Gjermanët çanë mbrojtjen e Frontit Perëndimor dhe të Frontit të Brianskut, kaluan Vjazmënedhe Orjollindhe brenda 15 ditëve rrethuan 2 armata sovjetike: ndërmjet Vjazmës dhe Brianskut duke kapur 650.000 robër, 5000 topa dhe 1200 tanke. Më 5 tetor, në drejtim të Rosllavskit, që e mbronin Armatat XXIV dhe XXXXIII rezervë, gjermanët ishin në trupa 3.2 herë më shumë, në tanke 8.5 herë dhe në topa e minahedhës 7 herë më shumë. Njëkohësisht ata rrethuan edhe Armatat XX, XIX, dhe XXXII. Më 7 tetor,të gjitha rrugët që të çonin në Moskë ishin të hapura. Urgjentisht, në vijën e mbrojtjes së Mozhajskut mbërritën përforcimet. Më 9 tetor, gjermanët pushtuan qytetet Zubcov, Gzhadsk, Juhnov dhe Suhiniç. Më 10 tetor u formua Fronti Rezervë me 4 Armata: XXXI, XXXII, XXXIII dhe XXXXIX në perëndim të Rzhevit, të Vjazmës dhe të Spas-Demenskut dhe me 2 Armata: XXIV dhe XXXXIII që u përpoqën të mbulonin prapavijën e Frontit të Brianskut me komandant mareshalin S.M.Budion. Armatat u futën në përbërje të Frontit Perëndimor, komandant i të cilës u emërua Zhukovi, zëvendës i tij, Konjevi; Shef i Shtabi gjeneral divizioni V.D. Sokolovi dhe anëtar-këshillues superior i luftës dhe përgjegjës politik për frontin, N.A.Bulganini. Fronti u vendos në kufijtë e Mozhaiskut. Gjendja në Kaluga dhe në Kalinin mbetej e rëndë. Më 13 tetor ra Kaluga në jugperëndim të Moskës.Më 14 tetor, në veri të Kalininit u ndërpre linja hekurudhore Moskë-Leningrad. Më 15 tetor Rikard Sorge dërgoi radiogramin e fundit:
“Misioni në Japoni u krye. Lufta midis Bashkimit Sovjetik dhe Japonisë është shmangur. Më tërhiqni në Moskë ose më dërgoni në Gjermani. Do të dëshiroja të bëhesha ushtar i thjeshtë dhe të luftoja për atdheun ose të vazhdoja veprimtarinë time zbuluese në Gjermaninë fashiste. Pres udhëzime… Ramzaj”.
Ministri i Punëve të Jashtme Molotovi thirri ambasadorin e SHBA-ve Steinhardin dhe i tha se do të braktisej Moska. Më orën 9, Stalini urdhëroi që e gjithë qeveria të transferohej në Kuibishev dhe ushtria të mbronte kryeqytetin deri sa të vinin trupa rezervë. Zyrat shtetërore dhe misioni diplomatik në gjysmën e dytë të tetorit u evakuan në Kuibishev mbi Vollgë. Në këtë kohë sipas Surikovit, Stalini bëri një betim”: “Lufta do të jetë e gjatë dhe e përgjakshme, por fitorja do të jetë e imja, sepse zemra ime po digjet nga lotët e grave dhe të fëmijëve. Hitleri dhe hordhitë e tij do t’i paguajnë këto lotë me gjakun e tyre të ujqërve të uritur. Shpresoj dhe nuk mungon goditja, sepse predha vjen nga zemra ime!”
Imazhi i Stalinit kur gjermanët ndodheshin pothuaj në portat e Moskës dhe e gjithë qeveria u largua në Kuibishev, mbetej në histori si një shëmbull i shkëlqyer i forcës unike mbi moralin e një populli. Kur blindet gjermane i afroheshin kryeqytetit, kamionë dhe vetura transportonin fëmijë, gra e të moshuar në lindje të vendit, drejt Uraleve dhe Azisë. Ishte një farë paniku. Turmat njerëzish në mënyrë masive sulmuan magazinat dhe dyqanet e artikujve ushqimorë, plaçkitën apartamentet e boshatisura, ku nuk bën përjashtim as rrugët Gorki dhe Arbat. Bandat e rrugëve bënin ligjin në qytet, kurse zyrtarët digjnin me nxitim dokumentet.Edhe ambasada britanike përballë Kremlinit nuk i shpëtoi grabitjes. Policia e hutuar nuk dinte se çfarë të bënte. Një masë e madhe njerëzish shkoi drejt stacionit të Kazanit. Njerëz të moshave të ndryshme me ngarkesë në duar e në shpinë formonin një kortezh të gjatë e të heshtur. Si arritën në shesh, ata gjetën pengesa nga policët dhe të gjithë lëshuan gjithçka kishin në tokë dhe pa bërtitur, pa thënë asnjë fjalë, shikonin largimin e zyrtarëve dhe trupit diplomatik që dislokoheshin për në Kuibishev, 850 km në veri të Moskës. Por Stalini ishte në Moskë!
