Perspektiva e rendimentit fiskal në Shqipëri paraqitet e dobët sipas një analize të Fondit Monetar Ndërkombëtar, i cili parashikoi se të ardhurat buxhetore në raport me PBB-në do të vijnë në ulje gjatë periudhës afatmesme 2019-2024.
Teksa ekonomia e Shqipërisë pritet të rritet me 4% në periudhën afatmesme, të ardhurat tatimore nuk do të mund të ndjekin rritjen, përkundrazi raporti i tyre me Prodhimin e Brendshëm Bruto do të vijë me ulje. Në vitin 2024, të ardhurat buxhetore në përqindje të PBB-së do të arrijnë në 26.9 nga 27.6% që ishin në fund të vitit 2018.
Gjatë dekadës 2015-2024, kulmi i rendimentit fiskal arriti në vitin 2017 me 27.7% të PBB-së sipas analizës së FMN-së, teksa ky vit pritet të mbyllet me 27.2 % të PBB-së, me rënie 0.4% të të ardhurave në raport me PBB-në në krahasim me 2018.
Historiku i ecurisë së të ardhurave buxhetore ka një lidhje të qartë me mandatet politike të qeverisjes.
Pas trazirave të vitit 1997, kur qeverisja socialiste erdhi në pushtet, të ardhurat buxhetore panë ritmin më të lartë të rritjes në raport PBB, duke shkuar në vitin 1998 në 26.6% në raport 17.8% që ishin në 1997.
Viti 1999 shënon rekordin, pasi të ardhurat në përqindje të PBB-së shënuan 27.8, nivel që nuk u arrit në asnjë vit tjetër fiskal. Më pas cikli i të ardhurave pësoi rënie të vazhdueshme deri në vitin 2005, kur mandati politik i qeverisjes kaloi tek Partia Demokratike.
Qeveria Berisha ndryshoi politikën fiskale duke aplikuar taksën e sheshtë. Të ardhurat buxhetore në raport më PBB u rritën në mandatin e parë nga 25.4% e PBB-së në 26.9% të PBB-së në vitin 2008.
Çorientimi i qeverisjes në mandatin e dytë, i kombinuar me krizën ekonomike globale që përfshiu edhe Shqipërinë ndikoi negativisht, duke bërë që të ardhurat buxhetore të krahasuara me PBB-në t’i kthehen rënies duke arritur në vitin e fundit të mandatit zgjedhor, 2013 në 24.2% të PBB-së, niveli më i ulët që nga 1997-a.
Me rikthimin në qeveri të Partisë Socialiste me 2013, e cila taksën e sheshtë e ktheu në progresive, duke rritur barrën fiskale në tatimet direkte, të ardhurat në raport me PBB shënuan rritje, duke shkuar 27.7% e PBB-së më 2017-ën, me 3.4 pikë përqindje rritje për katër vite.
Por siç duket sindromi i mandatit të dytë ka nisur të prekë edhe qeverisjen socialiste, teksa shihet se ritmet e grumbullimit të ardhurave ka rënë, edhe pse ekonomia gjatë vitit të kaluar pritet të rritet me më shumë se 4%, ose niveli më i lartë i dekadës.
Një hulumtim empirik i efekteve të politikës fiskale në ekonominë shqiptare, nga Meri Papavangjeli, Departamenti i Kërkimeve në Bankës e Shqipërisë ka gjetur se një goditje në të ardhurat tatimore ka një efekt më të lartë në aktivitetin ekonomik, krahasuar me një goditje të shpenzimeve qeveritare, në periudhën afatshkurtër, ndërkohë që efekti i saj shuhet përgjatë horizonteve më të gjata kohore.
PBB-ja dhe konsumi privat reagojnë pozitivisht ndaj një goditjeje në shpenzimet qeveritare dhe negativisht ndaj një goditjeje në të ardhurat tatimore.
Shpenzimet kapitale dhe blerjet qeveritare kanë një efekt të ngjashëm në PBB, por efektet e shpenzimeve kapitale janë më të shtrira në kohë.
Nisur nga kjo, politikat afatmesme mund të minimizojnë pasojat e pafavorshme të konsolidimit fiskal në rritjen ekonomike, duke kompensuar disa shkurtime të shpenzimeve korrente me rritjen e shpenzimeve kapitale, sugjeron studimi i eksperteve të Bankës së Shqipërisë.
Shqipëria mbetet vendi me barrën më të lartë të taksave në rajon së bashku me Serbinë, por që nuk arrin ta justifikojë atë me të ardhura. Vendi nuk ka arritur asnjëherë të ketë të ardhura më të larta se 28% të PBB-së, duke u renditur i fundit në rajon dhe ndër nivelet më të ulëta të Europës.
Ndërsa Serbia, me barrë të taksave të ngjashme me ne, është shteti që arrin të mbledhë të ardhura rekord në rajon, në nivelin e 41.8% të PBB-së të pritshme për 2019-n, sipas raportimeve zyrtare të Ministrisë së Financave në programin ekonomik të reformave 2018-2020.
Mali i Zi pritet të mbledhë 40.1% të PBB-së në projektbuxhetin e vitit 2019. Maqedonia ka një rendiment fiskal prej 29% të PBB-së, që ka ardhur në rënie vitet e fundit, si rrjedhojë e taksës së sheshtë./Monitor
