një cigare, siç isha i shtrirë përmbys mbi krevat, dhe mbështeta prapë ballin te xhami i ftohtë. Uiç, uiç, ia bënte larg fisha e lokomotivës, duke shpërndarë emrin e fantazmës mbi shkretinë e stepave. Mua më dukej se ky tren nuk do të arrinte kurrë asgjëkund dhe se binarët do t’i ngatërroheshin kështu gjithmonë në gjirin e natës. Pastaj m’ u duk se drurët që u shfaqën përsëri, ishin tamam kalorës të errët dhe, sa vente, në vrapim e sipër, ata i aviteshin gjithmonë e më tepër trenit, gjersa nisën të rendnin fare përbri tij, thuajse ngjitur. Jelet e tyre të akullta, kaltërore, rrihnin egërsisht xhamat, madje m’ u duk se po dëgjoja potkonjtë e tyre të mbytur dhe sakaq fjeta. S’di ç’ kohë ish, por më zgjoi ndalimi i trenit. Përjashta një llambë e ftohtë ndriçonte dëborën e rrallë, që binte përzier me shi mbi një platformë të lagët çimentoje. Do ta kemi kaluar Rusinë, mendova, dhe tani duhet të jemi në Ukrainë. Ose, edhe në qoftë se nuk e kemi kaluar, duhet të jemi diku mes Rusisë dhe Ukrainës, përderisa bie shi e dëborë bashkë. Treni u nis dhe gjumi po më zinte prapë, kur ndjeva derën e kupesë që u hap dhe hapat e dikujt që po hynte. Në ndriçimin e zbehtë të llambës së korridorit, për një çast të vetëm, i përgjumur siç isha, munda të dalloja një figurë të gjatë, të mbështjellë me mushama të zezë, që kullonte ujë.

– Ku ndodhemi? – pyeta me zë të ulët.

– Një qyteçh i vogël tërë baltë,- u përgjigj nëpër hundë i panjohuri, duke lënë diku të këmbët valixhen e tij. Pastaj diçka fëshfëriti, siç duket ai u ngjit në krevatin e sipërm, në kupe ra prapë qetësia dhe përreth s’kishte asgjë tjetër veçse natë kërkëllima rrotash të hekurta: Malenkoje grjaznoje dorodishko përsërita me vete fjalët e të panjohurit, ndërsa ndieja që përjashta afrimin e drurëve-kalorës, që nisën të rendnin përsëri përbri trenit, me atë trokëllimë të pambarim patkonjsh. Kur u zgjova, treni vazhdonte të ecte me shpejtësi. Kishte gdhirë. Mëngjesi ishte i zymtë dhe qielli ishte plot me re. Ato ishin të zeza dhe jo bardhoshe e të lehta, si në veri. Qe shumë herët, por unë vendosa që të ngrihesha sepse më ishin mpirë kockat nga të ndenjurit shtrirë. Ndërsa po vishesha, m’ u kujtua i panjohuri i natës. S’duhet të bëj zhurmë, mendova dhe eca me maja të këmbëve, por, kur u ngrita, pashë se krevati i sipërm ku ai kishte rënë mbrëmë, ishte bosh. As valixhja e tij nuk ishte. Kushedi ku ka zbritur natën, thashë me vete, në ndonjë stacion pa emër, nga ata që kanë vetëm një shifër. Ndeza një cigare dhe u shtriva përsëri i veshur, siç isha mbi krevat, duke vënë jastëkun nën mjekër dhe duke vështruar përjashta xhamit. Jashtë shiu i rreptë rrihte me furi vagonët, dhe fishkëllima e lokomotivës mezi dëgjohej përmes tij. Aty-këtu izba të hirta mënjanoheshin heshturazi fushës. M’ u kujtua prapë, por vetëm për disa sekonda, pasagjeri i natës që kushedi ku kishte zbritur, në ndonjë stacion të vogël, të ndonjë qyteçhi tjetër me baltë, duke mbajtur në dorë valixhen, mbështjellë me atë mushama të zezë, që kullonte ujë. Apo ndoshta nuk kishte shkuar aq larg, por kishte mbetur pranë shinave, duke zënë postin e vet, me fener në dorë, midis sfinksave të palëvizshëm, mbështjellë me xhup, në radhët e të cilëve ndoshta bënte pjesë, në atë karakoll pa mbarim. E hoqa mendjen prej tij dhe për një kohë të gjatë i mbajta sytë mbi peizazhin e zhveshur. Tani ndihej që vërtetë po i afroheshim Krimesë, sepse dëbora nuk ishte më e bardhë dhe e sigurt, si në veri, por qëndronte e zbehtë, pllanga-pllanga mbi tokën e zezë. Ui, ui…. klithte herë-herë lokomotiva, sikur të kujtonte udhën, por mua më dukej se nuk po shkonim asgjëkund.

2

Naim FRASHËRI

Atdheu

O Atdhe! Më je i dashur sa më s’ka 

Më je nënë, më je motër, më je vlla. 

Nga ç’ka rrotull më i shtrenjti ti më je, 

Je më i miri nga çdo gjë që ka ky dhé. 

Ty përditë të pat parë ime nënë, 

Dheu yt në fund atë e pati ngrënë. 

Nëmëruar t’i pat lulet syri i saj. 

Te ti lindi, te ti vdiq ajo pastaj.

Ti i ke parë gjysh stërgjyshërit e mi, 

Edhe eshtërat tretur ua ke po ti. 

Nga ti, o shpirt-o kurrë s’qenë ndarë. 

Pranë teje patën qeshur, patën qarë. 

Nëna ime vdiq, ndaj ty të kam sot nënë, 

Nënë që s’ke vdekje kurrë, faqehënë, 

Numri prapë në vend mbetet kurdoherë. 

Begatoje, o Zot, ti këtë vend! 

Epu njerëzve të tij ti mbroth e shend! 

Hi u bëfshin gjithmon’ armiqtë e tij! 

Gas përjetë paçin zotërit e tij! 

I begatë, i lulëzuar qoftë ai, 

Një të ardhme pastë plot me lumturi!

Falja

Zot i math e i vërtetë 

Që kreve ç’shohëm në jetë, 

Edhe të tjerë që janë 

Pa funt pa krye pa anë, 

Edhe kudo je ti vetë, 

Syri yn tekdo shikon, 

Që nga lint e gjer tek përndon, 

Më çdo vënt të sheh fuqinë, 

Urtësin’ e madhërinë, 

Falna gjithë mirësitë, 

Epna dituri e dritë, 

Tregona udhën’ e mirë, 

Mos na lerë n’errësirë, 

Dhurona gjithë të mirat, 

Mërgona nga të pështirat. 

Zot! falna vëllazërinë, 

Dashurin’ e miqësinë, 

Epna dëshirë të msojmë, 

E të mirat të punojmë, 

Bëna të but’ e të qetë, 

E të urt’ e të vërtetë, 

Jetënë ta trashëgojmë.

Fjalet e qiririt

Në mes tuaj kam qëndruar 

e jam duke përvëluar, 

që t’u ap pakëzë dritë, 

natënë t’ua bënj ditë. 

Do të tretem, të kullohem, 

të digjem, të përvëlohem, 

që t’u ndrinj mir’ e të shihni, 

njëri-tjatërin të njihni. 

Për ju do të rri të tretem, 

asnjë çikë të mos mbetem, 

të digjem e të qanj me lot, 

se dëshirën s’e duronj dot. 

Unë zjarrit nuk i druhem 

dhe kurrë s’dua të shuhem, 

po të digjem me dëshirë, 

sa të munt t’u ndrinj më mirë. 

Kur më shihni se jam tretur, 

mos pandehni se kam vdekur; 

jam i gjall’ e jam ndë jetë 

jam në dritët të vërtetë, 

Unë jam në shpirtin tuaj, 

mos më kini për të huaj, 

m’është falurë durimi, 

andaj po digjem si trimi, 

Se ma k’ënda t’u bënj mirë, 

të mos mbeti n’errësirë. 

jakëni rreth meje rrini, 

flisni, qeshni, hani, pini, 

Në shpirt kam dashurinë, 

pa digjem për njerëzinë, 

lemëni të përvëlohem, 

nukë dua më të ftohem, 

Dua ta djek trupn’ e kretë 

për atë zotn’ e vërtetë. 

me zjarr ta djek mushkërinë 

e të tretem për njerinë, 

Bashkë me gëzimt të tija 

të vete te perëndia. 

unë dua njerëzinë, 

mirësin’ e urtësinë. 

Në bëhi shokë me mua, 

në më doni si u dua, 

njëri-tjetërin në doni, 

të paudhë mos punoni. 

O zëmëra fluturake, 

qasju pakë kësaj flake! 

mase krahët t’i përvëlon, 

po dhe shpirtin ta shënjtëron. 

Unë duke përvëluar, 

njerëzit i kam ndrituar. 

kam qënë mik me njerinë, 

andaj i di e më dinë. 

Gjithë tuajt’ i kam parë, 

mëm’ e at’ e fis e farë, 

si tani gjithë i kam ndër mënt, 

që rrininë më këtë vënt. 

Edhe sot nër ju ata shoh, 

se shpirtin e tyre ua njoh, 

dhe unë si ju jam ndruar 

e jam përzjer’ e ndryshuar, 

Pa jam bërë shumë herë 

zjar e uj’ e balt’ e erë. 

jam një shkëndijë pej qielli 

dhe një drudhëzë pej dielli. 

Edhe ndër qiej fluturonj, 

edhe brënda në det qëndronj, 

shumë herë fle në baltë, 

diku ndodhem dhe në mjaltë 

Bënem qëngj e kec i pirë, 

lul’ e bar e gjeth i mbirë. 

dua shumë fjalë t’u them, 

po trëmbem mos i bënj ujem. 

e ku shkruhenë në kartë 

fjalët’ e gjuhësë zjarrtë?

3

Xhevahir SPAHIU

Në pyje vjeshta ndezi zjarre

Në pyje vjeshta ndezi zjarre 

në zemër zjarr më ndeze ti; 

po diç gjëmoi lart në male 

dhe nga gjëmimi rrodhi shi. 

Dhe fryu një erë e dimri i bardhë 

i shtriu krahët gjer tek ne; 

u drodhën drurët, gjethet ranë 

si copëra flakësh mbi xhade. 

Të dy mbështetur pas një reje 

Të dy, dy sy në gjithësi; 

unë bie, ngrihem brenda teje 

e brenda meje digjesh ti. 

Sa vjen, dëbon vetminë e plogët 

sa shkon, vetmia flet përçart; 

për ne s’do thonë arkeologët 

statuja që nuk patën fat. 

Në pyje vjeshta ndezi zjarre 

lejlekët nisi s’di se ku; 

mbi hi do fryjë erë e marrë 

kur të mos mbetet asnjë

Të mbaj në duar

Të mbaj në duar, dashuria ime. 

Krijesë prej qelqi 

me shkëndijime yjesh. 

Kam frikë…. 

Kam frikë se mos më bie dhe 

thyhesh…

Taksitë e së dielës 

Në stacionin pranë pishave, këtë natë me shi, 

në heshtje po shlodhen njëzet e shtatë taksi. 

Nesër përsëri mbi qytet do të shkasin, 

si shiu mbi pardesynë time bojëkafe. 

Po ç’rrugë, vallë, i presin? Dhe ç’ëndrra shikojnë 

taksitë që flenë zbuluar nën neonë? 

Mes gjumit të hekurt u fërferijnë reflekse 

të jetëve që nesër si rrugë do të pleksen. 

Në ca do të hipin dashuritë e ndershme, 

do të qajnë në të tjerat viktimat e mblesëve. 

Po ta dija në cilat taksi hipin lotët, 

trupin tim barrikadë do ta vija nën rrotat. 

Dashuri e ndaluar

Leshojë drerin Artemidë. 

Harkoje harkun, shigjetën shigjetoje, 

pikën e lotit që shket nga syri i drerit, 

nëse të ngushëllon, qëlloje. 

Lëshoje drerin Artemidë. 

Se dashuria ka uri, 

dhe vjeshta, vjeshta e llahtarisur 

vë kujen si të jetë në zi. 

Shigjeta e nisur kurrë s’kthehet pas 

dhe mosha s’është gafore që shkon praptas. 

Klapitë e lindjes të tmerrojnë? 

Rrëshqit, rrëshqit në siperfaqen e jetës, 

gjahtare e vetvetes. 

Mbi kokën tënde rri mbërthyer një çerdha gjysmëhëne, 

nën dritën e saj në kopësht të Luksemburgut, 

pëllumbat dashurohen gjersa çmenden. 

Lëshoje drerin Artremidë 

dhe mos e nis atë shigjetë. 

Sorkadhja veshur me të zeza, 

kah mot pas blirit pret.

Lutje

Përpara tymit 

harroj zjarrin 

përpara puthjes 

harroj dashurinë 

përpara lules 

harroj aromën 

përpara hingëllimës 

harroj kalin 

përpara emrit 

harroj njeriun 

më vini përpara orën 

të harroj kohën

Perçatje…

Sa gjej kryefjalën: 

krisma armësh. 

Vrapoj drejt kallëzuesit: 

krisma armësh. 

Kundrina ka vdekur: 

krisma armësh. 

Në vend të pikave, 

pyetjeve, 

në vend të presjeve, 

pikëpresjeve: 

krisma armësh. 

Përçartje të marrësh.

APOTEZA GRI 

Qielli është gri 

Toka është gri 

Gri dhe puthja 

Buka s’ka erë 

Era s’ka erë 

S’ka erë lulja 

Ëndrra është gri 

Gjaku është gri 

Gri dhe zjarri 

Molla s’ka erë 

Uji s’ka erë 

S’ka erë bari 

Moti eshte gri 

Shpirti eshte gri 

Gri dhe kenga 

Era pa erë 

Buka pa bukë 

Pa zemër zemra 

VIJA TË BARDHA…

Vija të bardha para

Vija të bardha prapa

Vija të bardha majtas

Vija të bardha djathtas

Vija të bardha

Ma nxitë jetën!

Ditëlindja e hyjnisë

Ca duar të padukshme 

zbuluan një statuje hyjnie 

As qante 

as qeshte 

as fliste 

Drurët arkeologë rrudhat 

përkulën 

të gjenin moshën pa moshë të statujës 

Pluhuri binte pazëshem nga kurmi 

si borë tretej mjegulla 

Statuja kish lindur 

ditën e frikës së njeriut 

nga vdekja 

*** 

Të zgjatësh dorën 

e të këputësh mollën 

të hedhësh këmbën 

e të përçikësh hënën 

të nisësh 

e të përkryesh yllin 

të shkulësh zemrën 

e të përgjakësh ëndrrën.

Në majë të malit

Këtu në majë të malit 

ku vetëm lisat s’më braktisin 

dhe fletët e tyre fatin më tregojnë, 

këtu ku ujrat jetën nisin 

dhe s’dinë se ku shkojnë,- 

jam arë e vetmuar e verës së thatë, 

gjuhë e prerë në gojën e heshtjes së gjatë. 

Sa pranë Zotit 

Prej Zotit i harruar. 

Për një trokitje, 

t’i fal, o udhëtar, 

të gjitha ç’kam fituar.

Ferrparajsa

Pa pikë pezmi vdes qysh nesër 

po fundja fatit pse t’ia prish 

Pushtoma shpirtin, verë e vjetër, 

më lidh me pranga perëndish. 

Shkëlqen parajsa përmatanë, 

s’ka ferr e terr e tmerr pa fre, 

se nga te gjithe qe shkuan e vane 

asnje s’u kthye prape mbi dhe 

Por cfare merzie e perzishme 

rrafshire e botes n’ameshim! 

Pa pabesi te befasishme, 

pa nje perplasje, nje tundim 

M’u ndiz ne deje zjarr i pare, 

me prush e afsh me perkedhel. 

Nje mije demone ta heqin zvarre, 

i zmbraps ky dufi yt rrebel! 

Me yjet flet kur pret vetem 

ne ferrparajsa gjithesish. 

Plugoma shpirtin, vere e vjeter, 

te thyej pranga perendish.

Percatje

Sa gjej kryefjalen: 

krisma armesh. 

Vrapoj drejt kallezuesit: 

krisma armesh. 

Kundrina ka vdekur: 

krisma armesh. 

Ne vend te pikave, 

pyetjeve, 

ne vend te presjeve, 

pikepresjeve: 

krisma armesh. 

Percartje te marresh

Nata E Vitit Të Ri

O zemra ime, o vetmi, 

të pimë sonte, gjithsesi. 

Një mall, një dhembje dhemb atje 

ku jemi dhe nuk jemi ne. 

pas muresh kokë më kokë kurthojnë 

harrimin e harrimit tonë. 

Po qoftë në Dajt a Monparnas 

një shishe vere të ndjek pas. 

Sa vlen një gllenjkë e saj nuk vlen 

as fama, as froni që shkëlqen. 

E tha s’e tha Omar Khajami, 

stacioni i fundit: Varri i Bamit. 

O zemra ime, o vetmi 

Te pime sone, gjithesesi

4

Lazgush Poradeci

Dimër

Shpirti im që sot u mbyll 

dhe gëzimin m’a përzuri. 

nëpër mal e nëpër pyll 

zu dëbora prej qëkuri. 

bjenë flokët një-nga-një 

mi katundin e shkretuar. 

duke mardhur nënë ‘të 

dheri fjet e ri mbuluar 

flet nga-dal e shpirti im, 

dhe në zi pikoj si fleta, 

pa me qit as pipelim 

tere fili, tere jeta. 

ne kaq heshtje-e qetesi 

ndjej vajtimthin e nje shpesi: 

psheretin me ze te ti 

jet’ e trembur se mos vdesi.

5

Jorgo BLLACI

Dëshirë

Më vjen turp të qaj i heshtur, 

si një shelg përbri moçalit! 

dua të gjëmoj pareshtur 

porsi lisi majë malit. 

Rreth kurorës, shpesëria 

le të mos më cicërojnë 

që prej zgavrave të mia 

shkabat të të vigjëlojnë. 

Degët e fuqishme dua 

të më tunden nëpër erë 

papushuar përmbi mua 

borë e virgjër le të bjerë. 

Sipër akujve të ftohtë 

do të ngjitem der te retë 

s’do më vijë keq në ndodhtë 

të zhuritem nga rrufetë! 

Se n’u dashtë të zhuritem 

do zhuritem majë malit 

po s’do qaj e s’do nemitem 

i përulur, bri moçalit.

6

Nonda BULKA

Vidhi dhe pjergulla…

(Fabul)

Prej shumë vjetësh, një vidh dhe një pjergull jetonin në miqësi të ngushtë, bile të pushtuar njëri me tjetrin. Asnjë mosmarrëveshje s’kishte lindur midis tyre. Pjergulla e kishte mbështjellë vidhin aq fort, sa s’kishte asnjë rrezik që ta thyente e ta shkulte tufani i stinëve të këqija. Vidhi e mbronte me gjithë qejf gjatë dimrit dhe kur vinte pranvera dhe vera, pjergulla ia shpërblente duke e zbukuruar me fletët e gjera dhe me rrush të këndshëm. Vidhi e ndiente veten sikur të ishte i së njëjtës familje, aq ngushtë ishin lidhur. Mirëpo vidhi, një ditë dimri të tërbuar u zgjua nga gjumi i mërzitur, i vrenjtur dhe gjithë inat. E ndjeu veten të pakënaqur nga kjo bashkëjetesë dhe, si i tërbuar, shqiptoi me vete këto fjalë të rënda: – Përse ta kaloj gjithë jetën time me këtë pjergull? – Këto fjalë u ngjitën degë më degë. Pastaj buçiti akoma më i tërbuar: – Për ç’arsye një pemë si unë, me degë të rritura dhe të gjelbra, duhet të shërbejë si hu për këtë bimkë rrudha-rrudha të shtrembër, që s’qëndron dot në këmbë pa mua? Unë e kuptoj se ajo ka nevojë për mua. Po mjaft i shërbeva, mjaft e ndihmova, tashti u mbush kupa.

Dhe, me të mbaruar këto fjalë, filloi të lëkundet me furi; dhe lëkundu këtej, shkundu andej, djathtas, majtas, nga përpara, nga prapa pa pushim, në fillim rrëzoi lastarët më të njomë dhe më të hollë të pjergullës, pastaj hardhitë me rrudha më të trasha. E gjora pjergull u xhalavit aq tepër prej atyre lëkundjeve, sa atë vit nuk dha as edhe një kokërr rrush! Sa për vidhin, ai tundi një herë kryet gjithë krenari, dhe iu duk se tashti ishte një mijë herë më i bukur se më pare. Po pronari i hardhisë nuk ishte në një mendje me vidhin. Kur e pa të zhveshur si mos më keq, tha:

– Ç’ka ngjarë vallë? Vidhi dhe pjergulla na qenkan grindur dhe e paskan prishur miqësinë. Nuk u pëlqeka që të bashkëjetojnë! Për pjergullën do të bëjmë një derman: do t’i vëmë një hu të fortë që ta mbajë: rreth atij huri do të vërtiten degët dhe lastarët e rinj. Sa për ty, o vidhi im, unë nuk di përse do të më shërbesh këtej e tutje. Bile më sjell edhe ca dëm, se ndalon diellin që të ushqejë me ngrohtësi një pjesë të kopshtit. Unë të mbaja vetëm për pjergullën. Tashti e ka fjalën sëpata. Më duhen dru për dimër.

Dhe e preu. Vidhi i gjorë, kur nisën t’i kërcisnin kockat, dhe ishte gati më të rrëzuar, duke psherëtirë tha: mirë më gjeti; kush i hap varrin shokut, bie vetë brenda.