Më 15-16 tetor antarët e aparatit qendror të NKVD u transferuan në Kuibishev. Po atëhere…?Në Siberinë Lindore ishin rreth 2 milionë trupa. Në duart e tyre ndodheshin fatet e Bashkimit Sovjetik. Nëse ato do të largoheshin nga Siberia dhe do të hidheshin kundër divizioneve gjermane në perëndim, Rusia mund ta frenonte Gjermaninë. Këtu qëndronte mrekullia e Sorges.Në bazë të të dhënave të tij, Stalini do të tërhiqte nga Lindja e Largët 1.200.000 trupa, 12.700 tanke, 1500 avionë që bënin 8-10 divizione dhe do t’i vendoste në mbrojtje të Moskës. Në Borodino, nga Siberia erdhën kontigjenti i parë prej 400.000 trupash të zgjedhurpushkatarësh siberianë të shoqëruar nga dy brigada të reja tankesh T-34 e KV dhe 1000 avionë. Më 17 tetor, nga trupat e Frontit Perëndimor të Armatave XXII, XXIX, XXX dhe XXXI u krijua Fronti i Pavarur Kalinin me në krye gjeneralkolonel I.Konievin. Drejtimi kryesor i Frontit Perëndimor tani ishte Velokojamsk-Mozhaisk-MalloJarosllavsko dhe Taruskoje. Në drejtim të Velikojamskut u dërgua Armata XVI me K. K. Rokosovskin; nëMozhasisk, Armata V me komandant Ljushenkon dhe më vonë edhe Armata VI e Govorovit. Në rajonin Naro-Fominsk u vendos Armata XXXIII e gjeneral M.G.Efremovit, ndërsa në drejtim të Kallugas u përqëndruanArmata XXXXIII e gjeneralmajor K.D.Gollubovit dhe Armata XXXXIX e gjeneralleitenant I.G.Zaharkinit.Më 18 tetor, u pushtua Velikojamsku dhe Mozhaisku. Komanda e Frontit Perëndimor iu dha Zhukovit, Frontin Kalinin e mori përsëri Konievi dhe Frontin e Brianskut, Zaharovi.Atë ditë Stalini u bë gati të ikte. E prisnin në gatishmëri një tren dhe disa avionë. Në ato momente vendimtare,kurZhukovi e siguroi se Moska do të mbrohej me çdo kusht, ai e anulloi vendimin dhe urdhëroi rojet ta çonin në Kuntzevo pasi ata të hiqnin ngarkesat eksplozive brenda disa orëve dhe të ndiznin stufën në shtëpinë e vogël që ai të punonte. Më 19 tetor, Moska u shpall në gjendje shtetrrethimi dhe për katër ditë, 120.000 veta dolën vullnetarë duke plotësuar 11 divizione. Grupimi verior i përbër nga dy armata tankesh me goditje kryesore Klin-Solnjeçnogorsk-Rogaçevo-Jahroma-Dimitrov synonte t’idilnteMoskës pas shpine.Armata e Tankeve e Guderianit sulmoi nga ana e jugut mbi Tula-Kashiranë mënyrëqë të përparonte më tej nëRjazan-Kolomna-Orehovo-Zuevo që të mbyllte rrethimin e Moskës.Në qendër, goditja u dha në drejtim tëIstra-Zvenjigorodit dhe Naro-Fominskut.Kur gjermanët ishin para portave të Moskë, sipas R. Conquestdhe Molotovit, Stalini urdhëroi Berian të merrte kontakt me nazistët me ndërmjetësinë e ambasadorit bullgar në Moskë Stamenov që të gjente një rrugë tjetër “Paqeje Bresti”, i gatshëm të lëshonte shtetet Balltike, Bielorusinë, Moldavinë, Ukrainën Perëndimore dhe “territore të tjera” në këmbim të paqes, por propozimet e tij nuk u pranuan nga Qeveria naziste që mendonte se ishte në prag të fitores. Më 20 tetor,pararoja e blinduar e Guderianit ndodhej 60 km larg Moskës. Papritur situata para Moskës ndryshoi.Bora e parë zbardhi tokën. Filluan ngricat. Rrugët u bënë të pakalueshme nga prania e llucit gjigant. Gjeneral balta mori komandën. Filloi të ftohtit siberian.Rrugët e transportit për gjermanët u kthyen në kaos. Tanket e rënda u zhytën në baltën e trashë të rrugëve dhe nuk lëviznin nga vendi.Retë e ulta dhe shirat e ftohtë bënë që bombarduesit dhe avionët luftarakë të mos ngriheshin për të bombarduar. Ushtarët gjermanë pa uniforma dimrore dhe pa çizme,filluan të vuanin nga të ftohtët dhe u sëmurën.Guderiani duke e pasur të gjithë trupën me uniformë verore,për herë të parë filloi të kërkonte urgjentisht që prapavija të dërgonte veshje të ngrohta, çizme të trasha dhe çorape leshi të gjata.Më gjithë gjendjen e vështirëkur mungonin ushqimet dhe municionet, në Brijansk, forcat e Guderianit rrethuan 3 armata të Eremenkos që kishin në përbërje 26 divizione me dy grupe, një në veri dhe një në jug.Deri në atë kohë ishin kapur 663.000 ushtarë sovjetikë robër dhe ishin shkatërruar ose kapur 1242 mjete të blinduara dhe 5142 topa.
