Suplementi “Pena Shqiptare” i datës 04.05.2015

    752
    SUPLEMENTI 18
    1
    Çajupi
    Kopshti i dashurise
    0 pëllumb’ i shkruar, 
    do t’të marr në duar 
    dhe duke kënduar 
    gjetkë do t’të shpie: 
    Në një vend t’uruar 
    dhe të lulëzuar, 
    në uj’të kulluar 
    edhe nën hie; 
    Afër tek një lumë 
    ku ka lule shumë, 
    të biem në gjumë, 
    hena të na ndrijë; 
    Yjtë të shikojnë, 
    zogjtë të këndojnë 
    edhe të na zgjojnë 
    dita kur të vijë. 
    Pa ngrën’ e pa pirë 
    s’mbetemi, moj Mirë, 
    se u’ndaj të gdhirë 
    dërgoj e na sjellin: 
    Qumështë të dhirë 
    dhe djathë të mirë 
    pa uj’ e pa hirrë, 
    dhe rrush kur të vjehn; 
    Ngjalë nga Janina, 
    mjaltë nga Kanlna, 
    verë nga Voshtina 
    ujë nga Sopoti; 
    Mollë nga Horia, 
    mish nga dhënt’ e mia, 
    desh nga Labërla, — 
    na e faltë zoti’
    Kurbeti
    Mitrua, kur u martua 
    ndënji një muaj me grua! 
    Erdhi dita për të ndare 
    dhe u ndanë duke qarë! 
    Gruaja qënkej me barrë 
    dhe kur polli, bëri djalë. 
    Po Mitrua ku ish vallë? 
    Motëmot që qe larguar, 
    një kartë s’i kish dërguar! 
    Ku t’i shkruaj mëm’ e mjerë 
    për djalënë që kish lerë? 
    Tri vjet, katër, dhjetë shkuan! 
    Mitrua harroi gruan! 
    E varfëra se ç’pësoi, 
    të ritë vetëm e shkoi. 
    Ç’e deshi të tillë burrë, 
    që s’e pati pranë kurrë! 
    Gjith’ bota ven’ e vinë, 
    Mitrua harroi shtëpinë, 
    nuk e di që ka dhe djalë! 
    Rron a ka vdekur vallë? 
    Këto thosh grua e mjerë, 
    po burrit i mbajti nderë. 
    E zeza grua se ç’hoqi! 
    Humbi shpresën tek i shoqi: 
    kur pa ngrën’ e kur pa pirë, 
    punoi e rriti të birë. 
    Kurbeti, shokë, kurbeti, 
    kush vate e nukë mbeti? 
    Mitrua zuri Misirë, 
    po puna s’i vinte mirë. 
    Qysh të vejë puna mbarë 
    për të zeztë shqipëtarë? 
    Shkretojënë mëmëdhenë, 
    tek perndon dielli venë! 
    Ku vini, more të mjerë, 
    se sot s’ësht’ si njëherë, — 
    qysh vini në vend të huaj, 
    kur s’dini as gjuhnë tuaj? 
    Lum kush rron në vend të tij 
    me qe, me dhën e me dhi. 
    Mos u ndani nga shtëpia, 
    të mos mpshojë1) perëndia, 
    se perëndia, kur mpshon, 
    gjynaqarët i mundon. 
    Puna nukë ka të sharë, 
    po punoi vetë n’arë, 
    zini çapën e hostenë 
    dhe parmëndën që çan dhenë. 
    Nga fëmia mos u ndani, 
    po punoni që të hani; 
    Grurëtë që bëni vetë, 
    u harrin për këtë jetë. 
    Me zakonetë që kini, 
    kurbenë duhet ta lini, 
    të nderçim jini, të zotë, 
    po nderi sot s’ka te shkuar, 
    e drejta në këtë botë 
    është fare shtrëmbëruar… 
    Në kurbet venë të tjerë, 
    ata që s’duanë nderë, 
    se zakonet u ndërruan; 
    burri që fiton, shet gruan, 
    burratë rrojnë nga gra!… 
    Po për Mitro shqipctare 
    këto zakone të ra 
    nuk i dukeshin mbarë.
    Ndaj hoqi e voi shumë, 
    kur pa buk’ e kur pa gjumë, 
    rrahu Misirë të tërë, 
    nukë la punë pa bërë, 
    gjithë jetën nen’ urdhër, 
    qeseja si kokë hudhër, 
    E shoqja e kish qarë, 
    njëzet vjet që s’e kish parë! 
    Dhe në mos e paftë kurrë, 
    djali u rrit, u bë burrë, 
    mëmën do ta mbajë mirë 
    me të ngrën’ e me të pirë. 
    Pas njëzet vjet, nga kursimi, 
    Mitros iu shtua fitimi, 
    solli ndër mënd Shqipërinë 
    gruan e tij dhe shtëpinë; 
    psherëtiti zëmër’ e tij 
    dhe qau si çilimi; 
    Dhe te nesërmet, ndaj të gdhirë, 
    Mitrua e la Misirë. 
    Ta kish ditur, kur ish ndarë 
    që la gruan me barrë, 
    mbase kish ikur më parë. 
    Shtatë dit’ e shtatë net 
    bëri Mitrua në det; 
    mbaroi udhën e gjatë 
    dhe vate në fshat me natë. 
    Ne shtëpi u afërua, 
    Ndënji pak e u mendua, 
    dhe me vete të tij thosh: 
    «Në gjeça shtëpinë bosh? 
    Në mos e gjeça të gjallë 
    Gruanë!» Me këto fjalë 
    Shikon shtëpinë me dritë 
    edhe vate në fëngjitë1) 
    të shojë kush është brënda, 
    t’i përgjojë ja ka ënda. 
    Djali kuvëndon me mëmë; 
    «Pse qan, i thosh, kur ke mua? 
    Ç’kanë shkuarë t’i lëmë 
    dhe duajmë si të dua. 
    — Të dua, thosh mëm’ e mjerë, 
    me shpresë tënde kam rruar, 
    nga ti harrova qederë, 
    dhe gjith’ato që kam vuar, 
    dhe sot rroj me shpresë tënde” 
    Kur gjegji këto kuvënde, 
    Mitrua ngriu në fëngjitë. 
    Fatziu, ç’vuri nër mënde! 
    Vuri syn’ e pa në dritë, 
    pa një trim të ri me gruan! 
    Mëndja ju turbullua! 
    Mitrua kujton Misirë, 
    sheh vetëhenë me brirë!?…
    0 Mitro, mendoju mirë, 
    mëma përkëdhel të birë, 
    nukë të ka turpëruar, 
    se me nder të madh ka rruar! 
    Ç’mendohesh, more fatzi! 
    Hyrë brënda në shtëpi 
    dhe merr djalënë në gji. 
    «0bobo! sytë ç’më panë! 
    Tha Mitrua si i marrë. 
    Pashë gruan me jaranë, 
    po tani do t’ju bëj varrë! 
    Do t’u bie me kobure, 
    t’i lëshoj në shesh shondure.
    Mua të më vënë brirë!» 
    Tha, dhe goditi te bire! 
    Meme e zeze ulëriti, 
    pushtoi djalën dhe briti, 
    po Mitrua nuk priti, 
    pushka krisi dhe një herë, 
    ra përmbys dhe mëm’ e mjerë!
    2
    Naim FRASHËRI
    Miqësia dhe shpirtmadhësia e Skënderbeut
    Skënderbegu, mbret i Shqipërisë, kishte shumë miqësi me mbren’ e Neapolesë, që quhej Alfons. Kur vdiq Alfonsi, ndënj në front të ti i biri, Ferdinandua. Po shumë mbretrë u bënë një dhe dojnë ta nxirinë Ferdinandonë nga fron’ i t’ et. Kot u mundua papa që quhej Pio i dytë, t’ i binçe mbretëritë, që të hiqninë dorë nga kjo punë. Ata të gjithë dhe më ushtërit’ e tyre po e shtrëngoninë Ferdinandonë. Ferdinandua, duke parë që s’ ua dil dot, u mejtua që n’ aqë të shumë fuqi vetëmë burri trim i Shqipërisë munçe të rrij kundrejt, i cili ishte miku i t’ et. Andaj i dërgoi shumë të parë, q’ i treguanë mbretit të Shqipërisë rreziknë, në të cilëtë gjëndej mbret’ i tyre, e iu lutnë ta shpëtonte. Edhe papa i dërgoi më vethe lutës Skënderbegut për shpëtim të Ferdinandosë. Skënderbegu, ndonëse ishte në luftë të paprerë me mbretërin’ e tyrqet, la në këmbët të ti mbretëreshënë edhe shqipëtarë t’ urt’ e të diturë ndë punëra, mblodhi e porositi dhe gjithë gjykatësitë të shihninë gjyqetë me të drejtë e të mos i bëhej njeriu dëm, pa hipi nd’ anijëra me shumë burra shqipëtarë dh’ u nis për n’ Itali. Ushtëri e Skënderbegut, pas istorishkronjëset t’asaj kohe, ishte prej nëntë mijë vetash, shtatë këmbës e dy mijë kalorës, po gjithë burra të mësuarë në luftë e të pamundurë kurrë dhe të krejëtuarë prej një burri, që s’ kish shok ndë jetë. Anijatë duallë në Apuli, atje gjen’ edhe Derdinandonë, i cili i priti me gas të math, pa ardhë pasdaj në qytet të Barit, q’ i kish mbajturë besënë Ferdinandosë. Në bar gjith’ ushëtarët’ e gjithë njerëzia duallë e i pritnë me të math nder shqipëtarëtë. Ushtri e armikëvet kish rënë jashtë Barit. Skënderbegu dërgoi njerës e mësoi gjithë punërat’ e armiqet, pa mblodhi të parët’ e ushtrisë e bëri fjalën’ e luftësë. Pasdaj mblodhi ushtërin’ e ti dhe vu fjal’ e u tha:- Do të lëftojmë sot për të shpëtuarë një mik të Shqipërisë e do të mburojmë të drejtënë. Kujtoni trimërin’ e gjithënjëshme, me të cilënë kemi mundurë kurdoherë e s’ jemi mundurë kurrë. Duhetë të lëftojmë dhe këtë radhë me mënt e me trimëri, që të mos turpërojmë Shqipërinë në mest t’ Evropësë. Andaj të dëgjoni dhe fjalën’ e të parëvet t’ ushtrisë si fjalënë time. Pas kësaj fjale u nisn’ e duallë në shesht të luftësë me flamurë të hapurë. I par’ i gjithë mbretërët e i ushtrisë të armiqet ishte një mbret frënk, që quhej kont Piqinino. Skënderbegu ushtërinë e ti e hapi me të parët’ e saj dhe vetë ndënj kundrejt Piqininosë, i cili kishte mizëri frënq e italianë me vethë. Po para Skënderbegut e shqipëtarëvet e panë që z’ dilinë dot, se ahere shqipëtarët’ e mbret’ i tyre kishin emërë të math në gjithë botë. Me të hedhurë shqipëtarëtë, ushtri’ e Piqininosë zu të thyhej. Piqininua e pa që s’ mbahej dot dhe dolli nga mez’ i ushtërisë mënjan’ e i thirri Skënderbegut, duke thënë se doj të piqej me të. Edhe Skënderbegu dolli jasht’ ushtërisë ti e vate të piqej me Piqininonë, q’ e kërkonte. Piqininua po e shikonte i mahniturë burrën’ e dëgjuarë në gjithë botë. Çudi e madhe ishte, si thonë istorishkronjësit’ e asaj kohe, kur u poqnë Skënderbegu me Piqininonë, se Skënderbegu ishte burr’ i math e i gjatë, Piqininua ish i shkurtr’ e i rrëgjuarë, pa Skënderbegu e ngriti ndër duar edh’ e qafoi pas zakonit të mbretërët dh’ e lëshoi mbë dhe prapë ngadalë, sikundër ngre e lëshon një njëri i math një foshnje të vogëlë. Piqininua iu lut mbretit Shqipërisë t’ e lininë për pakë ditë luftënë dhe Skënderbegu s’ ia prishi fjalënë. Piqininua me shokët’ u zunë nga dhelpëritë dhe donin ta ftonin’ e ta vinin nd’ ushe Skënderbenë, pa ta vrisninë me të pabesë, po ato s’ shkonin kurrë të Skënderbegu. Armikëtë, si e muarrë vesh mirë me kë kishinë të bëninë, u ngrin’ e iknë, po prapë shtyn’ ushtërin’ e tyrenë qytet të Noqerësë e dojnë ti bininë Ferdinandosë, q’ ish në qytet të Ursanësë, e cila ish afërë Noqerësë. Skënderbegu, posa mësoi këto, u nis nga Bari dhe i rrethoi armikëtë në Noqerë. Piqininua me shokëtë, duke dhënë llasë ushtërisë tyre, i ndënjnë kundrejt. Po skënderbegu me shqipëtarëtë u ra me shumë trimëri, pa s’u mbajtnë dot, po u thyenë. Katrë a pesë mij’ armikë ranë të vrarë, nja dy mijë u zunë të gjallë, të tjerëtë u përhapnë. Piqininua u arratis e ra më së fundi në dorët të Franso Sforcit, q’ ish armiku i ti, i cili dhe urdhër’ edhe e vranë. Dukë Jani iku e u fut në Fransë i turpëruarë, të tjerët u përndanë. Parësia, q’ ish bërë me armikët’ e Ferdinandosë, erdh’ e iu falë Skënderbegut e i kërkuanë ndjesë për fajt të tyre dh’ i dhanë besë. Skënderbegu atyre u fali fajnë dhe ca që kishinë zënë vënt e z’ dojnë të faleshin, i mundi me luftë dh’ e shtroi vëndinë mirë, pa erdhi në Neapolë me gjith’ ushtëri. Ferdinandua dhe të parët’ e mbretërisë e gjithë bota i duallë përpara Skënderbegut e shqiptarëvet dhe i pritnë me shumë nder e me shumë gas. Nga e gjith’ Evropa erdhë njerës për të parë mbren e dëgjuarë, q’ ish burrë me emërë të math dhe sicili e kish për lëvdtë në vent të ti të thoshte: “Kam parë me syt e mij trimnë m’ e mërë”. Edhe papa, që ish shum’ i rëndë n’ atë kohë, erdhi në Neapolë e pa Skënderbegun’ e u poq me të. Si vu në front të mbretërisë së Neapolësë të birr’ e mikut të ti, Skënderbegu u kthye prapë në Shqipëri
    3
    Ismail Kadare
    Mall…
    Ca pika shiu ranë mbi qelq. 
    Për ty une befas ndjeva mall. 
    Jetojme të dy në një qytet, 
    Dhe rrallë shihemi, sa rrallë. 
    Edhe m’u duk pak e çuditshme 
    Si erdh kjo vjeshtë, ky mëngjes. 
    Qiejt e ngrysur pa lejlekë 
    Dhe shirat pa ylber në mes. 
    Dhe thënia e vjetër e Heraklitit 
    Seç m’u kujtua sot për dreq: 
    “Të zgjuarit janë bashkë në botë, 
    Kurse të fjeturit janë veç”. 
    Në ç’ëndërr kemi rënë kaq keq, 
    Që dot s’po zgjohemi vallë?… 
    Ca pika shiu ranë mbi qelq 
    Dhe unë për ty seç ndjeva mall
    4
    Mit’hat Frashëri
    Fjalë të urta..
    Gjithë fatkeqësia vjen kur njeriu kërkon të rrojë pa fituar, të fitojë pa punuar, të punojë pa u lodhur.
    Dhembja më e madhe është pikellimi i brendshëm, jo ai qe rrëfehet.
    Shpesh herë zemerimi ynë vjen jo se kemi të drejtë, po se kemi faj dhe na vjen ligsht që na e shohin të tjerët.
    Njeriu ka nevojë për dashuri: të dojë dhe të duhet.
    Në qoftë se kujtimi është një bekim dhe një lumturi, nga ana tjetër edhe harrimi s’është një dhuratë më e vogël e zotit. Pa harrimin, si do të mundnim të rifillojmë jetën, të kemi kurajo dhe zell, të mbajmë gjallë fjalen e entuziazmës dhe të dashurisë?
    Komunizma është një sëmundje e tmerruar, si tërbimi i qëneve dhe i ujqërve, është një kolerë që nuk shkatërron vetëm trupin,por dhe më tepër akoma, zemrën dhe shpirtin e njeriut.
    Kur merr një detyrë, ki disiplinë e durim. Sqiptarin e ka prishur mungesa e disiplines dhe zjarri i padurimit
    Kur të proponohet një send që e mendon edhe ti të mirë dhe e gjykon të dobishëm,bindu. Shqiptarin e ka prishur mosbindja dhe jo bindja. Nis ti më parë të japësh shembullin e bindjes jo të verbër.
    Hiqe veten si pak të mençmë dhe kap të ditur. Mëndjemadhësia na ka çmendur gjer më sot.
    Mos u hidhëro po të shkoj tjetri para, edhe pse nuk ndenje dot në krye. Zilia na ka lënë të panderuar.
    Kij ambicion të vërtetë: mos mendo orën e sotme dhe minutën në të cilën rron. Kujto pak pritmin,eternitetin.
    5
    Hyqmet HASKO 
    Baladë për nënën që kishte tre djem…
    (Tregim)
    Kur doli jashtë, në gjysëmerrësirën e mbrëmjes që po konturohej mbi kryeqytet e ftohtë dhe e frikshme, ndjeu të rrënqethura në trup dhe e kuptoi se qe veshur tepër hollë, për atë natë të ftohtë dimri, që me sa duket do të vinte duke e trashur zullumin dhe cingërimën e vet. Gruaja plakë u pëpoq të mbështillej disi me rrobën e saj të vjetër, por më kot. Kjo përpjekje vetëm sa e nxorri më në pah ftoftësinë cingëristëse të asaj nate janari dhe pamundësinë e plakës së gjorë për të qenë e mbrojtur nga idhtësira e të ftohtit. Një mendim i keq i shkoi nëpër tru, një si sharje e mallkim, por nuk e nxorri. E ndryu në thellësitë e krahërorit dhe nga truri i erdhi një mendim tjetër: “Biri i nënës, tha, është bërë e vështirë jeta dhe unë jam një grua tepër plakë, e pamundur që të të ndihmoj”. Një ofshamë u përbri diku thellësive të zemrës dhe u mbyt në krahërorin e saj të rreshkur nga vuajtjet dhe koha. Djali i vogël, të cilin ajo e kishte më për zemër nga të gjithë të tjerët, sapo e pati nxjerrë jashtë, në atë natë të acartë. I pati thënë se i kishte ardhur në majë të hundës me të, se qe bërë e padurueshme dhe shpenzime të mëdha dhe nuk mund ta mbante më. “E ç’shpezime zeza kam unë?”-murmuriti plaka me ndjenjën e fajit, por murmurima iu shua në thellësi të fshehta, pa kthim.
    “Nuk më duron ajo mua, tha me vete për nusen e djalit të vogël, ajo korçarka e bukur nuk duron askënd përveç vetes së saj dhe dy fëmijëve. Edhe tim bir e ka vënë përposhtë, bën çfarë t’i thotë ajo”.
    Ndërkohë që po bluante me vete këto mendime, i ftohti që në fillim nuk i bëri dhe aq përshtypje, pasi kishte ende nxehtësinë e banesës nga sapo pati dalë, tani po e pllakoste në trup duke ia mpirë duart dhe majat e gishtave të këmbëve që qenë lagur nga bora e llangosur që pati rënë atë mbasdite. Ishte nga të rrallat herë që në qytet kishte borë dhe ajo ishte e ftohtë, e ankthshme, e trishtuar… Bardhësia kërciste ankueshëm nën hapat e saj të lehtë e të ndrojtur, sikur po shkilte mbi dhimbje e jo mbi tokën e zbardhur… Nëna e përzënë nga djali i saj i përkëdhelur u vërtit një copë herë kot, pa ditur se ku të shkonte. Nuk kishte asnjë qindarkë, as dhe një pesëqindlekëshe të vjetër, sa për hyrë në ndonjë kafe dhe për t’u ngrohur pak. Ku të shkonte? Ku të mbytej?Çfarë kishte bërë që po ndëshkohej kështu në moshën shtatëdhjetvjeçare?! U soll kot më kot, duke parë reklamat, posterat e politikanëve dhe afishet propogandistike të partive politike, plot premtime, të varura nëpër mure, fasadave të pallateve dhe cepave të kafeneve, që lajmëronin fillimin e fushatës elektorale. Shumë fjalë, shumë premtime, shumë zhurmë, por asgjë konkrete, që të arrinte gjer tek kjo plakë e vetmuar, që sapo kishte nisur të përjetonte kalvarin e braktisjes.