7

Fan NOLI

DHE U ZHYTA NË LEXIM 

Hipur mbi gërdallën time të ligur bëja plane… Të fitoj lavdi dhe të ndreq botën. Historia, thonja, do ta përmendë emrin tim …në librin e Perëndive. Dhe sikur të më kuptonte dhe ta merrte me mend, gërdalla vraponte nëpër fusha me tërë gëzimin e saj të shfrenuar. Befas në rrugë e sipër, takova tre vajza, që në kraharorin e tyre ( oh, gjokset e tyre kishin ngjyrën e diellit kur perëndon atje larg në Egjipt), mbanin libra të bukur. Zbres dhe e lë gërdallën të kullosë e lirë nëpër fushë. I afrohem njërës prej vajzave dhe i them: – E bukura ime, lëmë të lexoj atë libër që e mban…. – Hape dhe lexoje. O kalimtari im guximtar. E hapa mbi kraharorin e saj dhe zhytem në lexim. Historia, duke kaluar andej, e sheh kalimtarin tek lexon në gjoksin e një vajze të bukur, nuk do që ta ndërpresë dhe vazhdon rrugën e saj… Historia e le diellin të zhytet në brigjet afrikane.

8

Biser Mehmeti

TAKIMI ME VRASËSIN TIM

(Tregim)

Kurrë nuk më kishte shkuar mendja se tre vjet e ndonjë ditë më shumë do të takohesha rastësisht me vrasësin tim, i cili dukej sikur më kishte hedhur në shkretëtirën e harresës. Kur e pashë në fillim i thashë vevetes: mos mendja më është ngatërruar aq shumë sa që nuk jam në gjendje ta njoh vrasësin tim!… Disa çaste e kam vështruar njeriun për të cilin isha i sigurt se ishte vrasësi im. Zëri i veteves më tha: sa shumë paska ndryshuar vrasësi im! Qenka stërkequr e plakur shumë… Ditën që më kishte vrarë kishte përjetuar një kënaqësi të madhe, i bindur se nga shpirti kishte hequr një barrë të rëndë. Mirëpo, gjërat nuk kishin shkuar siç kishte dashur të shkonin. Prej atij çasti unë gjithnjë e më tepër i shfaqesha në mendje, i shfaqesha edhe në ëndërr, i shfaqesha kur bënte dashuri me vajza të bukura. Trajta ime herë e gjallë, herë e vdekur i shfaqej më së shumti gjatë natës e më pak gjatë ditës. Sapo shtrihej për të fjetur e ndjente praninë time jo vetëm në një skaj të mendjes, po edhe në një skaj të dhomës. Kurrë nuk guxonte ta fikte dritën, i bindur se ne velin e errësirës trajta ime do të ishte më konkrete. Dikush i kishte thënë se hijet e njerëzve të vdekur drita i bënë të padukshëm, madje i zhdukte edhe nga hapësira e mendjes. Sapo i bëhej sikur e kaplonte një gjumë i shqetësuar trajta ime i shfaqej afër veshit. Pastaj i pëshpëritja do fjalë me zë të vrazhdë, të cilat ai nuk ishte në gjendje t’i dallonte nëse ishin të vërteta ose i trillonte mendja e tij. Ato fjalë i shkaktonin neveri të madhe në shpirt. Shpesh ngrihej nga shtrati i xhindosur. Me mendje të shthurrur e me sy të buhavitur vinte te varri im dhe më vriste me shtatë plumba, i bindur se herën e parë nuk kishte mundur të më vriste tërësisht. Gjatë rrugës sa kthehej në shtëpi e ndjenjte veten të ngazëllyer, i bindur se kurrë më s’do t’i shfaqesha as në ëndërr, as në zhgjëndërr… E vrava për herë të dytë atë njeri të mallkuar, thoshte me zë të shfrenuar derisa ecte i kalamendur rrugës gjysmë të errët. Pastaj lëshonte do qeshje krikëlluese. Pak para se të arrinte te shtëpia zëri i mendjes i thoshte: ke harruar të bësh veprimin kryesor që do të të qetësonte edhe më shumë… Ngadalë, i dehur nga kënaqësia kthehej te varri im e pastaj pshurrej duke qeshur marrëzisht. Me një zë të shfrenuar, thoshte: kur të vjen pranvera asnjë lule të mos çel mbi varrin tënd!… Derisa e vështronte avullin e verdhë si dilte nga varri im zemra i rritej sa një mal… Kur hynte në dhomën e tij fryma për pak nuk e lëshonte. Trajta ime i shfaqej në dy pjesë: njëra ishte e vdekur e njëra e gjallë! Një zë i brendshëm i thoshte: sa herë do ta vrasësh ai do të shumohet si bimë e hidhur. E kaplonte pendimi pse më kishte vrarë për herën e parë e për herën e dytë. I kredhur në vorbullën e një dhembjes së paanë i betohej vetvetes se më nuk do të më vriste, madje edhe nëse shkoja te shtrati i tij dhe mundohesha t’ia nxjerrja te dy sytë… O Zot, i thoshte vetvetes derisa përpelitej në shtrat tërë natë, tash po e kuptoj se më e mundimshme është të jesh vrasës se sa i vrarë!… Tërë natën e kalonte në një gjendje të neveritshme, as i fjetur, as i zgjuar, as në ëndërr, as në zhgjëndërr… Shtëpia e tij i shëmbëllente një varrit në të cilin ishte varrosur për së gjalli… Një ditë e ftoi mikun e vet më të besueshëm, të cilit i tha: më shumë po më shqetëson për së vdekuri se sa që më ka shqetësuar për së gjalli!… Miku i tij, pasi u krodh disa çaste në do mendime të thella, i tha: ndërroje shtëpinë! Ndoshta hija e tij nuk mund të të gjenë kudo që të shkosh!… Të nesërmen mori një shtëpi të bukur me qira në periferi për gjashtë muaj. Kur u zhvendos në shtëpinë e re me gjithë familje e ndjeu veten të liruar nga një barrë e rëndë… Tash e tutje do të jetoj i qetë pa më shqetësuar ai i mallkuar, i tha vetvetes i ngazëllyer. Mezi priti të vinte nata e të shtrihet për të fjetur, ngase prej se më kishte vrarë s’kishte mundur të flinte. Tërë kohën hija ime i shfaqej në imazh… Sapo e kaploi gjumi i parë, hija ime vetëm në eshtra iu shfaq afër shtratit. Disa herë me një zë të çjerrë e thërrisja që të zgjohej e të më vriste përsëri… Disa çaste vazhdoi të qëndronte si në fërra pa e ngritur kokën nga jorgani. Pastaj disa herë e thërrisja në emër me një zë të llahtarshëm, me një zë që i shëmbëllente ulërimës së ujkut të tërbuar… Më thuaj pse më vrave pasi asgjë të keqe nuk të kam bërë!… Dikur u zgjua nga një gjumë i shqetësuar e pastaj me sy të zgurdulluar zuri ta vështronte hapësirën e dhomës. Me sytë e vagëlluar, nëpër të cilët sorollateshin do përfytyrime të vdekura, iu bë skur përtej dritares e pa fytyrën time, një fytyrë të zbehtë që i shëmbëllente një kufomës, të cilën koha nuk kishte mundur ta dekompozonte. Kurrë në jetë nuk kishte parë fytyrë më të vdekur e as sy më të tmerrshëm që e vështronin me një urrjejtje të madhe… Kjo fytyrë e shëmtuar, këta sy të verbër janë të rrejshëm, i tha vetvetes me zë të përvajshëm…. Mendja ime e sëmurë po i trillon. Kam frikës se së shpejti do të çmendem!… Të nesërmën u rikthye në shtëpi të vet. Çdo gjë i dukej e mbështjellur me një qefin të leckosur. Në çdo skaj e shihte hijen time të sëtkequr, të deformuar, e cila e bënte të tmerrohej. Në netët e gjata, kur përpëlitej tërë kohën e gjumë nuk mund të bënte, më mallkonte me shpirt të copëtuar pse nuk e lejoja të bënte jetë të qetë as pas vdekjes. Pastaj e mallkonte edhe vetveten që kishte menduar se me vrasjen time do të lirohej përgjithmonë prej meje. E mallkonte edhe mikun e vet që i kishte thënë: nëse ti nuk ke guxim ta vrasësh këtë gjë mund ta bëj unë nëse me jep një sasi të vogël të hollash, por edhe nëse më shpëton nga çdo e ligë që mund të më gjen… Hija ime ia kishte vrarë gëzimin e një ditë do ta vriste edhe atë. Sa herë mundohej të mendonte për diçka të lumtur gjithnjë hija ime me sy të nxjerrur i shfaqej përpara, duke i shkaktuar dhimbje e mërzi. Disa herë xhindosej si një bishë e egër e pastaj lumin e mllefit mundohej ta zbrazte duke pështyrë mbi fytyrën time. Mirëpo, pas pak hetonte se unë isha vetën përfytyrim, kurse pështyma i kishte rënë mbi fytyrën e tij. Një mendje e marrë i thoshte: ai po të pështynë edhe për së vdekuri, sikur nuk i ka mjaftuar të të pështyjë sa ka qenë i gjallë!… Disa herë i thoshte vetvetes: më lehtë e kisha me të kur ishte i gjallë se sa tash kur është i vdekur…. Kur ishte i gjallë mund t’i shkaktoja dhembje të madhe, duke e rrahur sa herë që doja, duke e fyer me fjalë banale sa herë që doja, duke ia sharë nënën sa herë që doja… Tash kur është i vdekur s’mundem t’i bëj asgjë… Kur kaluan tre vjet e ndonjë ditë më shumë filloi ta ndjente veten se kishte filluar t’i nënshtrohej procesit të çmendurisë, i cili do të zgjaste edhe për tre vjet të tjera. Një mesnatë kishte dalur nga shtëpi. Ndoshta ishte zgjuar somnabul. Ishte sorollatur nëpër do rrugë të zbrazta pa e ditur nga ishte nisur të shkonte. Dikur kishte ardhur te varri im, ishte shtrirë mbi varrin tim e pastaj kishte filluar të dëneste me zë lutës. Ndoshta më lutej që ta falja. Ndoshta më fyente edhe më tutje më fjalë banale. Unë kisha vendosur që të qëndroja indiferent ndaj të gjitha sjelljeve të tija prej një njeriu të çmendur…

9

Duro MUSTAFAI

ËSHTË E VËSHTIRË…

Ato që thuhen, s’janë gjithënjë të vërteta, 

Dhe njeriu e ka të vështirë ti besojë,

Si mund të jetë „fush’ me lule“ jeta,

Si mundet zemra për çdo gjë të këndojë ?…

Se njolla ka dhe dielli, që bën ditën të shkëlqejë,

Se egjëra gjëndet dhe në arën e artë me grurë,

Një re e zezë bën qiellin të shpërthejë,

Me shi dhe breshër mbi njerëz dhe drurë…

Në kohën tonë gjithëkush e ka vështirë,

Të dallojë të mirët nga të mjerët,

Se jeta të mbulon sytë me perden e nxirë,

Dhe po nuk njohe veten, nuk njeh as të tjerët….

Ato që thuhen s’janë gjithënjë të vërteta,

Se e vërteta, si ari, gjëndet rrallë,

Se ka mëndje lehtë me koka të nxehta..

Se ka njerëz të vdekur, që mbahen si të gjallë….

KUR SHIKOJA QIELLIN MBI VLORË

Kur isha fëmijë, qielli mbi Vlorë,

Më dukej afër, i ulët përmbi kokë,

Dhe shpesh mendoja ta kapja me dorë,

E zgjatesha, por s’e kapja dot.

Por, kur u rrita, e mësova mirë,

Që qielli ish i lartë, kalonte dhe retë,

E dora ime e vogël, sado e shtrirë,

Nuk ngjitej dot aq përpjetë.

Dhe sot, kur eci, me hallet ngarkuar,

Një zë i brendshëm nga vendi më tund:

“Dëgjoje mirë, o njeri i bekuar,

Qielli s’ka anë e s’ka fund..!”

Tani, i moshuar, prapë rri e mendoj,

Jo si fëmija i dikurshëm, por si burrë,

Se një gjë në jetë arrita ta kuptoj:

Që qiellin, s’kam për ta kapur kurrë…

10

Gani Elezi 

Historia e Ushtrisë Shqiptare në një libër

(Kritikë)

Para disa kohësh ka dalë në qarkullim libri i gjeneral Pëllumb Qazimit ”Historia e Ushtrisë Shqiptare-1912-1991’ i cili realisht është një prurje shumë cilësore dhe interesante, në të njëjtën kohë, në fushën e botimeve ushtarake,ka vlera të shumanëshme. Do të prekja disa syresh: Në pikpamje historike ky libër është një dokument me bazë të shëndoshë, është një arkiv i gjerë, është historia e plotë e ushtrisë shqiptare, që nga viti 1912 deri në fillim të viteve ‘90-të, vite që koincidojnë edhe me ndryshimin e sistemit politik në Shqipëri. Është historia, por edhe rruga e ushtrisë shqiptare në thuajse 80 vite, që na jepet nëpërmjet dokumenteteve autentike, nëpërmjet referimeve të historianëve, personaliteteve politike dhe ushtarake të vendit e të huaj ( ka mbi 400 referime të tilla), por edhe nëpërmjet analizave që bën vetë autori. Në të janë të përfshira të gjitha periudhat pas vitit 1912. Ka të dhëna për periudhën e qeverisë të Ismail Qemali,siç thuhet zakonisht qeveria e Vlorës, për periudhën e qeverisjes të Ahmet Zogut,për periudhën e socializmit,1945-1991,të PPSH dhe Enver Hoxhës,por edhe për vitet e para pas ndryshimeve politike në Shqipëri. Interesant në sfondin historik të përmbajtjes së librit është fakti se historia e ushtrisë,ndërtimi, organizimi dhe përdorimi i saj na vijnë së bashku me historinë e shtetit shqiptar, të institucioneve të tij dhe të politikave që ka ndjekur ai për mbrojtjen e tërësisë territoriale,të lirisë e të pavarësisë së vendit në të gjithë këto periudha.Kështu historia e ushtrisë plotëson, në shumë momente dhe me shumë argumente, edhe historinë e shtetit shqiptar.Prandaj e konsideroj si një vepër të shkruar me vlera jo të pakta historike. Në pikpamje ushtarake libri është i një niveli shumë të lartë. Është një kontribut në njohjen e historisë, të organizimit,përgatitjes dhe drejtimit luftarak të ushtrisë sonë në vite.Është një kontribut po ashtu edhe në njohjen dhe në shpjegimin e historisë së Mendimit Ushtarak Shqiptar. Në brendinë e faqeve që lexon,çdo lexues gjen të dhëna dhe argumente historike e shkencore për probleme të organizimit ushtarak, të paisjes me armatim e teknikë tjetër luftarake,për probleme të përgatitjes ushtarake, të fortifikimit,për probleme të drejtimit e të komandimit ushtarak të ushtrisë në situata lufte. Madje gjen të dhëna lidhur me beteja që kanë zhvilluar repartet e ushtrisë shqiptare në momente të veçanta historike, në vende e kundër agresorëve të ndryshëm që kanë ndërmarrë veprime ushtarake kundër vendit tonë. I gjithë ky informacion na vjen që herët; ai përfshin të paktën periudhën e heroit tonë kombëtar, Skënderbeu,atë të Ali Pashë Tepelenës, të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit,të luftrave për liri e pavarësi të viteve 1910-1912,periudhën e qeverisë së Ismail Qemalit,atë të qeverisjes së Ahmet Zogut, periudhën e Luftës së Dytë Botërore,1939-1945, e atë të viteve të socializmit 1945-1991. Gjithashtu këtu gjejmë edhe rrugën nëpër të cilën ka kaluar mendimi ynë ushtarak, Arti Ushtarak i Luftës Popullore. Ka të dhëna të bollshme se si mendimi ynë ushtarak është përshtatur me ndryshimin e situatave politike dhe të sigurisë,me ndryshimin e raporteve politike mes blloqeve ushtarake e mes vendeve të veçanta. Pra spjegohet përse dhe si mendimi ynë ushtarak ka kaluar nga një politikë mbrojtjeje në një tjetër politikë,nga mbrojtja në kuadër të aleancave e traktateve ushtarake në mbrojtje në kushtet e mungesës të këtyre aleancave e traktateve, në mbrojtje krejtësisht bazuar në forcat tona. Në këtë argument autori, veç se sjell të dhëna, të dokumentuara,për përmbajtjen e politikës sonë të mbrojtjes gjatë këtyre viteve,në mjaft raste bën edhe analiza,madje edhe kritika në lidhje me efektshmërinë e çdo lloj mbrojtjeje ushtarake që ne kemi menduar të përdorim për tu bërë ballë,për të mundur agresorët tanë. Për këto arsye gjykoj se ai ka vlera ushtarake e shkencore të spikatura. “Historia e Ushtrisë Shqiptare” është shkruar me një nivel të lartë letrar, dhe kjo përbën një tjetër vlerë të tij.Është shkruar me një gjuhë të saktë shqipe, të kursyer, por shumë të bukur. Do të thosha se është shkruar me art. Të bën ta lexosh atë pa e ndjerë ngarkesën e leximit të një materiali voluminoz. Edhe si strukturë tërësia e të shkruarave është ndërtuar shumë drejt. Kapitujt,periudhat ndjekin, por edhe plotësojnë njëra tjetrën. Kështu,ajo çka ke lexuar, natyrshëm , të jep përshtypjen e një historie të pa shkëputur si në argumente ashtu edhe në rradhërenditje. Shtoj se autori këtë libër e ka botuar fillimisht origjinal në gjuhën angleze, më pas të përkthyer në gjuhën kroate dhe së fundi versionin përsëri origjinal në gjuhën shqipe.Në dy botimet në gjuhë të huaj, lexuesit do të gjejnë edhe mjaft vlerësime që i bëhen autorit dhe librit prej personaliteteve ndërkombtare të shkencave të fushave të ndryshme. Është në të mirë të lexuesve,sidomos të ushtarakëve, të ish ushtarakëve dhe të studjuesve të fushave përkatse që ta kenë në dorë këtë libër ,ta lexojnë e të njihen me një pjesë të veçantë te historisë së popullit tonë,me historinë e ushtrisë e të lufës që ai ka zhvilluar parreshtur, në mbrojtje të lirisë,pavarësisë e të tërësisë së vendit.

11

Albert Z. ZHOLI

XHINA QUHEM…

(Skicë)

Sa vura këmbët tek trolei, fjala e parë që dëgjova ishte: “… shqiptarët maskarenj …”. Si më erdhi?! Po nuk e dija shkakun e irritimit të asaj gruaje. Ajo po u tregonte shoqeve se një natë i kishin vjedhur në shtëpi 600 mijë dhrami e disa bizhuteri. “ që kur kanë ardhur këta këtu nuk guxojmë të mbajmë dritaren hapur…” vazhdonte pa prerë ankesat gruaja e vjedhur. Të folurit e saj i kalonin kufijtë e cdo edukate. Nga të parët të merrte në qafë, dukej si për deputete, apo kryetare bashkie. Të tjerët e shihnin me kureshtje e pse jo me besdi, por nuk i fliste kush. Kur ishte në kulmin e të treguarit me të shara për shqiptarët u dëgjua zëri i një vajze. -Pse je kaq e bindur se të kanë vjedhur shqiptarët ? Mos vallë i kape?! Qetësia dhe zëri autoritar i vajzës e hutuan gruan, sa nisi të hante gërmat e fjalimit sharës…Shikoi nëjherë rreth e rrotull, si për të kërkuar mbështetje tifozësh dhe vazhdoi: “ shihni këtë cupëlinën greke po merr në mbrojtje shqiptarët hajdutë …”. Përsëri vajza që nuk i kalonte të tetëmbëdhjetat, foli qetë, edhe pse fjalët e zonjës ishin me përdredhje buzësh. -Unë mora vesh se të kanë vjedhur, por vjedhësi nuk është kapur. Si mund të gjykoni pa e parë e pa e kapur ?! Në Athinë ka nga e gjithë bota. Mua nuk më lidh asgjë me shqiptarët, por akuza e kotë është ulje për atë që akuzon, vetëm e vërteta është bindëse. Po sikur ndonjë shqiptar të fliste për popullin grek kështu ? Hë, si do t’ju vinte juve ?! …Pastaj nganjëherë hajdutët janë edhe nga të tanët sic shkruante dje gzeta” Elefterotipia” , e ke lexuar? Hajdutët shqiptarë ishin grekë, shkruante…” Qëndrimi i saj ishte emocionues jo vetëm për mua shqiptarin, por edhe për udhëtarët e tjerë, që disa minuta më parë dëgjonin “fjalimin” e zonjës së vjedhur. I skuqur në fytyrë iu afrova dhe doja t’i thosha dicka vajzës. T’i dija emrin të paktën e ta falenderoja… Ajo e vuri re sikletin tim dhe foli e para: “ Xhina quhem…Dhe ju kështu do të vepronit po të shahej pa të drejtë populli im, apo jo ?- dhe qeshi ëmbël… Pastaj më ftoi në shtëpi. Më njohu me vëllanë dhe prindërit. Njerëz të sinqertë që të ofronoin miqësi, që dinin të cmonin e jo të përcmonin…” po të mos kishte gënjeshtra nuk do të kishte vlerë e vërteta…”

12

MIHAL DISHO

KUBIKËT

(Haibun- prozë me haiku)

Qyqja që qan kot!/ Vllahu/ Bar e trastë plot.

Në shkollën, e cila ndodhej në kufirin midis dy rretheve të atëhershme, nuk bëheshin vetëm parrulla por edhe kubikë.