Më 28 tetor,artileria gjermane qëlloi Sheshin e Kuq. Kremlini u mbush me gropa të hapura nga bombat. Katedralja e “Istros” mbahej gjysmë e rrënuar.U bombarduan “Balshoi Teatër”, godina e Universitetit në rrugën “Moskovskaja” dhe godina e Komitetit Qendror në “StarajaPlloshçad”.Më 31 tetor avionë gjermanë bënë 45 sulme mbi Moskë. Një bataljon gjerman kapi rrugën për në Kimki duke arritur në periferi të Moskës vetëm 19 km nga Kremlini që u spraps nga një grup rus.Në fund të tetorit, ushtria gjermane u ndal në vijën Turginovo-Velokolams-Durohovo-Naro-Fominsk.Në atë terren të mbarsur me sakrifica dhe ankth, nga ushtarët sovjetik pati dezertime. Vetëm në Moskë, me ligjin ushtarak në fuqi nga tetori i vitit 1941 për braktisje të detyrës ushtarake, u arrestuan 83.060 persona dhe u mbajtën 9 muaj të burgosur. Nga këta, 13 veta u varën, 887 u dënuan me vdekje dhe 44.168 u burgosën.Më 3 nëntor,temperatura shkoi 12 gradë nën zero. Më 7 nëntor,kur gjermanët ndodheshin 25 km larg Moskës Stalinit foli në Sovjetin Suprem: “Jemi në pragun e një vendimi. Dua të nënvizoj se rreziku është shtuar. Ukraina dhe Bielorusia janë të pushtuara. Leningradi është në rrezik dhe Moska është e kërcënuar. Asnjë vend, me përjashtim të vendit tonë, nuk mund të qëndronte përkundrejt sakrificash kaq të mëdha. Vlen të thuhet se asnjë fuqi tjetër nuk mund të durojë humbjet që kemi pasur ne. Ne kemi pësuar difatë nga mungesa e një fronti tjetër në Europë për të cilin gjermanët nuk kanë qenë të detyruar që të ndanin fuqinë e tyre; Ushtria e Kuqe lufton me mungesa tankesh e avionësh si dhe nga prodhimi luftarak që është i pamjaftueshëm, ndërsa gjermanët kanë aleatë italianët, hungarezët, rumunët, sllovakët dhe finlandezët”.