    Iu kujtua djali tjetër, i mesmi, që e kishte shtëpinë tek Uzina e Autotraktorëve dhe u ngroh disi. Ai nuk e ka nusen të keqe, fëmijët më duan shumë dhe kënaqen kur unë shkoj. E ç’të shkuar zeza, tha me vete, unë rrallë e përmallë jam dukur në shtëpinë e tyre”… Po si të shkonte deri atje? Për të shkuar nga qendra deri tek shtëpia djalit të mesëm, me hapat e saj të vegjël prej plake të lodhur nga jeta, duheshin minimumi pesë orë rrugë. Ajo nuk kishte fuqi as të lëvizte. Të ftohtit po ia pllakoste të gjithë trupin si një kërcënim…Çfarë të bënte?! E ku të mbytej në këtë natë qameti?! I duheshin 300 lekë për biletën e urbanit. Iu afrua një djali ezmer që po rrekej me një vajzë duke folur vesh më vesh e gjithë pasion moshe dhe ia kërkoi… Fytyra e nënës u bë lulkuqe por ishte errësirë dhe as djali e as vajza nuk e vunë re përskuqjen e saj. Djali nxorri 1 mijë lekë të vjetra dhe ia dha. Plaka e uroi megjithë zemrën dhe nxitoi drejt autobuzit, që ndërkohë po mbushej përplot. Dikush ia lëshoi vendin dhe ajo përsëri shqiptoi urimin e njohur, duke hedhur tutje vështrime mirënjohëse. Kur arriti te shtëpia e djalit të mesëm, ora ishte nja nëntë e mbrëmjes dhe errësira pati pllakosur gjithandej, si një masë e trashë terri e padepërtueshme. Djali hapi derën dhe mbeti si i shtangosur kur pa të ëmën para derës, të mavijosur nga të ftohtit.
    -Po ti?!- pyeti ai duke e vështruar të ëmën me habi. –Çne në këtë orë?!
    E ëma uli kokën si e zënë në faj.
    -Eja, eja brenda, -foli i biri, -paske ngrirë.
    Nëna hyri Brenda dhe në krahët e saj u vërsulën dy djemtë buçko të të birit, njëri pesë e tjetri shtatë vjeç. E donin shumë nënën, siç i thoshin ata, dhe shpesh ankoheshin që ajo vinte kaq rrallë. Zemra e gruas plakë sikur u ngroh e bashkë me të dhe trupi kallkan sikur filloi të çlirohej. Nusja e të birit i solli bukë, tavë kosi me mish, supë dhe sallatë. Ajo hëngri me uri të madhe dhe bekoi djalin e saj, nusen dhe dy nipat.
    -Bëre mirë që erdhe, -foli i biri, -sa do të rrishë?
    Plaka uli kokën. Sytë e saj qenë rrëmbushur nga lotët dhe në vështrimin e saj kishte trishtim, një trishtim klithës. I biri e kuptoi që i vëllai e kishte përzënë të ëmën nga shtëpia dhe u bë nervoz, por nuk e dha veten.
    Kaluan dy ditë dhe plaka ndihej mirë, hante e pinte, iu gëzohej nipave dhe të gjithë e rrethonin me përkujddesje e dashuri.
    Ditën e tetë, padashur ajo theu një gotë teksa pinte ujë dhe nipi që po kalonte aty pranë saj shpoi këmbën me një cifël. Nusja e djalit u hodh në sulm ndaj plakës, e shau dhe e gërdisi në atë farë mënyre saqë plaka e gjorë u bë sa një grusht dhe nuk dinte se ç’ta bënte veten. I biri, në vend që ta mbronte, e sulmoi më keq dhe nuk la fjalë të keqe pa i thënë, gjersa në një çast, kur nervozimi i tij qe në kulm, i tregoi të ëmës derën. Ajo ikur rishtas nëpër natë, e veshur hollë, në atë dimër të akullt që të hynte gjer në palcë. Tek djali i madh nuk ia hapi askush derën. U dëgjuan hapat e dikujt nga brenda që po i afrohej derës; siç duket, personi pa nga syri magjik se kush ishte dhe kaq. Nuk u bë askush i gjallë dhe e ëmëa iku përsëri nepër terr, e vetmuar dhe e braktisur. Për të filloi jeta e rrugës. Endja lart e poshtë duke lypur, për të fituar bukën e gojës. Flinte jashtë, mbledhur e kruspullosur nën mbulesat e saj të vjetra dhe hante atë pak bukë që blinte tutje tëhu, falë ndihmës që i zgjasnin në rrugë të panjohurit. Midis tyre kishte njerëz të dhembshur e shpirtmirë që iu vinte keq dhe e ndihmonin. Njëri i fali një pallto të trashë, i dha dhe një pesëdhjetëmijëlekshe të vjetër dhe e vizitonte shpesh, në strehëzën e saj të vetmuar, aty në rrugë të madhe.
    Pas disa kohësh, ai i pagoi një krevat për të fjetur dy muaj në një hotel të dorës së tretë, ku gjithë natën kërcisnin minjtë nën dysheme, por asaj aq i bënte, majfton që ishte brenda dhe nuk e lagte shiu. Ditën dilte përsëri në rrugë dhe lypte. Burri bamirës e takonte shpesh, me dhembshuri e përkujdesje dhe ajo nuk dinte si t’ia shprehte mirënjohjen. Një ditë nuk e pa më bamirësin e saj. Nuk erdhi as të nesërmen, as pas një jave, as pas një muaj. Koha e pagesës së shtratit në hotel mbaroi dhe ajo flinte rishtas në rrugë, mbështjellë me pallton e djalit bamirës, që sikur e pati përpirë dheu. Pas disa kohësh mësoi nga dikush se bamirësi i saj kishte pësuar aksident me makinë dhe pati shkuar në Gjermani për t’u kuruar. Kaloi një vit, dy, tre dhe ajo nuk e pa më. Një ditë, ndërsa po përsëriste refrenin e saj të përditshëm të kërkimit të lëmoshës, pa të qëndronte para saj një hije e njohur. Ktheu kokën dhe pa se ishte i biri, djali i saj i vogël. Në buzët e nënës ndriti një fije shprese… Por i biri i rrasi një letër në dorë ku ishte një prokurorë e bërë në emër të saj, ku i biri autorizohej të merrte pesionin e të ëmës. “Asaj prokurës së vjetër i mbaroi afati dhe erdha të firmosësh këtë, të renë” “Po, mor bir, ta firmos nëna prokurën ty! Biri im!”–fola nëna dhe sytë e saj të mallëngjyer shikonin të birin që ishte vuvosur dhe qëndronte si një copë guri. -Ti lëmë sentimentalizmat, firmose, se nuk kam kohë, kam një mijë punë për të bërë!- foli ftohtë i biri, duke vështruar tutje, në mënyrë të pa përcaktuar. E ëma e firmosi, puthi letrën, sikur deshte të puthte gjurmët që kishte lënë në të dora e të birit… Por ky i fundit e mori letrën me shpejtësi dhe iku si era, pa i dhënë qoftë dhe një përshëndetje largimi nënës së tij. Frynte një erë e tërbuar që nuk kishte pushuar pesë ditë e pesë netë. Temperatura kishte zbritur disa gradë nën zero. Ajo u mbështuall rishtas nën pallton e bamirësit të saj dhe e zuri gjumi. Në ëndërr pa të birin e vogël, atë që kishte dashur më shumë në jetë që po vinte drejt saj me një tufë karafilash të kuq.
    -Ç’i ke këto, more bir?!
    -Merri, merri, foli djali,-ti ke qenë nëna më e mirë në botë!
    Kur u “zgjua”, një buzëqeshje ia rrethonte fytyrën me një kurorë të praruar pafajësie. Por sytë e saj vështronin në bosh. “Zgjimi” i saj ishte vetëdija e një jete të ikur përfundimisht, pa kthim. Trupi i saj qe shuar përgjithmonë… Kishte ngrirë. Imazhi i fundit në ata sy të dashur e të pa faj ishte ai i të birit, djalit të vogël, më të dashurit të saj, që po vinte drejt saj me një kurorë të përflakur trëndafilash të kuq!…
    6
    Alma Begaj 
    PËSHPËRITJE 
    Një det
    që s’pushon kurrë
    së foluri
    kohë e pa kohë
    orë e pa orë. 
    Përballë meje
    vrapon së prapthi
    e rikthehet sërisht
    veç me fjalë. 
    Me pëshpërima
    m’i kreh flokët
    dora e brishtë
    e syvalës. 
    Por unë
    di ta dëgjoj detin
    edhe brenda
    një guacke.
    DIELLADET
    U fsheha brenda buzëqeshjes
    ndoqa rrugën e së dielës. 
    E putha diellin buzë më buzë
    zhuritur puthjes zjarrmshpuzë
    loti u gjunjëzua nën hundë
    këndoi faqeve gjer në gushë.
    E kapërceva bulevardin
    afërmendsh përballë detit
    bëhem rrjedhë ujëvare
    tangon nis me një dallgë. 
    Dielladet titullkënga
    fytit ngjirur rrëshket vera
    melodia zbret ngadalë
    kryqëzohem si pulëbardhë.
    DUKE PRITUR TË AGOJË
    Duke pritur të agojë
    qëndroj në shtratin e natës
    si një varkë në errësirë
    që breg kërkon 
    spiranca e ëndërrave
    ka nxjerrë thonjtë
    e të linjtat gjakos
    druaj se
    jastëku i çdo nate
    bymehet lotësh
    e më fundos 
    pres agun
    heshtur
    si një varkë
    pa spirancë.
    MË DUHET TË FLE TANI!
    Më duhet të fle tani,
    a mund të fle? 
    Po, më duhet të fle pak
    në stolat e stacionit
    që të mund të kap një tren,
    një tren që të më shpjerë diku,
    diku larg nga këtu. 
    Nuk di pse jam e sigurt se
    asnjë vagon
    nuk ka një vend bosh
    për mua, qoftë dhe në këmbë,
    edhe nëse gjithë trenat
    do t’i ruaj kur vijnë apo
    do t’i shoqëroj me pagjumje
    kur shkojnë. 
    A ka më shina për trenat?
    Stacionet a kanë trena?
    Edhe stolat qenkan zënë
    nga të pastrehët..
    NDËRHYRJE
    Frymoj ngadalë
    sepse mendimi për ty
    është bërë gjilpërë
    me fije
    dhe hyn e ndërhyn
    në qepjet indore
    brenda qenies sime,
    mbytur jam në narkozë
    me dozë dopio dashurie
    e s’kam si ndjej dhimbje,
    nuk gaboj kur them se
    kjo ndërhyrje kirurgjie
    ma arnon ëmbël shpirtin
    me fije.
    PËRPUTHJE
    Puthje e butë
    frymë e ngrohtë
    pas veshit lehtë
    dhe përmbi gjokse
    mbështjellur krahësh
    shtrënguar kofshësh
    fle hëna me yllin
    në blunë e qiellit.
    TË VESH ME FJALË
    Të vesh me fjalë
    formave të bukura
    sikur një pemë gjigande
    në mes të një pllaje
    ia ledhatojnë trupin
    degët me gjethnaja,
    të vesh çdo linjë
    me muskuj të ëmbël
    sikur një lumë i vrullshëm
    në mespranverë
    kërkon dashuritë
    jashtë shtratit të vetë,
    me fjalë të vesh
    me mendje të zhvesh
    realisht je lumë
    që shtratin ke tek unë.
    ASGJË 
    Sytë pafund rrotullohen,
    rrotullohen mes zgavrave
    si zero brenda zeros,
    shpërndajnë shikimet
    tej e tej asgjësë
    dhe mbeten autor
    i asgjësë.
    Në gjeometri ngjyrash
    kërcejnë me njëri-tjetrin
    tango abstrakte pa tinguj,
    pamja në çast
    zhbëhet si flluskë,
    a është zero sferë
    e asgjësë?
    7
    Gezime Nuraj (Vlore) Lush
    Gjuhë e syve
    Nuk mjafton të prekësh duart 
    dhe të shprehësh dashurinë, 
    mjafton dhe gjuha e syve,
    që tregon fort pafajsinë.
    Sytë shkëlqejnë si smerald 
    zemrën si libër, e lexojnë,
    kush e kupton gjuhën e artë, 
    veç ata që dashurojnë…
    Sytë flasin dhe në trishtim, 
    ashtu të mbushur me lot,
    të njëjtën shprehin dhe në gëzim, 
    gjuhë e syve kudo në botë.
    Lexoni faqet e një libri, 
    lexoni dhe dritën e syrit
    Se aty thellë, si gjethe bliri, 
    gjendet ilaçi i atijë gjiri… 
    8
    Liza Ndreca
    PARADOKS…
    (Tregim)
    I ishte bërë koka lëmsh. Kishte disa vite, që kur ishte pjekur disi e kishte filluar te gjykonte si i madh, që herë pas here, po dëgjonte dy versione krejt ndryshe, për të njëjtën ngjarje. Dhe tani që bashkëfshatari i tij, mik i të atit e mbaroi rrëfimin e ngjarjes të plotë, ashtu si kurrë më parë s`ja kishte rrëfyer njeri, përsëri s`po e mblidhte dot veten të gjykonte qartë mbi atë që dëgjoi. Ishte një histori e kaherëshme qe ja kishin thënë shkurt, madje krejt shkurt. Ishte me origjinë nga një fshat i thellë malor, por vetë kishte lindur në qytet, ndaj sa herë shkonte me prindërit në fshat, moshatarët e babait të tij, por ca më të vjeter, thuajse moshatarë të gjyshit, pasi ky ishte një djalë i vetem, i një babai që kishte mbetur dhe ai djalë i vetëm ( pas vrasjes së të vëllait, pikërisht histori për të cilën do flasim). Që të dy, si ky e si i ati, ishin fëmijë të prindërve me moshe relativisht më të lartë se sa prindërit e moshatarëve të tyre. Ashtu u kishte rastisur. Babai i tij ishte më i vogli i fëmijëve pas vëllait të vrarë e pesë motrave. Ndërsa ky vetë, kishte lindur pas pesëmbëdhjetë viteve martesë , gjë e cila bënte, që prindërit ti ketë, thuajse në moshë gjyshërish e ndërsa gjyshërit, plotësisht në moshë stërgjyshërish.
    Ndaj sa herë shkonte në fshat siç thamë, të gjithë e shikonin me admirim, disi e llastonin, por dhe flisnin me të si me një të rritur, pasi nga menyra si shikonte, me një pale sy të zgjuar, të impononte respekt, paçka se ishte në moshë të njomë. Nuk reshtnin fshatarët t`i lavdëronin gjyshin. Ca i thonin :- ke patur një gjysh, burrë zotni, diti si te falte! Ai fali gjakun e djalit! E ndërsa të tjerë që i thoshnin: – Sa burrë i zoti ka qënë gjyshi yt! Mori gjakun si me i miri trim! Kë të besonte, e ke jo?! 
    -A thua punë tjetër s`kishte pasur ky gjyshi im,- thoshte me vete- veç të ngatërrohetme njerëzit, ta falte, të vriste e të priste?! Ndaj me gjithë fjalët e mira të fshatarëve e të njerëzve të tij, përsëri s`i ishin dukur bindëse. Asnjë respekt të veçantë (me gjithë deshiren) s`i ngjallte. Rasti i parë, (ai i faljes) e joshte disi, paçka se dhe në atë rast, mendonte se diçka të keqe kishin bërë, që i kishin vrarë, (kot nuk i thoshte i ati:-Në çdo llojë ngatërrese, padyshim, që njëri më pak ,e tjetri më shumë, asnjëri s`është krejt pa gjë,) ndaj ishin detyruar pastaj të falnin. Por rasti i dytë dukej akoma më keq. Pse, qenka bukur të vrasësh? Keto pyetje e kishin lodhur shume sa ishte fëmijë, pasi ata që ja thonin s`kishin hiç takt të mendonin s`e kujt po ja thoshnin dhe se sa ndikim do kishte kjo tek një njëri i asaj moshe . Me sa kujtonte as dhjete vjeç nuk kishte qene, kur kishte filluar ta degjonte këtë histori. Sa e sa herë kishte tentuar të pyeste prindërit, por gjithmonë ja kishin prere shkurt:- je i vogel e s’kupton dot nga keto ti! Si rrjedhim e kishte mbyllur. Ndërsa tani, që kishte kaluar të 16-tat, po përpiqej ta kuptonte tamam, atë që ja shkoqiti fije e për pe kushuriri i babait i tij që ky e thërriste xhaxha, tek po ruanin bagëtinë bashkë, ngaqë e kishte kënaqsi. sa here vinte në fshat i ngjitej herë njërit e herë tjetrit çoban, që të kalonte kohën shpatit tek kulloste bagëti, ndërsa prindërit kishin ardhurtë punonin token, që kishin ndarë mes kushurinjve kur u ndanë pronat në demokraci. Tani po përpiqej të gjente kuptimin e fjalës “falje” , e gjithashtu..“marrje gjaku”.. Çudi… Kishin qënë katër shokë, që çdo ditë ruanin bagetinë bashkë, që veç kësaj dhe punë të ndryshme, apo takime, festa dasma dhe lojëra, thuajse në të gjitha ishin bashkëpunues, si moshatarë , por dhe ndikuar nga marrëdhënjet e mira mes familjeve të tyre. Atë ditë si per dreq u bene pesë, pasi njëri nga çunat kishte marr me vete një djalë teze që dhe më parë kishte patur ngatërresë me njërin nga këta tre çunat. Shkak kishte qënë një çobaneshë. Si zakonisht merrnin çiftet me vete për të gjuajtur, ku ndonjë ujk , ku ndonjë dhelper, e ku ndonje lepur. Ndaj dhe zënka mes tyre që u ndez përsëri, përfundoi keq. Musafiri, banor i një fshati karshi, ja shkarkoi saçmet e çiftes m`u në gjoks duke e lene te vdekur ne vend kundërshtarin e tij. Djali vrasës kishte ardhur i trumaksur në shtëpinë e tij, ti dorëzohej duke i thënë : -Jam në dorën tënde e të zotit, pasi unë kam kryer një krim, kam vrarë një njëri. Njerëzit e shtëpisë, u lemerisën nga ky rrëfim.
    Nuk vonuan dhe erdhen në fillim lajmëtarët e ngjarjes së kobëshme, e pastaj dhe të tjerët me kufomën mbi krahë. Me britma e ulurima, pjesa tjetër e familjes, deshën t`i sullëshin vrasësit e ta mbysnin me mjete të forta. Ndërsa ky,( i zoti ishtëpisë) nuk la njëri t`i afrohëj. -Ka rënë në dorën time, në besimin tim, ndaj largohuni, se ju vras të gjithëve po tëntoi njëri ta prekë me dorë.Ky ishte i trembur për vdekje, pasi nuk e kishte imagjinuar se kishte ardhur pikërisht në shtëpine e të vrarit, e po e mbronte pikërisht i ati i tij. Ngarkoi ca burra nga të fisit që patën ardhur pa frymë kur dëgjuan gjëmen dhe ua dha me vete, ta dërgonin shëndosh e mirë në shtëpinë e tij, duke i kërcënuar, se po ju prek një fije floku , të gjenin vrimë ku të futëshin.
    Pasi mbaroi ceremonine mortore, në të cilen nuk i pranoi familjen e djalit vrasës, u çoi fjalë njerëzve të tij me anë ndërmjetësish që:- Për tridhjetë ditë ruaju, se po pashë mashkull jashte shtëpie nga fisi juaj do ju vras që të marr gjakun e tim biri! Pas kesaj date je i falur! Sot as njëqind vjet s`më ke borxh më. Doraci do martohej në krye të muajit, pasi e kishte të ndarë ditën e dasmës. Njëzet e nënte ditë s`u pa këmbë mashkulli nga familja e tyre të dilte nga shtëpia. Gjithë pregaditjet e dasmës po i bënin gratë dhe burrat e fiseve të tjera, apo miqësia e tyre. Të shtunën, një ditë para dasmës, që vrasësi do të martohej, pikërisht ky, i veshur e mbathur për bukuri,( si dhëndër që ishte) i mërzitur brenda katër mureve për gjithë ato ditë, mërzitur sidomos për tufën e dhive, mendoi :- i veshur ashtu bukur, hasmi s’do të më njohë.Thjeshte, (sipas tij,) do mendonte tjetri, se është njëri nga miqtë, të ftuar në dasmën, që sipas rregullave të zonës duhej të kishte filluar më parë, por që në fakt këngën dhe muzikën e kishin lënë pë të nesërmen, nga shkaku i rastit në fjalë. Ndaj si fodull që ishte, iku fshehurazi nga shtëpia (që në fakt ruhej nga të gjithë, kuptueshëm më shumë se të tjerët) duke u drejtuar në drejtim të vathës. Pa hedhur akoma këmbën brenda në vathë u dëgjua një krismë arme, që i drithëroi të gjithë njerëzit që ishin aty. Dolën me vrap duke shtyrë njëri- tjetrin.. kur ç`të shikonin?! Dhëndërri i shtrirë sa gjërë gjatë mu në derë të vathës. Qanë gra e qanë fëmijë.. Qau nëna e qanë motrat. Veç njërit s`i pa njeri një lot ne sy. Ai ishte i ati. – Mos qani! – u ngrit e tha,- ishin prinder dhe ata, që ky i yni u vrau djalin, sikundër s`diti të ruante as vetën. Ndaj s’dua të shoh lot , s`dua vajtim, e as dua të dëgjoj mallkim për vrasësin. Ai u tregua burrë e kaluar burrit, me mua.!! Të dielen e dasmës në vend ti vinte nusja në shpi, iku dhe vetë nga aty. Shkaku i varrezave të përbashkëta, të fshatrave përreth, të dy u varrosën krah njëri – tjetrit,
    Rrëfim, që aq shume e kishte turbulluar, sa akoma s`po e merrte vetën. I përseritëshin në kokë me qindra herë të njëjtat fjali: “diti te falte” ..”Mori gjakun si më i miri trim”.. Paradoks..!! Më mirë, që s`po e kuptonte!!