Qendra e banuar, qytezë, përbëhej nga dy ndarje kryesore. Në njërën kryesisht vllehë dhe jo pak por plot njëqind e njëzetë familje me gjashtëqind e tre banorë. Këta kryesisht frashërotë (fërshërotë). Në krahun tjetër të ardhur nga një vënd malor,por edhe ata vetë nuk e kishin të qartë apo të saktë se nga ishin ardhacakë. E çuditshme,para këtyre jetonin po vllehë deri siç thuhet shtatëdhjetë familje gjë që u larguan pasi nuk e pleqëruan dot bashkëjetesën dhe u shpërndanë në disa qytete kryesore të vendit. Madje edhe të njëqind e njëzetët apo të gjashtëqindët e tretët me ardhjen e demokracisë “rrëshqitën” nëpër qytete apo jashtë shtetit. Atë ditë Rrekja, i dyti i shtëpisë së diturisë, me një thupër thane në dorë si qehajajët apo mbikëqyrësit e skllevërve të dikurshëm, kishte vënë përpara mësues e nxënës drejt kubikëve të famshëm. Ai nuk kishte besim te mësuesit, prandaj vetë me atë thupër në dorë u akrohej nxënësve të mbartnin e mbillnin të qeskurat e famshëm, pasi kështu na mësonte partia.

Rrekja njëkohësisht kishte edhe plot detyra e përgjegjësira pushtetore e partiake të kohës së kubikëve. Madje për të treguar se partia duhej forcuar me elementë të rinj, ai paskësh thënë në një mbledhje “madhështore” : “andeza nga ne nuk ka, pasi janë të gjithë hunjgardhi”?!. I shkreti ai edhe gardhin e vet po kështu e kishte. Ndodhte që kubikët i kthenin nxënësit vonë, shumë vonë në shtëpi, gjë që i zinte gjumi menjëherë dhe të nesërmen shkonin pa mësuar. Atë orë klasa e Peços ku shumica ishin vllehë, kishin biologji. Vllehtë gjithnjë janë dalluar në mësime. Madje shkolla e kësaj qyteze me vllehtë në krye kishin dalë kampionë në të gjitha konkurset dhe olimpiadat. Mësuesi i biologjisë atë ditë kishte vendosur t’i pyeste nxënësit edhe për termat latinisht. Klasën e shpëtoi Peçi , i cili çonte dorën dhe i thonte të gjitha emërtimet latinisht. Si ia bënte? I thonte në gjuhën vllahishte duke shtuar në fund fjalëzën “as” ose shkronjën “s”. Shumë mirë, shumë mirë e shoqëronte mësuesi, ndërsa të tjerët me kokë poshtë qeshnin me bëmat e Peços. Mësuesi i biologjisë ishte shartuar mbi bazën e agronomisë. Pavarësisht se kohën ia hanin edhe kubikët, vllehënxënësit mësonin vetë, se po të ishte për mësues shartuarin, që vinte në shkollë me një gjysëmçante të zezë e i vinte era raki e shëllirë,do të mbesnin të paditur. Nuk e di pse të madhit të shkollës, magazinieri i qytezës ia vuri nofkën Bidoni. Ndoshta meqë në magazinë mbante edhe bidona e ua njihte mirë boshësinë dhe tringëllimin e tyre. Qejfi i Bidonit ishte, se qejfin e kubikëve e kishte rrëmbyer Rrekja, të zgjaste e zgjaste materiale e mbledhje pa bereqet. Ai kënaqej që të shkonte në shtëpi vonë,shumë vonë madje një apo dy orë para mesit të natës. I tirrte ato material – raport kot e më kot duke shitur mend për faqe të shumta . Shpesh thërriste nëpër këto mbledhje të stërgjatura edhe kryetarë apo sekretarë. Kishte nga ata sekretarë apo kryetarë qe ia fusnin gjumit edhe pas zgjimit në përfundim të thonin : “pse njëqind përqind kalueshmërinë, partia na mëson mbi njëqind përqind, për shembull edhe njëqind e pesëmbëdhjetë përqind”, ose duke fërkuar sytë “ ku ka tym, ka dhe zjarr”. Atëhere mësuesi “ mistrec” u kujtonte që mirë e kishin pasi do të llogaritnin edhe mësueset shtatëzënë si dhe të ruheshin nga zjarre se edhe mund të digjeshin. Në një takim të atyre kohëve të famshme ky “mësues mistrec” i paska dhënë të drejtë një qytezari “se na japin qumësht sa nuk arrijmë ta hedhim në vesh edhe për ilaç”. Rrekja dhe Bidoni lanë duart si Pilati kur e futën “mistrecin” në analet e organeve gjëmëmadhe. Për Bidonin dhe tinëzarin Rreke mësuesja e mirë dhe punëtore me emrin e një stine viti të ngrohtë me të drejtë shprehesh që “kur futem në zyrën e tyre, më duket se jam në një pus sterr të zi”. Një ditë kubikësh Rrekja ynë na u ngatërrua me Mitrin, brigadiervllahu i kubikëve. I bërtiste për front pune,kur koha kishte mbaruar dhe fare mirë fëmijët që iknin pranë familjes e të përgatiteshin për të nesërmen e shkollës. Ku hante pyka, Pyka. Atëhere Mitri po me forcë i thotë “marsh se atë e di unë !”. E di, e di, por Rrek- Pyka e pykoi Mitërbrigadierin duke përfunduar punëtor te brigada e plehut. Ashtu si parrullat edhe kubikët e atëhershëm hanin koka njerëzish… Të vegjëlit,/ Torbat krahëve,/ i mbushin me gorrica e të qeshura vjeshte.

13

MUARREM SHARKA

Më duhet një Zot…

(Tregim)

Bindja, duam apo nuk duam ne, shumë herë kushtëzon mbijetesën tonë, duke mbetur e vetmja rrugë. Ajo më shumë lidhet me arsyen sesa me ndjenjën. Ditën e diel pasdite, aty rreth orës tre, një kamion ndaloi në anë te rrugës. U pa të zbriste shoferi, një burrë i shëndoshë, i djersitur i tëri kokë e këmbë. Peshqiri që mbante në zverk ia tregonte dhe më të shkurtër qafën. Lëvizjet e tij ishin të ngadalta, por të sigurta. Shkoi në pjesën e pasme të kamionit dhe u fut brenda. Doli që andej pas disa çastesh, akoma më i djersitur dhe pas tërhiqte një kalë duke zbritur ngadalë mbi derën që shërbente si urë. Ajo kafshë kishte një pamje shumë krenare, ndërsa qimet e tij të zeza dhe të djersitura shkëlqenin nën diellin e nxehtë të korrikut. Shoferi u drejtua bashkë me kalin për nga porta e hekurt e një fushe me bar,e rrethuar me një rrjetë të lartë. -Tungjatjeta! Ja dhe porosinë ua sollëm se na hëngrët,-foli shoferi. -E mbajtët fjalën megjithëse me vonesë,-u përgjigj tjetri ,pamja e të cilit nuk e fshihte kënaqësinë, duke parë me admirim dhuratën. Shoferi e la të lirë kalin brenda fushës duke i hequr frerin. -Veterineri do të vijë nga fundi i javës, por më porositi që frerin ta marr përsëri. -Si kështu, po ne na duhet? Mirë që s’po i heq dhe patkonjtë,- i foli ai shoferit. Nuk e zgjati shumë. Tek e fundit i kishte kërkuar njeriut të tij një kalë, mirëpo kjo puna e frenit e habiti. Me veterinerin ishin kushërinj, por në fakt midis tyre marrëdhëniet ishin më të drejtpërdrejta se me të afërmit e tjerë. Ideja për të sjellë një kalë race kishte lindur gjatë bisedave kur kushëriri i tregonte se vinte një kohë kur kuajt që nuk mund të garonin më, i largonin. Ata dhuroheshin nëpër miq, ose i vendosnin diku për të marrë ndonjë pasardhës. Shoferi pasi la një dosje ku ishin të dhënat e kalit, u largua. Kali me gjak të pastër, tashmë gjysmë i lirë, dukej pak nervoz. Pranë fushës ishin mbledhur njerëz që shihnin me kureshtje. Ndoshta prania jonë e ngacmonte atë gjallesë të lëvizte fillimisht qetë-qetë, e më pas duke e shtuar egërsinë. Kjo liri e gjysmuar, apo gjysmë robëri, i jepte mundësinë këtij ish-garuesi që të lëvizte i lirë, pa praninë e ferrit, po jo ku të dëshironte. Liria e tij hë për hë ishte e përcaktuar nga rrjeta e lartë rreth fushës.

Dukej sikur kali e kishte kuptuar cili ishte shkaku i kësaj forme të re të jetës së tij. Qëndrimi i tij në hipodrom kishte dy forma të tjera kushtëzimi; ai jetonte një pjesë të mirë të kohës i mbyllur kur ushqehej, pastrohej dhe mjekohej, por pa praninë e frerëve; pjesa tjetër ishte pista ku ai stërvitej apo garonte me praninë e frerëve, por kjo pistë për të ishte e pakufizuar deri në momentin që ai nuk arrinte të kuptonte që thjesht po përsëriste të njëjtën rrugë. Kur gara përfundonte, kishte përfunduar më parë dhe energjia e tij kështu që pranonte i bindur formën tjetër të lirisë së përgjysmuar. Por këtë here dukej i vendosur. Duke shkuar në njërën anë të fushës ai nisej me një vrull të jashtëzakonshëm, thua se do të fluturonte. Disa metra pranë rrethimit të lartë ai ngulte fort në tokë këmbët e tij që krijonin vija të gjata e te thella në sipërfaqen e fushës. E përsëriste gjithmonë këtë veprim. Nisjet ishin shumë të vrullshme dhe përfundonin shumë më pranë rrethimit. Në lëkurën e djersitur që shkëlqente, dukeshin muskujt që mblidheshin e lëshoheshin herë pas here. Dinamizmi i lëvizjeve të tij të jepte përshtypjen e një dëshire për vetësakrifikim, ndryshe nuk mund të kuptohej ky tërbim nga ana e një gjallese që për shtatë vite radhazi kishte zbatuar me përpikmëri urdhrat e te zotit. Atëherë tri mund të ishin arsyet që shpjegonin lëvizjet e tërbuara të këtij kali: ai nuk mund të pranonte këtë realitet të ri i cili ishte ndryshe nga përditshmëria e tij; i mungonte prania e të zotit apo të një shenjë që tregonte lidhjen me të shkuarën ndoshta freri; apo ai kishte kuptuar që ishte shkëputur përfundimisht nga pista dhe këtu arsyeja e ekzistencës së tij kishte marrë fund. Po ju rrëfej me besnikëri se si rrodhën ngjarjet më tej, për të gjykuar se cila ishte arsyeja e ndryshimit të sjelljes së këtij kali. Sa herë që kali afrohej pranë nesh, në lartësinë e gjurit në pjesën e pasme, dukej një pjesë e lëkurës pa qime. Sipas fjalëve që dëgjoheshin nga njerëzit që ishin pranë meje, ai kalë duhet të kishte pësuar ndonjë gjë gjatë garave, ndoshta një ndalim zemre. Këto gjëra ndodhnin jo rrallë neper hipodrome. Por problemi i kësaj gjallese dukej sikur qëndronte në kokën e tij. Midis spektatorëve kishte lindur ideja që në pjesën e brendshme të rrethimit të vendosej një shirit letre për ta frenuar kalin të përplasej aty. Problemi ishte kush do të futej brenda terrenit që parashikohej i rrezikshëm. Në kohën kur askush nuk po merrte guximin për të kryer këtë mision që dukej i pamundur, kali goditet në këmbën e pasme në një nga shtyllat e mbetura të fushës. Gjaku rridhte mbi trupin e tij dhe binte pikë-pikë mbi tokë. Mbase nuk isha njeriu i duhur ose i përzgjedhur për të kryer atë veprim, por një zë i brendshëm më detyroj që të marr shiritin e letrës dhe të futem brenda fushës. Pas pak çastesh dëgjoj të thirrurat e njerëzve që qëndronin jashtë rrethimit: Kujdes! Ik që aty! Do të vrasë. Kali po vjen drejt teje! Të gjithë ishin të zellshëm për këshilla, por asnjeri nuk futej që të tërhiqte vëmendjen e kalit apo të më ndihmonte. Ndokush që njeh kuajt mund të qeshë me këtë histori, por pamja e tmerrshme ishte shume afër meje. Nuk bëra asnjë lëvizje. Ai u afrua pranë meje. Kishte një frymëmarrje të shpeshtë dhe të fortë. Po prisja të merrja ndëshkimin për atë që kisha bërë. Kali afroi kokën shumë pranë supit tim të majtë dhe puliti sytë, “duke më thënë”: … 

14

Alexandra Adami

ËNDRRAT TONA

Na lini të ndërtojmë të ardhmen,

pa intriga e pashaporta,

të rrëzojmë muret e djeshëm,

e mbi ta të ngremë të forta..

Përmbi rrugë ylberiane,

të këndojmë si zogjtë e qiellit,

si ylber që ndrin pas shiut,

buzëqeshje e dalë prej diellit..

Dorështrënguar si zinxhir,

të udhëtojmë nëpër ëndrra,

hijen që si nata nxinë,

ta burgosim, na e ka ënda..!

SEMAFORI I PAQES

Autostop kërkon drejtësia,

thërret e çirret e përlotur.

Karambol ndjenjash përgjakur,

paqen për flokësh kanë kapur.

Seç janë prishur semaforët,

që rrugë paqes i lëshojnë,

sy fëmije të përlotur,

drite jeshile, kot kërkojnë…

Kërkojnë dhomë reanimacioni,

oksigjen, frymën t’ia shtojnë,

fustanin me pika gjaku,

me një tjetër t’ia zëvendësojnë…

Mblidhuni doktorë të botës,

se është prishur semafori.

Rënkon paqja keq plagosur,

në një dhomë reanimacioni…!

15

Vladimir MUÇA

Ku shpirtrat pluskojnë

(Tanka)

Shpirti m’u rënqeth,

Ndjeva një qafim

Krejt të veçantë,

Kur lehtas më gushoi

Bistaku i pjergullës plakë.

*

Në korien e djegur,

Mbi kishën e fshatit;

Diskutoj me priftin

Për këtë prapësi.

Ai më flet për perëndi.

*

Në Hollandë

Pashë plantacione

Me shumi lulesh.

S’e gjeta kërkund lulen

Me emrin e dashur “nënë”.

*

Dy majat e Dajtit

Si cica kapriçioze.

Me rrobe bore

Dimrit vishen gjithnjë,

Miklojnë Tiranën si dashnore

*

Tani në Lurë

Flaut i erës në freshëllimë;

Lulet u thanë liqenit,

S’takon më njeri;

Trungjet e prera lotojnë rrëshirë. *

*

Tek Rrepet e Postës

Zogjtë kompozojnë degëve,

Bulevardi në këngë gjallon.

Uvertura e muzgut

Kalimtarët i kthen në gjethe.

*

Eci mes Myzeqesë,

Ngado mbreti Diell

Si saç kapluar.

Sa më merr malli

Për flokët e shiut.

*

Mbi arën e mbjellë

Mesdita djegur.

Një kokërr misri 

Me klithmën e tokës

Në dhimbjet e lindjes. 

*

Dy majat e Dajtit

Si dy shaljanë,

Kapuç- bardhë;

Vështrojnë renë lëneshë

Që shterzon mbi Tiranë.

*

Ç’lumturi! Të zhytesh

Në arën e vaditur.

Mbi pëllëmbë,

Me shumë mirësi

Të vështrojnë bulkthit.

* 

Korriku djega – gur,

Fushë e Kolzës

Në ethe sëmurë.

Mbi Kryekuqe një re,

Shishe serumi për te.

*

Në zgjim zogu pagjumësisë

U arratis nëpër natë,

Më klithmë zgjoi dritësirën,

Gjithçka u drodh në tehun e qelqët,

I dha natës lamtumirën. 

* 

Në eklipsin e diellit

Hëna veshi fisto t’kuqërremtë 

Dielli i perkëdheli flokët,

Hëna shpërthen në hire

E ngjizën dashurinë kozmike.

*

Në mes të pyllit lartuar

Një zog i dëshpëruar

Pa folezë e gjindje rrethuar.

I thashë: dëshpërimin ndaje me mua!

Ai shpejt u shenjtërua.

16

Mustafa FAJA

Lagja e plakut…

(Skicë)

Dikur, para 40 e ca vitesh, takoj në fshatin Romanat një burrë të moshuar. Ai mund të ishte afro të 80-ve. Quhej Haxhi Alibejsi. Tek po pinim kafenë, më tha: -Para shumë vitesh kam qenë në malësitë e Matit. Atje ishte një lagje që quhej Lagja e Plakut. Në ato malësi të thella, ku kishte vetëm pyje të larta e kafshë të egra, jetonin njerëz të varfër e të leckosur. Ashtu ishte jeta atëherë. Ndër ato 10-12 shtëpi ishin dhe dy të tjera pranë njëra-tjetrës. Në to jetonin dy vëllezër. Vëllai i madh ishte i pamartuar, ndërsa i vogli kishte 3 djem të rritur. Një ditë prej ditësh, ashtu siç del fjala prej goje e topi prej gryke, vëllai i vogël i thotë më të madhit: “Eh, or vëlla, me të thënë një fjalë mos ma merr për keq. A vjen e rrimë bashkë në shtëpinë time? Punojmë e jetojmë bashkë, se do s’do, atë pak pasuri që ke dhe atë shtëpi që ke fëmijët e mi do t’i gëzojnë. Sa lodhesh kot.”

Ç’të bënte i shkreti vëlla, dëgjonte dhe heshte. Kështu i ndodhi në jetë. Po s’ke ç’bën kur vjen jeta kështu. Këtë bisedë po e dëgjonte dhe kryeplaku i fshatit që ndodhej pranë tyre. Dhe ja, pas nja dy javësh, vëllain që kishte 3 djem e lajmërojnë që të bënte gati dy djemtë e parë se do të shkonin ushtarë në Jemen (Arabi). U pre i shkreti vëlla, ndërsa vëllait që s’kishte fëmijë, sepse ishte i pamartuar i erdhi keq sa s’ka. Do s’do ai krenohesh me fëmijët e të vëllait. I donte shumë, sepse dhe ata e donin shumë. Kaluan gati 2 vjet. Dhe ja, një ditë prej ditësh, vëllait të vogël në shtëpi i vijnë dy Letërzeza të qarkuara me disa pulla të zeza. I ati habitet: “Ç’janë këto ?!” dhe me ato duar të rreshkura i hap më së fundi dy letrat. Por ç’të lexojë?! Sytë iu qullën. Nga lotët letrat filluan t’i lageshin në duart që i dridheshin. Që të dy djemtë i ishin vrarë në Jemen në një luftë të ashpër fort. Të nesërmen hapi ditë zie. Filluan përgatitjet për të pritur ngushëllimet. E ndërkohë i thotë djalit të tretë: “Haki, merr kalin e shko na merr ca dru te pylli i Lisit se na duhen.” Kështu djali i tretë me lot në sy mori gjokun dhe u nis i mërzitur gjithë rrugës. I binte kalit për të ecur edhe kot. Duroi sa duroi i shkreti kalë dhe i nxehur siç ishte i bie në shkelm djalit m’u në bark. E djali i rënë përtokë me gjithë thupër dha shpirt pas disa minutash prej lëngimeve të rënda. Kaluan muaj e muaj pas ngushëllimeve për djemtë e vëllait. U err ajo shtëpi. S’pipëtinte asgjë gjëkundi. Gjethet akoma s’ishin hapur mirë. Po hynte pranvera. Vëllai i madh që ishte i pamartuar shkonte shpesh te vëllai i vogël për t’i larguar një të keqe kur i thonë. Ai nuk mbante mëri për fjalët e thëna nga vëllai, por kur ishte i vetëm diku pas murit të kullës prej guri të tij e gjeje duke qarë për fëmijët e të vëllait. I deshi shumë, siç donë pranvera lulet e saj. Dhe ja, një ditë prej ditësh, kryeplaku zemërmirë shkon diku te një mik i veti e i thotë: “Filen, vajzën tënde të madhe do të ma japësh për djalin e madh të Bajramit, Muratin.” Kështu u tha e kështu u bë. Pra, me kalimin e viteve shtëpia e vëllait të madh, që tashmë ishte më plaku, u mbush plot me fëmijë. Kur i thonë fjalës, një oborr plot. E pra, që nga ajo ditë e deri më sot diku në malësitë e Matit, siç thamë në fillim, ndodhet një lagje që quhet Lagja e Plakut.

17

Luan Meta

Zjarri i vërtetë i Prometeut

(Kritikë)

Profesioni i mësuesit të letërsisë na ka detyruar t’u kthehemi disa herë kryeveprave të letërsisë botërore, t’i shohim ngjarjet dhe personazhet nga këndvështrime në rritje. Takimi me personazhet është ndoshta më interesanti, ngaqë ata i kemi takuar së pari si nxënës, më vonë i kemi ndjekur si të dashuruar ose në situata përngjasimi dhe disa herë më vonë, në rileximet e pashmangëshme, i vërejmë nga pika më të larta, pse personazhet kanë përgjithnjë vetëm një moshë. Herë i kemi adhuruar, herë nuk i kemi kuptuar a keqkuptuar, disa herë i kemi imituar dhe tani i çmojmë për të vërtetat që na japin pambarimisht. Kohët e fundit, për të njëjtën arsye, lexova “Prometeun e lidhur “ të Eskilit. Ashtu sikundër e dinë të gjithë, Prometeu, siç thotë edhe vetë, vodhi nga qerrja qiellore zjarrin-flakë dhe e solli në Tokën e ftohtë. Dhe prej tij nisi qytetërimi i kësaj race të vdekshme njerëzore; sytë nisën të shihnin, veshët filluan të dëgjojnë, nisën të ndërtonin shtëpitë e para dhe të punonin drurin…mësuan numrat, që janë shkencë e shkencave, përdorën shkronjat e renditura pas rradhës, duke forcuar kujtesën, që është mëmë e të gjitha muzave…shpikën lundrat krahëlira, që çajnë detin me vërdik…shkurt, gjetën mësuesin e arteve, të çdo mjeshtërie e mjeti për të jetuar.”. E si ndodh shpesh në jetë, që rastësisht zbulojmë diçka që ka qënë aty për një kohë të gjatë, që nuk e kemi parë me vemendje, por e kemi interpretuar siç na i kanë thënë, që e kemi pëlqyer dhe e kemi shpërndarë po ashtu, derisa ajo na është shëndruar në klishe; Prometeu na ka thënë pandërprerë një gjë shumë më të rëndësishme se zjarri, arsyen pse nisën ndryshimet në Tokë. Le të ndjekim pjesën nga tragjedia: Kori: Mos vall’ke bërë më shumë nga ç’thua?. Prometeu: Po, njerzit i çlirova nga aftësia që kishin: të ardhmen vet’ ta parashihnin. Kori: Me ç’bar nga kjo sëmundje i shërove?

