Gjeli lafshëmadh dhe Ali Pashë Tepelena

    460
    Sigal

    Tregim nga Hysen KOBELLARI

    Nja dyqind e ca vjet më parë, në depot e mëdha të drithit në Janinë, dikur na jetonin shumë shpendë, sidomos pula e gjela. Shpendë të tjera të egra, vërtiteshin në liri, rreth e qark kështjellës së Ali Pashë Tepelenës, sundimtarit të vendit. Luftëtarët e heshtur të kështjellës i donin shumë si kafshët, ashtu edhe shpendët e egra, të cilat kishin shumë gjëra të përbashkëta me ta . Por mbi të gjitha ata donin Gjelin Lafshëmadh, të cilin e kishte shumë për zemër edhe vetë Ali Pashë Tepelena, zot i plotfuqishëm i Janinës dhe i krejt jugut të vendit. Gjeli Lafshëmadh, i ushqyer mirë dhe i përkëdhelur nga të gjithë, ishte rritur e zbukuruar dhe i ngjante një qengji manar. I pastër e i bukur, si një ushtar besnik e krenar, me atë lafshë të bëshme, flakë të kuqe, si një flamur betejash, palët e të cilit gati ia mbulonin njërin sy, Gjel Lafshëmadhi parakalonte shpesh përgjatë bedenave të kështjellës, ku rrinin natë e ditë rojet. Burrat e heshtur të fortesës vërtet krenoheshin me gjelin, por edhe ia kishin frikën atij. Gjeli Lafshëmadh sikur iu sillte ndër mend sundimtarin e egër e të tmerrshëm Ali Pashain, nami i bëmave të të cilit me kohë kishte kapërcyer Stambollin e largët… Një ditë prej ditësh, në pikun e verës, kalorësit prunë një urdhër të çuditshëm të Ali Pashë Tepelenës,urdhër i cili duhej zbatuar menjëherë : Të shfaroseshin të gjitha shpendët që vërtiteshin përreth depove të mëdha të drithit në Kështjellën e Janinës. Ishte dhënë pse ishte dhënë, urdhri u zbatua menjëherë; e kush ia bënte fjalën dy Asllanit të Janinës, i cili si një luan i vërtetë vigjilonte ditë e natë në tërë jugun e vendit. Të gjitha shpendët, fluturuese ose jo, u shfarosën pa një, pa dy. Vetëm Gjel Lafshëmadhin nuk guxoi ta prekte njeri. Ai nuk ishte shpend si gjithë të tjerët. I madh e i vogël e dinte se gjeli kishte mik të madh Ali Pashain. I vetëm, midis rojeve të zymtë, të heshtur e të rreptë, midis muresh memecë rreth e qark dhe me një qiell gri mbi krye, Gjel Lafshëmadhi u mërzit shumë. E merrte malli për pulat dhe gjelat e tjerë, që i mungonin, për shpendët fluturues në përgjithësi, të cilët rrallë e për mall e vizitonin, me frikë e me datë të madhe në zemër. E kishte këputur malli edhe për mikun e tij të madh, Ali Pashë Tepelenën, që prej shumë kohësh nuk ishte dukur andej nga depot e mëdha të drithit në Janinë. Por nuk zgjati shumë, veçse pak ditë dhe u përhapën lajme se ishte nisur e po vinte me një grusht kalorësish besnikë vetë sundimtari i rreptë Ali Pasha. Të gjithë nxitonin të përgatiteshin për të pritur sa më mirë më të madhin e vendit, se ai na kishte edhe ca huqe tersi dhe mjerë gabimtarët që nuk e kishin çdo gjë në vendin e caktuara…Edhe Gjel Lafshëmadhi gjendej gjithmonë atje ku i takonte, por nuk mund të qëndronte shumë gjatë në të njëjtin vend. Në çastin e fundit u hodh sipër gardhit të lartë dhe fluturoi në drejtimin nga vinte miku, për t’i dalë përpara. Sapo e pa, Ali Pashë Tepelena hodhi tutje atë çehre të ngrysur të fytyrës, si një rrobë të vjetër e të grisur. I qeshën sytë e mëdhenj e të kaltër, që i ishin vogëluar pak nga Dielli i fortë i beharit. Pashai e thirri në emër, me një zë përkëdhelës Gjel Lafshëmadhin. Edhe Gjeli iu afrua me të shpejtë, megjithëse këmbët i dridheshin pak prej hijes së rëndë të sundimtarit dhe sqepi i hapej paksa për t’u mbushur më mirë me frymë. Kishte frikë, shpendi i gjorë, frikë e droje bashkuar me një nderim të pashpjegueshëm për vezirin e rreptë. Gjeli ndaloi për pak çaste, por Pashai vazhdonte ta ndillte, ta ftonte me fjalë përkëdhelëse, duke kënduar nën zë një këngë të çuditshme, një ninullë të zvargur, me një zë çuditërisht të ëmbël