    9
    BUJAR BALLIU
    Vetëm tre orë..
    (Tregim)
    Bjor Erlea shikoi orën edhe pse e dinte sa tregonin akrepat përtacë. Mundohej t’i mbushë mendjen vetes se tridhjetë minuta pritje nuk janë gjë.. I ngjante vetja me marinarin; gjëmimin e detit të trazuar në liman nuk e druan. Ecejaket e njerëzve në hapësirën mes portës së filologjikut dhe kthesës së rrugicës për në bibliotekën e fakultetit, u shuan.Vuri kurrizin pas pemës. Trungu, si kafshë kureshtare ngrehur në këmbët e pasme, matet me hijen përthyer në murin suvangrënë. Degët harlisen nëpër gjelbërimin e padepërtueshëm. E tundon kureshtja të vëzhgojë xhamave të sallës në katin e dytë. Nuk i kujtohet në qe e leksioneve apo e seminareve. Ajo gjithmonë rrinte nga dritarja, ndonëse atij nuk i vinte mirë. Tiparet i ngatërrohen. E djathta e profilit rrëzon mbi supe flokët e gjatë bjondë, ndërsa e majta me flokët e shkurtra pis të zeza kthyer në mesin e faqes, aty ku mollëzat lëshojnë vezullim. Prej ditësh dashuria ka humbur fytyrën. -Prapë këtu?. U kthye rrëmbimthi t’i tregonte udhët njeriut që hynte dhunshëm në punën e tij. Para syve tipare të njohura. Hunda pak e zgjeruar në flegra, sytë ironikë me kaltërsinë bezdisëse, balli, rrudhur për të fshehur të qeshurën e buzëve, e sollën në vete. -Eja, or njeri, më duhesh. -Ku e dije që do kaloj këtu? -Sekret. -Shkrimtarët janë të paparashikueshëm.
    -Ngjajnë me gjarprin. -Pa helmin… I njohuri u shfaq si me porosi për të përtypur minutat e pritjes. I futi krahun dhe iu drejtua lokalit ku kryqëzohet rruga e Elbasanit me atë që zbret nga fakulteti i inxhinierisë së minierave, nga ku mund të mbante nën kontroll vendin e takimit. -Sa kohë ke aty? -Nuk e di,- u përgjigj qetë Bjori. -Gean pret? -E kë tjetër?. Bashkëbiseduesi e vështroi në sy, ngriti gotën e rakisë për të zgjatur kohën e të menduarit. -Nuk u mërzite?- ngulmoi. Iu mbush mendja, – psherëtiu Bjori. Nxori një cigare dhe ashtu të shtrembëruar e vuri në buzë. 
    -Më jep dhe mua. -Kjo ishte e fundit. -I sigurtë që Gea do të vijë? -Lexoje!. Mbi ekranin e telefonit shkronjat e mesazhit tregonin se ajo e priste në orën tre, aty ku Bjori kishte ngulur vështrimin. -I fortë qenke! Bjori buzëqeshi nën vete dhe lëshoi dy rrotulla tymi simetrike me njëra – tjetrën, aftësi që i bënte njerëzit të çuditeshin, por ish-shoku i dhomës ia njihte dhe këtë cilësi, ndaj vetëm sa i rrahu shpatullat. Në kokë i erdhën aq pyetje sa nuk diti kë të zgjedhë. I la të gjitha të shuheshin për t’i dhënë rrugë së shkuarës. “- Je bërë qull. – Nuk e takova. – Në shi qëndrove? – Nën degët e mimozës. – Pse nuk more çadër?
    – Pikat e shiut zgjatin lulet, i lëkundin, derdhin mbi mua aromën e flokëve të Geas? – Edhe shpëlahen. – Ajo më do, – vazhdoi Bjori pa ndjekur logjikën e bashkëbiseduesit. – Dikur. Tani largohet. – Ti di ç’kemi bërë. Aq lehtë do t’i lerë pas krahëve? Ende më djegin shalët nga thonjtë e saj. – Harroje. -Të qe aq e thjeshtë! Bjori fshiu kokën me peshqir. Ngjante me drurët dekorativë që gjatë dimrit i krasitin aq shumë sa nuk të besohet se prej krahëve të nxirë do të dalin prapë sytha në pranverë. 
    Çdo ditë në orën tre pas mesit të ditës, zinte rrëzën e mimozës.” 
    E vështroi Bjorin në sy, u çudit: riti vazhdonte. Sa herë ora tre është përpëlitur mes pritjes e zhgënjimit? Bjori beson me të gjitha shqisat se ajo do të rikthehej. Pëlhura bjondë e flokëve të saj, të pazakonta tundej nëpër vite. Kaq kohë! Ajo u martua pa mbaruar studimet. Martesa bëri bujë edhe për shkak të dashurisë së hapur me Bjorin. Thjeshtë për të thyer heshtjen: -Aty ke pritur?. -Me kurriz pas mimozës. Pjalmi i dikurshëm i luleve skërmit buzëqeshjen e hidhur të thinjëve mbi basetat bjondë.
    Tjetri hodhi sytë nën dritaret e fakultetit. Dikur atje ku ishte druri i mimozës së famshme që i kishin thurur aq vargje brezat e poetëve studentë, tani hidhte shtatin e brishtë një ulli.
    -Mimoza me siguri është tharë. Bjori shikoi orën: – Ika unë.
    Nuk priti kamerierin t’i kthejë kusurin. Nxitoi mespërmes oborrit të shkretuar të fakultetit të letërsisë dhe i nguli sytë ullirit. Prej qerpikëve ovalë të gjetheve ndjeu mijëra përkëdhelje vështrimesh. Në muret suvangrënë fijet e rralla të myshkut lëkundin ëndrrën e nemitur të luleve të mimozës. Ish-shoku i dhomës e ndoqi deri te kangjellat rrethuese, i sigurtë se Bjori shtegton në imazhet e së shkuarës. Vështroi supet e përkulura të shkrimtarit dhe u bë gati ta thërrasë. Një vajzë elegante, jo më shumë se njëzetedyvjeçe, e sigurtë në bukurinë e saj joshëse, hyri në oborr nga ana e fakultetit ekonomik. Flokët e zez, prerë shkurt, sa s’kapin me cepat e kthyera mollëzat e faqeve. Mbi ballin e hijshëm lëkunden hijet e balukeve. Vetullat, harkuar në çudinë gazndjellëse, ndjekin gjallërinë e syve. Xhakoventoja gri i nxjerr në pah belin nazik dhe gjinjtë e paduruar. Me hap të lehtë, gati të pandjeshëm, iu afrua Bjorit nga pas. Ai u kthye krahëhapur. U puthën në buzë. Tingujt nga kulla e sahatit në sheshin Skënderbej, lajmëruan kapërcimin e orës tre.
    10
    HYSNI MILLOSHI, POETI QË LA MALLIN E ZEMRËN KËTU
    Ilmi QAZIMI
    Jetojmë me ndryshimin dhe pak e përjetojmë atë, por e vërteta është se ndryshimi vjen si risi e evolucionit. Duket se dhe stinët kanë ndryshuar. Kanë ndryshuar njerëzit. E çuditshme kjo botë. Na merr malli për gjithçka kishim, por me shumë për ata që na mungojnë. Na merr malli vërtetë shumë për ata njerëz që ju kishte hije fjala e vepra dhe që nuk janë më mes nesh. I tillë ishte Hysni Milloshi, i cili u nda krej pa pritur prej nesh vite më parë. Sot e ndjejmë mungesën e tij fizike, fjalën, por ndjejmë shpirtin e tij të madh, fisnikërinë e tij, thjeshtësinë, mençurinë dhe dashurinë njerëzore, që ai rrezatonte. I jashtëzakonshëm për nga vlerat që kishte dhe transmetonte, i matur, guximtar, fjalëpak e mendjehollë, që dinte të rrinte kudo dhe ishte i aftë t’i jepte përgjigje cilitdo, i çdo moshe qoftë, sepse ai fliste këmbëkryq me njerëzit, fliste gjuhën e tyre. Ai ishte simbol i njeriut të mirë, që tretej çdo ditë nga pak në vetvete për tu dhënë të tjerëve qetësi e shpresë për të ardhmen. 
    Ai kishte mallë për Macukullin ku u lind, ndjente mallë për gurët, pyjet, ajrin, njerëzit, plakun e moçëm, të riun, legjendat, luftërat, folklorin, zakonet e traditat shekullore, ndjente mallë për Labërinë e Vlorën, ndjente mallë për Bajram Currin e Isa Boletinin, Hasan Prishtinën… Kishte mallë për njerëzit e thjeshtë, mallë e dashuri për të gjithë, nga Çamëria e në Mitrovicë, për Kosovën e shqiptarët kudo që janë me trojet e rrënjë. Çdo pëllëmbë e tokës shqiptare ishte e shtrenjtë dhe e shenjtë për ‘të. Mendja e tij punonte orë e çast për atdheun, për popullin e tij, për ditë më të bardha. Ai nuk dinte të urrente, por te çdo njeri ai gjente një vlerë, ndaj ulej gju me gju me njerezit e thjeshtë, i dëgjonte ato me aq dashuri dhe bëhej një me hallet dhe shqetësimet e tyre të përditëshme. Rrallë kush si Hysni Milloshi i shkroi atdheut të vet me aq dashuri e dhimbje në 50 vitet e fundit? “Me një zemër majë shpatës, këmbëzbathur mbi flori, ngriheshe mbi mal legjendash e qefinin mu në gji, 
    sa kish deti ujë e valë, yje qielli i paanë, / mëmëzote, lokemadhe ti ke patur kapedanë.” Botimet e tij të para në poezi si: “Dëshira të një skënderbegasi”,”Vatra e kuqe”,”Pushka dhe poeti”, “Djaloshi nga Dropulli”, “Tek postblloku pret një vajzë”, “Me dëborë mbi supe”, dramat e tij “Vajza e komitit”,“Komandanti i lirisë”, “Komediani në mal”, “Familja Bulku”, librat politike “Shqiptari i madh Enver Hoxha”,”Komisari i epokës”, romani “Skënderbegasit e vitit 1946” etj, por mbi të gjitha spikat poema “Atdheu”, e cila pa dyshim përbën një nga perlat e letërsisë shqipe, por që fatkeqësisht është lënë qëllimisht në hije, për shkak të mesazhit që jep dhe interesave meskine të kritikes letrare. Ja si shkruan: Atdhe, atdhe, që Europën dikur në djep përkunde / si vallë mirënjohje prej saj kurrë të gjeje nuk munde?
    Ti Botën ushqeve pareshtur me gjak e heronj të begatë / po bota përse të ushqeu përherë me natë e me plagë? Lexojmë sot dhe na vjen mirë tek mbushen gazetat me krijues të rinj e mjaft botime dinjitoze, ashtu siç na vjen keq që lihen në harresë vlera të jashtëzakonshme të krijuesve të mëdhenj, mes tyre dhe veprës së Hysni Milloshit. A mos vallë duhet të presim gjatë për tu rikthyer atëherë sirtareve të harruar të bibliotekave? Desha tu bëj një apel shumë njerëzor poetëve e shkrimtarëve të mëdhenj, kritikës letrare, që të nxjerrin nga terri krijimtarinë letrare Hysni Milloshit. Të tillë miq e shokë si: Dritero Agolli, Lirim Deda, Arben Duka, Xhevahir Spahiu, Agim Doçi, Zija Çela etj, por dhe artistëve të mëdhenj të interpretimit të fjalës poetike si Reshat Arbana, Timo Flloko, Tinka Kurti e të tjerë, të cilët do t’i bënin nder brezave, atdheut. Hysni Milloshi ishte poeti që i këndoi luftrave e përpjekjeve të popullit shqiptar për liri e zhvillim, i këndoi vegjëlisë, pjesë e së cilës ishte edhe ai vetë, dashurisë si një Esenin i vërtetë. Iu këndoi të rënëve për atdhe, trimave që me gjakun e tyre shkruan historinë që ne sot jetojmë, i këndoi atdheut, të cilin ai e deshte aq shumë me po aq dashuri e dhimbje, siç shkrojtën dikur rilindsasit e mëdhenj. 
    “Nënë moj, do pres gërshetin, / e do dal malit përpjetë, /shokë e shoqe po me presin, / atje lart ku puthen retë, në mu kalbtë rripi i pushkës / nënë moj në shi, në erë, /do ta lidh në ballë të luftës / me gërshetin tim të prerë”, “Kasollja e Galigatit”, “Një djep në barrikadë”… jehonte zëri brilant i të mëdhenjëve Vaçe Zela, Avni Mula e Marinda Grabovari, që këndoi të vetmen këngë fituese të Festivalit Kombëtar të Këngës në RTSH etj, u bënë himne për brezat, pasi aty ishte shpirti i shqiptarit të mirë që shpërthente në skenë e ngrinte zemrat peshë si kushtrim për brezat që do të vinin pas. Eh, sa shumë na mungon Hysniu ynë i shtrenjtë! Na mungon tani që s’e e kemi, madje na mungon të gjithëve, edhe atyre që e paragjykuan në bindjen e tij sa ishte gjallë. Na mungon fisnikëria e tij e rrallë, guximi prej njeriu që nuk u step kurrë për të thënë e paralajmëruar ngjarje të errëta, aftësia e tij për të imponuar respekt te secili, njeri që kurrë nuk i binte gjoksit, por ama edhe kurrë nuk e ktheu shpinën. Në krijimet e tij gjen Eseninin që flet shqip. Do të na mungojë neve që u rritëm me Hysniun, atyre që e njohën nga afër dhe Iarg, do t’iu mungojë shumë atyre bashkëpunëtorëve e bashkëluftëtarëve të idealeve të tij, që e deshën vërtetë shumë e mbështetën me gjithë shpirtin e tyre në përpjekje të vështira e të guximshme, atyre që e nderuan, derdhën lot, vendosën lule e u përulën përpara tij. Do t’iu mungojë të gjithë shqiptarëve kudo ndodhen ky symbol i shqiptarizmës, që atdheun kishte mbi gjithçka. Tre vite më parë, në elegjinë për Hysni Milloshin, miku i ngushtë i tij, poeti i madh Arben Duka, ndër të tjera shkruan:
    “Qaj moj Shqipëri, djepi i kreshnikëve,/ se tu shua sot kreshniku i kreshnikëve,/ shkoi Hysni Milloshi si ylli mbi re,/ ai që të deshte më shumë nga të gjithe ne”.
    11
    Rezarta Ulqinaku
    Lili Bimi
    FLAKE DASHURIE 
    Po digjem në flakën e dashurisë 
    nga deti 
    Po ngri, akull u bëra 
    Malet po tunden 
    nga tërmeti i buzqeshjeve 
    Po dal në kopshtin e mimozave
    t’i pres erërat me aromat 
    e puthjeve që djegin shpirtin tim 
    Unë zemër e vrarë 
    me shikimin e syve të shkruar
    me pritjen tënde nën diell 
    duke bëlbëzuar të thashë: 
    Të dua, drita e syve të dritës. 
    As sot as kurrë shpirtin
    se shita në tregun e gurëve
    dhe pse gur u bëra. 
    Dua të më përkëdhelë vetëm hija jote
    dhe buzët të mi puthësh vetem ti 
    ne ballkonin e mimozave të çelura. 
    PORTRETI YT…
    Të pashë, të ndieva të putha, 
    të ledhatova 
    Kur u zgjova e shpupurisha zjarrin. 
    Portreti yt mori jetë të rë 
    dhe puthja zgjati sa një natë
    e nata u skalit në zemrën time
    Të dua sa qiellin o syri im 
    Ndaj nuk e dua errësirën 
    Me ty do bëhemi zogj
    E Këngët tona le të bëhen 
    puthje nëpër flakë syri.
    12
    MIHAL DISHO
    KUBIKËT
    -Haibun- prozë me haiku-
    (Qyqja që qan kot!/ Vllahu/ Bar e trastë plot.)
    Në shkollën, e cila ndodhej në kufirin midis dy rretheve të atëhershme, nuk bëheshin vetëm parrulla por edhe kubikë.
    Qendra e banuar, qytezë, përbëhej nga dy ndarje kryesore. Në njërën kryesisht vllehë dhe jo pak por plot njëqind e njëzetë familje me gjashtëqind e tre banorë. Këta kryesisht frashërotë (fërshërotë). Në krahun tjetër të ardhur nga një vënd malor,por edhe ata vetë nuk e kishin të qartë apo të saktë se nga ishin ardhacakë. E çuditshme,para këtyre jetonin po vllehë deri siç thuhet shtatëdhjetë familje gjë që u larguan pasi nuk e pleqëruan dot bashkëjetesën dhe u shpërndanë në disa qytete kryesore të vendit. Madje edhe të njëqind e njëzetët apo të gjashtëqindët e tretët me ardhjen e demokracisë “rrëshqitën” nëpër qytete apo jashtë shtetit. Atë ditë Rrekja, i dyti i shtëpisë së diturisë, me një thupër thane në dorë si qehajajët apo mbikëqyrësit e skllevërve të dikurshëm, kishte vënë përpara mësues e nxënës drejt kubikëve të famshëm. Ai nuk kishte besim te mësuesit, prandaj vetë me atë thupër në dorë u akrohej nxënësve të mbartnin e mbillnin të qeskurat e famshëm, pasi kështu na mësonte partia.
    Rrekja njëkohësisht kishte edhe plot detyra e përgjegjësira pushtetore e partiake të kohës së kubikëve. Madje për të treguar se partia duhej forcuar me elementë të rinj, ai paskësh thënë në një mbledhje “madhështore” : “andeza nga ne nuk ka, pasi janë të gjithë hunjgardhi”?!. I shkreti ai edhe gardhin e vet po kështu e kishte. Ndodhte që kubikët I kthenin nxënësit vonë, shumë vonë në shtëpi, gjë që i zinte gjumi menjëherë dhe të nesërmen shkonin pa mësuar. Atë orë klasa e Peços ku shumica ishin vllehë, kishin biologji. Vllehtë gjithnjë janë dalluar në mësime. Madje shkolla e kësaj qyteze me vllehtë në krye kishin dalë kampionë në të gjitha konkurset dhe olimpiadat. Mësuesi i biologjisë atë ditë kishte vendosur t’i pyeste nxënësit edhe për termat latinisht. Klasën e shpëtoi Peçi , i cili çonte dorën dhe i thonte të gjitha emërtimet latinisht. Si ia bënte? I thonte në gjuhën vllahishte duke shtuar në fund fjalëzën “as” ose shkronjën “s”. Shumë mirë, shumë mirë e shoqëronte mësuesi, ndërsa të tjerët me kokë poshtë qeshnin me bëmat e Peços. Mësuesi i biologjisë ishte shartuar mbi bazën e agronomisë. Pavarësisht se kohën ia hanin edhe kubikët, vllehënxënësit mësonin vetë, se po të ishte për mësues shartuarin, që vinte në shkollë me një gjysëmçante të zezë e i vinte era raki e shëllirë, do të mbesnin të paditur. Nuk e di pse të madhit të shkollës, magazinieri i qytezës ia vuri nofkën Bidoni. Ndoshta meqë në magazinë mbante edhe bidona e ua njihte mirë boshësinë dhe tringëllimin e tyre. Qejfi i Bidonit ishte, se qejfin e kubikëve e kishte rrëmbyer Rrekja, të zgjaste e zgjaste materiale e mbledhje pa bereqet. Ai kënaqej që të shkonte në shtëpi vonë,shumë vonë madje një apo dy orë para mesit të natës. I tirrte ato material – raport kot e më kot duke shitur mend për faqe të shumta . Shpesh thërriste nëpër këto mbledhje të stërgjatura edhe kryetarë apo sekretarë. Kishte nga ata sekretarë apo kryetarë qe ia fusnin gjumit edhe pas zgjimit në përfundim të thonin : “pse njëqind përqind kalueshmërinë, partia na mëson mbi njëqind përqind, për shembull edhe njëqind e pesëmbëdhjetë përqind”, ose duke fërkuar sytë “ ku ka tym, ka dhe zjarr”. Atëhere mësuesi “ mistrec” u kujtonte që mirë e kishin pasi do të llogaritnin edhe mësueset shtatëzënë si dhe të ruheshin nga zjarre se edhe mund të digjeshin. Në një takim të atyre kohëve të famshme ky “mësues mistrec” i paska dhënë të drejtë një qytezari “se na japin qumësht sa nuk arrijmë ta hedhim në vesh edhe për ilaç”. Rrekja dhe Bidoni lanë duart si Pilati kur e futën “mistrecin” në analet e organeve gjëmëmadhe. Për Bidonin dhe tinëzarin Rreke mësuesja e mirë dhe punëtore me emrin e një stine viti të ngrohtë me të drejtë shprehesh që “kur futem në zyrën e tyre, më duket se jam në një pus sterr të zi”. Një ditë kubikësh Rrekja ynë na u ngatërrua me Mitrin, brigadiervllahu i kubikëve. I bërtiste për front pune,kur koha kishte mbaruar dhe fare mirë fëmijët që iknin pranë familjes e të përgatiteshin për të nesërmen e shkollës. Ku hante pyka, Pyka. Atëhere Mitri po me forcë i thotë “marsh se atë e di unë!”. E di, e di, por Rrek- Pyka e pykoi Mitërbrigadierin duke përfunduar punëtor te brigada e plehut. Ashtu si parrullat edhe kubikët e atëhershëm hanin koka njerëzish.’Të vegjëlit,/ Torbat krahëve,/ i mbushin me gorrica e të qeshura vjeshte./’
    13
    MILTIADH DAVIDHI
    THIKA
    Thika i ngjan njè rreze pabesie
    Tè mprehur mirè né grinè e reve,
    Herè e ngrohtè e herè e akullt
    Kur e prek me dorèn e sinqeritetit.