Prometeu: U ngjalla shpres’ të vagëlluar në zemër, nga profeci e vdekjes i çlirova. Kori: Një lehtësim i madh për krejt të vdekshmit. Prometeu: Kam më; u dhashë njerëzve dhe zjarrin. Në mitologjinë greke thuhet se njerëzit i krijoi Prometeu nga balta dhe uji. Kjo shpegon njeridashjen dhe mbrojtjen që ai u bëri këtyre, përballë kreut të Olimpit, Zeusit, që donte t’i shfaroste ata. Tokësorët, si dhe krijuesi i tyre, kishin aftësinë parashikuese, ndaj njohja e fatit fatal i kishte lënë në plogështi, sikundër ndodh përkohësisht dhe sot me të gjithë njerzit, sa herë që kanë një fatkeqësi të rëndë. Plot zhgënjim thonë: Kot punojmë, kot luftojmë… Të gjithë atje do të vemi! E nëse njeriu i sotëm ngadalë fillon të marri veten, kjo nuk ndodhte kurrë në ato kohë të mjegullta të shoqërisë njerëzore, kur teha e fatit fatal u qëndronte e pandarë para syve.

Në Olimb ka sherr. Zeusi ka vendosur të zhduk përgjithmonë këtë race njerëzore pasive, që nuk lëvizin asgjë nga vendi, racën përtace, racën prometejiane dhe të sjell një tjetër qenie të arsyeshme.Prometeu, tejet i shqetësuar, zbret në Tokë. Ai, tashmë, e di shumë mirë se profecia dhe njohja e të ardhmes, i kushtuan shtrenjtë në Kaukaz. Heqja e këtij “vesi” krijesave të tij të vdekëshme ishte sa ngutshme aq dhe domosdoshëme për mbijetesë. Zbrazja prej profecisë e tokësorëve dhe zvendësimi i saj me një mjegullnajë optimiste e “shpresës së vagëlluar” i mbushi me entuziazëm njerizit jetëshkurtër, i ngrohu psikologjikisht dhe si finale u zgjoi energjitë e fjetura mendore dhe fizike. Atëherë, ata, panë te zjarri mjetin çudibërës, që i largoi nga shpella dhe pylli. Shihet qartë renditja; harresa e vdekjes ose shpresa vlen më shumë se zjarri. E përditshmja, dimri, vetë dielli me magjinë e tij gjithëpërfshirëse kanë nxitur, ushqyer ngatërresën e rendit të gjërave; i paisur me shpresën njeriu ka krijuar qytetërimin e sotëm, duke menduar se kështu dhe vetëm kështu ka qënë gjithnjë. Empirikja, në përditëshmërinë e saj matriale, e ka shtyrë shpirtëroren; dhe dyshi doli para njëshit si pa të keq,( 2,1) madje të gjithë e pranuam, aq sa kur themi Promete nënkuptojmë zjarr … Edhe pse angushtitë e dendura na e sjellin në mendje fuqinë e pamatë të shpresës, prapseprapë, ne nuk i japim vazhdimisht postin që meriton. Mbase do të jemi më të saktë, më “mirënjohës”, ndaj atit tonë mitologjik, nëse, sa herë që bie fjala për Prometeun, të flasim së pari për shpresën, që është”zjarri” i vërtetë i tij.

18

Pozaet QOSE

PORTA E MAGJISHME E NJË PAPIONI

(Skicë)

Kishin zbritur nga taksia e dasmës im bir bashkë me nusen e vet. Gëzonte njerëzia dhe mua prej gëzimit të tyre me trokiste tek portat e syve, sikur donte te dilte jashte, ajo shprehja e vjetër “Dy martohen e njëqind shkallohen”. Megjithatë, në ato çaste, ata njerëz më dukeshin te dashur, se po këndonin e kërcenin si të çmendur për dasmën e tim biri. Të sapomartuarit po afroheshin drejt portës së shtëpisë, të vënë në mes nga unë e ime shoqe. S’ngopesha duke i parë e duke iu gëzuar rinisë së tyre.

Por… në anën e majtë të papionit të tij m’u shfaq ajo e mira, gjyshja ime. Me shtatin e vogël, me sytë e butë, me buzën e qeshur, me dukej sikur më thoshte; Ti nuk me ftove, por unë erdha vetë. Si kujtoje ti, se nuk do të vija?! Fërkova sytë, por ajo prapë qëndronte atje, në cep të papionit të tim biri dhëndërr. Madje, pasi preku njëherë flokët e bardhë, të thurur gërshet, ia mori këngës së vetme, që pati kënduar, sa herë që ia kishte dashur puna “ Më dërgoi babai me shqerra./ Si t’ia bëj , moj unë e mjera?…”. Ndala i shtangur. Në veshët e mi nuk hynte më asnjë lloj zhurme tjetër veç tingujve të asaj kënge, që ajo e këndonte nga cepi i papionit të tim biri dhe e dëgjoja vetëm unë.

Më kishte dashur sa s’thuhet, po edhe unë jo më pak. Nga kjo lidhje, deri sa kisha mbushur dhjetë vjet, thosha emrin e saj, kur më pyesnin se kë kisha për nënë. S’do mend që ata, që më pyesnin, bënin store me mua, por aq më bënte. Ndihesha mirë nga ajo që thosha dhe kjo kishte rëndësi në ato çaste, ndërsa të tjerat as që më hynin në xhep. Nisa të këndoja dhe unë, për të mos e lënë vetëm. Ime shoqe shqeu sytë dhe po me sy me pyeti në isha në rregull. Nuk iu përgjigja, veç vazhdova këngën, sepse ajo vazhdonte të qëndronte atje në cep te papionit e të këndonte.

Sa kishte dashur ta shihte nusen time! I pati folur ime më për të, atëhere kur unë sapo e kisha njohur dhe kishim shkëmbyer fjalët e para të lidhjes sonë. Por nuk qe e thënë që ajo të ishte pranë saj për disa çaste, para se gjyshja të shkonte andej nga shkon gjithkush, kur e thërret ora e ikjes. Mbase nga ky peng ajo kishte ardhur në dasmën e tim biri dhe kishte kënduar për të.

Loti i syrit tim sikur e trembi dhe ajo u zhduk po aq befas sa qe shfaqur. Ndjeva një të therur në kraharor dhe vura një copëz adelat poshtë gjuhës, edhe pse e dija mirë se në ato çaste ai nuk do të kishte asnjë efekt qetësues për mua…

19

Sabit RRUSTEMI

PËR ZGJIMIN TËND

Një Mëngjes i Mirë e kaltëror 

me një zemërlule nuk mjafton

për zgjimin tënd të aurortë

Ti dëshiron dhe një puthje 

një përqafim

një seancë dashurie ti pret 

për një ditë tërësisht të mbarë

Pritja përzjarret dashurisht

mes sysh tanë

Çelë ajo trëndafile fytyrës sate

e ma kënaq këtë shpirt

HARRESËN S’DI TA AKTROJ

Nuk mund ta aktroj harresën 

në raport me Ty

po e Zi

dash Uri 

vashë Ëndrre 

a cila je Ti

Portën nuk e mbyll as Natën 

dritarja është po aty

Sa stina ka ardhur e ka shkuar 

pa pyetur e trokitur 

sa lule ka rritur mbledhur

aromë e tyre brenda ka ngelur

si Ti tashmë s’pipëtinë

pazëshëm shfleton dashurinë

A ka nevojë të të thërras 

të këlthas

kur e di ku je

si rri

Nuk mund të t’ harroj

kur lenë ky diell

a shi kur bie

Kur hëna përmes hije pemësh

tek dritarja vie

E dashur

në raport me ty

harresën s’ di ta aktroj

HATRI I NJË DASHURIE

Deti nuk perplaset në mua

Mes nesh ka male e male 

nuk e trazoj atë krua

ku pijnë ujë buzët tua

Rri këtu ku jam buzë mali 

e deti atje në fushëgropë

Sall trupi yt 

dridhet e përdridhet në mes

Lidh një det e një varg me male 

hatri një dashurie

PA NJË GOTË VERË …

E sotrmja më gjenë këtu ku jam

nën zhumën provinciale

pa një gotë verë

dhe pa Ty

Të qullur nga nata 

nga ëndrrat 

ikën

Derisa hap sytë

lëshoj zë

as kokën kthen më

Përtej dhomës dal

në shpatin tim të çmalljes

Me ujë Çepuri shporrë të ligat

ato miza kali 

që fshihen aty ku s’ preken

Rrënjët e një luleje ujis

faqet e saj ledhatoj

nën puhinë e gjetheve

që era i trazoi

SYMBYLLAS E GJEJ

Dritarja virtuale

për mungesën tënde

humb ngjyrën jeshile

Një pritje e hirtë

e mbulon shenjën time

kthinave të shpirtit

përderisa nuk shfaqet

Hap dritaren e dhomës

e i mbush sytë

me blerim Çepuri

Aty diku

nëpër të blertat gjethe

të natyrshmet lule

thithë erë e më pret

ajo lulehënë

Dal prej dhomës

përtej dritares

shtigjeve të shpirtit

kapem brinjëve të kësaj kodre

Të dashurën time e kërkoj

Symbyllas e gjej 

brenda qenies sime

Gggggg

20

Istref Haxhillari

Një grua në shi 

(Tregim)

Qielli i ngarkuar dhe shiu hollak që zuri të spërkiste shtruar tokën nuk i pengonte njerëzit të dyndeshin në dyert e tregut të madh. Vështirë të merrje me mend pse e patën zhvendosur në cepin jugor të qytetit. Njerëzve u duhej të vinin nga ana tjetër goxha larg. Sidoqoftë rrugë më të rrahur nuk mund të gjeje. Makinat dhe këmbësorët zhurmonin si zgjoje bletësh, nuk pushonin nga mëngjesi deri mbrëmjes vonë. Shitësit, rreshtuar trotuareve, ftonin blerësit me vështrime të përvuajtura mikluese. Mbrëmjes shëtitorja e gjerë anës liqenit mbushej më tepër, po kjo ndodhte muajve të verës, kurse rruga e merkatos popullohej njëlloj çdo stinë të vitit. Atë ditë marsi udhën për në treg e mora rastësisht. Baritja ngeshëm mes njerëzve, përshëndesja të njohurit e rastit. Përballë konturohej Mali i Thatë mbuluar nga mjegulla e dendur gri. Liqeni i trazuar prej erërave të pranverës i lëpihej nën këmbë. Çatitë dhe tarracat e pallateve shndrisnin nën rrezet e dobëta të diellit. Në sheshin para magazinës së frutave dominonte gjindjen një grua e gjatë me flokët lidhur prapa. Nuk shqetësohej nga lagështia, sfidonte shiun me qëndrim të shpenguar prej zonje nazike plot dinjitet. “Një grua në shi, – thashë pak i habitur, – e le veten të laget kështu kot, mund të marrë të ftohur”. Kisha përshtypjen se e njihja, po tamam nuk më kujtohej. Gruaja u zhduk mes turmës. Vazhdoja të vrisja mendjen për të, kur më zunë sytë Sado Kolnekun të ecte kuturu. Sillej rrotull pa çadër. Rrobat i qenë lagur, por ai nuk i vinte re, as bezdisej. -Ç’kemi, – e përshëndeta. -Po ja, mirë të themi, – u përgjigj i druajtur, me vështrim qelibar prej fëmije të pafajshëm. -Shëndeti? -Oh! – qeshi mospërfillës, i çuditur, thua po e pyesja për diçka të parëndësishme që nuk ia vlente të harxhoje kohën. Ndoshta, përtej asaj pasthirrme, deshi të shtonte se nuk i bëhej vonë për veten. Buzëqeshja ngjante me rreze të zbehtë drite në mot të nxirë sterrë. Kushedi nuk qe fare e qeshur dhe unë përjetova gjurmët e dikurshme, mbetur nga vitet e punës në Zyrën Arsimore kur Kolneku pushtohej dendur prej gazit. -Me se merresh? -Shkojmë nga Kalaja me Sandrin, punojmë vreshtin, – u përgjigj ngadalë sikur recitonte. Kalaja, kodra përmbi qytet, ishte mbushur plot ngastra të çrregullta mbjellë me hardhi në shpatin jugor. Këtë ma thoshte gjithnjë, kur e takoja. Nuk e di nëse harronte apo donte ta përmendte të vetmin përjetim të ditëve pa ngjyrë prej pensionisti. Sytë e qetë, të brengosur, fshehur thellë fytyrës thatanike, u çliruan. Zuri të gjallërohej. -Sot e krasitëm. Lëngu rridhte lumë. Më vinte keq, sikur humbiste gjak më dukej. Ama do të ketë prodhim të mbarë, apo jo? – më pyeti. -Sigurisht, – ia ktheva. U gëzua, sidoqë e dinte: unë nuk merrja vesh nga kultivimi i hardhive. -Ja edhe ti e thua. S’mund të jetë ndryshe, i kemi bërë tërë atë hyzmet. U mendua ca, uli kokën i mërzitur. -Ky shi i zgjatur mund të na prishi punë. Po t’i bjerë vrugu i zverdh verigat dhe gjethet. Si mendon ti? – Më shikoi ngultas, sikur të vendosja unë nëse rrushi i Sandrit do të prekej apo jo nga sëmundjet e stinës. -Nuk besoj, – thashë, – me gjithë atë punë! -Ashtu mendon edhe Sandri, – m’u përgjigj. U krodh në botën e tij të errët, zaptuar nga heshtja dhe mospërfillja. Flokët e rralluar ruanin hijeshinë e dallgëzimit të dikurshëm. Balli i gjerë me rrudha të lehta jepte imazhin e njeriut fin, ndërsa sytë e hirtë lëviznin të kapitur pa gjallëri. Xhaketa e gjerë me jakë të zhubrosur, pantallonat e pahekurosura, mjekra e rritur e zezë, larushitur me qime të hirta, e tregonin në pikë të hallit. -Pimë kafe? Seç tha nëpër dhëmbë diçka, mbase ndjesë për kohën që po harxhoja. -Unë s’kam si e shtyj, – psherëtiu. Zumë tavolinën e lirë afër dritares së bar “Brilandit”, strukur në bërrylin majtas rrugës kryesore. Pata qenë nja dy herë atje. Lokali mezi shquhej në rrëmujën e zhurmshme të pazarit, po pijanecët me moshë të re e dinin. Pasi hidhnin ca gota nëpër klubet e tjera, afër mbrëmjes përfundonin në këtë bar modest. E vetmja stoli qenë dy çobankat, zbukuruar sipas gustos së klientëve tahmaqarë. Më e vjetra kaluar të pesëdhjetat, po fytyra e pudrosur, sytë lyer me rimel krijonin përshtypjen se ende mund të jepte. Kamerierja më e re, një skërhellë zeshkane me nishan të madh ngjyrë ndryshku në mollëzën e majtë, solli porosinë. I shkela syrin. Ajo, e kënaqur, vështroi plot kuptim. Dikur Kolneku lëshonte batuta të kripura, tani as që e vuri re. Zhytur në mendime të turbullta, zuri ta pijë kafen siç ia servirën. -Sheqerin, – e kujtova unë. -Oh, harrova! – tha i zënë në faj, – harbon mendja. Mori paketën e sheqerit, e grisi ngadalë. Ndërsa mundohej ta shtinte në filxhan, pjesën më të madhe e rrëzoi mbi tavolinë. -M’u derdh, – u shfajësua. -S’ka gjë, – i pëshpërita, – e pastron ajo, – tregova zeshkanen me nishanin petashuq sa një lajthi në faqen e majtë.

Kamerierja çatisi me pecetë në dorë. Fshiu sheqerin shpërndarë mbi mbulesë, buzëqeshi dhe u largua duke tundur vithet tërë lezet. -Kemi punuar, jo shaka, – desha t’i kujtoj kohën e shkuar. Atëhere Sado Kolneku përkushtohej, jepte mendime, kërkonte llogari. Pako gjë kishte mbetur tani prej burrit sqimatar të dikurshëm. -Eh, – bëri me dorë një gjest mospërfilljeje, – ikën ato. Fjalët i nxirrte mundimshëm, sikur i tërhiqte me çengel thellë brendësisë. U mblodh nën vete dhe heshti. Në lokal u ndeh qetësia. Nga banaku, çobankat vëzhgonin gjithçka. Hera-herës shikonin me inat kafe-internetin përballë. Kompjuterat tërhiqnin si me magji të rinjtë. Klientët e paktë në atë orë të ditës ngulën sytë mbi kalimtarët e rrugës përmatanë dritares. Njerëzit nxitonin me çanta dhe qese plastike në duar. Piklat e vogla të shiut formonin njolla të brymëta në leshra dhe shpatulla. Uji pikonte nga çatitë e ndërtesave përreth, krijonte vatra të errëta trotuarit shtruar me pllaka vishnje. Midis kalimtarëve u shfaq gruaja e gjatë me gërshetin mbledhur topuz prapa zverkut. Flokët e vesitur i shndritnin në dritën e mpakur të mesditës së vrenjtur. “Gruaja e tregut”, – mërmërita i habitur. Këto fjalë i përsërisja hera-herës me vete që kur e pashë në sheshin e pazarit. Seç më krijonte një gjendje dëshpërimi ashtu e gjatë, pa çadër, e lagur. Më ngacmonte kujtesën si vegim i vjetër absurd.

Shikoja lëvizjet e saj mes grumbullit të njerëzve nën shiun e imët fijehollë. Hidhte sytë përqark sikur grishte dikë të largët, të harruar. Nga pamja mesogrua, po vështrimi i rëndë imponues, përqëndruar mbi turmën e njerëzve dhe mallrat i jepte peshë vitesh përtej moshës së vërtetë. Tërhiqte vëmendjen jo aq me pamjen se sa me diçka shpirtërore të pakuptuar. Rrezatonte dëlirësi shenjtoresh dhe mister. Tek shikonte gruan e çuditshme, Sado Kolneku u çlirua nga apatia, si të zgjohej prej gjumit të gjatë. Trupi iu kontraktua, zuri të dridhej. Në atë moment përngjiste me kumarxhiun, që ka hedhur gjithçka në lojë dhe pret me ankth zarin. Ngërçi e transformoi sa mezi njihej. Profili i gruas i sillte ndërmend ndonjë ngjarje të hidhur, siç na ndodh kur vështrojmë dikë dhe pa e kuptuar zhytemi në kujtime brengosëse. Shikimi i tij nuk qe i kësaj bote. Mpirë i tëri, i dalldisur e hante me sy të panjohurën. Derisa ajo u zhduk pas kthesës në fund të rrugës, i mbajti sytë andej. Vështirë ta merrje vesh çfarë i ndodhi atij njeriu që nuk interesohej më për femrat, tek vështronte me ankth të tejskajtë gruan e gjatë me flokët e mbledhur gërshet të rëndë pas zverkut. -Kush është? – e pyeta me kureshtje. Stepi. Pasiguria e mbuloi të tërin. -Nuk e njoh, – tha. -E shikove gjatë. -Po. -Edhe? Nuk u përgjigj, përmbytur nga kujtimet. Kur u përmend dhe ngriti kryet, sytë e skuqur më bënë të dridhem. Vajtonte në heshtje. Madje nuk dukej se vajtonte. Ndoshta lotët i patën shterur prej kohësh dhe tani s’mund të qante ndryshe. -Çdo natë shikoj ëndërr, – tha mundimshëm me zë të ngjirur, nganjëherë edhe ditën syhapur.-Çfarë shikon? -Atë gruan. -Je i sigurt? -Po. -Si shfaqet? -Del përpara, hap krahët nuk më le të kaloj. Mbi ballin e rrudhur vërshonin pa reshtur përjetime të errëta. Misteri e mbërthente me darë të padukshme dhe ai me zor e zhbironte. -Të flet? – e pyeta me dhimbje si t’i gërvishtja plagën e mahisur. -Po, thotë “do të vij”, pastaj largohet. -Vetëm kaq? -Mbrëmë tha: “Ku e ke djalin?”