e nanuritës, që dukej sikur i dilte nga thellësi e gjoksit të gjerë. Këngë të tilla Ali Pashë Tepelena kishte kënduar që kur ishte fëmijë, teksa ruante dhitë maleve e gërxheve të vendlindjes. Ishin këngët e djepit, që dukej sikur dilnin nga thellësi e zemrës së tokës mëmë…Gjel Lafshëmadh drejtoi krahët, përplasi këmbët fort pas dheut dhe iu hodh të zot sakaq mbi prehër. Pastaj iu kacavjer shpejt e shpejt në gjoks e mbi supe. Pashai qeshte e gëzohej, lozte e përkëdhelej si rrallëherë në jetën e vet. Shpendit i pëlqente të lozte ashtu pafundësisht me Pashain. Ndaj e fuste kokën në gjoksin leshtor të vezirit, i zbërthente me sqep jelekun me fije ari, përpiqej të gjente xhepat e qostekut …Pashai plak, pak nga pak po e humbiste shkathtësinë e minutave të para të lojës. -Më lodhe, o trim, – i tha ai Gjel Lafshëmadhit me zërin e zvargur e të rëndë. – Je i ndenjur ti, i ngeshëm, ndaj kërkon të lozësh me mua … Po unë nuk ta kam fort ngenë. -Kiki-ko-ko-ko-ko ! – ia bëri Gjel Lafshëmadhi, si për t’i kthyer përgjigjet vezirit dhe uli kokën rrëmbimthi, për ta nxitur plakun që t’ia përkëdhelte më lehtë e më gjatë lafshën e bukur. -Ashtuth, biri im, ashtuth, – ia bëri i kënaqur Ali Pashë Tepelena. – Ah, sikur të ishin kështu si ti edhe njerëzit ! Po ata nuk janë si ti; nuk dinë të më kuptojnë e të më binden dhe m’i ngrenë keq kacabunjtë dhe … unë tërbohem e bëj ato që nuk duhet t’i bëj. Njerëzit janë më keq se ato dhitë e egra të malit … -Kiki-ko-ko ! – kikirisi Gjeli, si për të miratuar dhe për t’u vënë vulën fjalëve të Pashait të pakuptimta për të. -Ashtu, bir, ashtu ! – vazhdoi ta ledhatonte shpendin edhe pak caste Pashai, duke fshirë si me bezdi, me dorën tjetër, djersët e ballit, pa e patur mendjen aty. Papritur përmbi ta kaloi një hije e frikshme, e shpejtë. U dëgjuar një zë i çjerrë shpendi. Pashai dhe Gjeli mbajtën frymën për pak çaste. Plaku ngriti ngadalë kokën e thinjur dhe vështroi me sy të picërruar përmbi muret e depove të drithit. Një shqiponjë e madhe përpiqej të qëndronte përmbi ato mure.  Ali Pashë Tepelena u kollit ligsht. Nuk kaloi veçse një sekondë dhe oshtiu një krismë e vetme. Një krismë që vinte si për të vulosur pasojat e keqkuptimit të kollës së plakut, një plotësim i shtrembëruar  dëshirës së Pashait të madh. Ç’kishte ndodhur?! Që atje lart, shpendi i stërmadh u përpëlit pak çaste si ndër ethe, pastaj u kalamend e trullosur duke rënë ngadalë krahënderë përdhe, jo shumë larg këmbëve të kalit të bardhë të vezirit. Gjeli Lafshëmadh hovi i trembur përmbi vithet e kalit të Pashait plak. Kali u hodh përpjetë dhe shkrofëtiu me furi e tërbim. Trupi i rëndë i Ali Pashë Tepelenës u hepua pak dhe desh e humbi baraspeshën, ngaqë kali lëvizi rrëmbimthi. Gjel Lafshëmadhi hapi krahët dhe zbriti lehtësisht përtokë. Kërceu sërish dhe sa mbyll e hap sytë u gjend tek koka e shpendit krenar të plagosur. Me gjithë plagët e rënda që kishte marrë shpendi krenar, Shqiponja e Maleve, u shërua shpejt, nën kujdesin dhe dashurinë e të gjithë kështjellarëve, veçanërisht të vetë sundimtarit plak Ali Pashë Tepelena. Pas vrasjes barbare të sundimtarit, trupi i të cilit mbeti aty dhe koka i shkoi në sini drejt Stambollit, shpendët e shkreta ikën përgjithmonë nga Kështjella hijerëndë e Janinës dhe nga depot e mëdha të drithit aty pranë. Ato rrojtën së bashku, në gjendje të egër, maleve e pyjeve të dendur të atyre anëve, duke u marrë vesh shumë mirë me njeri-tjetrin. Jetuan sa u desh qejfi dhe kur iu erdhi vdekja që t’i marrë, nuk kërkuan varr, për t’u varruar, por u krodhën me plot dëshirë në ujërat e thella, të pastra si kristal të detit. Gjel Lafshëmadhi dhe Shqiponja e Malit e kujtuan me mall, deri në çastin e fundit, mikun e tyre të madh e të paharruar Ali Pashë Tepelena.