    Drita èshtè syri i prerè 
    Né tehun e saj.
    Parapèlqen mè shumè natèn
    Tè fshihet né kèllèfin e errèsirès,
    E tè bèj klithmèn tè heshtè.
    Atèherè dhe hèna e yjet janè
    Mè tè pèrgjumura,
    E mè tè shkujdesura.
    Njè lule e brishtè e sapo vrarè
    Eshtè trupi i fundit i pèrgjakur,
    Flakur pa mèshirè né guva resh,
    E ferra tè pashpirta.
    Gjithmonè djeg si rrufe pas shpine
    Dhe kurrè s’ke pèr ta besuar,
    Se ajo godet me dorèn e njè miku.
    Drita èshtè syri i prerè 
    Né tehun e saj.
    ENDE
    …Në dritë mëngjesi jam,
    Ndaj qesh e qaj
    Nga gëzimi për lindjen
    E pavdekësin’ e saj.
    TROTUARET
    Sa shumë shikojnë,
    Sa shumë dëgjojnë,
    Po kurrë nuk flasin,
    Kurrë nuk ulërasin
    E s’përgojojnë.
    Dhe nga dashuria
    Në pllakëza urtësie
    Do ti gjeshë gjithmonë,
    Veç që ti shkelë
    Këmba e jonë.
    14
    VALLTARI
    Tregim nga QAZIM SHEHU
    Në orët e vona të mbrëmjes më pëlqen të dal diku nga qendra e qytetit dhe të futem në ndonjë tymtore, aty, para një gote me raki të hap një libër, të lexoj pak,ose të takoj ndonjë njeri që më pëlqen. Më duket se në këto çaste takoj atë të mbërritshmen që nuk mbërrin kurrë, po më duket se po vjen. Është një ndjenjë jete që zhytet në qetësi. Në lokale të tilla që mbeten gjithnjë një kënaqësi e imja, shoh sesi del jeta nga skutat e lodhura të ditës dhe vërshon drejt një dëfrimi të ngazëllyer në takime njerëzish nga ata që jeta i ka hedhur në halle të mëdha. Shoh pikërisht këtu njerëz të papunë ose që e nxjerrin lekun nga fundi i dheut,tipa që mallëngjehen pas një gote rakie dhe ngrenë zërin në kupë të qiellit, po zëri i tyre, sakaq mbytet në ngashërime të thella; pastaj diskutojnë për politikë dhe të kërkojnë edhe ty të përfshihesh në të, shajnë me fjalë të pista dhe kështu kujtojnë se hakmerren ndaj të pasurve me një lehtësim të shpirtit. Po sërish rakia u ngre trimërinë e guximin dhe i sjell në formën e një vetëbesimi të tepruar. Herë herë, më duket se u ngjajnë personazheve të Hygoit,apo të Gorkit dhe në regëtimin e shpirtit të tyre të vojtur shoh sesi shkreptin rrezja e jetës me një hovje gjallëruese.Sa keq do ta ndieja veten në një lokal luksoz ku ftohtësia dhe shërbimi korrekt, me gjithë servirjen dhe kujdesin ,kanë një sharm të ftohtë. Ja, edhe këtë mbrëmje jam këtu. Jashtë bie shi dhe vërshëllima e gomave të makinave shkrihet në një përpjekje nxitimi. Po shoh aty Aliun, një të njohurin tim nga Rrajca. Aliu është ulur me një shok të vetin. Mundohet t`i shpjegojë atij diçka. Tjetri që nuk e njoh tund kokën dhe, me sa duket, nuk kupton asgjë, po këtë e bën ose nga dëshira për të dëgjuar ose nga begenisja se me ç`po duket qeras Aliu.Unë ulem veçmas për të mos i bezdisur edhe sepse më pëlqen të rri vetëm. Pas një dite të lodhur kam dëshirë të hap librin që e mbaj me vete dhe të lexoj diçka. Aliu kthen kokën dhe më pikas. -Po ti thotë ai, si nuk më përshëndete? Jo nuk bën… U mundova t`i shpjegoj përsenë po është e pamundur ta bind. -Je i dënuar të pish, thotë ai dhe porosit për mua dopio,një meze të vogël.E di se Aliu nuk ka para, është i papunë, po shpirtin e ka xhevahir.Në këto lokale nuk mund të ketë heshtje. Mungesa e saj është limfa e tyre. Vërtitet dhe vërtitet biseda dhe doli, si doli nuk e di, tek vallja e Rrajcës. E kush nuk ka parë dhe s`ka dëgjuar për këtë valle. Aliu që ka mbaruar shkollën për agronom është një pasionant i mirë i artit. I intereson letërsia dhe sidomos vallja. Aty është dobësia e tij. -Ajo valle, thotë ai është tremijë vjeçare, pse do thoni ju? Sepse ajo kërcehet me vendosjen e plotë të këmbës në tokë. Më vonë e prishën e stilizuan dhe e kthyen në majë të gishtave. -Pikërisht këtë nuk e di, tha dikush.
    -Si nuk e di? Jo. Ja ta them unë? Aliu u ngrit dhe filloi të demonstronte vallen. Demonstronte bukur. Tjetri duke e parë të pirë kërkonte një farë spektakli. -Unë nuk e kuptoj këtë tha ai, as nuk mund ta honeps… -Si, ti di valle dhe nuk e kupton. -Kam qenë edhe unë valltar,-tha tjetri. Aliu u ngrit sërish dhe filloi të demonstronte.Kësaj here ai në mungesë të muzikës filloi të imitonte ritmin duke e shoqëruar me lëvizje të përkryera:tup pa pa tup,tup pa pa tup.Tjetri një burrë i parruar me një dhëmb ne gojë, qeshi me ligësi dhe kërkonte të zbavitej.Aliu nuk e kishte mendjen tek ai, atë e kishte rrëmbyer shpjegimi.Pastaj u ul dhe filloi të shikonte gotën dhe kur kuptoi se nuk kishte mëe përplasi me një forcë të lehtë mbi tavolinë. Tjetri me dredhi duke e parë këtë, i çoi një gotë.Aliu u mat ta refuzonte duke thënë se ishte i ngarkuar, po dhëmbgojsi ia solli vetë gotën duke i thënë:të bëftë mirë…Aliu është njeri pranues. Njeri i mirë dhe i ditur, ndërsa tjetrin nuk e njoh, po me sa kuptova, ai kërkonte që të zgjaste kjo gjë,Shpesh ka njerëz që kërkojnë të argëtohen me të pirët, me të çmendurit, njerëz bosh që u pëlqen shëmtimi se vetëm me atë mund të jetojnë.Jo rrallë nëpër rrugët e Tiranës shoh njerëz që venë mes tyre ndonjë nga ata që quhen endacakë, rapsodë popullorë apo tipa të tjerë dhe kundrejt disa lekëve i detyrojnë të mbajnë ligjërata dhe të këndojnë. Ky argëtim gri u sjell atyre një lehtësim, një kalim kohe, një dalje nga rutina. Kazanzaqi thotë diku tek Zorba se fshati ka nevojë për një të çmendur, edhe po të mos ketë ai e sajon. Kësaj i thonë të dalësh nga fatkeqësia e tjetrit. Po Aliu nuk është i tillë. Unë e njoh mirë, Aliu është njeri krejt normal, i përgatitur, i zoti, por i sinqertë, artist. Me vallen e tij ai ka shkëlqyer në sa skena.Veçse sot jeta e ka hedhur në krahët e papunësisë. Nuk e di ç`bën,po nuk ma ha mendja që ai të rrijë kot. Njoh një koreograf që udhëton shpesh në Itali, një studiues të mirë që më ka folur disa herë për të.E afroj në tavolinën time dhe Aliu vjen. Sërish ai tipi i ulur me dy të tjerë në tavolinën përballë e kupton. Ai çohet dhe pyet:më qafsh si kërcehet ajo vallja se po fiksohem pas saj. -Tani më duket se po e tepron, ndërhyra… Tjetri më pa vëngër. -Më pëlqeu, tha. Ky qenka mjeshtër..O zot, mërmëriti burri. -Ja, ta pi këtë gotë, dhe po çohem e ta ribëj, tha Aliu.
    -Gjak e dhjamë mërmëriti burri dhe u ul në tavolinën e tij. Aliu më foli për Rrajcën e tij, për një lule, emrin e së cilës ma tha në latinisht e që rritej vetëm në malin e Rrajcës,ajo lule shëronte verbërinë. Ishte e rralllë. Pastaj Aliu filloi të recitonte vargje poezish me një deklamacion habitës.
    -Ore, po ky qenka mjeshtër, tha burri atje matanë dhe filloi të përplaste shuplakat. Unë shkoja shpesh në atë tymtore dhe e shihja këtë burrë me një dhemb në gojë gjithnë i parruar dhe që thurte fjalë e tërhiqte klientë në biseda të ndryshme. Kjo tërheqje e tij nuk ishte pa efektin e duhur. Sepse gjithnjë biseda e sjell gotën e dytë dhe e dyta të tretën. Një mënyrë tregtie është dhe kjo,një art më vete. Sepse ky ishte lokal i këndelljes pas halleve të njerëzve të lodhur.Burrit sërish nuk iu durua. -Ti këtë valle e ditke me prefeksion… -Se mos këtë valle? Dhjetra, qindra, mërmëriti Aliu dhe e ngriti gotën duke më sjellë një urim të gjatë me fjalë popullore të njohura. Urimet e tij dilnin nga shpirti. Bëra pagesën dhe tani i thashë se duhej të iknim. Ne po çoheshim ndërsa burri na zuri derën. -Jo, tha, nuk ikën pa ma shpjeguar edhe një herë. -Qenke nxënës i vështirë, mërmëriti Aliu. Shtyhu tutje. Burri bëri prapa. -Vendosi këmbët mirë… Burri mbajti drejtpeshim dhe vuri këmbët puthitshëm në dysheme. -Ja, më shiko… Aliu filloi të rrotullohej duke e sjellë vallen me një ritëm mbresëlënës.Tjetri nuk dinte asgjë nga të lëvizurit. Lëvizjet e tij ishin të ngathta dhe të plogta. Ato nuk sillnin asgjë të ngjashme me lëvizjet e Aliut. Befas burri filloi të qeshte. Pse qeshte vallë?Ndoshta për të shpëtuar nga turpi ,apo pse po argëtohej.Nëse vallja i interesonte aq sa duhej për tu argëtuar me një të dehur si nuk i vinte turp? A nuk e dinte se Aliu ofendohej dhe kjo nuk ishte mirë për të? Mua s`më pëlqejnë lojra të tilla po nga tymtore të tilla çfarë nuk pret. Vura re se Aliu ishte i lodhur. I dhashë çantën. -Më kënaqe, tha burri, a vjen nesër mbrëma? -Me ymër të zoti po,tha Aliu.. Dolëm jashtë, shiu kishte pushuar. -Ai burri sikur donte të na vinte në lojë,thashë ,ti nuk bëre mirë,Ali, që ia zgjate aq shumë. E njoh mirë atë grindavec që shet mend. Aliu që i kishte dredhur këmbët duke i mësuar tjetrit vallen tani ndjente si dridheshin ato. Ai më shkoi dorën në krah.E mirëkuptonte fjalën time, apo donte ta kalonte atë thjesht me gjestin e shkuarjes së dorës. -Jo, tha Aliu,është injorant dhe injorantit i duhet shpjeguar diçka… -Po ai nuk bindet se është injorant…mërmërita.Mirëpo sa injorante ka shoqëria jonë? A gjenden dot aq njerëz me nerva të qeta që t` i mësojnë dhe a marrin vesh ata? Vura re që Aliu tundi kokën me një kërcënim të lehtë. Nuk e kuptova, këtë e shprehte ndaj fjalëve të mia apo i vinte nga një përpjekje për tu lehtësuar prej rëndimit të pijes. Por pas pak ai u qetësua. -Ska ndonjë qamet këtu…Edhe pse u përpoq të bënte një lojë, ai, me siguri ,do ketë kuptuar diçka, se vallja e Rrajcës e ka futur në mendime, pavarësisht se nuk është i zoti ta luajë… Ai do ta mbajë mend këtë gjë për shumë kohë. Do të mbajë mend lojën e tij djallëzore, apo ato lëvizje që i mësojnë një valle.Nëse do i thërrasë mendjes do ketë kohë të zgjedhë. Besoj se do zgjedhë për mirë…Aliu ishte njeri i kthjellët edhe pse ishte rënduar nga rakia; fjalët e tij më bënë të besoj në diçka tjetër.Duhej duruar. Njeriu i ditur gjithnjë duron. Veçmas një artist i vërtetë….
    15
    Arqile Gjata ?
    GRUAJA ËNDËRRIMTARE
    Ajo,
    “Gruaja ëndërrimtare” sodiste veten,
    ndjente ftohtë
    kur mendonte se ishte aq e bukur.
    Me tërë madhështinë e moshës doli nga zarfi,
    si shelgu vajtues zgjati duart
    në kërkim të së vërtetës.
    Kishte rënë peng e heshtjes…
    këtë gjë e dinin dhe rrugicat e moteve
    stina e saj ishte vetvetja
    donte të bëhej vërtetë pjesë e asaj pranvere
    fluturonte nëpër hapësirat e vend lindjes…
    I thotë vetes:
    -Jam e butë, e bukur si ëndërr!
    Ku shkoni, o të plakur…?
    Çapiten nëpër ajër të kohës,
    kukurisin me pak zë grumbuj të moshuarish.
    -Ku shkoni, o të plakur,
    nëpër mjegullën e bardhë?
    Jeni hallexhinj
    deri në shpirt të thinjur.
    * * *
    Tani nuk ka lojëra për ata,
    veç fjalës që ua dhurojmë
    a belbëzimin e një foshnje.
    Mbetur me veten,
    qeshin me fytyrën plakushe të tyre
    ëndërrojnë kujtimet e së djeshmes
    varur në kopshtin e lodrave.
    Në gramë të shpirtit
    ndihen pëshpërima buzësh
    që dikur puthën.
    Të ecin duan, diçka më tutje, ashtu,
    me gjysmë fryme, ecin…
    ***
    Dhe unë, pse i thinjur dua të hapoj,
    më pëlqejnë lojërat
    “Valët e Danubit” me elegancë e vallëzoj!!
    15
    Vladimir MUÇA
    Ku shpirtrat pluskojnë
    (Tanka)
    Shpirti m’u rënqeth,
    Ndjeva një qafim
    Krejt të veçantë,
    Kur lehtas më gushoi
    Bistaku i pjergullës plakë.
    *
    Në korien e djegur,
    Mbi kishën e fshatit;
    Diskutoj me priftin
    Për këtë prapësi.
    Ai më flet për perëndi.
    *
    Në Hollandë
    Pashë plantacione
    Me shumi lulesh.
    S’e gjeta kërkund lulen
    Me emrin e dashur “nënë”.
    *
    Dy majat e Dajtit
    Si cica kapriçioze.
    Me rrobe bore
    Dimrit vishen gjithnjë,
    Miklojnë Tiranën si dashnore
    *
    Tani në Lurë
    Flaut i erës në freshëllimë;
    Lulet u thanë liqenit,
    S’takon më njeri;
    Trungjet e prera lotojnë rrëshirë. *
    *
    Tek Rrepet e Postës
    Zogjtë kompozojnë degëve,
    Bulevardi në këngë gjallon.
    Uvertura e muzgut
    Kalimtarët i kthen në gjethe.
    *
    Eci mes Myzeqesë,
    Ngado mbreti Diell
    Si saç kapluar.
    Sa më merr malli
    Për flokët e shiut.
    *
    Mbi arën e mbjellë
    Mesdita djegur.
    Një kokërr misri 
    Me klithmën e tokës
    Në dhimbjet e lindjes. 
    *
    Dy majat e Dajtit
    Si dy shaljanë,
    Kapuç- bardhë;
    Vështrojnë renë lëneshë
    Që shterzon mbi Tiranë.
    *
    Ç’lumturi! Të zhytesh
    Në arën e vaditur.
    Mbi pëllëmbë,
    Me shumë mirësi
    Të vështrojnë bulkthit.
    Korriku djega – gur,
    Fushë e Kolzës
    Në ethe sëmurë.
    Mbi Kryekuqe një re,
    Shishe serumi për te.
    *
    Në zgjim zogu pagjumësisë
    U arratis nëpër natë,
    Më klithmë zgjoi dritësirën,
    Gjithçka u drodh në tehun e qelqët,
    I dha natës lamtumirën. 
    Në eklipsin e diellit
    Hëna veshi fisto t’kuqërremtë 
    Dielli i perkëdheli flokët,
    Hëna shpërthen në hire
    E ngjizën dashurinë kozmike.
    *
    Në mes të pyllit lartuar
    Një zog i dëshpëruar
    Pa folezë e gjindje rrethuar.
    I thashë: dëshpërimin ndaje me mua!
    Ai shpejt u shenjtërua.
    17
    Mustafa FAJA
    Lagja e plakut…
    (Skicë)
    Dikur, para 40 e ca vitesh, takoj në fshatin Romanat një burrë të moshuar. Ai mund të ishte afro të 80-ve. Quhej Haxhi Alibejsi. Tek po pinim kafenë, më tha: -Para shumë vitesh kam qenë në malësitë e Matit. Atje ishte një lagje që quhej Lagja e Plakut. Në ato malësi të thella, ku kishte vetëm pyje të larta e kafshë të egra, jetonin njerëz të varfër e të leckosur. Ashtu ishte jeta atëherë. Ndër ato 10-12 shtëpi ishin dhe dy të tjera pranë njëra-tjetrës. Në to jetonin dy vëllezër. Vëllai i madh ishte i pamartuar, ndërsa i vogli kishte 3 djem të rritur. Një ditë prej ditësh, ashtu siç del fjala prej goje e topi prej gryke, vëllai i vogël i thotë më të madhit: “Eh, or vëlla, me të thënë një fjalë mos ma merr për keq. A vjen e rrimë bashkë në shtëpinë time? Punojmë e jetojmë bashkë, se do s’do, atë pak pasuri që ke dhe atë shtëpi që ke fëmijët e mi do t’i gëzojnë. Sa lodhesh kot.”