Zëri i shuar vinte mbytur nga larg, fjalët dilnin të zvargura, si gurë të mëdhenj rrokullisur me vështirësi. Vari kokën i trallisur, përhumbur në botën e tij të vrazhdë. Kurrë më parë nuk e pati përmendur ëndrrën. U rrëqetha. Djalin e humbi një vit pas vdekjes së gruas. Jetonte fillikat. Brenga gdhendte strehën e vet në atë trup të rrëgjuar. M’u dhimbs tek e shikoja aq të vajtur, të mbaruar. Atij çasti të rëndë m’u dha ta pyes ashtu kot sa për të mos e lënë gjatë në vetminë e padurueshme. -Ia ke thënë Sandrit? -Jo, – tha, – me Sandrin punojmë vreshtin. E kuptova se pyetja ishte e domosdoshme, e vetmja që duhej. Lëvizi në karrige disi më i qetë, shkëputur me vështirësi nga gjendja e turbullt, as zgjuar as në ëndërr. U mblodh sërish në zhguallin e zakontë, nuk vajtoi më. Shiu u largua. Rrezet e diellit depërtuan nëpër xhamat e dritares, i përkëdhelën lehtë ballin e vrarë, flokët e rralluar me onde të shprishura, sytë e mekur futur thellë zgavrave. Gruaja e tregut qe tretur bashkë me shiun.

21

Milazim F. KADRIU

DIKUSH DUHET TË VDISTE

Dikush duhej të vdiste

Ai i cili gjithherë ka qenë zgjuar

Çdo herë ndenji zgjuar

Për ti zgjuar të fjeturit.

Përherë ishte në marshim

Në marshim drejtë lirisë

Plumbat që e morën

S’ ja ndalën buzëqeshjen 

trimit të Arbërisë. 

Dikush duhej të vdiste

Të vdiste ai që me kohë kishte kuptuar

Se jeta e të robëruarit është luftë

Dhe kjo i merr prijatarët.

Ky është çmimi i lartë

S’mund ta paguaj çdo njeri

Vetëm djemtë më të mirë të kombit

Nuk hezitojnë të japin jetën për liri.

22

Miltiadh Davidhi

KALON E HESHTUR NJË GRUA…

Kalon e heshtur një grua në trotuare,

E vetëdijshme për bukurinë!

Hyjnitë,çuditërisht i janë ulur në tipare,

(Jo dhe aq e zakonshme për njerinë!)

Kalon dhe vrenjtet nga shikimet kalimtare,

Egërsisht e kthen në monedhë simpatinë…

(Kush do ta shihte nëse s’do kishte trotuare?)

(Se trotuaret janë bërë për njerinë…!)

Kalon një grua e bukur në trotuare,

-Parakalon i vetëdijshëm qytetërimi!

Po ç’e bukur do të ishte pa trazimet lajkatare,

Pa hyrë thellë, se ç’fshihet pas një shikimi…

Dhe s’di pse më bëhet t’i mallkoj hyjnitë,

Arkitektet e ftohta të bukurisë…

Le t’i falte pak lajka bukurisë së trishtë,

Apo ndoshta, kjo si leverdis as hyjnisë?!

SHI…

Ç’më lagu sot ky shi i butë,

Mbi trupin tim ra krejt pafaj,

Ç’më ngjanë sytë me të tutë,

Tek mbi fytyrë pasqyrën mbaj.

E mirë-them i revoltuar,

Ja krejt më qulli!E ç’farë pastaj?

Kur ti ke qenë e dashuruar,

M’i mbushje sytë skaj më skaj.

Kur ti më thoshe se s’të doja,

(S’më do më thoshe,ndaj po qaj…!)

Unë si copë prilli të vështroja,

Si prill që s’mund të bëhej maj.

E shtrydha shiun gjer në zhveshje,

Përmbi pasqyrë u pashë sërish,

Më dridhej buza ngaqë kish etje,

Por qarja jote aty më s’ish…

23

Mit’hat Frashëri

Fjalë të urta..

Gjithë fatkeqësia vjen kur njeriu kërkon të rrojë pa fituar, të fitojë pa punuar, të punojë pa u lodhur.

Dhembja më e madhe është pikellimi i brendshëm, jo ai qe rrëfehet.

Shpesh herë zemerimi ynë vjen jo se kemi të drejtë, po se kemi faj dhe na vjen ligsht që na e shohin të tjerët.

Njeriu ka nevojë për dashuri: të dojë dhe të duhet.

Në qoftë se kujtimi është një bekim dhe një lumturi, nga ana tjetër edhe harrimi s’është një dhuratë më e vogël e zotit. Pa harrimin, si do të mundnim të rifillojmë jetën, të kemi kurajo dhe zell, të mbajmë gjallë fjalen e entuziazmës dhe të dashurisë?

Komunizma është një sëmundje e tmerruar, si tërbimi i qëneve dhe i ujqërve, është një kolerë që nuk shkatërron vetëm trupin,por dhe më tepër akoma, zemrën dhe shpirtin e njeriut.

Kur merr një detyrë, ki disiplinë e durim. Sqiptarin e ka prishur mungesa e disiplines dhe zjarri i padurimit

Kur të proponohet një send që e mendon edhe ti të mirë dhe e gjykon të dobishëm,bindu. Shqiptarin e ka prishur mosbindja dhe jo bindja. Nis ti më parë të japësh shembullin e bindjes jo të verbër.

Hiqe veten si pak të mençmë dhe kap të ditur. Mëndjemadhësia na ka çmendur gjer më sot.

Mos u hidhëro po të shkoj tjetri para, edhe pse nuk ndenje dot në krye. Zilia na ka lënë të panderuar.

Kij ambicion të vërtetë: mos mendo orën e sotme dhe minutën në të cilën rron. Kujto pak pritmin,eternitetin.

24

Valter DAUTI

KALON E HESHTUR NJË GRUA…

Kalon e heshtur një grua në trotuare,

E vetëdijshme për bukurinë!

Hyjnitë,çuditërisht i janë ulur në tipare,

(Jo dhe aq e zakonshme për njerinë!)

Kalon dhe vrenjtet nga shikimet kalimtare,

Egërsisht e kthen në monedhë simpatinë…

(Kush do ta shihte nëse s’do kishte trotuare?)

(Se trotuaret janë bërë për njerinë…!)

Kalon një grua e bukur në trotuare,

-Parakalon i vetëdijshëm qytetërimi!

Po ç’e bukur do të ishte pa trazimet lajkatare,

Pa hyrë thellë, se ç’fshihet pas një shikimi…

Dhe s’di pse më bëhet t’i mallkoj hyjnitë,

Arkitektet e ftohta të bukurisë…

Le t’i falte pak lajka bukurisë së trishtë,

Apo ndoshta, kjo si leverdis as hyjnisë?!

SHI.

Ҫ’më lagu sot ky shi i butë,

Mbi trupin tim ra krejt pafaj,

Ҫ’më ngjanë sytë me të tutë,

Tek mbi fytyrë pasqyrën mbaj.

E mirë-them i revoltuar,

Ja krejt më qulli!E ç’farë pastaj?

Kur ti ke qenë e dashuruar,

M’i mbushje sytë skaj më skaj.

Kur ti më thoshe se s’të doja,

(S’më do më thoshe,ndaj po qaj…!)

Unë si copë prilli të vështroja,

Si prill që s’mund të bëhej maj.

E shtrydha shiun gjer në zhveshje,

Përmbi pasqyrë u pashë sërish,

Më dridhej buza ngaqë kish etje,

Por qarja jote aty më s’ish…

25

Shezair KOKO

SAKRIFICË NË KONTURE LEGJENDE..

Tregim

Aty, rreth viteve 1970, Jeta, kështu quhej gruaja, që mbeti e ve dhe sa mbylli të dyzetat e burrit, lidhi shaminë e zezë rreth kokës deri te qepallat. Burri, iu vra nga diktatura, se pse dëgjonte stacione të huaja në radio. Jeta, e mbante Shpëtimin, djalin e vetëm të saj, fort prej dore ngado që shkonte. Shamia e zezë dhe djali, ishin dy shokët më të ngushtë të saj. Ndonjëherë, ua prishte monotoninë Hanëmja, plaka që jetonte e vetmuar në një shtëpizë aty afër tyre. –Eja, Shpëtimi im! – i foli Jeta djalit të saj. Kjo grua e re, punonte shumë dhe ishte në një punë me kushte shumë të vështira. Pikat e çatisë, shpesh, bashkoheshin me rrëketë e lotëve të Jetës. Jeta, në mëngjes, ikte në punë me yllin e karvanit dhe kthehej me muzg. Edhe yjet pikonin dhimbje, kur e shikonin Jetën me kokën ulur, shaminë e zezë mbi qerpik dhe Shpëtimin të lidhur fort prej dore. Një mbrëmje me mot shumë të keq, sa dukej se do të vithisej e gjithë bota, Jeta i foli nënë Hanëmes të gdhiheshin bashkë. Sidoqoftë, ajo, ishte një grua e re dhe kishte edhe frikë. -Nënë Hanëme!Nënë Hanëme! – i foli Jeta plakës me natyrë burrërore. –Eja sonte nga ne, se kam gatuar lakror për darkë. –deshi të justifikohej Jeta, se nuk donte ta jepte veten, që u tremb. Atë mbrëmje, era bënte kas të rrëshqyente edhe themelet e shtëpisë. –Erdha, derri i derrit.- tha nënë Hanëmja. Se kështu thoshte ajo, kur donte të fliste me përkëdheli. –Po Shpëtimin ç’e bëre?! -i tha plaka. –Në konak, i tha Jeta dhe iu shpërbënë mbi buzë rrukullimat e lotëve. -Jeta, Ti je një vajzë e mrekullueshme, e guximshme dhe punëtore. Veç, kije kujdes këtë djalë. Shpëtimi është shumë i zgjuar. Është fëmijë fenomenal. Ju, më keni thënë se ai vete në shkollë e mbajnë si një nxënës me shkathtësi mbi të gjithë shokët, saqë ia kalojnë klasat dy e nga dy. U futën në shtëpi dhe ndërsa Jeta i vuri llozin derës së jashtme, nënë Hanëmja filloi t’i këndonte një këngë Shpëtimit, i cili ishte mbledhur dy lekë afër oxhakut që bubulonte. – O Shpëtim more lule, po bibilon ku e ke. Hajt, derri i derrit, bjema mashanin mua, tia hap zemrën zjarrit!

Xixat e zjarrit kërcisnin lartë tavanit të çare, si shpresa e Jetës për Shpëtimin, se, kur të rritej do të bëhej djalë i zoti. Me nënë Hanëmen, ngjarjet atë natë nuk kishin të mbaruar. Ku e zinte gjumi nënë Hanëmen. Ajo, sa mbaronte një ngjarje fillonte një tjetër. – Hiçpo, kur jeshëm një herë, -tha ajo, në kooperativë me shoqet, na u derdh një qen e na grisi rrobat. Alla, o Zot na la lakuriq! Si kemi vatur na atë ditë në shtëpi.

Ndërsa gërrhima e fortë e Shpëtimit, interferonte me erën dhe shiun që përplasej në xham gjithë natën. Aty, nga mesi i natës, një lënde lisi, kërciti aq shumë mbi çati, saqë nusja u tmerrua. –Hë, derri i derrit,- I tha nënë Hanëmja, duke qeshur me nusen që u hodh përpjetë. Të nesërmen në mëngjes, nënë Hanëmja, iku më herët se ylli i sabahut. Ndërsa Jeta, me shaminë e zezë lidhur rreth kokës sa mezi i dukeshin xixëllimat e syve dhe me Shpëtimin për dore, ku do ta çonte në shkollë, u nis për në punë. –Shpëtim! Ti je shpresa ime e vetme në këtë jetë.-i tha ajo djalit. Ndësa Shpëtimi dhjetë vjeçar i ktheu një buzëqeshje diellore, sa thua të avullonte gjithë ajo lagështirë që binte me gjyma. Jeta, mori djalin për dore, e çoi në shkollë dhe iku për në punë. Brenda çasteve, si një stihi e dalë nga ferri, një xhips me ngjyrë blu të thellë, nuk u duk se nga humbi nga shpejtësia e madhe. Ajo, e pa këtë makinë dhe mendoi, do të jetë ndonjë kryetar kooperative, kushedi se çfarë ka ndodhur që ikte aq shpejtë. Kur u kthye nga puna, e lodhur dhe e rraskapitur, shkoi të merrte Shpëtimin në shkollë. Por çe do, se atë kishin filluar e kërkonin gjithë shkolla, e madje, gjithë njerëzit e zonës përreth. Disa, thoshnin se e shtypi një xhips që kaloi me shpejtësi të madhe aty pranë. Jeta, vuri duart në kokë dhe bërtiste me të madhe, kur i thanë, se e kërkojnë dhe nuk e gjejnë. –Shpëtimiiin! Shpëtimiiiin! Sillmani djalin tim këtuuu! –Ulëriste ajo me një zë të keqardhur që të therte shpirtin. Turmat e njerëzve, sapo vinin e shtoheshin duke kërkuar nxënësin e humbur, si një rast misterioz. –Ndërsa shumë gra të moshuara, rrethuan Jetën për ta mbajtur me kurajo, se djalin do tia gjenin, nuk kish se ku të shkonte. Nuk lanë vend pa kërkuar atë ditë, kërkuan edhe natën. Nata fjeti, por Jeta nuk e mbylli syrin e lodhur e të shkrirë në lot.Rënkonte pa pushim, si gjëmimet e borës. Të nesërmen para dite, u hap lajmi se djalin e kishte shtypur një xhips i zi, i cili kishte kaluar me një shpejtësi marramendëse. –Jeta, tashmë, ishte bërë gjysëm njeriu. Filluan të vinin shumë makina, dhe njëra prej tyre ishte e kortezhit të funeraleve me një muzikë vaji të përmortshme. Të gjithë krahinën dhe fshatrat përreth i kishte helmuar ky lajm i rëndë. Dhimbja u bë më e thellë dhe më e frikshme, kur u dha urdhër, se arkivoli ku ishte futur xhenazeja, nuk do të hapej, sepse ajo ishte dëmtuar shumë rëndë. E kishin futur në një kuti flak të kuqe. Hermetike dhe të hekurt -Dua Shpëtimin tiiim.- Djaliin! Djaliin! -ulëriste me të madhe Jeta, saqë thanë, se u dëgjua në shtatë vilajete jehona e saj! Të gjithë njerëzit, por edhe qeverria e përkrahu këtë grua të ve, që mbeti si qyqe. Kaluan vite, kaluan pranvera. Por Jeta me kokën mënjanë, e tretur, si një pëndë korbi, jetonte e vetmuar. Vetëm, se ishte një grua me karakter dhe vendosmëri të hekurt. Jo pak, por 30 vjet. Në një ditë pranvere, mbazdite në të errur, aty nga viti dymijë. Jetës, dikush i trokiti në derë. Mendja për momentin i shkoi te nënë Hanëmja. Por ah! –Ajo ka vdekur!-mërmëriti si e kalamendur Jeta. Se Jeta, kish 30 vjet që mërmërinte. Fshatarët përreth që e shikonin, thoshnin, se ajo, fliste me veten, fliste me qiparizat, me zogjtë me ajrin. U lutej çdo ditë që t’i kthenin djalin e saj. Veshi i kishte dëgjuar zëra, sikur djalin ia kishte marrë sigurimi i shtetit. Se sigurimi i shtetit, djem me zgjuarsi fenomenale si Shpëtimi, i mbante të fshehur në gjirin e tij tërë jetën. Jeta tashmë, ishte rrudhur. Me malin e bardhë mbi kokë, që i dukej nga shamia e zezë, mendoi mos i bënin veshët. Shamia sterrë e zezë dhe flokët borë të bardhë, jeta e Jetës, vetëm bardh e zi. Por dera vazhdonte të binte. U afrua dhe me duar e zemër të dridhur, e hapi derën. Ishte një burrë, me një vajzë të re përkrahu dhe me një fëmijë të vogël.

-Nënë Jeta! -u dëgjua zëri i mallëngjyer i burrit. -Unë, jam Shpëtimi! Më ka tharë malli! Jetës, filloi t’i dridhej i gjithë trupi dhe ju derdhën menjëherë liqenet e dhimbjes prej syve, sa nuk shikonte më, se ç’kishte përpara. Shpëtimi, e mbërtheu në duar duke i thënë: -Nënë e dashur! Nënë e dashur! Unë jam Shpëtimi! –Shpëtimi , që më rrite pranë oxhakut, me dhibsuri e ngrohtësi të madhe. Pragu i asaj dere, si pragu i legjendës së Dhoqinës. –Ja! Erdhi dita e lirisë nënë,- i tha Shpëtimi asaj. Pasi u çmallën nënë e bir, ata mbetën përsëri të lidhur fortë me njëri-tjetrin, ashtu si dikur pranë oxhakut bubulak.

26

Skënder RUSI

SINFONIA E TAKAVE

Ai ishte një regjistrues i marrë,

S’kishte zemër në gjoks, kishte disqe!

Jetonte brenda në një kitarë,

Atje e desh dhe varrin kur të vdiste!

Ia dha vetë ate forme sobalkes se tij,

Se atje do flinte me Bet’hovenin e madh!

Se atje do ish dhe zoti Paganin,

Edhe zoti Shubert,edhe zoti Moxart!

Kush tha se keta ishin te vdekur!?

Ai fliste me ta,qeshte,peshperiste!

Brenda kitares se tij vetem e shoqja,

E urdheruar ishte te mos fliste!

Ai behej xhind kur ajo lante pjatat,

Kur kercitja e tyre i futej neper disqe!

Ai i ulerinte kur ia degjonte takat,

Pale kur padashur, ndonjehere, teshtinte!

Por erdhi nje dite dhe ajo iku ne qiell,

Kitara krisi, muret e saj u cane.

Telat e saj rane mbi Bet’hovenin,

Mbi Moxart e Shubert, mbi te gjithe rane.

Tani ai ve veshin ,jo per te degjuar tinguj,

Po per t’u cmallur me zhurmen e pjatave!

Bet’hoveni?E c’eshte Bet’hoveni,

Para simfonise se embel te takave!?

EKLIPSIN PRES

Unë me ty,si toka me diellin,

Të vij rrotull vazhdimisht,vazhdimisht!

Por asnjëherë s’të jam afruar sadopak,

As jam larguar sadopak,natyrisht!

Astronomia ka ligjin e vet,

Që unë e përfill me aq sa mund!

Të të afrohem më shumë

Kam frikë se më djeg,

Të të largohem-kam frikë se më humb!

E ja,kështu,vetëm rrotull të vij,

Po s’jam i marrë që rri e pres më kot!

E di që një ditë ,ti do të kesh eklips,

E atëhere,nuk do më djegësh dot!

PA DASHJE

Pa dashje kam plagosur një grua!

(S’e dija që më desh aq marrëzisht!)

Ajo ishte një yll,nga qielli larguar,

E zbritur në tokë rastësisht!

Pa dashje,kam fyer një grua!

E putha në faqe në një natë pa drita!

Pastaj dhe në ballë një puthje të dytë,

Ia shtypa pak hundën me gisht,edhe ika!

Pa dashje , kam vrarë një grua!

(Eh,gratë u vrakërkan kaq shpejt!)

Ajo iku në qiell,prej nga ish larguar,

Të vuante zhgënjimin e vet!

27

Agim XHEKA

I BESOVA LULEDELES

Në dërrasat e shtëpisë së vjetër

Kishte çelur një lule dele

Ç’më solli pranë një moshë tjetër

Pasditen e artë të një të Diele

Ish koha e dashuris sime ë parë

Kur lulen pyesja më do apo s’më do

Kur këmbët bëja gjak nëpër ugarë

Të shihja kur nga kisha kthehej Ajo

Asnjëherë nuk e gjeta dot vetëm

Por ngopesha të paktën duke soditur

Ajo më zbukuronte ditën dhe jetën

E nuk lodhesha kurrë duke e pritur

Ajo më shikonte me bisht të syve

Dhe ulte kokën me faqet flakskuqur

Ndërsa mbrëmjeve unë i flisja Hyjve

Besoja Shenjtëve ajo ti ish lutur

Por…S’na ndihmuan as Shenjt as Hyj

Na ngritën mure me zakone arkaike

Nuk mundëm të takoheshim kurr të dy

Se unë isha Musliman dhe Ajo katolike

Uroj të ket gjetur kujdes e mirsjellje

Në s’është gënjyer nga një lule deleje…

DENIM ABSURD

Ne kurrë s’do na e falin diferencën

Ata që kurrë nuk kan dashuruar

Si prokurorë gra e burra të nderçëm

Do e gjejnë një nen për t’na sulmuar

Do na dëbojnë e do na “shporrin”tej

Por ne do të fshihemi lartë në qiell

Dhe askurkush të mos na shohë e gjej

Ti bëhu Hënë e unë do të bëhem diell.

SHPRESE E ENDERR EDHE PRANVERE

Një vajzë në moshë është pranverë

Petale lulesh fsheh ndën lëkurë

Një vajzë në moshë është përherë

Një ëndërr e bukur për një burrë

Në sytë e saj fle dritë e diellit

Pjalm dhe nektar i burojn’në buzë

Shpirti i saj kaltërsi e qiellit

Dhe zemra zjarrë dhe trupi shpuzë

E kush s’do digjej n’atë krijesë

Në poret e saj gjithë kristalinë

Një vajzë në moshë,jet’e shpresë

Lulnaj,puhiz’arome për dashurinë

Një vajzë në moshë mbetet përherë

Shpresë edhe ëndërr edhe pranverë.

29

Besnik Caka

(Fabula)

Zile

E nderojnë, zile i japin,

Ç’e gënjeu mendja cjapin!

Ç’kapardiset dhia shytë:

“Burri,tash,goxha pozitë!”

Qafën cjapi tund e shkund,

Porse tingull s’ndihet kund…

S’e kupton ende cjap-ziu:

Zilen, do ta tundë…bariu!

Reformë…

Rrufe urdhëri që nga lart:

“Në qymes, do bërë rrokadë!”

Pula, si e lagur ngeli:

“Si ta bëj…çfarë bënte gjeli?!

Kurse gjeli lafshën ndez:

Shtrëngohet të bëjë…vezë!