    Ç’të bënte i shkreti vëlla, dëgjonte dhe heshte. Kështu i ndodhi në jetë. Po s’ke ç’bën kur vjen jeta kështu. Këtë bisedë po e dëgjonte dhe kryeplaku i fshatit që ndodhej pranë tyre. Dhe ja, pas nja dy javësh, vëllain që kishte 3 djem e lajmërojnë që të bënte gati dy djemtë e parë se do të shkonin ushtarë në Jemen (Arabi). U pre i shkreti vëlla, ndërsa vëllait që s’kishte fëmijë, sepse ishte i pamartuar i erdhi keq sa s’ka. Do s’do ai krenohesh me fëmijët e të vëllait. I donte shumë, sepse dhe ata e donin shumë. Kaluan gati 2 vjet. Dhe ja, një ditë prej ditësh, vëllait të vogël në shtëpi i vijnë dy Letërzeza të qarkuara me disa pulla të zeza. I ati habitet: “Ç’janë këto ?!” dhe me ato duar të rreshkura i hap më së fundi dy letrat. Por ç’të lexojë?! Sytë iu qullën. Nga lotët letrat filluan t’i lageshin në duart që i dridheshin. Që të dy djemtë i ishin vrarë në Jemen në një luftë të ashpër fort. Të nesërmen hapi ditë zie. Filluan përgatitjet për të pritur ngushëllimet. E ndërkohë i thotë djalit të tretë: “Haki, merr kalin e shko na merr ca dru te pylli i Lisit se na duhen.” Kështu djali i tretë me lot në sy mori gjokun dhe u nis i mërzitur gjithë rrugës. I binte kalit për të ecur edhe kot. Duroi sa duroi i shkreti kalë dhe i nxehur siç ishte i bie në shkelm djalit m’u në bark. E djali i rënë përtokë me gjithë thupër dha shpirt pas disa minutash prej lëngimeve të rënda. Kaluan muaj e muaj pas ngushëllimeve për djemtë e vëllait. U err ajo shtëpi. S’pipëtinte asgjë gjëkundi. Gjethet akoma s’ishin hapur mirë. Po hynte pranvera. Vëllai i madh që ishte i pamartuar shkonte shpesh te vëllai i vogël për t’i larguar një të keqe kur i thonë. Ai nuk mbante mëri për fjalët e thëna nga vëllai, por kur ishte i vetëm diku pas murit të kullës prej guri të tij e gjeje duke qarë për fëmijët e të vëllait. I deshi shumë, siç donë pranvera lulet e saj. Dhe ja, një ditë prej ditësh, kryeplaku zemërmirë shkon diku te një mik i veti e i thotë: “Filen, vajzën tënde të madhe do të ma japësh për djalin e madh të Bajramit, Muratin.” Kështu u tha e kështu u bë. Pra, me kalimin e viteve shtëpia e vëllait të madh, që tashmë ishte më plaku, u mbush plot me fëmijë. Kur i thonë fjalës, një oborr plot. E pra, që nga ajo ditë e deri më sot diku në malësitë e Matit, siç thamë në fillim, ndodhet një lagje që quhet Lagja e Plakut.
    18
    Sabit RRUSTEMI
    PËR ZGJIMIN TËND
    Një Mëngjes i Mirë e kaltëror 
    me një zemërlule nuk mjafton
    për zgjimin tënd të aurortë
    Ti dëshiron dhe një puthje 
    një përqafim
    një seancë dashurie ti pret 
    për një ditë tërësisht të mbarë
    Pritja përzjarret dashurisht
    mes sysh tanë
    Çelë ajo trëndafile fytyrës sate
    e ma kënaq këtë shpirt
    HARRESËN S’DI TA AKTROJ
    Nuk mund ta aktroj harresën 
    në raport me Ty
    po e Zi
    dash Uri 
    vashë Ëndrre 
    a cila je Ti
    Portën nuk e mbyll as Natën 
    dritarja është po aty
    Sa stina ka ardhur e ka shkuar 
    pa pyetur e trokitur 
    sa lule ka rritur mbledhur
    aromë e tyre brenda ka ngelur
    si Ti tashmë s’pipëtinë
    pazëshëm shfleton dashurinë
    A ka nevojë të të thërras 
    të këlthas
    kur e di ku je
    si rri
    Nuk mund të t’ harroj
    kur lenë ky diell
    a shi kur bie
    Kur hëna përmes hije pemësh
    tek dritarja vie
    E dashur
    në raport me ty
    harresën s’ di ta aktroj
    HATRI I NJË DASHURIE
    Deti nuk perplaset në mua
    Mes nesh ka male e male 
    nuk e trazoj atë krua
    ku pijnë ujë buzët tua
    Rri këtu ku jam buzë mali 
    e deti atje në fushëgropë
    Sall trupi yt 
    dridhet e përdridhet në mes
    Lidh një det e një varg me male 
    hatri një dashurie
    PA NJË GOTË VERË …
    E sotrmja më gjenë këtu ku jam
    nën zhumën provinciale
    pa një gotë verë
    dhe pa Ty
    Të qullur nga nata 
    nga ëndrrat 
    ikën
    Derisa hap sytë
    lëshoj zë
    as kokën kthen më
    Përtej dhomës dal
    në shpatin tim të çmalljes
    Me ujë Çepuri shporrë të ligat
    ato miza kali 
    që fshihen aty ku s’ preken
    Rrënjët e një luleje ujis
    faqet e saj ledhatoj
    nën puhinë e gjetheve
    që era i trazoi
    SYMBYLLAS E GJEJ
    Dritarja virtuale
    për mungesën tënde
    humb ngjyrën jeshile
    Një pritje e hirtë
    e mbulon shenjën time
    kthinave të shpirtit
    përderisa nuk shfaqet
    Hap dritaren e dhomës
    e i mbush sytë
    me blerim Çepuri
    Aty diku
    nëpër të blertat gjethe
    të natyrshmet lule
    thithë erë e më pret
    ajo lulehënë
    Dal prej dhomës
    përtej dritares
    shtigjeve të shpirtit
    kapem brinjëve të kësaj kodre
    Të dashurën time e kërkoj
    Symbyllas e gjej 
    brenda qenies sime
    19
    Istref Haxhillari
    Një grua në shi 
    (Tregim)
    Qielli i ngarkuar dhe shiu hollak që zuri të spërkiste shtruar tokën nuk i pengonte njerëzit të dyndeshin në dyert e tregut të madh. Vështirë të merrje me mend pse e patën zhvendosur në cepin jugor të qytetit. Njerëzve u duhej të vinin nga ana tjetër goxha larg. Sidoqoftë rrugë më të rrahur nuk mund të gjeje. Makinat dhe këmbësorët zhurmonin si zgjoje bletësh, nuk pushonin nga mëngjesi deri mbrëmjes vonë. Shitësit, rreshtuar trotuareve, ftonin blerësit me vështrime të përvuajtura mikluese. Mbrëmjes shëtitorja e gjerë anës liqenit mbushej më tepër, po kjo ndodhte muajve të verës, kurse rruga e merkatos popullohej njëlloj çdo stinë të vitit. Atë ditë marsi udhën për në treg e mora rastësisht. Baritja ngeshëm mes njerëzve, përshëndesja të njohurit e rastit. Përballë konturohej Mali i Thatë mbuluar nga mjegulla e dendur gri. Liqeni i trazuar prej erërave të pranverës i lëpihej nën këmbë. Çatitë dhe tarracat e pallateve shndrisnin nën rrezet e dobëta të diellit. Në sheshin para magazinës së frutave dominonte gjindjen një grua e gjatë me flokët lidhur prapa. Nuk shqetësohej nga lagështia, sfidonte shiun me qëndrim të shpenguar prej zonje nazike plot dinjitet. “Një grua në shi, – thashë pak i habitur, – e le veten të laget kështu kot, mund të marrë të ftohur”. Kisha përshtypjen se e njihja, po tamam nuk më kujtohej. Gruaja u zhduk mes turmës. Vazhdoja të vrisja mendjen për të, kur më zunë sytë Sado Kolnekun të ecte kuturu. Sillej rrotull pa çadër. Rrobat i qenë lagur, por ai nuk i vinte re, as bezdisej. -Ç’kemi, – e përshëndeta. -Po ja, mirë të themi, – u përgjigj i druajtur, me vështrim qelibar prej fëmije të pafajshëm. -Shëndeti? -Oh! – qeshi mospërfillës, i çuditur, thua po e pyesja për diçka të parëndësishme që nuk ia vlente të harxhoje kohën. Ndoshta, përtej asaj pasthirrme, deshi të shtonte se nuk i bëhej vonë për veten. Buzëqeshja ngjante me rreze të zbehtë drite në mot të nxirë sterrë. Kushedi nuk qe fare e qeshur dhe unë përjetova gjurmët e dikurshme, mbetur nga vitet e punës në Zyrën Arsimore kur Kolneku pushtohej dendur prej gazit. -Me se merresh? -Shkojmë nga Kalaja me Sandrin, punojmë vreshtin, – u përgjigj ngadalë sikur recitonte. Kalaja, kodra përmbi qytet, ishte mbushur plot ngastra të çrregullta mbjellë me hardhi në shpatin jugor. Këtë ma thoshte gjithnjë, kur e takoja. Nuk e di nëse harronte apo donte ta përmendte të vetmin përjetim të ditëve pa ngjyrë prej pensionisti. Sytë e qetë, të brengosur, fshehur thellë fytyrës thatanike, u çliruan. Zuri të gjallërohej. -Sot e krasitëm. Lëngu rridhte lumë. Më vinte keq, sikur humbiste gjak më dukej. Ama do të ketë prodhim të mbarë, apo jo? – më pyeti. -Sigurisht, – ia ktheva. U gëzua, sidoqë e dinte: unë nuk merrja vesh nga kultivimi i hardhive. -Ja edhe ti e thua. S’mund të jetë ndryshe, i kemi bërë tërë atë hyzmet. U mendua ca, uli kokën i mërzitur. -Ky shi i zgjatur mund të na prishi punë. Po t’i bjerë vrugu i zverdh verigat dhe gjethet. Si mendon ti? – Më shikoi ngultas, sikur të vendosja unë nëse rrushi i Sandrit do të prekej apo jo nga sëmundjet e stinës. -Nuk besoj, – thashë, – me gjithë atë punë! -Ashtu mendon edhe Sandri, – m’u përgjigj. U krodh në botën e tij të errët, zaptuar nga heshtja dhe mospërfillja. Flokët e rralluar ruanin hijeshinë e dallgëzimit të dikurshëm. Balli i gjerë me rrudha të lehta jepte imazhin e njeriut fin, ndërsa sytë e hirtë lëviznin të kapitur pa gjallëri. Xhaketa e gjerë me jakë të zhubrosur, pantallonat e pahekurosura, mjekra e rritur e zezë, larushitur me qime të hirta, e tregonin në pikë të hallit. -Pimë kafe? Seç tha nëpër dhëmbë diçka, mbase ndjesë për kohën që po harxhoja. -Unë s’kam si e shtyj, – psherëtiu. Zumë tavolinën e lirë afër dritares së bar “Brilandit”, strukur në bërrylin majtas rrugës kryesore. Pata qenë nja dy herë atje. Lokali mezi shquhej në rrëmujën e zhurmshme të pazarit, po pijanecët me moshë të re e dinin. Pasi hidhnin ca gota nëpër klubet e tjera, afër mbrëmjes përfundonin në këtë bar modest. E vetmja stoli qenë dy çobankat, zbukuruar sipas gustos së klientëve tahmaqarë. Më e vjetra kaluar të pesëdhjetat, po fytyra e pudrosur, sytë lyer me rimel krijonin përshtypjen se ende mund të jepte. Kamerierja më e re, një skërhellë zeshkane me nishan të madh ngjyrë ndryshku në mollëzën e majtë, solli porosinë. I shkela syrin. Ajo, e kënaqur, vështroi plot kuptim. Dikur Kolneku lëshonte batuta të kripura, tani as që e vuri re. Zhytur në mendime të turbullta, zuri ta pijë kafen siç ia servirën. -Sheqerin, – e kujtova unë. -Oh, harrova! – tha i zënë në faj, – harbon mendja. Mori paketën e sheqerit, e grisi ngadalë. Ndërsa mundohej ta shtinte në filxhan, pjesën më të madhe e rrëzoi mbi tavolinë. -M’u derdh, – u shfajësua. -S’ka gjë, – i pëshpërita, – e pastron ajo, – tregova zeshkanen me nishanin petashuq sa një lajthi në faqen e majtë.
    Kamerierja çatisi me pecetë në dorë. Fshiu sheqerin shpërndarë mbi mbulesë, buzëqeshi dhe u largua duke tundur vithet tërë lezet. -Kemi punuar, jo shaka, – desha t’i kujtoj kohën e shkuar. Atëhere Sado Kolneku përkushtohej, jepte mendime, kërkonte llogari. Pako gjë kishte mbetur tani prej burrit sqimatar të dikurshëm. -Eh, – bëri me dorë një gjest mospërfilljeje, – ikën ato. Fjalët i nxirrte mundimshëm, sikur i tërhiqte me çengel thellë brendësisë. U mblodh nën vete dhe heshti. Në lokal u ndeh qetësia. Nga banaku, çobankat vëzhgonin gjithçka. Hera-herës shikonin me inat kafe-internetin përballë. Kompjuterat tërhiqnin si me magji të rinjtë. Klientët e paktë në atë orë të ditës ngulën sytë mbi kalimtarët e rrugës përmatanë dritares. Njerëzit nxitonin me çanta dhe qese plastike në duar. Piklat e vogla të shiut formonin njolla të brymëta në leshra dhe shpatulla. Uji pikonte nga çatitë e ndërtesave përreth, krijonte vatra të errëta trotuarit shtruar me pllaka vishnje. Midis kalimtarëve u shfaq gruaja e gjatë me gërshetin mbledhur topuz prapa zverkut. Flokët e vesitur i shndritnin në dritën e mpakur të mesditës së vrenjtur. “Gruaja e tregut”, – mërmërita i habitur. Këto fjalë i përsërisja hera-herës me vete që kur e pashë në sheshin e pazarit. Seç më krijonte një gjendje dëshpërimi ashtu e gjatë, pa çadër, e lagur. Më ngacmonte kujtesën si vegim i vjetër absurd.
    Shikoja lëvizjet e saj mes grumbullit të njerëzve nën shiun e imët fijehollë. Hidhte sytë përqark sikur grishte dikë të largët, të harruar. Nga pamja mesogrua, po vështrimi i rëndë imponues, përqëndruar mbi turmën e njerëzve dhe mallrat i jepte peshë vitesh përtej moshës së vërtetë. Tërhiqte vëmendjen jo aq me pamjen se sa me diçka shpirtërore të pakuptuar. Rrezatonte dëlirësi shenjtoresh dhe mister. Tek shikonte gruan e çuditshme, Sado Kolneku u çlirua nga apatia, si të zgjohej prej gjumit të gjatë. Trupi iu kontraktua, zuri të dridhej. Në atë moment përngjiste me kumarxhiun, që ka hedhur gjithçka në lojë dhe pret me ankth zarin. Ngërçi e transformoi sa mezi njihej. Profili i gruas i sillte ndërmend ndonjë ngjarje të hidhur, siç na ndodh kur vështrojmë dikë dhe pa e kuptuar zhytemi në kujtime brengosëse. Shikimi i tij nuk qe i kësaj bote. Mpirë i tëri, i dalldisur e hante me sy të panjohurën. Derisa ajo u zhduk pas kthesës në fund të rrugës, i mbajti sytë andej. Vështirë ta merrje vesh çfarë i ndodhi atij njeriu që nuk interesohej më për femrat, tek vështronte me ankth të tejskajtë gruan e gjatë me flokët e mbledhur gërshet të rëndë pas zverkut. -Kush është? – e pyeta me kureshtje. Stepi. Pasiguria e mbuloi të tërin. -Nuk e njoh, – tha. -E shikove gjatë. -Po. -Edhe? Nuk u përgjigj, përmbytur nga kujtimet. Kur u përmend dhe ngriti kryet, sytë e skuqur më bënë të dridhem. Vajtonte në heshtje. Madje nuk dukej se vajtonte. Ndoshta lotët i patën shterur prej kohësh dhe tani s’mund të qante ndryshe. -Çdo natë shikoj ëndërr, – tha mundimshëm me zë të ngjirur, nganjëherë edhe ditën syhapur.-Çfarë shikon? -Atë gruan. -Je i sigurt? -Po. -Si shfaqet? -Del përpara, hap krahët nuk më le të kaloj. Mbi ballin e rrudhur vërshonin pa reshtur përjetime të errëta. Misteri e mbërthente me darë të padukshme dhe ai me zor e zhbironte. -Të flet? – e pyeta me dhimbje si t’i gërvishtja plagën e mahisur. -Po, thotë “do të vij”, pastaj largohet. -Vetëm kaq? -Mbrëmë tha: “Ku e ke djalin?”
    Zëri i shuar vinte mbytur nga larg, fjalët dilnin të zvargura, si gurë të mëdhenj rrokullisur me vështirësi. Vari kokën i trallisur, përhumbur në botën e tij të vrazhdë. Kurrë më parë nuk e pati përmendur ëndrrën. U rrëqetha. Djalin e humbi një vit pas vdekjes së gruas. Jetonte fillikat. Brenga gdhendte strehën e vet në atë trup të rrëgjuar. M’u dhimbs tek e shikoja aq të vajtur, të mbaruar. Atij çasti të rëndë m’u dha ta pyes ashtu kot sa për të mos e lënë gjatë në vetminë e padurueshme. -Ia ke thënë Sandrit? -Jo, – tha, – me Sandrin punojmë vreshtin. E kuptova se pyetja ishte e domosdoshme, e vetmja që duhej. Lëvizi në karrige disi më i qetë, shkëputur me vështirësi nga gjendja e turbullt, as zgjuar as në ëndërr. U mblodh sërish në zhguallin e zakontë, nuk vajtoi më. Shiu u largua. Rrezet e diellit depërtuan nëpër xhamat e dritares, i përkëdhelën lehtë ballin e vrarë, flokët e rralluar me onde të shprishura, sytë e mekur futur thellë zgavrave. Gruaja e tregut qe tretur bashkë me shiun.
    20
    Besnik Caka
    (Fabula)
    Zile
    E nderojnë, zile i japin,
    Ç’e gënjeu mendja cjapin!
    Ç’kapardiset dhia shytë:
    “Burri,tash,goxha pozitë!”
    Qafën cjapi tund e shkund,
    Porse tingull s’ndihet kund…
    S’e kupton ende cjap-ziu:
    Zilen, do ta tundë…bariu!
    Reformë…
    Rrufe urdhëri që nga lart:
    “Në qymes, do bërë rrokadë!”
    Pula, si e lagur ngeli:
    “Si ta bëj…çfarë bënte gjeli?!
    Kurse gjeli lafshën ndez:
    Shtrëngohet të bëjë…vezë!
    21
    Afroviti Micalliu
    Kur nuk mundesh më
    Lot i humbur.
    Shpirt i lodhur.
    Jetë e perbuzur,
    mes njerëzve, ndodhur.
    Dua të këndoj,
    bashke me zogjtë!
    Dua të harroj,
    Brengat e shpirtit sot…
    Nuk dua të terhiqem zvarre!
    S`dua,jo s`dua te bëhem e marrë!
    Nuk dua që kjo botë e trazuar
    Ëndërrat e bardha të mi vrasë…
    22
    Ismet TAHIRAJ
    MA SHET MASKËN…
    Asaj udhe
    Nuk vij në shtëpi
    Se udhën nuk e gjejë
    Mëndesha më kishte lënë
    Argosi fjalë të rëndë
    më kishte vënë.
    Dyshoj se të verdhët
    Nuk ka karat,
    Mëndesha ka laureuar
    Tip lule çardak.
    E kot maçoku mjaullin
    Enët hijet i përzien,
    rehatia është gacë
    hasër që mbulon
    me tej se gratë.
    Asaj udhe vij në shtëpi
    Mëndesha më la
    Oriz mëri.
    Tej maçoku
    Nënçmon mackën
    Agrosi më bënë thirrje
    Te ma shesë maskën…
    UDHË SA TE DUASH…
    Vjeshtë e verë
    Do të luajnë
    Lojë poker.
    Zallamahi
    Zihet darkë.
    Rrjepacukët
    Do hedhin farë.
    Për ty lugu
    Pizeveng
    Roshulle era
    Ka zënë rend.
    Me takëmin brilant
    Saktë fillon
    Ceni i mbrapsht.
    Vera më vjeshtën
    Luan poker
    Udhë sa të duash
    Kurrkund çerr…
    MUND TE MË THËRRASËSH
    Mund të më thërrasësh
    Kur të dush,
    Në emër të lules.
    Edhe pas mesnate.
    Kurrë jo, në emër
    Te guvave te millit te bardhë.
    As në mes ditë.
    Polipet nuk rrinë
    Ne mes deti,
    Po edhe në mes hunde.
    Lodrojnë…
    23
    Bedri Alimehmeti
    SHIU
    Dhe prap zuri shiu në Tiranë.
    Çadrat si vjollca u hapën sërish.
    Eh, sa doja të të kisha pranë!
    Dhe duart në të mijat ngrohtësisht,
    Të t’i mbaja shpirtë si dikur.
    Dhe ti nga buzët e bukura,
    Kafen ëmbël duke rufitur,
    Të nxirrje buzëqeshje si flutura
    E VETMUAR
    Çdo ditë tek e njëjta tavolinë, vetmuar
    Kafen rufit kjo bukuroshe flokverdhë.
    Nuk e di me kë do të jetë zemëruar.
    Keqas vello e trishtimit e ka mbështjell.
    Dhe më pas ndez shpejt një cigare,
    Gjithë afsh e thith gati pa pushim,
    Shikimin gjatë e mbërthen në dritare.
    Kë pret vallë me aq shumë padurim?
    KU?
    Ku je ti e ëmbla dashuria ime?
    Lule e qendisur mbi mëndafsh.
    Ku je ti e ngrohta lumturia ime?
    Ves e agut, që shndrit me afsh.
    Të kërkova sot në tylin e mjegullës
    Që Dajti kishte ndehur mbi qytet.
    U vërsula, drejt imazhit të mjelmës,
    Por i lumtur kur zgjata duart, qe tret!