29

Dhimitër Shtembari

Tendër i hapur për kryebashkiak

(Tregim)

Sekretari i Përgjithshëm i Partisë “Bollëk për të gjithë”, zoti Arsen, atë pasdite kishte ftuar kryesinë e Partisë për të diskutuar kandidaturat për kryebashkiak të qytetit D. Kryetarit të kësaj Partie i kishte dalë një punë urgjente, prandaj kishte autorizuar Sekretarin e Përgjithshëm që të drejtonte këtë mbledhje. Mbledhja filloi jo si çdo herë. Te të gjithë anëtarët e Kryesisë ndihej një lloj tensioni. – Na kanë ardhur shumë propozime interesante nga baza, – e filloi mbledhjen zoti Arsen. – Në fakt janë shumë sugjerime, por kam përzgjedhur vetëm disa që më janë dukur si më të përshtatshme!. Sekretari i Përgjithshëm, nënkryetarët dhe anëtarët e Kryesisë së Partisë “Bollëk për të gjithë” nuk shfaqën ndonjë interes të madh për ato që u tha Sekretari i Përgjithshëm. Me sa kuptohej, e ndjenin veten si të ishin në një tender. E kuptonin se çfarëdo që do të thoshnin, në fund të fundit kandidatura që do të dërgohej për votim do të përzgjidhej nga vet kryetari, zoti Jovan. 

– Kam edhe unë nja dy kandidatura të mira, – foli me një zë të mekur një nga nënkryetarët e Partisë. 

– Dakort, dakort, – ia preu Sekretari i Përgjithshëm, – edhe ato do t’i shqyrtojmë, por sot jemi mbledhur që të diskutojmë kandidaturat që disponoj unë. Dakort? Dhe pa humbur kohë nisi të flasë:. – Deputeti i zonës, zoti Bardhyl, na ka sjell kandidaturën e kryetarit aktual të Bashkisë. Në argumentet që shoqëron këtë emër thuhet, se gjatë mandatit të tij ky ka plotësuar goxha premtime … Ju e njhni, prandaj ju ftoj të flisni për të… Një nga nënkryetarët nisi të tunde kokën. Zoti Arsen ia nguli sytë dhe iu drejtua: 

– Keni ndonjë mendim? 

Nënkryetari foli fare shkurt: 

– Deputeti duhej të na e sillte këtë kandidaturë mbas gjyqit që ky kryetar bashkie do të zhvillojë për çështjen e atyre tre tenderave për të cilat akuzohet …

Në çast u dëgjuan të lëviznin karriket. Nënkryetari vazhdoi: 

– Të mos harrojmë: bëhet fjalë për një kandidat që e sjell për votim një parti serioze si e jona, “Bollëk për të gjithë”.

Zoti Arsen nuk foli. Si duket, u kap ngushtë. 

– Atëhere kalojmë në një kandidaturë tjetër. Na e dërgon Shoqëria Civile. Bëhet fjalë për zotin Drini…

Nënkryetarët e dëgjuan me një farë shpërfilljeje. 

– Është njëri publik. E njohin të gjithë. Gjatë ditës e keni në punë, mbrëmjeve e keni nëpër ekrane televizionesh! Bilibil nga goja!… Askush nuk foli. Sekretari i Përgjithshëm e pa të udhës që të vazhdonte me kandidatura të tjera. 

– Kemi një kandidaturë të sugjeruar nga të përndjekurit politikë.

Dhe zoti Arsen lexoi emrin e kandidatit dhe të dhënat që e shoqëronin. Njëri nga anëtarët e Kryesisë foli si nëpër dhëmbë: 

– E sa vota do të mund të marrë ky?

Pyetja e bërë kishte brënda saj mospëlqimin. 

– Ja ku kemi edhe një kandidaturë tjetër. Këtë e kemi nga Lidhja e Intelektualëve të Qytetit. Ka mbaruar në Amerikë me nota shumë të mira. Aktualisht është i papunë … Një nga zotrinjtë e Kryesisë foli tërë ngazllim: 

– Po kjo qënka vërtet kandidaturë. Ta votojmë …

Një nga anëtarët e Kryesisë foli pa i dhënë leje ndokush: 

– Ka mbaruar në Amerikë. Me nota shumë të mira! I zgjuar si intelektual … Po, a mjaftojnë vetëm këto për të qënë kryetar Bashkie?! Të gjithë hapën sytë si të habitur. Çfarë u dashkej më shumë se kaq! Kur të gjithë ishin vënë në mendime, në çast u fut në zyrë kryetari i Partisë, zoti Jovan. Pa u ulur mirë në karrike, iu drejtua të pranishmëve: 

– I diskutuat të gjitha kandidaturat? 

– Po, zoti kryetar, – ia ktheu Sekretari i Përgjithshëm, – i diskutuam. Disa nga ato janë shumë të mira. Dhe nuk po dimë se kujt t’i vemë gishtin …

Qendroi një hop dhe vazhdoi: 

– Lidhja e Intelektualëve të Qytetit na sjell kandidaturën e dikujt që paska mbaruar shkëlqyer në Amerikë, por qënka rrugëve, i papunë …

Kryetari buzëqeshi dhe, atypëraty, iu drejtua: 

– Ju mendoni që këtë intelektual ta marrim nga rruga dhe ta ulim drejt e në kulltukun e kryebashkiakut?! 

Pa pritur të fliste ndokush, vazhdoi: 

– Ju kam sjellë edhe unë një kandidaturë. A pranoni ta diskutojmë edhe këtë?

Të gjithë u bënë sy e vesh. 

– Sugjeroj që kandidat për kryebashkiak në qytetin D. të jetë zoti Fadil… 

– Zoti Fadil?! Ai biznesmeni i Ndërtimit?! 

– Pikërisht ai, – ia ktheu zoti Jovan. 

– Sikur është pak i përfolur për disa hynere që paska bërë diku jashtë shtetit, – foli një nga anëtarët e Kryesisë. 

– Kemi dëshmi nga Drejtësia e atij shteti, Del shumë i pastër, – trashi zërin kryetari.

– Sikur nuk ka as arsimin e mesëm, – shtoi një tjetër.

Kryetarit nuk i erdhi mirë që vihej në dyshim kandidatura që paraqiste. Për të mos i lënë rast të diskutonin edhe të tjerë, e mori sërish fjalën: 

– Vërtet zoti Fadil është pak i përfolur, vërtet nuk ka arsimin e lartë, siç nuk ka mbase edhe ndonjë gjë tjetër që i kanë kandidaturat e tjera, por ky zotni, më dëgjoni, dhe më dëgjoni mirë, ka më të rëndësishmen gjë, me të cilën merr votat e zgjedhësve. Nuk ishte e vështirë të kuptohej, se cila qe “gjëja” me të cilën merte votat zoti Fadil. Dhe ishte e kotë të vazhdohej më tej. 

Tenderi për kryebashkiak ishte fituar nga kandidatura e sugjeruar prej zotit Jovan, kryetar i Partisë “Bollëk për të gjithë”. 

Zoti Fadil vërtet kishte kokën bosh, por kishte xhepat plot. 

30

Valentina Lapri

EC…

Shqipëri, nxito pra ti,

ec përpara moj trimreshë,

mos u tremb nga tym i zi,

moj e ëmbëla Princeshë.

Je e varfër po shpirt-pasur,

mbushur plotë me diell të mirë,

ti moj zanë e horizontit,

frymëzimi më i mirë.

TË DUA SHUMË

Të dua ty moj Shqipëri,

për mua shumë e shtrenjtë je ti,

tek ty kam ngjyer buke me shëllire,

dhe qumështin tënd, atje kam pire…

Në gji do t’mbaj o toka ime,

se më ke rritur me plot mundime,

mes erës, shiut e në furtunë

të dua zemër , ohhh ty kaq shumë.

32

Afroviti Micalliu

Kur nuk mundesh me

Lot i humbur.

Shpirt i lodhur.

Jetë e perbuzur,

mes njerëzve, ndodhur.

Dua të këndoj,

bashke me zogjtë!

Dua të harroj,

Brengat e shpirtit sot…

Nuk dua të terhiqem zvarre!

S`dua,jo s`dua te bëhem e marrë!

Nuk dua që kjo botë e trazuar

Ëndërrat e bardha të mi vrasë…

32

Ismet TAHIRAJ

MA SHET MASKËN…

Asaj udhe

Nuk vij në shtëpi

Se udhën nuk e gjejë

Mëndesha më kishte lënë

Argosi fjalë të rëndë

më kishte vënë.

Dyshoj se të verdhët

Nuk ka karat,

Mëndesha ka laureuar

Tip lule çardak.

E kot maçoku mjaullin

Enët hijet i përzien,

rehatia është gacë

hasër që mbulon

me tej se gratë.

Asaj udhe vij në shtëpi

Mëndesha më la

Oriz mëri.

Tej maçoku

Nënçmon mackën

Agrosi më bënë thirrje

Te ma shesë maskën…

UDHË SA TE DUASH…

Vjeshtë e verë

Do të luajnë

Lojë poker.

Zallamahi

Zihet darkë.

Rrjepacukët

Do hedhin farë.

Për ty lugu

Pizeveng

Roshulle era

Ka zënë rend.

Me takëmin brilant

Saktë fillon

Ceni i mbrapsht.

Vera më vjeshtën

Luan poker

Udhë sa të duash

Kurrkund çerr…

MUND TE MË THËRRASËSH

Mund të më thërrasësh

Kur të dush,

Në emër të lules.

Edhe pas mesnate.

Kurrë jo, në emër

Te guvave te millit te bardhë.

As në mes ditë.

Polipet nuk rrinë

Ne mes deti,

Po edhe në mes hunde.

Lodrojnë…

33

Bedri Alimehmeti

SHIU

Dhe prap zuri shiu në Tiranë.

Çadrat si vjollca u hapën sërish.

Eh, sa doja të të kisha pranë!

Dhe duart në të mijat ngrohtësisht,

Të t’i mbaja shpirtë si dikur.

Dhe ti nga buzët e bukura,

Kafen ëmbël duke rufitur,

Të nxirrje buzëqeshje si flutura

E VETMUAR

Çdo ditë tek e njëjta tavolinë, vetmuar

Kafen rufit kjo bukuroshe flokverdhë.

Nuk e di me kë do të jetë zemëruar.

Keqas vello e trishtimit e ka mbështjell.

Dhe më pas ndez shpejt një cigare,

Gjithë afsh e thith gati pa pushim,

Shikimin gjatë e mbërthen në dritare.

Kë pret vallë me aq shumë padurim?

KU?

Ku je ti e ëmbla dashuria ime?

Lule e qendisur mbi mëndafsh.

Ku je ti e ngrohta lumturia ime?

Ves e agut, që shndrit me afsh.

Të kërkova sot në tylin e mjegullës

Që Dajti kishte ndehur mbi qytet.

U vërsula, drejt imazhit të mjelmës,

Por i lumtur kur zgjata duart, qe tret!

ZENKA

Ti me eks e mllef kthen një gotë,

Ajo këmbë mbi këmbë thith cigare.

Ju paska ka rënë keqas në kokë.

Ç’bëni kështu? Paski qenë fare.

Inatin e zënkës tuaj nuk e keni aty,

Në atë lëng a në atë tym të mallkuar.

Lëreni mërinë pra, shihuni sy më sy,

S’është mirë kështu të rrini zemëruar.

MUZG

Sa lehtas bie muzgu mbi Tiranë!

S’besoj të ndodhë në tjetër qytet.

Nën farfuritje dritash an’e mbanë

Nga maj e Dajtit hij’e tij hijshëm zbret.

34

Lujeta Gjosha

Po karrocën e jetës kush do ta shtyjë?

Një jetë me ty u dashurova 

Në këtë jetë pa ty nuk jam e qetë, 

Thonë se kështu na qenka loja, 

Po zemra ime s’e shtyn dot aq lehtë…

Çohem në mëngjes, e hap dritaren

Rezet e diellit shpirtin ma ngrohin shumë. 

Dal në rrugë e futem në turmën e madhe,

Mes detit të streseve e njerëzve pa punë

Nxitoj të thyej të zakonshmen monotoni, 

të largohem nga kjo rrëmujë shpirtplasur…

Ku është respekti, s’e s’po e gjej kurrësesi , 

Vallë ma tregoni, o miqtë e mi të dashur?

Dëgjoj të rinjtë shajnë njeri-tjetrin, 

Të gjithë lokalet me ta mbushur plot, 

Për ‘ta kemi fajet edhe ne të vjetrit 

Vallë kjo është ëndërra për në Evropë?

Ne jemi ata që këtë brez e kemi llastuar, 

E i lemë dembela të flenë dhe ditën gjumë, 

Në vend që ti shkundim, kudo për të punuar, 

T’ua bëjmë të qartë se jeta s’ndryshon pa punë.

Pse mes nesh, në këtë tokë të shenjtë, 

Nuk po merremi vesh, o ju miqtë e mi, 

Këtu të gjithë duan të bëhen deputetë, 

Po karrocën e jetës sonë kush do ta shtyjë?

35

Vullnet Mato

VAJZËRI E PAPREKUR

Tregim

Ato ishin dy gra të reja në pamje, që po u afroheshin të dyzetave. Kuna dhe Lora, shoqe qysh nga fëmijëria, po takoheshin pas shumë vjetësh, për të pirë kafen e mëngjesit te një lokal në mes të pallateve të tyre. Lora sapo ishte kthyer për pak ditë nga Gjermania, ku kishte mbaruar studimet e larta dhe kishte mbetur aty e martuar me një gjerman. Ajo ishte mbështetur te shpina e kolltukut të lokalit me një varg perlash në qafë dhe me qëndrimin e një gruaje që i ka provuar të gjitha kënaqësitë e kësaj bote.

Ndërsa Kuna, dukej tejet e rënduar në pamjen e saj, me buzët e shtrënguara fort, ku lexohej padurimi i dukshëm për të zbrazur ngarkesën e brendshme dhe mezi priti çastin, për të shpalosur brengën që e mundonte, derisa kamerieri vuri në tryezë kafet makiato.

– Besoj të ka ndodhur të shohësh ndonjë nga ato gratë fshatare të ngarkuara me barrën e madhe të druve, që ecin të përkulura përgjysmë e me vështrimin përtokë nga pesha e rëndë mbi shpinë? – e filloi ajo bisedën e saj të paduruar.

– Kam parë, kur isha këtu, madje edhe në filmat shqiptarë, – pohoi Lora.

– E, ja, ashtu jam unë sot, e ngarkuar më një barrë të rëndë përbrenda shpirtit. Dhe do kisha plasur në vend, po të mos kisha gjetur këtë rast për të folur me ty, që të shkarkoj paksa peshën time të trishtuar. Po më përpara desha të të pyes, kur e ke lënë vajzërinë ti, Lora?

Lora qeshi ëmbël dhe e nguli vështrimin në bebëzat e syve të Kunës.

– Si dreqin të shkoi mendja sot te ky muhabet?- u habit ajo.

– Nuk më shkoi sot, po kam kohë që po plas e nuk plas dot, pa e treguar atë lemeri që hoqa me vajzërinë time deri para pak muajsh. Tani unë dua me gjithë shpirt të rrëfehem tek ti, mikesha ime e ngushtë, për atë ngjarje, që nuk ia kam treguar dot asnjërës nga shoqet këtu, për të mos u bërë objekt bisedash. Nuk e di si u ka ndodhur shoqeve të tjera, ta mbyllin problemin e virgjërisë me meshkujt e zemrës, por unë për atë eveniment vajzërie, pata një dramë që nuk do të më shlyhet nga kujtesa derisa të vdes. Ai tension nervor, ai shqetësim shpirtëror, nuk besoj se i ka ndodhur ndonjë vajze tjetër, të paktën nga sa kam arritur të dëgjoj shoqet që kam njohur e që më janë hapur në bisedë, për këtë sekret të jetës, që fshehim ne femrat qysh në fillimet e rinisë. Nuk di si ta nxjerr nga brenda e ta shpjegoj sa më të qartë për ty. Pasi pesha që më ka rënduar në ndërgjegjen e ngulitur qysh në fëmijëri, nga nëna e pastaj nga opinioni fanatik, nuk ka qenë e lehtë, por shumë e rëndë dhe me mjaft përgjegjësi shpirtërore. Sepse siç na është thënë e na është ngjizur në tru, ne vajzat ruajmë një “thesar” të madh, për të cilin duhet të japim llogari për paprekshmërinë e tij, deri pasi të kemi fjetur me burrin në natën e parë martesës.

Lora po e ndiqte me habi pamjen aq serioze qe kishe marre ajo në ato çaste.

– Sa vjeç ishe kur e humbe vajzërinë? – e ndërpreu Lora me kureshtje.

– Tridhjetegjashtë! – i tha Kuna shkurt.

– Dhe ti ishe vajzë deri në këtë moshë?!- shqeu sytë Lora.

– Siç më kishte bërë nëna deri para pak kohësh, – iu gjegj ajo prerazi.

– Më fal, po paske qenë budallaqe… – ia ktheu Lora duke qeshur nën hundë, që të mos dëgjohej në tryezat e afërta të klubit. – Askush s’do të kërkonte që një grua në këtë moshë të ishte ende e virgjër. Mirë ti, që paske qenë prapa botës, po si të lanë djemtë pa t’i grisur ato të hollat me këtë bukuri që ke pasur?…

Kuna u kapërdi një grimë e pastaj vijoi duke bërë viza me gisht mbi tryezë:

-Dihet, djemtë turren si pa të keq dhe kërkojnë të na zhvatin ne vajzave ca çaste kënaqësie nga ai organ i fshehtë i trupit, për të mos thënë të na vënë nën robërinë e epsheve të tyre, duke përdorur gjithfarësoj dredhirash e premtimesh. Por, në rastin tim, ata nuk e kanë ditur me sa frikë e ruaja unë atë “thesar”. Sepse sapo erdha në moshë vajze, gjyshi që më donte pa masë, më tha i pari:”Mos eja të më puthësh, po ke zënë ndonjë djalë e je bërë pis me të, se do të më vijë ndot nga ti!” Le pastaj, babai dhe mamaja që më qëndronin gjithmonë çekiç pas kokës. Kjo situatë në të cilën ndodhesha, më bëri jo vetëm të frenoja gjithë vrullet e gjakut tim, por edhe t’i vë në gjumë të thellë instinktet e panjohura që ekzistonin brenda meje.

– E fortë paske qenë, sepse dashuria dhe seksi janë cilësi hyjnore, që sidomos në moshë të re të nxitin me forcë e padurim që vështirë të përballohen, por gjithsesi të kuptoj, ne i kemi pasur prindërit tmerrësisht fanatikë, aq më tepër ti! – shtoi Lora.- Ky fanatizëm i ashpër në mjedisin tonë të trashëguar, e ka vrarë me vrazhdësi erotizmin natyror. Ndërkohë kur në Perëndim, femrat e kalonin kohën duke kërkuar mënyra të reja për të eksituar meshkujt dhe ata shkonin pas tekave të superioritetit të një vajze, sikur ecnin pas një luaneshe, pa menduar për marrëzi virgjërie.

– Unë e kam ditur mirë, se në fund të fundit, himeni ishte thjesht një cipë e hollë si ajo e qepës, që ruante djegësirën jetës sime, për të mos e hequr para kohe nga trupi. Mirëpo unë e mbrojta fort, duke menduar, se për atë të shkretë cipë qepe, janë vrarë e prerë burrat qysh në kohët e para, kur u përdorën kanunet e egër dhe fishekët e vdekjes në pajat tona, po të konstatohej mungesa e saj, nga burri të cilit i jepej e drejta të merrte në provë qepën tonë. Po nejse, ti e di, unë u fejova me Astritin tim të dashur, sipas të gjitha rregullave familjare dhe ai me fisnikërinë e pastër të shpirtit të tij, nuk nxitoi të më merrte në provë për vajzërinë time. Por edhe nuk arriti, sepse siç e ke dëgjuar, atij i ndodhi ajo fatkeqësia, që për të më ruajtur mua sa më të paprekur, u kacafyt me atë gjynahqarin, që më provokoi, për fatin e tij i keq dhe njëherësh të Astritit tim…

– Për atë personin që vrau e shkoi në burg?

– Jo, jo, atë nuk e vrau Astriti, ai u rrëzua kur u shtynë me njëri-tjetrin dhe ra me kokë mbi një gur të mprehtë e vdiq. Pastaj ky imi u dënua për vrasje aksidentale. Qysh atëherë, unë iu betova, se dashurisë së tij dhe sakrificës që bëri për mua, do t’i qëndroja besnike për dymbëdhjetë vjet, derisa të dilte nga burgu. Dhe ashtu bëra, nuk ia hodha sytë asnjë mashkulli dhe as nuk lejova që ndonjëri të m’i hidhte sytë me djallëzi. Sepse, dihet ajo punë, kur ata marrin vesh se ke qenë e fejuar, mendojnë se je e djegur për burrë dhe të ndjekin pas si langonjtë gjahun. Po unë isha betuar të mos bëhesha gjah i asnjërit, pa dalë gjahtari im që më la të paprekur deri atë ditë, për ta gëzuar “thesarin” tim pas dasmës. Dhe ja tani po afron koha që Astriti të mbarojë dënimin…

– Unë seç dëgjova, nga një emigrante që të njihte, se ti u operove nga një tumor në organin gjenital?- u kujtua Lora befas.

– Po po, u operova dhe e hoqa pa ndonjë rrezik.

– Domethënë se ty të paska prishur mjeku?…

– Ai më prishi, veçse jo me atë plaçkën e mashkullit, por me bisturi… – qeshi trishtueshëm Kuna.