    ZENKA
    Ti me eks e mllef kthen një gotë,
    Ajo këmbë mbi këmbë thith cigare.
    Ju paska ka rënë keqas në kokë.
    Ç’bëni kështu? Paski qenë fare.
    Inatin e zënkës tuaj nuk e keni aty,
    Në atë lëng a në atë tym të mallkuar.
    Lëreni mërinë pra, shihuni sy më sy,
    S’është mirë kështu të rrini zemëruar.
    MUZG
    Sa lehtas bie muzgu mbi Tiranë!
    S’besoj të ndodhë në tjetër qytet.
    Nën farfuritje dritash an’e mbanë
    Nga maj e Dajtit hij’e tij hijshëm zbret.
    24
    Lujeta Gjosha
    Po karrocën e jetës kush do ta shtyjë?
    Një jetë me ty u dashurova 
    Në këtë jetë pa ty nuk jam e qetë, 
    Thonë se kështu na qenka loja, 
    Po zemra ime s’e shtyn dot aq lehtë…
    Çohem në mëngjes, e hap dritaren
    Rezet e diellit shpirtin ma ngrohin shumë. 
    Dal në rrugë e futem në turmën e madhe,
    Mes detit të streseve e njerëzve pa punë
    Nxitoj të thyej të zakonshmen monotoni, 
    të largohem nga kjo rrëmujë shpirtplasur…
    Ku është respekti, s’e s’po e gjej kurrësesi , 
    Vallë ma tregoni, o miqtë e mi të dashur?
    Dëgjoj të rinjtë shajnë njeri-tjetrin, 
    Të gjithë lokalet me ta mbushur plot, 
    Për ‘ta kemi fajet edhe ne të vjetrit 
    Vallë kjo është ëndërra për në Evropë?
    Ne jemi ata që këtë brez e kemi llastuar, 
    E i lemë dembela të flenë dhe ditën gjumë, 
    Në vend që ti shkundim, kudo për të punuar, 
    T’ua bëjmë të qartë se jeta s’ndryshon pa punë.
    Pse mes nesh, në këtë tokë të shenjtë, 
    Nuk po merremi vesh, o ju miqtë e mi, 
    Këtu të gjithë duan të bëhen deputetë, 
    Po karrocën e jetës sonë kush do ta shtyjë?
    25
    Vullnet Mato
    VAJZËRI E PAPREKUR
    Tregim
    Ato ishin dy gra të reja në pamje, që po u afroheshin të dyzetave. Kuna dhe Lora, shoqe qysh nga fëmijëria, po takoheshin pas shumë vjetësh, për të pirë kafen e mëngjesit te një lokal në mes të pallateve të tyre. Lora sapo ishte kthyer për pak ditë nga Gjermania, ku kishte mbaruar studimet e larta dhe kishte mbetur aty e martuar me një gjerman. Ajo ishte mbështetur te shpina e kolltukut të lokalit me një varg perlash në qafë dhe me qëndrimin e një gruaje që i ka provuar të gjitha kënaqësitë e kësaj bote.
    Ndërsa Kuna, dukej tejet e rënduar në pamjen e saj, me buzët e shtrënguara fort, ku lexohej padurimi i dukshëm për të zbrazur ngarkesën e brendshme dhe mezi priti çastin, për të shpalosur brengën që e mundonte, derisa kamerieri vuri në tryezë kafet makiato.
    – Besoj të ka ndodhur të shohësh ndonjë nga ato gratë fshatare të ngarkuara me barrën e madhe të druve, që ecin të përkulura përgjysmë e me vështrimin përtokë nga pesha e rëndë mbi shpinë? – e filloi ajo bisedën e saj të paduruar.
    – Kam parë, kur isha këtu, madje edhe në filmat shqiptarë, – pohoi Lora.
    – E, ja, ashtu jam unë sot, e ngarkuar më një barrë të rëndë përbrenda shpirtit. Dhe do kisha plasur në vend, po të mos kisha gjetur këtë rast për të folur me ty, që të shkarkoj paksa peshën time të trishtuar. Po më përpara desha të të pyes, kur e ke lënë vajzërinë ti, Lora?
    Lora qeshi ëmbël dhe e nguli vështrimin në bebëzat e syve të Kunës.
    – Si dreqin të shkoi mendja sot te ky muhabet?- u habit ajo.
    – Nuk më shkoi sot, po kam kohë që po plas e nuk plas dot, pa e treguar atë lemeri që hoqa me vajzërinë time deri para pak muajsh. Tani unë dua me gjithë shpirt të rrëfehem tek ti, mikesha ime e ngushtë, për atë ngjarje, që nuk ia kam treguar dot asnjërës nga shoqet këtu, për të mos u bërë objekt bisedash. Nuk e di si u ka ndodhur shoqeve të tjera, ta mbyllin problemin e virgjërisë me meshkujt e zemrës, por unë për atë eveniment vajzërie, pata një dramë që nuk do të më shlyhet nga kujtesa derisa të vdes. Ai tension nervor, ai shqetësim shpirtëror, nuk besoj se i ka ndodhur ndonjë vajze tjetër, të paktën nga sa kam arritur të dëgjoj shoqet që kam njohur e që më janë hapur në bisedë, për këtë sekret të jetës, që fshehim ne femrat qysh në fillimet e rinisë. Nuk di si ta nxjerr nga brenda e ta shpjegoj sa më të qartë për ty. Pasi pesha që më ka rënduar në ndërgjegjen e ngulitur qysh në fëmijëri, nga nëna e pastaj nga opinioni fanatik, nuk ka qenë e lehtë, por shumë e rëndë dhe me mjaft përgjegjësi shpirtërore. Sepse siç na është thënë e na është ngjizur në tru, ne vajzat ruajmë një “thesar” të madh, për të cilin duhet të japim llogari për paprekshmërinë e tij, deri pasi të kemi fjetur me burrin në natën e parë martesës.
    Lora po e ndiqte me habi pamjen aq serioze qe kishe marre ajo në ato çaste.
    – Sa vjeç ishe kur e humbe vajzërinë? – e ndërpreu Lora me kureshtje.
    – Tridhjetegjashtë! – i tha Kuna shkurt.
    – Dhe ti ishe vajzë deri në këtë moshë?!- shqeu sytë Lora.
    – Siç më kishte bërë nëna deri para pak kohësh, – iu gjegj ajo prerazi.
    – Më fal, po paske qenë budallaqe… – ia ktheu Lora duke qeshur nën hundë, që të mos dëgjohej në tryezat e afërta të klubit. – Askush s’do të kërkonte që një grua në këtë moshë të ishte ende e virgjër. Mirë ti, që paske qenë prapa botës, po si të lanë djemtë pa t’i grisur ato të hollat me këtë bukuri që ke pasur?…
    Kuna u kapërdi një grimë e pastaj vijoi duke bërë viza me gisht mbi tryezë:
    -Dihet, djemtë turren si pa të keq dhe kërkojnë të na zhvatin ne vajzave ca çaste kënaqësie nga ai organ i fshehtë i trupit, për të mos thënë të na vënë nën robërinë e epsheve të tyre, duke përdorur gjithfarësoj dredhirash e premtimesh. Por, në rastin tim, ata nuk e kanë ditur me sa frikë e ruaja unë atë “thesar”. Sepse sapo erdha në moshë vajze, gjyshi që më donte pa masë, më tha i pari:”Mos eja të më puthësh, po ke zënë ndonjë djalë e je bërë pis me të, se do të më vijë ndot nga ti!” Le pastaj, babai dhe mamaja që më qëndronin gjithmonë çekiç pas kokës. Kjo situatë në të cilën ndodhesha, më bëri jo vetëm të frenoja gjithë vrullet e gjakut tim, por edhe t’i vë në gjumë të thellë instinktet e panjohura që ekzistonin brenda meje.
    – E fortë paske qenë, sepse dashuria dhe seksi janë cilësi hyjnore, që sidomos në moshë të re të nxitin me forcë e padurim që vështirë të përballohen, por gjithsesi të kuptoj, ne i kemi pasur prindërit tmerrësisht fanatikë, aq më tepër ti! – shtoi Lora.- Ky fanatizëm i ashpër në mjedisin tonë të trashëguar, e ka vrarë me vrazhdësi erotizmin natyror. Ndërkohë kur në Perëndim, femrat e kalonin kohën duke kërkuar mënyra të reja për të eksituar meshkujt dhe ata shkonin pas tekave të superioritetit të një vajze, sikur ecnin pas një luaneshe, pa menduar për marrëzi virgjërie.
    – Unë e kam ditur mirë, se në fund të fundit, himeni ishte thjesht një cipë e hollë si ajo e qepës, që ruante djegësirën jetës sime, për të mos e hequr para kohe nga trupi. Mirëpo unë e mbrojta fort, duke menduar, se për atë të shkretë cipë qepe, janë vrarë e prerë burrat qysh në kohët e para, kur u përdorën kanunet e egër dhe fishekët e vdekjes në pajat tona, po të konstatohej mungesa e saj, nga burri të cilit i jepej e drejta të merrte në provë qepën tonë. Po nejse, ti e di, unë u fejova me Astritin tim të dashur, sipas të gjitha rregullave familjare dhe ai me fisnikërinë e pastër të shpirtit të tij, nuk nxitoi të më merrte në provë për vajzërinë time. Por edhe nuk arriti, sepse siç e ke dëgjuar, atij i ndodhi ajo fatkeqësia, që për të më ruajtur mua sa më të paprekur, u kacafyt me atë gjynahqarin, që më provokoi, për fatin e tij i keq dhe njëherësh të Astritit tim…
    – Për atë personin që vrau e shkoi në burg?
    – Jo, jo, atë nuk e vrau Astriti, ai u rrëzua kur u shtynë me njëri-tjetrin dhe ra me kokë mbi një gur të mprehtë e vdiq. Pastaj ky imi u dënua për vrasje aksidentale. Qysh atëherë, unë iu betova, se dashurisë së tij dhe sakrificës që bëri për mua, do t’i qëndroja besnike për dymbëdhjetë vjet, derisa të dilte nga burgu. Dhe ashtu bëra, nuk ia hodha sytë asnjë mashkulli dhe as nuk lejova që ndonjëri të m’i hidhte sytë me djallëzi. Sepse, dihet ajo punë, kur ata marrin vesh se ke qenë e fejuar, mendojnë se je e djegur për burrë dhe të ndjekin pas si langonjtë gjahun. Po unë isha betuar të mos bëhesha gjah i asnjërit, pa dalë gjahtari im që më la të paprekur deri atë ditë, për ta gëzuar “thesarin” tim pas dasmës. Dhe ja tani po afron koha që Astriti të mbarojë dënimin…
    – Unë seç dëgjova, nga një emigrante që të njihte, se ti u operove nga një tumor në organin gjenital?- u kujtua Lora befas.
    – Po po, u operova dhe e hoqa pa ndonjë rrezik.
    – Domethënë se ty të paska prishur mjeku?…
    – Ai më prishi, veçse jo me atë plaçkën e mashkullit, por me bisturi… – qeshi trishtueshëm Kuna.
    – Pa, hë, pa hë, – e nxiti Lora kureshtare, duke vënë buzën në gaz, – si të ndodhi, se ti e pate problem të madh virgjërinë!…
    – Kërkova nga ai kirurgu i habitur për rastin tim, vendim komisioni, para se të shtrohesha në sallën e operimit. Atë vendim ia çova Astritit në burg bashkë me nënën time, për ta njoftuar ç’ka po më ndodhte. Ai më tha në atë takim, se më besonte mua edhe pa shkresa, njësoj sikur të isha vetë Shënmëria. Por u trondit shumë vetëm për shëndetin tim. Unë e qetësova atë, se mjekët më kishin siguruar që ishte një tumor banal, belinjë fare pa rrezik për jetën, që hiqej lehtë e pa pasoja të tjera. Dhe ja, siç më sheh jam shëndosh e mirë për të filluar tani në tridhjeteshtatë vjeç, atë pjesë të rinisë sime, pikërisht aty ku e kam lënë. Por kam disa ditë që duke pritur Astritin tim të shtrenjtë të kthehet në familje, të bëjmë dasmën e shtyrë kaq vjet, më kanë zënë dridhmat e një shqetësimi të çuditshëm. Nuk di as vetë, pse jam kaq shumë e tronditur dhe e shqetësuar që kërkoj patjetër të lehtësoj shpirtin, ndonëse e di veten time që jam e pastër, si drita e diellit, mirëpo ka ditë që më kanë vënë poshtë ca emocione të forta…
    Lora qeshi për ta sjellë shoqen në humor dhe, duke i shtrënguar dorën mbi tryezë, i tha me një aksent të ndjeshëm të gjermanishtes në fjalët e saj:
    – Motra ime e mirë, ti duhet të jesh veçse e gëzuar që drama e jetës tënde arriti në një finale kaq pozitive. Këtë shqetësim të kotë, nuk e kanë as ato që e kanë dredhur me disa djem ose janë fejuar disa herë, jo ti që je krejt ballëhapur para njeriut të zemrës tënde. Por edhe duhet të dish, se më këto që më the mua, tregove se ka mbetur pak prapa kohës. Megjithatë nuk të fajësoj, sepse e di presionin e madh familjar që të ka burgosur shpirtin edhe ty bashkë me të fejuarin tënd… Eh, ne femrat, nuk na ka dënuar zoti, siç thonë, po vetë robi, që të vuajmë edhe për cingërimat e trupit tonë… Por bota e zhvilluar nuk pyet për dashuritë e rinore të gruas që zgjedhin, po për virtytet dhe dhuntitë e saj, se dashuria e vërtetë, nuk qëndron mes trupave, po mes shpirtrave, – u mundua ta qetësojë Lora.
    Papritur sytë e Kunës u bënë me të gjallë, ajo u zgjat mbi tryezë dhe e puthi në të dy faqet shoqen e ardhur nga larg.
    – Uh, rrofsh, moj Lora, e të rrofshin të dy fëmijët, për mundësinë që më krijove të zbraz dufin e brendshëm dhe për këto fjalë që më the, të cilat nuk do të m’i kishte thënë as psikologia më mirë. Kisha nevojë për flladin shpirtëror që më dhe sot. Tani sikur e ndjej veten diçka më të lehtësuar…Dhe me këtë rast të them, se je e ftuar në dasmën time këtë vjeshtë, të lutem të me vish patjetër se të pres!
    – Do të vij me shumë kënaqësi! – ia priti Lora e ngazëllyer.
    Pas kësaj Kuna ra pakëz në mendime dhe i shkreptiu ndërmend, se deri tani kishte qenë një pemë pa kokrra, që për shumë vjet lëshoi vetëm degë e gjethe të harlisura, por së fundi kishte ardhur koha të lidhte edhe ajo frutat e gëzimit madhështor, si çdo femër që mezi e pret këtë ngjarje kulmore të jetës. Mirëpo me gjithë kënaqësinë që sillte ky ndryshim i madh në jetën e saj, e ardhmja po sillte për të edhe ngarkesa shpirtërore të reja. 
    26
    Nga Vasil TABAKU
    TË IKËSH NGA ATDHEU…
    Të ikësh…
    Ku të ikësh
    Me një qiell dhimbje
    Mbi shpinën e krrusur,
    Me një brezë rrugësh
    Të thurrur
    Rreth mesit
    Dhe një trendafil
    Të vyshkur
    Në cep të syve
    Ku lotët
    Ujitin kopështin e shpresës
    Të ikësh
    Për ku të ikësh
    Mali im I vendlindjes
    Krrusur
    Nën peshën e varfërisë
    Me dhimbjen
    Dhëmbshtërnguar
    Dhe urinë e fëmijëve
    Të mbëtur peng
    Në duart e ashpëra
    Plot plasaritje
    Nga mungesa e punës…
    Të ikësh
    Po ku të ikësh
    Kënga ime
    E shëndruar
    Në vajtim të heshtur…
    Pas kam lënë shtëpinë
    Me ëndërra të thara
    Si degë pemësh të prera
    Kam lënë varret
    Dhe dashurinë time të parë
    Puthjen e pafajshme
    Dridhjet e supeve
    Dhe denesën e trishtë
    Ku heshtja
    Ndërton një cerdhe
    Për zogjtë jetim..
    Eh
    Të iki
    Po ku të iki
    Rruga ime e fëminisë
    Ku flejnë ecjet e mia
    dhe vrapimet
    hapat e mi prej gjethesh
    dhe plagët e trendafilta
    nga gurët e kalldrëmit…
    Të iki
    Po ku të iki
    Shqopëria ime
    Zonjë e madhe
    Dhe fisnike…
    Shqipëria ime e braktisur
    Shqipëria imë e plagosur
    Shqipëria ime e grabitur
    Shqipëria ime e zhgënjyer
    Shqipëria ime e bukur
    Me vrraga lotësh
    Nëpër sytë e plasaritur
    Nga pritja e gjatë
    Shqipëria ime e mrekullueshme
    Tradhëtuar mizorisht 
    nga politikanët…
    Të iki
    O Zot
    Po ku të shkoj
    Me këtë peshë dhimbjeje
    dhe brengash pafund
    Ku të ndalem
    Në cilin shteg
    Në cilën portë
    Në cilën streh…
    Ah Shqipëria ime
    Po iki
    Me njërën dorë
    Tek gjoksi yt amësor
    Dhe dorën tjetër
    Tek dhimbja jote e pafund…
    Po iki
    Shqipëria ime Shqipëri
    Ti krenaria ime
    Malli im I pashuar
    Magjia e ëndërrës
    Dhe mrekullia e shpresës…
    Ah, po iki Shqipëria ime
    Më fal
    Për këtë ikje
    Por nuk ka rrugë tjetër
    Ka vetëm ikje…
    Me fal Shqipëria ime
    Dashuria dheë malli im
    Shpresa dhe drita ime
    Më fal Shqipëri…
    Tiranë 24 prill 2015
    27
    Kujtim Agalliu
    SPIUNI I VONUAR
    Tregim
    Tek e shihja Nexhon të fshinte herë pas here hundët, që i kullonin si lastari i prerë i hardhisë në prill, m’u neverit, saqë edhe kafenë nuk po e gjerbja dot. Por, pavarësisht nga kjo, ai dinte të tregonte bukur dhe, nga ato që më tha, krejt papritur unë e harrova hundën e tij: – Atë javë nuk vura gjumë në sy. Edhe oreksi më kishte ikur. Isha ligështuar e dobësuar si asnjëherë tjetër. Madje, edhe ime shoqe më shihte me përvuajtje dhe nuk guxonte të më pyeste për hallin që më brente përbrenda. Por edhe unë nuk mund t’i hapesha. Kjo ishte mjaft e rrezikshme. Kushedi se si merrnin punët pastaj, nëse asaj i llapte gjuha dhe merrnin vesh komshinjtë. Por nga ana tjetër, sikur të mund t’ia hapja barkun dhe të zbrazesha, mbase do të isha më i qetë, sepse brengën time do ta ndaja përgjysmë me të. Jo, jo, këtë nuk mund ta bëja në asnjë mënyrë! Shumë të tjerë para meje kishin rënë viktimë e sinqeritetit të tyre. Po nga njerëzit e tyre të afërt e kishin pësuar. Kaq gjë e dija. Por edhe inat më vinte me veten time. Si kisha rënë në këtë grackë? Kush më detyronte të fusja shpirtin në ngasje dhe të bëja një veprim që nuk përshtatej me nderin dhe karakterin tim? Po a isha i detyruar të kryeja një veprim që nuk ma lejonte ndërgjegjja? Po fundi i kësaj gjëje kush do të ishte? Po sikur fjala e Nexhos të ishte një shaka, për të më vënë në lojë, dhe unë të bëhesha qesharak përpara njerëzve të mi dhe shoqërisë? Që nga dita që e piva atë farmak kafeje me Nexhmedinin, pyetje të tilla më gudulisnin trurin dhe, siç thashë, gjumi, oreksi dhe shëndeti im kishin marrë tatëpjetën. “Epo, më pati thënë Nexhoja, rrugë tjetër nuk ke, or mik. Po nuk e drodhe, edhe fëmijët e tu pa shkollë e zanat do të mbeten si puna jote. Ke miq të fortë, me bole, si i thonë? Jo. Atëherë bëhu spiun dhe shpëtoji fëmijët, mos i lërë argat tërë jetën.” Kur tha fjalën “spiun”, unë luajta nga vendi, sikur të më kishin gudulisur mizat e dheut nën vete. “Po tallet me mua, ky njeri”, thashë me vete, apo ka roitur nga mendtë!” Por Nexhoja vazhdonte e gjerbte kafenë ngeshëm dhe hiç nuk e bënte qejfin qeder. E pashë në sy se mos zbuloja ndonjë marifet të tij, por ai bënte shurdh-memecin dhe ktheu kokën në anën tjetër. Atë çast m’u dha ta pyesja: “Ore, ç’ishte ajo fjalë që më the? Po tallë bythën me mua ti, apo si e ke hallin? Sa kohë ke që më njeh, jemi rritur bashkë, jam unë për atë punë?” “Bëji si të duash, ore mik, ma ktheu, fëmijët e tu mbeten pa shkollë e zanat. Unë i rrita dhe rregullova të mitë. Nuk po tallem, vetëm spiunllëku ha bukë sot! Bëhu pjesë me larot e pushtetit dhe ke për të parë se si do të shkojnë punët, fjollë.” E kishte me tërë mend finoku i dreqit! Por ajo që më këshillonte ai nuk ishte rrobë për shtatin tim. Ishin tjetër kallëp ata që merreshin me të tilla punë dhe bënin prokopi. Unë isha njeri i ndershëm, fukara, në hallin tim. Më mirë bukë e kripë dhe i pa përlyer se sa të vija erë një kilometër larg nga ndyrësia e spiunllëkut. Po fëmijët? Ah, nuk thonë kotë, fëmija të ha kokën. Tek i shihja që rriteshin e burrëroheshin dita me ditë, më dhimbseshin, tek mendoja se mund të kishin fatin tim. Unë e nisa dhe po e bitisja jetën time si punëtor ferme. Po ata? Njëlloj si unë?Mos e dhëntë zoti! Ata ishin në hapin e parë të jetës dhe duhet të ecnin përpara, të kishin një jetë më të mirë se ajo që u sigurova unë. Po si do t’i shpëtoja, si? Si do t’ua siguroja këtë të ardhme më të mirë? “Kollaj fare, më llokoçiste fjala e Nexhit në kokën time, bëhu spiun dhe shpëto fëmijët!” Po kaq e thjeshtë ishte kjo? Bëhu spiun dhe kaq, çdo gjë kryej si me urdhër të peshkut. Po kë do të spiunoja unë? Kush do të ishte ajo viktimë që do ta gjurmoja dhe ta rrasja në burg, për të shpëtuar fëmijët e mi? Të shpëtoja fëmijët e mi?! Po me fëmijët e tij çdo të bëhej?! Me familjen e tij, me gruan, farefisin çdo të bëhej?! më sëmbonte ndërgjegjja. Oh, Zot! Që nga ai çast që piva atë kafe të mallkuar me viranin Nexhmedin, koka sikur më ishte mbushur me gjethe përrnalle, që më shponin orë e çast. Të bëhesha spiun e të shpëtoja fëmijët nga vuajtja, apo të vazhdoja jetën time të thjeshtë, i zhytur në skamje? Nuk ta rrëfej dot se në ç’gjendje isha ato ditë, or mik. Thashë se më iku truri. Kisha arritur të harxhoja tri paketa “Partizani” nga dhjetë cigare që pija në ditë. Apo s‘ishte dhe një vapë e murrme që të zinte frymën. Ishte apo s’ishte? Mua kështu më dukej. Sikur isha futur në një autoklavë nga ato të ushtrisë, ku ushtarët futnin kapotat për të ngordhur morrat. Nuk më besohej, nëse do të shpëtoja nga ky i nxehtë që po më përvëlonte mendjen dhe trupin. Si u përpëlita një javë rresht me shpirtin tërë llomka të gjakosura nga brerja e ndërgjegjes, i dhashë karar se, tek e fundit, do bëhesha edhe unë spiun! Më duhej të bëja një të keqe, për të më dalë për mirë. Kështu qenka kjo virane jetë; e mira dhe e keqja qenkan motra siameze. Mirë. Ja u bëra spiun, po kë do spiunoja? Për çfarë do ta spiunoja? Për thashetheme kundër partisë e pushtetit, apo për vjedhje e veprime imorale? Kë të zgjidhja nga këto të dyja? E para ishte tepër e rëndë për mua. Kjo e dyta m’u duk më e lehtë. Në fund të fundit do gjurmoja ndonjë keqbërës dhe kaq. Po a do të ma quanin të vlefshëm këtë veprim shokët e partisë dhe pushtetit? Po sikur të më thoshin: “Mirë, ore shok, mirë, edhe këta të këqij janë për pushtetin popullor, por më i keqi është armiku i klasës. Ai që punon nën rrogoz për të përmbysur pushtetin. Ja, këtë, e zbulon dot ti? Kjo na intereson neve.” Dreqi e mori, pse për t’i zbuluar unë, një punëtor ferme, kishin ngelur armiqtë e klasës? Po kush nga këta “armiq” do të ishte viktima ime e parë?..