– Pa, hë, pa hë, – e nxiti Lora kureshtare, duke vënë buzën në gaz, – si të ndodhi, se ti e pate problem të madh virgjërinë!…

– Kërkova nga ai kirurgu i habitur për rastin tim, vendim komisioni, para se të shtrohesha në sallën e operimit. Atë vendim ia çova Astritit në burg bashkë me nënën time, për ta njoftuar ç’ka po më ndodhte. Ai më tha në atë takim, se më besonte mua edhe pa shkresa, njësoj sikur të isha vetë Shënmëria. Por u trondit shumë vetëm për shëndetin tim. Unë e qetësova atë, se mjekët më kishin siguruar që ishte një tumor banal, belinjë fare pa rrezik për jetën, që hiqej lehtë e pa pasoja të tjera. Dhe ja, siç më sheh jam shëndosh e mirë për të filluar tani në tridhjeteshtatë vjeç, atë pjesë të rinisë sime, pikërisht aty ku e kam lënë. Por kam disa ditë që duke pritur Astritin tim të shtrenjtë të kthehet në familje, të bëjmë dasmën e shtyrë kaq vjet, më kanë zënë dridhmat e një shqetësimi të çuditshëm. Nuk di as vetë, pse jam kaq shumë e tronditur dhe e shqetësuar që kërkoj patjetër të lehtësoj shpirtin, ndonëse e di veten time që jam e pastër, si drita e diellit, mirëpo ka ditë që më kanë vënë poshtë ca emocione të forta…

Lora qeshi për ta sjellë shoqen në humor dhe, duke i shtrënguar dorën mbi tryezë, i tha me një aksent të ndjeshëm të gjermanishtes në fjalët e saj:

– Motra ime e mirë, ti duhet të jesh veçse e gëzuar që drama e jetës tënde arriti në një finale kaq pozitive. Këtë shqetësim të kotë, nuk e kanë as ato që e kanë dredhur me disa djem ose janë fejuar disa herë, jo ti që je krejt ballëhapur para njeriut të zemrës tënde. Por edhe duhet të dish, se më këto që më the mua, tregove se ka mbetur pak prapa kohës. Megjithatë nuk të fajësoj, sepse e di presionin e madh familjar që të ka burgosur shpirtin edhe ty bashkë me të fejuarin tënd… Eh, ne femrat, nuk na ka dënuar zoti, siç thonë, po vetë robi, që të vuajmë edhe për cingërimat e trupit tonë… Por bota e zhvilluar nuk pyet për dashuritë e rinore të gruas që zgjedhin, po për virtytet dhe dhuntitë e saj, se dashuria e vërtetë, nuk qëndron mes trupave, po mes shpirtrave, – u mundua ta qetësojë Lora.

Papritur sytë e Kunës u bënë me të gjallë, ajo u zgjat mbi tryezë dhe e puthi në të dy faqet shoqen e ardhur nga larg.

– Uh, rrofsh, moj Lora, e të rrofshin të dy fëmijët, për mundësinë që më krijove të zbraz dufin e brendshëm dhe për këto fjalë që më the, të cilat nuk do të m’i kishte thënë as psikologia më mirë. Kisha nevojë për flladin shpirtëror që më dhe sot. Tani sikur e ndjej veten diçka më të lehtësuar…Dhe me këtë rast të them, se je e ftuar në dasmën time këtë vjeshtë, të lutem të me vish patjetër se të pres!

– Do të vij me shumë kënaqësi! – ia priti Lora e ngazëllyer.

Pas kësaj Kuna ra pakëz në mendime dhe i shkreptiu ndërmend, se deri tani kishte qenë një pemë pa kokrra, që për shumë vjet lëshoi vetëm degë e gjethe të harlisura, por së fundi kishte ardhur koha të lidhte edhe ajo frutat e gëzimit madhështor, si çdo femër që mezi e pret këtë ngjarje kulmore të jetës. Mirëpo me gjithë kënaqësinë që sillte ky ndryshim i madh në jetën e saj, e ardhmja po sillte për të edhe ngarkesa shpirtërore të reja. 

36

Linditë Ramushaj

BRINJA JOTE E MAJTË

Unë brinja jote

që lidhur jam nyjesh nga ashti

fryma që me dha jetën e dashurisë

nëse jam brinja jote

ardhja ime i rrin pezull 

krahërorit tënd

si magnet që ngjet hekur

siç ngjet tokës era 

fletët e pemëve të vjeshtës.

Se ishin lidhur nyjesh duart tona 

që ngjizja të ishte një

ti nën trupin tim të brisht 

unë sipër hyjnizuar 

…edhe dashuria lidhet nyje

lidhet e nuk zgjidhet rrëshkitshëm

sikur trupat tan në vaj.

Po që jam brinja jote e majtë

me jep një asht të të plotësoj

se ndryshe se leshoj dot frymën

kur të puth e të shtrëngoj

atëherë më thuaj cila brinjë të mungon.

POEZI E VERË

Poezi e verë për ne

ne aristokratë të vjetër

që lozim valse mbi tapetë

si mjellmat mbi liqe

që lozim me fjalët

mon amor 

je t’aime

dhe derdhemi djersësh

si vera e kuqe

përdredhemi 

si vera skajeve te gotës

skajeve te botës.

Ne

aristokracinë e shkruajtem 

me poezi e verë.

TË THEM TË DUA 

Stinët e mia dhe fryma jote

netëve pa hënë

rrëfimtaret e gufatjeve tona

kur rrije shtrirë 

mbi krahrorin tim

athua vjeshtat e arta 

dhe dimrat e bardhë

u bën kujtesa e dashurisë.

Ashtu të strukur rrenjosur 

bri njëri tjetrit

eshtrat ngjitur

trupin lëng e afsh

dhe puthjet zjarr

i kemi plaf te ngrohtë

…tamam atëhere kur më thua

atëherë kur të them

Të dua

më merr dhe njëherë si atëherë

më shtrydh dhe njëherë si përherë

sikur qershitë në vlimim vere.

Se stinët tona kishin ndrruar 

e ndrrohen në një bosht

sikur duart tona 

që puthiten gjithë djersë

prap si atëherë 

dhe tani e gjithëherë

kur të them 

kur më thua 

Të dua.

37

Arqile V. Gjata

BALADA E FUSTANIT TË BARDHË

Sa herë qëmtoj brengat

më rishfaqet buzëqeshja

e asaj vajze…

Dikur,

me shpresë për të ndezur

një zjarr

ëndrrat tona u copëtuan nga bubullimat,

nga goja e arnuar e kohës…

Shpesh

një pikë loti të tretur

i dhuroj tek qetësohet e harruar

thërrmuar degëve,

mbetur në sirtar këpucët e nusërisë

që askush nuk ia dhuroi.

***

Tani e shumë vite

vajza po fle

hedhur mbi vete 

nën rërën e kripur të fshatit

fustanin e bardhë…

Para portës së kujtesës

nxitoj hapin e viteve,

më mbyt dëshpërimi i atyre ditëve

të asaj vajze të vrarë…

Me grushtin shtrënguar në zemrën time

përtyp lot, të hetoj dramën e asaj vajze

të uritur për një gllënjkë dashurie!

TË GJITHA NGA PAK

Sot

të tria vaktet e ditës

i lagu nga pak

shiu dhe mjegulla.

Pak shi. Pak ftohtë,

pak zhurmë makinash.

Të gjithë nga pak 

shkallojnë nga bukuria 

e dashurisë

nga pak i dorëzohemi 

dhimbjes si një plagë .

Pleqtë e pallatit

nga dritaret kuvendojnë

me kopshtin

e ndodhur atje pranë.

Banorët e këtij pallati

nga pak buzëqeshin,

kështu bëjnë 

dhe tipat e komplikuar

kur kalojnë 

para dritares së dikujt.

Në hyrjen time-133

…nëpër ditët e javës

porta e jashtme 

hapet dhe mbyllet

me pak zhurmë…

38

Nga Vasil TABAKU

TË IKËSH NGA ATDHEU…

Të ikësh…

Ku të ikësh

Me një qiell dhimbje

Mbi shpinën e krrusur,

Me një brezë rrugësh

Të thurrur

Rreth mesit

Dhe një trendafil

Të vyshkur

Në cep të syve

Ku lotët

Ujitin kopështin e shpresës

Të ikësh

Për ku të ikësh

Mali im I vendlindjes

Krrusur

Nën peshën e varfërisë

Me dhimbjen

Dhëmbshtërnguar

Dhe urinë e fëmijëve

Të mbëtur peng

Në duart e ashpëra

Plot plasaritje

Nga mungesa e punës…

Të ikësh

Po ku të ikësh

Kënga ime

E shëndruar

Në vajtim të heshtur…

Pas kam lënë shtëpinë

Me ëndërra të thara

Si degë pemësh të prera

Kam lënë varret

Dhe dashurinë time të parë

Puthjen e pafajshme

Dridhjet e supeve

Dhe denesën e trishtë

Ku heshtja

Ndërton një cerdhe

Për zogjtë jetim..

Eh

Të iki

Po ku të iki

Rruga ime e fëminisë

Ku flejnë ecjet e mia

dhe vrapimet

hapat e mi prej gjethesh

dhe plagët e trendafilta

nga gurët e kalldrëmit…

Të iki

Po ku të iki

Shqopëria ime

Zonjë e madhe

Dhe fisnike…

Shqipëria ime e braktisur

Shqipëria imë e plagosur

Shqipëria ime e grabitur

Shqipëria ime e zhgënjyer

Shqipëria ime e bukur

Me vrraga lotësh

Nëpër sytë e plasaritur

Nga pritja e gjatë

Shqipëria ime e mrekullueshme

Tradhëtuar mizorisht 

nga politikanët…

Të iki

O Zot

Po ku të shkoj

Me këtë peshë dhimbjeje

dhe brengash pafund

Ku të ndalem

Në cilin shteg

Në cilën portë

Në cilën streh…

Ah Shqipëria ime

Po iki

Me njërën dorë

Tek gjoksi yt amësor

Dhe dorën tjetër

Tek dhimbja jote e pafund…

Po iki

Shqipëria ime Shqipëri

Ti krenaria ime

Malli im I pashuar

Magjia e ëndërrës

Dhe mrekullia e shpresës…

Ah, po iki Shqipëria ime

Më fal

Për këtë ikje

Por nuk ka rrugë tjetër

Ka vetëm ikje…

Me fal Shqipëria ime

Dashuria dheë malli im

Shpresa dhe drita ime

Më fal Shqipëri…

Tiranë 24 prill 2015

39

Kujtim Agalliu

SPIUNI I VONUAR

Tregim

Tek e shihja Nexhon të fshinte herë pas here hundët, që i kullonin si lastari i prerë i hardhisë në prill, m’u neverit, saqë edhe kafenë nuk po e gjerbja dot. Por, pavarësisht nga kjo, ai dinte të tregonte bukur dhe, nga ato që më tha, krejt papritur unë e harrova hundën e tij: – Atë javë nuk vura gjumë në sy. Edhe oreksi më kishte ikur. Isha ligështuar e dobësuar si asnjëherë tjetër. Madje, edhe ime shoqe më shihte me përvuajtje dhe nuk guxonte të më pyeste për hallin që më brente përbrenda. Por edhe unë nuk mund t’i hapesha. Kjo ishte mjaft e rrezikshme. Kushedi se si merrnin punët pastaj, nëse asaj i llapte gjuha dhe merrnin vesh komshinjtë. Por nga ana tjetër, sikur të mund t’ia hapja barkun dhe të zbrazesha, mbase do të isha më i qetë, sepse brengën time do ta ndaja përgjysmë me të. Jo, jo, këtë nuk mund ta bëja në asnjë mënyrë! Shumë të tjerë para meje kishin rënë viktimë e sinqeritetit të tyre. Po nga njerëzit e tyre të afërt e kishin pësuar. Kaq gjë e dija. Por edhe inat më vinte me veten time. Si kisha rënë në këtë grackë? Kush më detyronte të fusja shpirtin në ngasje dhe të bëja një veprim që nuk përshtatej me nderin dhe karakterin tim? Po a isha i detyruar të kryeja një veprim që nuk ma lejonte ndërgjegjja? Po fundi i kësaj gjëje kush do të ishte? Po sikur fjala e Nexhos të ishte një shaka, për të më vënë në lojë, dhe unë të bëhesha qesharak përpara njerëzve të mi dhe shoqërisë? Që nga dita që e piva atë farmak kafeje me Nexhmedinin, pyetje të tilla më gudulisnin trurin dhe, siç thashë, gjumi, oreksi dhe shëndeti im kishin marrë tatëpjetën. “Epo, më pati thënë Nexhoja, rrugë tjetër nuk ke, or mik. Po nuk e drodhe, edhe fëmijët e tu pa shkollë e zanat do të mbeten si puna jote. Ke miq të fortë, me bole, si i thonë? Jo. Atëherë bëhu spiun dhe shpëtoji fëmijët, mos i lërë argat tërë jetën.” Kur tha fjalën “spiun”, unë luajta nga vendi, sikur të më kishin gudulisur mizat e dheut nën vete. “Po tallet me mua, ky njeri”, thashë me vete, apo ka roitur nga mendtë!” Por Nexhoja vazhdonte e gjerbte kafenë ngeshëm dhe hiç nuk e bënte qejfin qeder. E pashë në sy se mos zbuloja ndonjë marifet të tij, por ai bënte shurdh-memecin dhe ktheu kokën në anën tjetër. Atë çast m’u dha ta pyesja: “Ore, ç’ishte ajo fjalë që më the? Po tallë bythën me mua ti, apo si e ke hallin? Sa kohë ke që më njeh, jemi rritur bashkë, jam unë për atë punë?” “Bëji si të duash, ore mik, ma ktheu, fëmijët e tu mbeten pa shkollë e zanat. Unë i rrita dhe rregullova të mitë. Nuk po tallem, vetëm spiunllëku ha bukë sot! Bëhu pjesë me larot e pushtetit dhe ke për të parë se si do të shkojnë punët, fjollë.” E kishte me tërë mend finoku i dreqit! Por ajo që më këshillonte ai nuk ishte rrobë për shtatin tim. Ishin tjetër kallëp ata që merreshin me të tilla punë dhe bënin prokopi. Unë isha njeri i ndershëm, fukara, në hallin tim. Më mirë bukë e kripë dhe i pa përlyer se sa të vija erë një kilometër larg nga ndyrësia e spiunllëkut. Po fëmijët? Ah, nuk thonë kotë, fëmija të ha kokën. Tek i shihja që rriteshin e burrëroheshin dita me ditë, më dhimbseshin, tek mendoja se mund të kishin fatin tim. Unë e nisa dhe po e bitisja jetën time si punëtor ferme. Po ata? Njëlloj si unë?Mos e dhëntë zoti! Ata ishin në hapin e parë të jetës dhe duhet të ecnin përpara, të kishin një jetë më të mirë se ajo që u sigurova unë. Po si do t’i shpëtoja, si? Si do t’ua siguroja këtë të ardhme më të mirë? “Kollaj fare, më llokoçiste fjala e Nexhit në kokën time, bëhu spiun dhe shpëto fëmijët!” Po kaq e thjeshtë ishte kjo? Bëhu spiun dhe kaq, çdo gjë kryej si me urdhër të peshkut. Po kë do të spiunoja unë? Kush do të ishte ajo viktimë që do ta gjurmoja dhe ta rrasja në burg, për të shpëtuar fëmijët e mi? Të shpëtoja fëmijët e mi?! Po me fëmijët e tij çdo të bëhej?! Me familjen e tij, me gruan, farefisin çdo të bëhej?! më sëmbonte ndërgjegjja. Oh, Zot! Që nga ai çast që piva atë kafe të mallkuar me viranin Nexhmedin, koka sikur më ishte mbushur me gjethe përrnalle, që më shponin orë e çast. Të bëhesha spiun e të shpëtoja fëmijët nga vuajtja, apo të vazhdoja jetën time të thjeshtë, i zhytur në skamje? Nuk ta rrëfej dot se në ç’gjendje isha ato ditë, or mik. Thashë se më iku truri. Kisha arritur të harxhoja tri paketa “Partizani” nga dhjetë cigare që pija në ditë. Apo s‘ishte dhe një vapë e murrme që të zinte frymën. Ishte apo s’ishte? Mua kështu më dukej. Sikur isha futur në një autoklavë nga ato të ushtrisë, ku ushtarët futnin kapotat për të ngordhur morrat. Nuk më besohej, nëse do të shpëtoja nga ky i nxehtë që po më përvëlonte mendjen dhe trupin. Si u përpëlita një javë rresht me shpirtin tërë llomka të gjakosura nga brerja e ndërgjegjes, i dhashë karar se, tek e fundit, do bëhesha edhe unë spiun! Më duhej të bëja një të keqe, për të më dalë për mirë. Kështu qenka kjo virane jetë; e mira dhe e keqja qenkan motra siameze. Mirë. Ja u bëra spiun, po kë do spiunoja? Për çfarë do ta spiunoja? Për thashetheme kundër partisë e pushtetit, apo për vjedhje e veprime imorale? Kë të zgjidhja nga këto të dyja? E para ishte tepër e rëndë për mua. Kjo e dyta m’u duk më e lehtë. Në fund të fundit do gjurmoja ndonjë keqbërës dhe kaq. Po a do të ma quanin të vlefshëm këtë veprim shokët e partisë dhe pushtetit? Po sikur të më thoshin: “Mirë, ore shok, mirë, edhe këta të këqij janë për pushtetin popullor, por më i keqi është armiku i klasës. Ai që punon nën rrogoz për të përmbysur pushtetin. Ja, këtë, e zbulon dot ti? Kjo na intereson neve.” Dreqi e mori, pse për t’i zbuluar unë, një punëtor ferme, kishin ngelur armiqtë e klasës? Po kush nga këta “armiq” do të ishte viktima ime e parë?..

Tani që e vendosa me mendje të bëhem spiun vullnetar, po planifikoja për të gjuajtur viktimën time. Edhe kjo nuk qenkësh punë e lehtë. Njerëzit i ruheshin njëri-tjetrit; shoku, shokut, vëllai, vëllait, fqinji, fqinjit, madje edhe burri, gruas. Ishte e vështirë të hyje në botën me halle dhe pakënaqësi të tjetrit. Por edhe me shpërdoruesit e pasurisë së përbashkët, nuk ishte fare e lehtë. Këtu nuk ishte fjala për ndonjë hajdut xhepash, por një nga ata me pushtet që abuzonin me pasurinë e popullit. Ja, ky lloj spiunllëku bënte shumë punë. Po kush isha unë që të bëja zbulime të kësaj natyre? Unë bishtin e kazmës dhe thesin e halleve mbi kurriz kisha. Por ja që më duhet ta bëja, sikur bota të gremisej, sepse më duhej të siguroja të ardhmen e fëmijëve. 

Pasi piva dhe cigaren e fundit të paketës “Partizani”, dola në ballkonin e hyrjes sime të shkund tavllën e duhanit, që ishte mbushur me kapule, në kovën e mbeturinave. Ora kishte kaluar nga njëmbëdhjeta, por asaj nate gjumin tim e kishin trembur djajtë. Ndaj mbështeta bërrylat mbi parvazin e ballkonit dhe po vështroja yjet, të vetmit që dukeshin të qartë nga çdo gjë përreth, asaj nate të errët. Mendoja të rrija dhe ca deri sa të më rëndoheshin qepallat dhe të mos përpëlitesha kur të shtrihesha në shtrat. Ndërsa rrija e prisja të më merrte gjumi, vëmendjen ma tërhoqi zhurma e një “Zuk-u”, që u shfaq turbull para pallatit përballë. U bëra kureshtar. Shoferi e drejtoi atë afër hyrjes së mesit dhe e ndaloi. Pas tij dolën edhe dy burra të tjerë, që nuk ua përcaktoja dot moshën për shkak të errësirës. Njëri nga ata hapi spondin e prapmë të “Zukut”, ndërsa tjetri pa humbur kohë u ngjit deri në katin e tretë dhe trokiti në njërën derë. Ajo u hap shpejt, siç duket ishin në pritje të kësaj trokitje. Një burë shtatlartë doli në prag dhe diçka foli. Ishin larg dhe nuk munda t’i dëgjoja se çfarë thoshin. Po mundohesha të kujtohesha se kush rrinte në atë hyrje. Si nuk e kisha vënë re më parë, edhe pse kisha kaq vjet që jetoja ballë përballë me të? Pasi zbriti poshtë shkallëve, burri tjetër shkoi prapa makinës dhe filloi të shkarkojë mallin bashkë me shokun që po priste aty. I zoti i shtëpisë i dha dorën shoferit dhe shkoi edhe ai prapa makinës të shoh mallin nga kërshëria. I pashë. Ishin mobile kuzhine dhe një komplet dhome nga ato të kombinatit të drurit. Ishte e vështirë të siguroje në atë kohë të tilla gjëra, përveçse me autorizim, ndaj mua më habiti fakti që, pse këto mobile të transportoheshin natën? Pse në fshehtësi? Kjo binte erë vjedhjeje, ose dallavereje. Një nga të dyja. Nuk kisha pikë dyshimi. Më kishte ardhur zogu në dorë. Por tani po vrisja mendjen se kujt po ia çonin. Si nuk më kujtohej ky njeri? Nga halli më nxori pa dashje shoferi që, pasi mbaruan ngjitjen e mobileve punëtorët, foli: “Kështu, Spiro, takohemi nesër në ndërmarrje dhe e zgjidhim këtë punë”. Nuk e kuptova se çfarë pune kishin për të zgjidhur, por emri “Koço” më solli ndërmend personin që mori mobilet. Paskësh qenë Spiroja, normisti i Parkut të Mallrave. Tani çdo gjë u bë e qartë. Të nesërmen do ta spiunoja në degën e Punëve të Brendshme dhe kështu hallet e mia do të merrnin fund. Emri im do të shkruhej në listën e spiunëve vullnetarë që ishin syri dhe veshi i pushtetit popullor dhe…dhe fëmijëve të mi do t’u hapej rruga drejt së ardhmes. Të nesërmen, pa zbardhur dita, aty nga ora pesë pa një çerek u ngrita nga gjumi. U lava dhe u vesha shpejt e shpejt dhe dola pa i dhënë përgjigje pyetjes së gruas, se ku po shkoja kaq herët. Fiks në orën pesë u gjenda para zyrës së policit të rojës. Trokita me nxitin dhe pa pritur të më ftonte brenda u futa. Ai ngriti kokën dhe fërkoi sytë e përgjumur. “Çfarë kishe, shok!? Pse më shqetëson kaq herët?” Prisja që ai të hapte fletoren që mbante përpara mbi tavolinë dhe të merrte lapsin për të shkruar deponimin tim, para se të flisja, por ai foli në mënyrë urdhëruese dhe si i bezdisur. “Fol, more shok, për çfarë ke ardhur?!”. Nisa t’i tregoja fill e për pe atë që kisha parë një natë më parë, por ai sapo përmenda emrin për të cilin bëhej fjalë, më tha prerë: “E di ç’ke ti? Pa mbathja tani dhe më lërë të qetë! Këtë denoncim e kanë bërë që në orën katër e gjysmë, njerëz më të zot se ty. Je i vonuar, ore shok, e kupton? Hajde, ik se nuk ta kam ngenë!” 