    Tani që e vendosa me mendje të bëhem spiun vullnetar, po planifikoja për të gjuajtur viktimën time. Edhe kjo nuk qenkësh punë e lehtë. Njerëzit i ruheshin njëri-tjetrit; shoku, shokut, vëllai, vëllait, fqinji, fqinjit, madje edhe burri, gruas. Ishte e vështirë të hyje në botën me halle dhe pakënaqësi të tjetrit. Por edhe me shpërdoruesit e pasurisë së përbashkët, nuk ishte fare e lehtë. Këtu nuk ishte fjala për ndonjë hajdut xhepash, por një nga ata me pushtet që abuzonin me pasurinë e popullit. Ja, ky lloj spiunllëku bënte shumë punë. Po kush isha unë që të bëja zbulime të kësaj natyre? Unë bishtin e kazmës dhe thesin e halleve mbi kurriz kisha. Por ja që më duhet ta bëja, sikur bota të gremisej, sepse më duhej të siguroja të ardhmen e fëmijëve. 
    Pasi piva dhe cigaren e fundit të paketës “Partizani”, dola në ballkonin e hyrjes sime të shkund tavllën e duhanit, që ishte mbushur me kapule, në kovën e mbeturinave. Ora kishte kaluar nga njëmbëdhjeta, por asaj nate gjumin tim e kishin trembur djajtë. Ndaj mbështeta bërrylat mbi parvazin e ballkonit dhe po vështroja yjet, të vetmit që dukeshin të qartë nga çdo gjë përreth, asaj nate të errët. Mendoja të rrija dhe ca deri sa të më rëndoheshin qepallat dhe të mos përpëlitesha kur të shtrihesha në shtrat. Ndërsa rrija e prisja të më merrte gjumi, vëmendjen ma tërhoqi zhurma e një “Zuk-u”, që u shfaq turbull para pallatit përballë. U bëra kureshtar. Shoferi e drejtoi atë afër hyrjes së mesit dhe e ndaloi. Pas tij dolën edhe dy burra të tjerë, që nuk ua përcaktoja dot moshën për shkak të errësirës. Njëri nga ata hapi spondin e prapmë të “Zukut”, ndërsa tjetri pa humbur kohë u ngjit deri në katin e tretë dhe trokiti në njërën derë. Ajo u hap shpejt, siç duket ishin në pritje të kësaj trokitje. Një burë shtatlartë doli në prag dhe diçka foli. Ishin larg dhe nuk munda t’i dëgjoja se çfarë thoshin. Po mundohesha të kujtohesha se kush rrinte në atë hyrje. Si nuk e kisha vënë re më parë, edhe pse kisha kaq vjet që jetoja ballë përballë me të? Pasi zbriti poshtë shkallëve, burri tjetër shkoi prapa makinës dhe filloi të shkarkojë mallin bashkë me shokun që po priste aty. I zoti i shtëpisë i dha dorën shoferit dhe shkoi edhe ai prapa makinës të shoh mallin nga kërshëria. I pashë. Ishin mobile kuzhine dhe një komplet dhome nga ato të kombinatit të drurit. Ishte e vështirë të siguroje në atë kohë të tilla gjëra, përveçse me autorizim, ndaj mua më habiti fakti që, pse këto mobile të transportoheshin natën? Pse në fshehtësi? Kjo binte erë vjedhjeje, ose dallavereje. Një nga të dyja. Nuk kisha pikë dyshimi. Më kishte ardhur zogu në dorë. Por tani po vrisja mendjen se kujt po ia çonin. Si nuk më kujtohej ky njeri? Nga halli më nxori pa dashje shoferi që, pasi mbaruan ngjitjen e mobileve punëtorët, foli: “Kështu, Spiro, takohemi nesër në ndërmarrje dhe e zgjidhim këtë punë”. Nuk e kuptova se çfarë pune kishin për të zgjidhur, por emri “Koço” më solli ndërmend personin që mori mobilet. Paskësh qenë Spiroja, normisti i Parkut të Mallrave. Tani çdo gjë u bë e qartë. Të nesërmen do ta spiunoja në degën e Punëve të Brendshme dhe kështu hallet e mia do të merrnin fund. Emri im do të shkruhej në listën e spiunëve vullnetarë që ishin syri dhe veshi i pushtetit popullor dhe…dhe fëmijëve të mi do t’u hapej rruga drejt së ardhmes. Të nesërmen, pa zbardhur dita, aty nga ora pesë pa një çerek u ngrita nga gjumi. U lava dhe u vesha shpejt e shpejt dhe dola pa i dhënë përgjigje pyetjes së gruas, se ku po shkoja kaq herët. Fiks në orën pesë u gjenda para zyrës së policit të rojës. Trokita me nxitin dhe pa pritur të më ftonte brenda u futa. Ai ngriti kokën dhe fërkoi sytë e përgjumur. “Çfarë kishe, shok!? Pse më shqetëson kaq herët?” Prisja që ai të hapte fletoren që mbante përpara mbi tavolinë dhe të merrte lapsin për të shkruar deponimin tim, para se të flisja, por ai foli në mënyrë urdhëruese dhe si i bezdisur. “Fol, more shok, për çfarë ke ardhur?!”. Nisa t’i tregoja fill e për pe atë që kisha parë një natë më parë, por ai sapo përmenda emrin për të cilin bëhej fjalë, më tha prerë: “E di ç’ke ti? Pa mbathja tani dhe më lërë të qetë! Këtë denoncim e kanë bërë që në orën katër e gjysmë, njerëz më të zot se ty. Je i vonuar, ore shok, e kupton? Hajde, ik se nuk ta kam ngenë!” 
    28
    FETI ZENELI
    Horoskopi im
    Në pyll unë jam lisi,
    Por gjethet s’më bien kur vjen vjeshta,
    Se jam bir i atij fisi,
    Që fletët i zverdh veç nëpër rreshta.
    Përpara kam lajthinë,
    Pa shumë pranvera dashurie,
    Shelgjet nga pas më rrinë,
    Simbol i përhershëm nostalgjie.
    Në det, peshku jam unë,
    Por s’bie lehtë në grep apo rrjetë.
    Jam si planeti Neptun,
    Mes Uranit dhe Marsit kërkoj jetë.
    Unë jam uji,
    Prej ujit gjithë jeta ka buruar,
    Përpara më shtyn ajri,
    Drejt zjarrit që vjen duke u shtuar…
    Keqardhje
    Ëndrrat që s’i pashë prej vitesh rrinë zgjuar,
    Pa vënë gjumë në sy u zbardhën dhe kujtimet, 
    Të fshehtat kanë mbetur si sytë e verbuar,
    Në pëllëmbën e ballit gishtrojnë shqetësimet.
    Fjalët që s’i thashë dot janë mykur nga lotët,
    Dhe prushi i dëshirave qenka kthyer në hi,
    Lutjeve të dikurshme u kanë rënë flokët,
    E shkuara mbledh këmbët strukur në gji.
    Pas pak dielli i muzgut në sy do më ngecë,
    Kur sytë s’do kenë shumë nevojë për dritë,
    Se e ardhmja symbyllur ka filluar të ecë,
    Të mos shoh errësirën që i ka zënë një pritë….
    Përroi
    Në kujtesën time të fëmijërisë,
    Një përrua rjedh pa bujë,
    Po të mos qe burimi i lajthisë,
    Dhe bretkosat do të ngordhnin për ujë.
    Por ujë të kulluar asnjëherë, 
    Ai s’dërgoi në lumë e në det,
    Prej gjurmëve turbullohej në verë
    Dhe në stinët e tjera nga rrëketë.
    Mirë që s’e njoha Xhojsin më herët,
    “Përroi i ndërgjegjes” do ta quaja,
    Dhe pastaj, ashtu si gjithë të tjerët,
    Qëndrim klasor për të do të mbaja!?…
    I përndjekuri i dashurisë*
    I përndjekuri i parë i dashurisë,
    Veçse Dritëro Agolli mund të jetë, 
    Ai mbetet dashnor i thekur i poezisë,
    Dhe tani që ka kaluar mbi tetëdhjetë. 
    “Shkuan vitet me vrap si të çmendur”, por ai 
    Mbetet “romantiku i përjetshëm në xhame”
    Për ca “këmbka të bukura” nëpër poezi,
    Tek vërshëllen: “Ti çele herët, moj bajame!”
    Vargjet e tij janë si “hergjeleza hazat”, 
    Që dhe më plaku i sheh e gjuhën e kafshon,
    Ndonëse plakut s’i shkon aq shumë për shtat,
    “Plantacion” i trupit të tyre i shijon.
    “Një grua me nishan” dhe një “Yll-Afërditë”,
    Fqinja që “gjerdan të kaltër var në kraharor”,
    Dashurinë e gjejnë veç tek poezitë,
    Me pagjumësi dënohet poeti i gjorë.
    Dhe kur vargjet ua fut atyre nën derë,
    Shkon të falënderojë gruan që s’e ka lënë,
    “T’i hyj lakuriq dëshpërimit të thellë”,
    Duke “shkruar e fshirë mbi livadh” një Hënë…
    ____________________________________________
    *Fjalët në thonjëza janë përdorur prej poetit
    tonë të shquar në poezitë e librit të tij
    “I përndjekuri i dashurisë”
    Rrënjë
    Shoh një pemë 
    krahëthyer nga era,
    Por që nuk e vuan aspak 
    këtë shëmti.
    Ndoshta së shpejti 
    do bëhet me krahë të tjerë,
    Mjafton që rrënjët i japin siguri. 
    Qetë e zesë…
    Baladë
    Në legjenda dhe balada,
    Si tek Kënga e Qabesë,
    Qetë e lidhur tek parmenda
    E kanë ngjyrën veç të zezë,
    Veç të zinj janë si dhembja
    Dhembja e nënés-ë së shkretë,
    Sikur lërojnë mbi zemra
    Ecin dhe rënkojnë qetë.
    Qetë e zinj që janë në shitje
    Për të mbajtur frymën gjallë,
    Njëmijë vjet të larë me iso
    Asnjë këngë si bën të bardhë…
    Qetë e kuqërremtë për dasma
    Mbjellin, shijnë, bulërasin,
    Mbi të zestë korbat në tufa
    Vdekje edhe kob këlthasin…
    Në legjenda dhe balada,
    Qetë e zinj me parmendë,
    Shtyrë nga isua nëpër shekuj
    Tërheqin zgjedhën e rëndë….
    Ishte një kohë
    Sa shumë letra të kam nisur dikur,
    Shkruar mbi copëza gjumi të prerë, 
    Qiriun e hënës kisha abazhur,
    Ndonëse pak natë kish atëherë.
    Me zogjtë t’i kam nisur anekënd,
    Brenda zarfave të shpirtit, palosur,
    Pastaj prisja të sillnin portretin tënd,
    Qoftë dhe në një letër të zhubrosur.
    Por erdhi një çast, pritja ngriu si gur,
    Zogjtë, ndoshta, ngordhën duke të kërkuar,
    Me gurët e pritjes s’ngrita asnjë mur,
    Gdhenda veç portrete, prej vitesh munguar.
    Ishte një kohë kur fallin e gjetjes,
    Zogjve nuk ua mësonte asnjeri,
    Por unë s’kërkoja dot jashtë vetes,
    Në planete ku ende s’ka dashuri.
    Në Butrint*
    Atje tej në jugperëndim të Kaonisë,
    Klithin shtojzovallet e legjendës me oi,
    Çdo vit bari i pranverës i lutet bagëtisë,
    Të ndalojnë kullotën për një minutë zi.
    Një minutë zi për lopën e shenjtë të flijimit,
    Që trojanit Helen nga duart i shpëtoi,
    Dhe me thikën në qafë çau detin përmes,
    Në Buthrotos qytetin e ri të shënojë….
    Aty ku dha shpirt, një Trojë të re ngritën,
    Me gurë pellazgjikë, me kujtime dhe me kujë,
    Në Butrint i mblodhën perënditë e gjakosura,
    Që plagët homerike t’i zbusnin me ujë…
    Tre mijë vjet me radhë ushtritë e gjithë botës,
    Aty u përleshën, ndanë humbje, fitore,
    Pa ditur t’ia dinë për lopën e shenjtë,
    Për perënditë e gjora të kthyera në shtatore.
    Tre mijë vjet me radhë çdo pranverë në Butrint,
    Kopetë në kullotë e mbajnë një minutë zi,
    Si të dëshmonin që tokë e Shqipërisë,
    Është mbushur e tëra plot shenjtëri.
    Këtu nëpër gurë, perënditë e botës,
    U mblodhën të gjitha një ditë dhe ngrinë,
    Dhe presin në mure të zgjidhet misteri,
    Përse si vendprehje zgjodhën Shqipërinë.
    _______________________________________
    * Sipas një gojëdhëne të lashtë për 
    krijimin e Buthrotos, Butrintit të sotshëm.
    Nata dhe syri që nuk fle
    Dielli rrëshqiti symbyllur prej gjumit,
    Në argjilin e muzgut u zhyt ngadalë,
    Ndërsa hijet që pinin ujë buzë lumit,
    Si trumcak’ të trembur fluturuan në mal.
    U fshinë lumenjtë, malet u rrafshuan,
    Humbën pyjet dhe vështrimet u tretën,
    Me vrap dolën yjet, por poshtë s’u afruan,
    Mbi krahët e hënës të hutuar mbetën.
    Por lepurin e ankthit askund s’e panë,
    Ndonëse nata përpiu çdo gjë mbi dhe,
    Llambat e rrugëve të ndizen s’vonuan,
    T’i bënin pak dritë syrit që nuk fle…
    Kur do të pyes
    Për fatin tim nuk kam si të pyes,
    Se Zoti është larg dhe s’më dëgjon,
    Kjo pyetje pa përgjigje do të mbesë
    Dhe sikur Zotin ta kisha gjiton.
    Të dua vendlindjen, s’kam pse pyes
    Askënd tjetër përveç fëmijërisë,
    Po gabova do të kërkoj ndjesë,
    Veç po ia bëra borxh Perëndisë.
    Si të mbroj rrënjët, do pyes pemën,
    Për ngjyrat e shpirtit, ylberin do pyes,
    Se si të dua, do pyes nënën,
    Ndërsa babanë: Si duhet të vdes?…
    Tepelena
    Emrin tënd me gërma Troje,
    Ta skalitën, Tepelenë,
    Nga tetë shkronja që t’i doje,
    Pesë i kish emri “Helenë”.
    Nga Parisi veç një shkronjë,
    Dhe një “e” nga fjala erë,
    Aty era, kryezonjë,
    Si në dimër, si në verë.
    Dhe kjo nuk është lajthitje,
    Fate Troje të kanë ndjekur,
    Nëpër shekuj, rënie, ngjitje,
    Ty si Trojën të kanë djegur.
    Qenë inatet dhe zilitë,
    Që të ndoqën pas, si shtriga,
    Ndiznin zjarre, ngrinin pritë,
    Nëpër ëndrra të liga.
    Ngaqë je e dlirë, epire,
    Prush lirie nëpër erë,
    Vjosë e trimërisë ilire, 
    Pas flamurit, derë më derë.
    Nuk t’i numëron dot trimat
    Nga Aliu tek Selami,
    Tremben në qiell vetëtimat,
    Kur vrapojnë tek istikami…
    Asnjë nga malet e tua,
    Nuk qe fron i perëndive,
    Sepse perënditë s’ua zënë
    Vendin e tyre fëmijëve.
    Mollë e artë e Kaonisë,
    Midis maleve mbi lumë,
    Meket gojë e bukurisë,
    Kur ta sheh Vjosën mbi gjunjë.
    Kush për ty qe Afroditë,
    Moj e bukur Tepelenë?!
    Se Parisi jam unë vetë,
    Ti – mbretëresha Helenë.
    29
    Flamur Luta 
    Mbijetesës sime
    Pas fijes së kashtës
    Së të parit pak hare në shpirt,
    Mbi të tuat ujëra plot dallgë. 
    Pa gjetur në vetvete
    Kurrë qetësi…
    Bisedë me vetveten
    Në çastin që me vullnet të printuar
    Ndër faqe ditësh, 
    Me një kthjelltësi vështrimi,
    Shfaqesh para bashkëfshatarëve të tu, 
    Si një kryefjalë 
    E çdo shëmbëllimi….
    Herë pas here 
    Para spektatorëve imagjinarë, 
    Ke për t’i rënë tërë gaz
    Violinës së harmonisë
    Së trupit me shpirtin tënd, 
    Me një mjeshtri prej Paganini….
    Kur mirësia në çdo tingull, 
    Pas proceseve të ndërlikuara shpirtërore,
    Del i pastër si floriri. 
    Delikatesë 
    Tëmthi
    I grumbullimit të ngjarjeve makabre, 
    Me një dhimbje të pamat…
    Ç’më lëshuaka
    Pikë-pikë pa pushim,
    Aq shumë helm
    Në shpirtin tim delikat…
    Po më kërkuaka 
    Të më dërgojë
    Në tjetrën botë…
    Si ambasador fuqiplotë. 
    Kujtesë 
    Te lagështia e dëshirës jetike
    Të peshqve të shkretë…
    Për fat të keq
    Sot njerëzimi ngritka 
    Thatësirën e së ardhmes së vet. 
    Elementit poetik brenda meje 
    I gjendur përballë gjërave më elementare,
    Mbi sofrën e rrumbullakët si vetë globi,
    Apo pranë çapit
    Me plot çrregullime të ritmit…
    Më luajtke aq rol parësor,
    Në stabilitetin e paqes 
    Midis botës së jashtme dhe shpirtit…
    Sa kur kthehem i lodhur nga puna,
    Në karrigen kryemistrore të famës sate,
    E shtrirë në kohë 
    Dhe në hapësirën pakufi… 
    Më ulet të çlodhet 
    Pjesa e bujkut te mua,
    Me plot dinjitet e krenari. 
    30
    Lirim Deda 
    Për librin “Stinë rinie” të poetit Basir Bushkashi
    Më ra në dorë vëllimi poetik “Stinë rinie” dhe më gëzoi fakti që autori vijon të krijojë i frymëzuar si në djalërinë e tij të hershme. Leximi i tij më lumturoi dhe vetiu më doli nga shpirti ngazëllimi: Të lumtë, Basir!…Dhe ja, kanë kaluar më shumë se 20 vjet e Basiri na ka dhuruar 9 vepra, poetike. Është një krijimtari e begatë, e cila edhe pse me libra me tituj të ndryshëm, dëshmon, pa deklarata prozaike, dashurinë për jetën, për njeriun që e lulëzon atë, për natyrën dhe me këtë himnizim ai e fton lexuesin të kridhet në mendime, a thua se deri tani s’i ka patur sytë në ballë e as zemrën në kraharor, për të parë e ndjerë bukuritë e përditshëmirsë. Basir Bushkashi, si pakkush tjetër, duke i kthyer krahët politikës e politikanëve, vetvetiu përjashton nga vargjet, ftohtësinë e hipokrizinë, që përbëjnë llumin e baltovinën për artin e vërtetë. Dhe njeriut sakaq, i lind pyetja: Me çfarë e mbush poeti Basir Bushkashi këtë “boshësi” në librat e tij? Lexuesi e gjen përgjigjen tek poezitë e tij: Me njeriun e mirë, ëndërrimtarë e shpirtbardhë, që lufton ta ndryshojë botën e natyrën, në shërbim të jetës, të gjelbërimit, në luftë me çdo ligësi, babëzi e poshtërsi. Këtu e ka burimin edhe vetë përjetësia e rinisë së poetit, një përjetësi që mbartet dhe shfaqet nëpërmjet geneve të tij prej mallunxari :
    “…veç punës së ndershme i ngre melodi/ Lajka s’di të thurë/ aq më pak intriga/ Veç të ngrejë një mur nga të mos hyjë e liga/ Nëpër kohëra toruan s’e humb/ Betejave të jetës u shkon gjer në fund!”
    …Dhe aq i vetëdijshëm është Basir Bushkashi, që ia ka kthyer shpinën një herë e përgjithmonë politikës, sa edhe si fjalë, në tërë librin, e përmend vetëm një herë në një poezi. Pikërisht në 
    Ndjehem me fat: Sorra s’mi hëngri trutë/ Që të bëhesha politikani/ i egër a i butë/ E mbi popullin e mjerë/ Pa turp me përmjerrë!.. Tematika e lirikave të Basirit përfshin malin dhe fushën, qiellin dhe detin, diellin dhe hënën, vesën dhe trandafilin, ëndrrrën dhe magjinë, buzën dhe puthjen, syrin dhe vetullën, valën dhe fjalën, brengën dhe këngën, mallin dhe hallin, verën dhe gazin, kupën dhe çupën, dritën dhe shpresën, të vërtetën dhe jetën, heqjen dhe vdekjen!.. Libri më i ri i Basirit “Stinë rinie” është në hullinë e gjithë veprës poetike të autorit, që me siguri do të mirëpritet nga lexuesi. Por unë mendoj se, përmbledhje të tilla poetike, duhet të tërheqin vëmendjen edhe të studiuesve dhe të mësuesve të letërsisë në shkollat tona, për t’u mëkuar talenteve të ardhshëm, krahas krijuesve tanë të Rilindjes, edhe këto përvoja letrare, që ruajnë e transmetojnë frymën dhe traditat tona kombëtare.
    31
    Një libër që tjetërson faktet historike
    Ferit FIXHA
    Kisha pritur me kohë qe të merrja në dorë një libër me dokumente dhe fakte historike për Librazhdin, siç pretendonte që në okelio, pas titullit, autori Shaban Gjura… Shpresoja që në parashtrimin dhe argumentimin e të vërtetave historike, së pari të mos kishte ndikime politike dhe konjuktura e interesa të ditës, dhe së dyti e më kryesorja që pikat mbi “i” për traitimin serioz të rrjedhës historike, t’i vinte fakti historik dhe dokumenti arkivor. Duhet thënë se libri sjell një kontribut në rishkrimin e historisë së Librazhdit, por duke qenë dashamirës dhe duke dashur që të vërtetat historike të spalosen pa syze paragjukimi, doja të ndalesa në disa momente të këtij libri. 
    Për të qenë i sinqertë, e themi që në fillim, një vlerë të padiskutueshme të librit, përbën trajtimi në të njëjtin rrafsh e në të njëjtën periudhë historike i zhvillimit të forcave nacionalçlirimtare dhe atyre nacionaliste, pa mbajtur krahun e asnjërës palë. Por, kush ka durimin të lexojë këtë libër, do të bindet se në faqet e tji ka shume ekuivokë dhe dublime që cënojnë shpalimin e një studimi historik të mirëfiltë, sic pretendohet. Ka momente që jo vetëm që nuk janë paraqitur me vërtetësi historike të dhënat dokumentare arkivore, por kemi të bëjmë thjeshtë me një shkurtimore (konspekt) të pasaktë të dokumentave të njohura e të pamohueshme të historiografisë shqiptare…
    Që në hyrjen e librit, autori, me njësoj mendjelehtësje të pajustifikueshme, gati klithëse, shkruan: “Pas ndryshimeve të mëdha historike, shumë probleme të Luftës Antifashiste duhen studiuar në këndvështrim të ri historik. Për këtë arsye, por edhe të mungesës së punimeve të mirëfillta historike shkencore për zonën tonë, po paraqes para lexuesit një punim historik të gjërë në hapsirë e kohë: “Librazhdi në vitet e Luftës Antifashiste 1939-1945”. Është kurajë e madhe, tej caqeve të një autori që nuk ka ndonjë kontribut të njohur në fushën e historisë, të marrë përsipër të verë piketat se si duhet të shihet e të shkruhet historia, gjë që as historianët me tituj e kontribute shkencore nuk guxojnë ta bëjnë. Por askujt nuk i qihet e drejta të përpiqet të ndriçojë aq sa mundet dhe me aq sa di ato pjesë të erreta e të paqarta, por jo me fantazi kafenesh, por me referenca dhe dokumenta arkivore, që në shumë parashtrime i mungojnë ketij libri. Mjafton t’i kujtoj zotit Gjura se para tij, me vërtetësi shkencore, bazuar në burime gojore, shkresore dhe arkivore, kanë shkruar shumë autor të njohur, si: Avni Alcani në librin e tij “Librazhdi, histori e shkurtër”, Kujtim Boriçi tek “Ata erdhën nga Stëbleva”, Aristotel Koka e Ilirian Gjipali, me kontribute në artikuj e studime shkencore në revista të ndryshme etj. Në librin e zotit Gjura shkruhet: “Studimet arkeologjike të filluara në vitet 1970-1980,….. kanë vërtetuar jetën ilire në këtë trevë që në epokën e bronxit”. Por mjafton t’iu referohesh pararendeshve qe janë marrë me këto hulumtime dhe janë të bazuar kryekëput në dokumenta autentike, si bie fjala librit “Librazhdi, histori e shkurtër” dhe do të mësoni se në trevat e Librazhdit, “gjurmët më të hershme të banimit janë ato të periudhës së Gurit të Vjetër (Paleoliti), që janë zbuluar në “Rafjet e Spatharit”. Në librin e tij, z. Gjura, shkruan: “Kryengritjet e vitit 1433-1436, nën drejtimin e Gjergj Arianitit…..”; Lexoni ju lutem në faqen 38 të librit të A Alcanit “ Librazhdi, histori e shkurtër ” dhe do të mësoni se fitorja e parë e Gjergj Arianitit qe ajo e betejës së vitit 1432 ( vini re; 1432) në fshatin Burshek të Elbasanit.
    …Për më tepër aj anashkalon pa pikë përgjegjesje pjesëmarrjen e mbi 300 luftëtarëve vullnetarë librazhdas me në krye Demir Lekën nga Shmili në luftën e Shkodrës më 1913, ku dhanë jetën ndër të tjerë; Hasan Efendi Terziu nga Miraka, Fetah Bardhi nga Letmi, Merko Haxhiu nga Qukësi, etj. Padituri apo qëndrim i përllogaritur për hir të konjukturave të përditshmërisë sonë të sëmurë nga egot e klaneve dhe fiseve, për të mos thënë dashakeqës?! Zoti Gjura shkruan se “….drejtuesit e Ballit takohen me përfaqësuesit e PK më 16 Prill 1943, në fshatin Sopot, në shtëpinë e patriotit Hysen Blloshmi, ku marrin pjesë; Tuk Jakova, Tomorr Sinani, Lutfi Leka, Pilo Peristeri dhe nga forcat nacionaliste të BK merrte pjesë Haki Blloshmi, Nezir Muzhaqi, Hasan Bej Velçani”. Së pari, ky takim u mbajt jo më 16 por më 18 Prill 1943, dhe së dyti, ju s’keni përmendur pjesmarrësit e tjerë; Kadri Hoxha e Shahin Zharri nga PKSH dhe Bajram Trebinja nga BK, ( shih A.Alcani “Librazhdi, histori e shkurtër”, faqe 87). Do të dëshiroja si çdo shqiptar, që në këtë libër të konsultohesha me fakte dokumentare arkivore, siç titulloni edhe librin, por për fat të keq, shoh se ka mjaft pasaktësi. Në evidentimin e figurave historike të trevës së Librazhdit siç është ajo e Sami Bahollit, vihet reh një tis fantastik, mesa duket i ardhur nga burime që nuk kanë të bëjnë me fakte e dokumente historike dhe që autori ngaqë ka dëshirë t’i besojë vetë, na i shet për të vërteta të kulluara dhe ne lexuesve. Ja një pasazh, që ilustron çfarë thamë më sipër: “Nga fillimi i vitit 1943, Sami Baholli duke lëvizur nga Shmili në Kuturman në konakun e Tafil Gjurës, takohet me Isak Allën e Hazis Biçakun. “Hazis Biçaku, tregon Feta Gjura për këtë takim, është treguar jo vetëm i vendosur, por edhe shumë i rreptë. Ai i drejtohet Sami Bahollit, “Të mos jeshë mik i agait, sonte të fus një plumb kokës”. Kjo “Përrallë me Nastradin”, që shitet për vërtetësi historike, nuk është marrë nga ndonjë dokumentacion arkivor, por nga “arkivi” i pas darkave të autorit, ndoshta nën efektet e pijeve magjike e çudibërëse. Në librin tuaj z. Shaban ka disa pasaktësi datash, emrash e subjektesh. Kështu, ju shkruani: “Kadri Hoxha ka lindur në qytetin e Elbasanit”, kur në të vërtetë, edhe sipas librit të cituar të A.Alcamit, ka lindur në Orenjë. Ju shkruani që sekretari i këshillit antifashist për fshatin Manastirec u zgjodh Kadri Allko dhe për të njëjtin person thoni se u zgjodh sekretar i këshillit antifashist në fshatin Stranik; në fshatin Zdrajsh thoni se u zgjodh i tillë Selman Sinani, në vend që të thoni Selim Sinani. Për dëshmorët Shaqir Ali Xherri dhe Gani Ibrahim Hoxha, shkruani se kanë qenë efektivë të Brigadës së III (faqe 180), kur, në fakt, kanë qenë efektivë të Brigadës së IV Sulmuese. Ju shkruani se dhanë jetën 44 partizanë të shpallur dëshmorë, ndërsa listoni 45 dëshmorë librazhdas. Në listën e partizanëve të Luftës Nacionalçlirimtare të fshatit Zdrajsh Katund, për të cilin thoni se e keni nxjerrë nga arkivat, ju përmendni vetëm 13 partizanë, kur e vërteta historike është se kanë marrë pjesë 26 partizanë. Me një të fshirë të lapsit tuaj lini jashtë liste; Abaz Fixha, Nazmi Leka, Ismail Allushi, Hasan Byci, Idriz Allushi,Mexhit Qoshi, Hazis Haskurti, Mahmut Leka, Nazmi Kotreli, Mexhit Kaca, Ymer Xherri, Qerim Hoxha, Jonuz Xherri. Ju pyes; I keni parë arkivat me ngut, apo me syze të errëta? Në këtë listë tuajën, në vënd të Qerim Almeta, ju keni shkruar Qazim Almeta. Që të bindeni për emrat e 13 partizanëve që keni “ harruar ”, mjafton t’ju sugjeroj;
    Lexoni historikun e fshatit Zdrajsh, shkruar nga poeti martir Genc Leka që më 1964, marrë nga dosja e tij gjyqësore, fotokopjen e së cilës ma ka vënë në dispozicion Z. Bedri Blloshmi.
    Lexoni gazetën “Kushtrim brezash”, datë 21.01.2000, në faqen 8 ku shkruhet; “ Abaz Ali Fixha……u rreshtua në Brigadën e IV S. Kudo tregoi guxim e trimëri dhe u caktua si komandant skuadre, deri në çlirimin e vëndit”. Mund t’ju ve në dispozicion dëshminë e tij të veteranit të Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare, me Nr. Rregjistri 372, datë 15.04.1985. 
    32
    POSTULATE
    Nga AGIM JAZAJ
    * Më quajnë të krisur,
    Më çmojnë i marrë,
    Thonë i lanetisur,
    Flasin, s’ka të sharë!
    * Varet kush të shan,
    Vlerëso kush të mburr,
    Në gojë kush të mbanë,
    Çmo kush të quan burrë!
    * Në këtë botë të ashpër,
    Të mbyt LUKUNIA,
    Shumë vdesin të VARFËR,
    Pak nga Varfëria!
    * Faqet e librit,
    Nuk numërohen,
    Rreshtat e tij,
    Me flori peshohen!
    * Kur je me pushtet,
    Tregohu sojli,
    S’do mbetesh përpjetë,
    Të mbetesh njeri!
    * Kur je pasuruar,
    Shpalosu human,
    Të gjithë janë larguar,
    Duar thatë matanë!
    * Kur i edepëzi,
    Hypën në pushtet,
    Mjerë ai vend,
    Gremina e pret!…
    * Kur i ligu,
    Në jetë pasurohet,
    Mjerë ai popull,
    Nis të rrënohet!
    * Kur një i ditur,
    Bëhet dhe i pasur
    Vendin bën të ndritur,
    Mbarë ka për të vajtur!
    *Të jesh i ditur,
    Eshtë dhe mëkat,
    Në shtetin e ngritur,
    Me Hajdut -Xhelat!
    * Më mirë i varfër,
    Mos u bëj i lig,
    Ngjyej hi në vatër,
    Bëj gjumin pa frikë! 
    * Mos bë bëj mëkat,
    Të flesh i qetë,
    Mos ngri pallat,
    Ku s’të përketë!
    * Në ballin e luftës,
    Vdekjen le të gjej,
    Në paratë e pista,
    Një kacidhe s’vlej!
    * Besa e prerë,
    Si nder’i grisur,
    Guri s’ka të kthyer,
    Nga është rrokullisur! 
    * Mendja e shtrembër,
    Nuk drejtohet kurrë,
    Ta rrahësh në kudhër,
    Ta djegësh në furrë!
    * Thonë se huqi,
    Nuk vdes në jetë,
    Kur pushon shpirti,
    Ai bën përpjetë!
    * Tek një i pasur shkova,
    Shumë jam ofenduar,
    Një libër i ofrova,
    S’dinte për të lexuar!
    * Nuk e vrava mendjen,
    Të pengojë të tjerë,
    Plotë të pa udhë,
    Rrugën më kanë prerë!
    * Ngjitu si i ri,
    Në majën e malit,
    Ruaj gradën njeri,
    Merr të gjeneralit!
    *Dashuri dhe paqe,
    Binomi në jetë,
    Kur jetojnë të dyja,
    Parajsë e vërtetë!
    *Polici me pistoletë,
    I shtoi ca mëkatet,
    Kur shkoi në kurbet,
    I shkulën mustaqet!
    33
    Fatmira LOCI
    Në fletët e një libri
    Në fletët e një libri, të gjeta
    Të ndjeva germë pas germë
    Të putha!
    Jetova, gjatë jetova sa jeta
    Një ditë librin e mbylla 
    Të humba!
    Një natë…
    Eja, Ti eja vetëm për një natë
    Ta puthim bashkë perëndimin
    Mbi rërë të shkrihen trupat tanë
    Të harrojmë fundin dhe fillimin!
    Ta tradhëtojmë një natë krenarinë
    Rregulloret t’ja lemë epokës mjerane
    Ndoshta, marrim bekim nga Perënditë
    Por njerëzimi kurrë s’do na e fale!
    Një natë! Vetëm një natë dashuri
    Mëngjesin e së nesërmes le t’na varin
    Denimin me vdekje t’a meritojmë të dy
    Të çmendurit, kësaj bote si përkasin!
    Nuk do të jeshë…
    Nuk do të jesh ëndrra, as realiteti
    puthja drithëruese më nuk do të jesh
    Nuk do jesh toka, qielli e as deti
    rreze e mëngjesit që ëmbël buzëqesh.
    Nuk do jesh dhimbja, trishtimi
    mall’ i pashuar i ditëve te mia
    Nuk do të jesh lindja, as perendimi
    në tik-takun e zemrës, dashuria.
    Nuk do jesh vesa, në ag të ditës
    flladi pranveror, ledhatues
    Nuk do të jesh zëri i pasmesnatës
    as afsh i dëshirave, përvëlues.
    Nuk do jesh më ardhje, por ikje!
    Imazh, që do fanitet ndonjëherë
    në kujtimet më të largëta e besnike,
    ose, në një fletushkë, krejt të pavlerë!
    34
    Lorenca Bejko
    Lorenca Bejko
    FËMIJA
    Fëmija luante në shpirtin tënd,
    Si një kotele e vogël,
    E frikur…
    Pështjellohej rreth gushës mendimi koral,
    I shfryer mbrëmë nga një gotë konjak rrufitur…
    Parashutistet ngurronin të qeshnin,
    Kur vinte puna për zemrat,
    Fëmija që luante në shpirt,
    Ishte embrion i vdekur tek ëndrrat…
    Kush i shpëlante teshat e lotëve,
    Zhgënjimi plot firma,
    Buzëqeshjet…
    Statujën me hijen e ftohtë,
    E rrëzoj fëmija tek luante hareshëm…
    KISH MALL
    Shiu ja plasi atij mëngjesi,
    Si një e qarë,
    Si një e qarë plot britma,
    Ku gomat gërvishteshin trotuarit,
    Të egër,nga shirat…
    Ca engjëj u panë qiellit verdhosh,
    Deklaruan kalimtaret me çadra.
    Kishin ardhur po qen larguar,
    “ish ftohte” ish dëgjuar pëshpërima e engjëjve të paftuar…
    Gështenjat e vrara nga breshëri,
    U bëjnë strehë biçikletave në atë çast,
    Shiu ja plasi atij mëngjesi,
    Për një të qarë mall kish pas…
    DHE VJEN NJË DITË
    Dhe vjen një ditë,
    Zagushi në vjeshtë,
    Ku përplas fort qiellit, t’mjegullt…
    Rrëshirës së tij frymë smog-nxehtë,
    Kërkon ti arratisesh,
    Shpirt-djegur…
    Dhe vjen një ditë s’humbet toruan,
    Por ndjen lirin tek kapërcen në mushkri…
    Në një strofke dallëndyshesh ndjehesh e huaj,
    Tashmë qahesh për një vetmi…
    Liqeni i ëmbël,
    Damllosur paska rënë,
    Shoi patat epidemish.
    Dhe vjen një ditë të duhet të zgjedhësh,
    Kë të mbash nga patat,
    E trishtë…
    Mos ju ndaj rrugës që pate zgjedhur dikur,
    Atë që do ti falte lirin,
    Sillu,ashtu si sillu,
    Je dallëndyshja e parë që del prej strofkës,
    Pa frike zgjidhu…
    35
    Zamira Agalliu
    Sigal