40

FETI ZENELI

Horoskopi im

Në pyll unë jam lisi,

Por gjethet s’më bien kur vjen vjeshta,

Se jam bir i atij fisi,

Që fletët i zverdh veç nëpër rreshta.

Përpara kam lajthinë,

Pa shumë pranvera dashurie,

Shelgjet nga pas më rrinë,

Simbol i përhershëm nostalgjie.

Në det, peshku jam unë,

Por s’bie lehtë në grep apo rrjetë.

Jam si planeti Neptun,

Mes Uranit dhe Marsit kërkoj jetë.

Unë jam uji,

Prej ujit gjithë jeta ka buruar,

Përpara më shtyn ajri,

Drejt zjarrit që vjen duke u shtuar…

Keqardhje

Ëndrrat që s’i pashë prej vitesh rrinë zgjuar,

Pa vënë gjumë në sy u zbardhën dhe kujtimet, 

Të fshehtat kanë mbetur si sytë e verbuar,

Në pëllëmbën e ballit gishtrojnë shqetësimet.

Fjalët që s’i thashë dot janë mykur nga lotët,

Dhe prushi i dëshirave qenka kthyer në hi,

Lutjeve të dikurshme u kanë rënë flokët,

E shkuara mbledh këmbët strukur në gji.

Pas pak dielli i muzgut në sy do më ngecë,

Kur sytë s’do kenë shumë nevojë për dritë,

Se e ardhmja symbyllur ka filluar të ecë,

Të mos shoh errësirën që i ka zënë një pritë….

Përroi

Në kujtesën time të fëmijërisë,

Një përrua rjedh pa bujë,

Po të mos qe burimi i lajthisë,

Dhe bretkosat do të ngordhnin për ujë.

Por ujë të kulluar asnjëherë, 

Ai s’dërgoi në lumë e në det,

Prej gjurmëve turbullohej në verë

Dhe në stinët e tjera nga rrëketë.

Mirë që s’e njoha Xhojsin më herët,

“Përroi i ndërgjegjes” do ta quaja,

Dhe pastaj, ashtu si gjithë të tjerët,

Qëndrim klasor për të do të mbaja!?…

I përndjekuri i dashurisë*

I përndjekuri i parë i dashurisë,

Veçse Dritëro Agolli mund të jetë, 

Ai mbetet dashnor i thekur i poezisë,

Dhe tani që ka kaluar mbi tetëdhjetë. 

“Shkuan vitet me vrap si të çmendur”, por ai 

Mbetet “romantiku i përjetshëm në xhame”

Për ca “këmbka të bukura” nëpër poezi,

Tek vërshëllen: “Ti çele herët, moj bajame!”

Vargjet e tij janë si “hergjeleza hazat”, 

Që dhe më plaku i sheh e gjuhën e kafshon,

Ndonëse plakut s’i shkon aq shumë për shtat,

“Plantacion” i trupit të tyre i shijon.

“Një grua me nishan” dhe një “Yll-Afërditë”,

Fqinja që “gjerdan të kaltër var në kraharor”,

Dashurinë e gjejnë veç tek poezitë,

Me pagjumësi dënohet poeti i gjorë.

Dhe kur vargjet ua fut atyre nën derë,

Shkon të falënderojë gruan që s’e ka lënë,

“T’i hyj lakuriq dëshpërimit të thellë”,

Duke “shkruar e fshirë mbi livadh” një Hënë…

____________________________________________

*Fjalët në thonjëza janë përdorur prej poetit

tonë të shquar në poezitë e librit të tij

“I përndjekuri i dashurisë”

Rrënjë

Shoh një pemë 

krahëthyer nga era,

Por që nuk e vuan aspak 

këtë shëmti.

Ndoshta së shpejti 

do bëhet me krahë të tjerë,

Mjafton që rrënjët i japin siguri. 

Qetë e zesë…

Baladë

Në legjenda dhe balada,

Si tek Kënga e Qabesë,

Qetë e lidhur tek parmenda

E kanë ngjyrën veç të zezë,

Veç të zinj janë si dhembja

Dhembja e nënés-ë së shkretë,

Sikur lërojnë mbi zemra

Ecin dhe rënkojnë qetë.

Qetë e zinj që janë në shitje

Për të mbajtur frymën gjallë,

Njëmijë vjet të larë me iso

Asnjë këngë si bën të bardhë…

Qetë e kuqërremtë për dasma

Mbjellin, shijnë, bulërasin,

Mbi të zestë korbat në tufa

Vdekje edhe kob këlthasin…

Në legjenda dhe balada,

Qetë e zinj me parmendë,

Shtyrë nga isua nëpër shekuj

Tërheqin zgjedhën e rëndë….

Ishte një kohë

Sa shumë letra të kam nisur dikur,

Shkruar mbi copëza gjumi të prerë, 

Qiriun e hënës kisha abazhur,

Ndonëse pak natë kish atëherë.

Me zogjtë t’i kam nisur anekënd,

Brenda zarfave të shpirtit, palosur,

Pastaj prisja të sillnin portretin tënd,

Qoftë dhe në një letër të zhubrosur.

Por erdhi një çast, pritja ngriu si gur,

Zogjtë, ndoshta, ngordhën duke të kërkuar,

Me gurët e pritjes s’ngrita asnjë mur,

Gdhenda veç portrete, prej vitesh munguar.

Ishte një kohë kur fallin e gjetjes,

Zogjve nuk ua mësonte asnjeri,

Por unë s’kërkoja dot jashtë vetes,

Në planete ku ende s’ka dashuri.

Në Butrint*

Atje tej në jugperëndim të Kaonisë,

Klithin shtojzovallet e legjendës me oi,

Çdo vit bari i pranverës i lutet bagëtisë,

Të ndalojnë kullotën për një minutë zi.

Një minutë zi për lopën e shenjtë të flijimit,

Që trojanit Helen nga duart i shpëtoi,

Dhe me thikën në qafë çau detin përmes,

Në Buthrotos qytetin e ri të shënojë….

Aty ku dha shpirt, një Trojë të re ngritën,

Me gurë pellazgjikë, me kujtime dhe me kujë,

Në Butrint i mblodhën perënditë e gjakosura,

Që plagët homerike t’i zbusnin me ujë…

Tre mijë vjet me radhë ushtritë e gjithë botës,

Aty u përleshën, ndanë humbje, fitore,

Pa ditur t’ia dinë për lopën e shenjtë,

Për perënditë e gjora të kthyera në shtatore.

Tre mijë vjet me radhë çdo pranverë në Butrint,

Kopetë në kullotë e mbajnë një minutë zi,

Si të dëshmonin që tokë e Shqipërisë,

Është mbushur e tëra plot shenjtëri.

Këtu nëpër gurë, perënditë e botës,

U mblodhën të gjitha një ditë dhe ngrinë,

Dhe presin në mure të zgjidhet misteri,

Përse si vendprehje zgjodhën Shqipërinë.

_______________________________________

* Sipas një gojëdhëne të lashtë për 

krijimin e Buthrotos, Butrintit të sotshëm.

Nata dhe syri që nuk fle

Dielli rrëshqiti symbyllur prej gjumit,

Në argjilin e muzgut u zhyt ngadalë,

Ndërsa hijet që pinin ujë buzë lumit,

Si trumcak’ të trembur fluturuan në mal.

U fshinë lumenjtë, malet u rrafshuan,

Humbën pyjet dhe vështrimet u tretën,

Me vrap dolën yjet, por poshtë s’u afruan,

Mbi krahët e hënës të hutuar mbetën.

Por lepurin e ankthit askund s’e panë,

Ndonëse nata përpiu çdo gjë mbi dhe,

Llambat e rrugëve të ndizen s’vonuan,

T’i bënin pak dritë syrit që nuk fle…

Kur do të pyes

Për fatin tim nuk kam si të pyes,

Se Zoti është larg dhe s’më dëgjon,

Kjo pyetje pa përgjigje do të mbesë

Dhe sikur Zotin ta kisha gjiton.

Të dua vendlindjen, s’kam pse pyes

Askënd tjetër përveç fëmijërisë,

Po gabova do të kërkoj ndjesë,

Veç po ia bëra borxh Perëndisë.

Si të mbroj rrënjët, do pyes pemën,

Për ngjyrat e shpirtit, ylberin do pyes,

Se si të dua, do pyes nënën,

Ndërsa babanë: Si duhet të vdes?…

Tepelena

Emrin tënd me gërma Troje,

Ta skalitën, Tepelenë,

Nga tetë shkronja që t’i doje,

Pesë i kish emri “Helenë”.

Nga Parisi veç një shkronjë,

Dhe një “e” nga fjala erë,

Aty era, kryezonjë,

Si në dimër, si në verë.

Dhe kjo nuk është lajthitje,

Fate Troje të kanë ndjekur,

Nëpër shekuj, rënie, ngjitje,

Ty si Trojën të kanë djegur.

Qenë inatet dhe zilitë,

Që të ndoqën pas, si shtriga,

Ndiznin zjarre, ngrinin pritë,

Nëpër ëndrra të liga.

Ngaqë je e dlirë, epire,

Prush lirie nëpër erë,

Vjosë e trimërisë ilire, 

Pas flamurit, derë më derë.

Nuk t’i numëron dot trimat

Nga Aliu tek Selami,

Tremben në qiell vetëtimat,

Kur vrapojnë tek istikami…

Asnjë nga malet e tua,

Nuk qe fron i perëndive,

Sepse perënditë s’ua zënë

Vendin e tyre fëmijëve.

Mollë e artë e Kaonisë,

Midis maleve mbi lumë,

Meket gojë e bukurisë,

Kur ta sheh Vjosën mbi gjunjë.

Kush për ty qe Afroditë,

Moj e bukur Tepelenë?!

Se Parisi jam unë vetë,

Ti – mbretëresha Helenë.

41

Lorenca bejko

Harresa

Kur njeriu harron te qesh,

struk dhembet ne nofulla,

ku harron te shoh,

te flas…

qaka dhe harroka…

kur mengjesi dhe agimi,

prape nga e nesermja si ndan…

kur shpirti dhe ndryshimi nje monent i ndan..

kur pret tere pafajesi,

pergjigje,

a te verteta…

harron dhe cfare di,

pret te harrohet tere vrer…

njeriu harroka te jetoj,

harron dhe te qesh..

Degjoje violinen ti zemer 

Eshte ftohte jashte,mes tetori…

degjoje tingullin e ashper…

tek kercet debores,si cizme mes dhjetorit,

degjoje zemren e ngrire,

akuli e ka mbuluar,

edhe lotin se shkrin…

eshte e derrmuar,

inferiore ndihet ne kraharor…

degjoje tingullin e violines,

ajo perseri do te rrah…

sic kendon era mes perhsperimes,

do te degjohet perseri nje ze,

flokeve te shpupuritur,

degjoje violinen ti zemer,

ngjallu e eger,

lere lotin te thahet,

me pellemben e dores fshiji pergjithmone nga syte,

ti s’meriton lotet,

per dike mos u bej mundesi e dyte…

Po ti a e ke pare?

A e pe friken,

teksa ecen me hijen tende,

krah per krah…

mos u merzit per zhgenjimin.

te rrit e te sjell endrra po aq sa…

e ke pare buzeqeshjen,

blere e shitur,c’enderrimtar…

po a e ke pare driten qe lind,

pas shiut te marre,

a e pe ate qiell,

bojqielli sy shkruar,

a e pe kalterosh tek shtypet i huaj,

hikoje dhe njehere,

enderro dhe nji dite…

po a e ke pare frymen qe do te jetoj,

cdo cast pa frik…

42

Përkthimet e gabuara në shqip dhe shmangia e autorëve vendas

Ukshin MORINA

Përkthimet i vazhdueshme të librave të huaj në gjuhën shipe dhe propaganda e gabuar e tyre, në shumë raste po shmang gjithnjë e më shumë lexuesin tonë nga autorët vendas. Nuk jam kundra autorve të huaj që shqiprohen për lexuesin tanë, por jam kundra atyre që sjellin vepra të përkthyer keq dhe pa ndonjë rëndësi të veçantë historike apo vlerë gjuhësore për vendin. Por para se të flasim për këtë çeshtjeje të shpjegojmë se çdo të thotë të përkthesh një vepër letrare? Sipas Umberto Ekos “Përgjigja e parë dhe ngushëlluese do të ishte të thuash të njëjtën gjë në një gjuhë tjetër” Por sa jemi në gjendje të themi atë që duhet dhe a është e nevojshme të thuhet e njëjta gjë? A jemi të sigurtë ne që përmes përkthimit të japim pikërisht atë që autori ka dashur të shpreh? Shpesh na ndodh të dëgjojmë nga mediet të ndryshme dhe shtypi i shkruar për përkthime të ndryshme të autorve të huaj, por që rralël, ose fare s’kam dëgjuar të merret dikush me analiza përkthyese dhe të japi mendime shkëncore mbi një vepër të përkthyer nga filan njeri. Pra me fjalë të tjera do të themi se ekuivalenca referenciale e një teksti në fjalët e përkthyera nuk përkon me ekuivalencën ngjyruese gjë që nuk kemi ekuivalecë të sakt përkthimi. Gjithçka që na vjen nga përkthyesi duhet të konsiderohet nga lexuesi e mirëqënë. Të përkthesh një vepër letrare dhe më pas t’u thuhet lexuesve së është një kyevepër botërore pa menduar se në çrrethana është sjellë ajo nga përkthyesi nuk është e drejtë, madje do ta quaja të paligjshme përderisa kjo vepër nuk kalon nga filtra të rreptë sigurie dhe kontrolli. Të përkthesh sipas Umberto Ekos , “s’do të thotë të përcjellësh ose të kthesh nga një bashkësi simbolesh në një tjetër” . Mendoni për një çast, se çdo të thotë të sjellësh një vëllim poetik në shqip nga një përkthyes?. Sa do të jetë e mundshme përshtatshmëria e një gjuhe të huaj në shqipen tonë të bukur?. Pra nëse s’do të jesh një poliglos i zoti s’do të mundesh kurrë që të sjellësh për lexuesin origjinalitetin dhe frymën e një autori të huaj e për rrjedhojë do të bëjmë një masakër gjuhësore të veprës së tij dhe s’do të kemi kurrë letërsi të mirfilltë apo estetikë letrare. Me pak fjalë përkthyesi duhet të jetë i kujdesshëm dhe të mendojë mirë efektin interpretues, kur bënë kalimin nga origjinali në gjuhën shqipe. Pra të përkthesh s’do të thotë ta sjellësh atë fjalë për fjalë, por ta ndërtosh fjalën në mënyrë të atillë, që në shqipen tonë të tingëllojë e ëmbël dhe të përshtatet bukur. Por a kemi raste kur një përkthyes ka deshtuar në përkthimin e tij duke sjell për lexuesin vepra pa shije dhe pa jetë?. Unë mendoj se po dhe se këto vepra kanë pushtuar tregun dhe po lexohen gjithnjë e më shumë nga lexuesit tanë. Lexuesi nuk është në gjendje të bëj dallimin mes origjinalit dhe as që njeh kualifikimin e përkthyesit duke e bërë një vepër të duket kaq qesharake në sytë e autoriteteve që nuk e hapin dot gojën asnjëherë. Por sidoçoftë s’mund të mohohet puna e shumë prej atyre përkthyesve që punuan me përkushtim të madh duke sjellë jo vetëm vlera letrare për lexuesit tanë, por dhe një pasuri të madhe gjuhësore. Kemi përkthyes mjaftë të mirë që janë treguar të kujdesshëm kur janë përball me vargje të fuqishme poetike si tek: Ana Ahmatovo, Vill Aleksander, Gijom Apoliner, Paublo Neruda, Boris Pasternak, Ezra Paund, Hermann Hesse etj. , ku duket qartë përpjekja e tyre për të ruajtur perimetrat e përgjithshme të poezisë të sjella në shqipen tonë të bekuar.

Arsyeja ime që merrem më këtë temë nuk është fakti se ma ka ënda të bëj kritikun e atyre që mërren me përkthime, përkundrazi i falenderoj për gjithë punën e tyre të palodhshme, ku falë tyre lexojmë kryevepra të mëdha botërore, por dua dhe kërkoj më tepër cilësi se vepra të ardhura keq dhe shumë keq për lexuesit tanë.

43

Jeta ime

Jeta ime…

shkallnajë 

e lartë e palëvizur,

brumi yt

me gërma librash gatuar.

Ngjeshur ndër vite 

Histori fisnike,

me gusto arkitekturuar.

Lot buzëqeshjeje

Mbi copëza derdhur,

Më je e imja jetë.

Aroma jote,

Më zgjon ngaherë

shpresë e vullnet.

Ngjis hapat ngadalë, 

Në enën e durimit forcuar.

Jeta ime,shkallnajë e lartë.

e heshtur, e dashuruar, 

e fisnikëruar

Sërisht këtë natë

Të kisha premtuar e betuar… 

për ty s’do kisha më mall,

por zemra nuk pyet për betime.

erdha pranë pa zhurmë e fjalë.

Askund s’të pashë,

qoftë dhe për një cast.

Me muzgun largohem,

duke tërhequr lotin e heshtur zvarrë.

E di…

me zemrën tënde je duke u grindur.

Eh, sikur t’a dije do të vije pranë.

Lotin të thanim vështrimit të zjarrtë,

jetën t’a fillonim sërisht këtë natë.

Botë pa emër

Litarë dhimbjesh,

shtrihen shpejtësisht harresës.

Zërat,çuditshëm stepen netëve dimërore.

Rënkimet mjerane pa përgjigje

zbresin shkallë dëshpëruese,

përjetësuar bustit të historisë së lodhur…

të shkuar e bashkëkohore.

Arkitektuar morali

nga një grusht

demagogësh dështakë,

bën të afrohen lëkundjet sizmike,

këmbëve të tempullit të lashtë.

A do t’i mbijetojë këtë here vallë?!

Sonte desha të gdhend

një penë e një lot,

barkut të fryrë të kohës së padeshifruar…

të së pa emrës botë.

Pragvjeshte

Prej ngrohtësisë së tokës

kur nxjerr avullin e ditës përhumbem.

Gjindem me të vetmen mike të natës…

hënën e vezulluar,

që prej fjalëve të pathëna,

ndriçon shpirtin e rënduar.

Fjalosem me pragvjeshtën;

(kur të kalojë dimri

dhe akujt të kenë shkrirë,

eja të pimë nga një gotë mall).

Kështu është jeta,jeton katër stinë,

qarkullon natyrshëm stacioneve të saj.

Ndërsa sytë flasin me yjet,

hëna uron për një natë të qetë.

Në këtë stinë pragvjeshte

rrëshkas qetësisht mbi shtratin e bardhësuar.

Mbi buzë mbaj pëshpëritur…

notat e jetës së pakënduar.

Dua të shkoj larg… 

Veten kam humbur

nëpër labirinthet e kohës moderne,

që si një hije e cuditëshme, 

zgjatet mbi rrudhat e mia t’i prekë.

Diku në një skutë të saj, 

edhe ti vrapoje të gjeje strehë.

Sëbashku, lidhur kurorë

drejt së ardhmes vrapojmë, 

por përsëri na mban të ndarë

kjo e pamëshirëshme kohë. 

Ndërsa mbi supe mbajmë

kohën e pakohë, 

bota ecën mbrapsht

duke treguar gjiret shterpë të saj. 

Kam humbur veten qorrsokakëve,

dua të shkoj larg…

Të ndodhem dua…

ku pihet ujë qetësisht,

jastëku qiellor

të më lexojë ëndrrat kaltërsisht.

Të arratisem …

të freskohem në ujrat e lumit ‘Jordan’, 

ku loti bëhet vesë, puthja valë

e fryma me erën ngjan,

Pastaj… oh pastaj të kthehem

Vetëm atëhere, kur bota të ecë mbarë.

Kam humbur veten fjalëkryqeve pa zgjidhje,

ndaj …dua të shkoj larg.

Aromë bari

Gjethekurorë

syve

u bëjnë

strehë,

Krahëdegësh

përqafuar

në heshtje,

Një urë

zemrat

sjell

pranë,

Aromë

barnjomë

deh

dy

trupa,…

Fëshfërima

gjethesh

shkrihen

ndër

puthje,

Dielli

deh

me rreze

pranvere;

Një

varkë

nis

udhëtimin

mbi valë,

për tutje…