Po atë ditë, në Sheshin e Kuq u bë parada e jashtëzakonshme dhe nga parakalimi, pjesëmarrësit shkuan drejt e në front për të mbrojtur Moskën. Më 10 nëntor Fronti Brianskut u shkri dhe mbrojtja e Tulës iu ngarkua Frontit Perëndimor.Tula hapte rrugën për në Moskë.Temperaturat e ulta që shkuan deri në 23 gradë nën zero, vështirësuan veprimet luftarake.Në fillim të nëntorit Armata “Qendra” kishte në përbërje 1.700.000 ushtarë, 13.500 topa e minahedhës, 1170 tanke dhe 615 avionë. Trupat sovjetikë kishin 1.100.000 ushtarë, 7650 topa e minahedhës, 770 tanke dhe 1000 avionë.Sipas Batalio R,15 nëntori konsideriohet si etapa e dytë e mësymjes gjermane kundër Moskësduke goditur në fillim Armatën XXX të Frontit Kalinin dhe trupat e Frontit Perëndimor në krahun e djathtë të Rokosovskit me 51 divizione: 33 divizione këmbësorësh,13 divizione tankiste me 1500 tanke, 3 divizione të motorizuara, 3300 topa dhe 1500 avionë. Grupi verior gjerman u vendos mbi Klin dhe përforcoi kalimin mbi kanalin Moskë-Vollgë, kurse Grupi jugor rrethoi Tulën nga lindja që e mbronte Armata e XXXXX. Armata e Tankeve e Guderianit u vërsul mbi Kashir dhe Rjazan duke arritur 25-30 km larg Moskës.Gjatë 20 ditëve të sulmit të tyre, gjermanët patën 50.000 të vrarë, 777 tanke të shkatërruar ose të kapur, 178 topa, 530 makina dhe shumëmaterjale të tjera.Gjatë muajve tetor-nëntor frontit iu dhanë mbi 11 milionë armatime, 2250 makina dhe 45 tanke mbi planin.Partizanët sovjetikë nën Moskë vranë 17.000 ushtarë dhe oficerë gjermanë,rrëzuan 6 avionë, shkatërruan 22 tanke dhe autoblinda, mbi 100 topa, 300 minahedhës, 5 trena, 34 depo dhe 35 ura. Megjithatë,Stalini vazhdonte të shpresonte se fitorja do të ndodhte në saj të ndihmave nga Amerika. Më 21nëntor trupat e Guderianit pushtuan Uzllovën dhe Stalinogorskun. Korpusi 56 i komanduar nga gjeneral Skal me Divizionet e Blinduara 6, 7 dhe 14 të Këmbësorisë së Motorizuar pushtuan Klinin dhe më 24 nëntor u ndodhën pranë Rogatçevos dhe vazhduan përpara nyjes së Armatave XXX dhe XVIsovjetike te kanali Moskë-Vollga.Temperatura ishte minus 40 gradë. Gjermanët rezistonin me veshjen e zakonshme, kapotat e shkurta basmaje dhe çizme gjysma e të ngushta. Vlen të thuhet se ndërsa trupat gjermane ishin tërsisht të veshur me rroba verore, trupat sovjetike ishin të veshur me kapota, çizme të trasha, kokore dhe të armatosur nga ndihmat anglo-amerikane. Më 25 nëntor, kolonel Rodt kaloi Peskin në juglindje të Solnjetogorskut, 9 km pranë Moskës. Divizionet 5 dhe 11gjermane për t’u ndeshur me trupat ruse duhej të kalonin lumin ose liqenin. Batalioni motoçiklist i Divizionit 11 u orvat të kalonte liqenin Istra nën predhate ushtrisë ruse, ku, një pjesë e tyre lanë kokën nga çaria e akullit. Istra kishte mbetur nyja e fundit e mbrojtjes së Moskës. Më 26 nëntor,trupat gjermane arritën të ndërprisnin rrugën hekurudhore Tula-Moskë në veri të Tulës.ra Polevo.Më 28 nëntor, trupat e Vaffen SS morën Visokovën dhe vazhduan drejt Moskës në temperaturë minus 33 gradë.Më 29 nëntor, në varësi të Frontit Perëndimor kaluan Armata I dhe Armata X si dhe të gjitha njësitë e Armatës XX. Për të filluar kundërmësymjen u caktuan Armatat I, XX dhe XVI.Më 30 nëntor, një patrullë gjermane me motoçikleta u ndodh në lagjen e jashtme tëKimskit, aty ku ndodheshin portat e Moskës, pra 8 km nga bordurat e qytetit. Më 29 – 30 nëntor, tanket gjermane u futën në anën jugore të Tulës dhe brenda dy ditësh humbën 40 tanke. Luftimet në jug të Mordvecitnuk dhanë rezultatin që pritej dhe Guderiani duke parë që nuk mundi ta thyente qëndresën ruse në rajonin Kashir-Tula, urdhëroi kalimin në mbrojtje. Pushimi i krijuar u dha mundësi komandës sovjetike të merrte masa që të përforconte mbrojtjen. Gjermanët në nëntor patën 73.782 veta të vrarë, mbi 100.000 të plagosur dhe të ngrirë, 1258 tanke, 772 topa e minahedhës, 628 mitraloza, mbi 1000 pushkë dhe 5000 makina dhe traktorë të shkatërruar ose të kapur për përdorim.Stalini dhe stafi i tij ndodheshin në situatë që nuk kishte se ku të shkonte. Ndihmat amerikane dhe angleze ishin të domosdoshme si uji ose buka.Nga gushti deri në nëntor të atij viti, në tokat e pushtuara, ushtria gjermane kishte kapur 303 uzina baruti, fishekësh e predhash, të cilat mund të prodhonin në vit 101 milionë trupa predhash, 32 milionë trupa minash artilerie, 24 milionë trupa (korpuse) bombashavioni, 61 milionë gëzhoja predhash, 30 milionë granada, 93.600 tonë barut, 3600 tonë tritol që përbënte 85% të gjithë fuqisë të rezervave luftarakesovjetike.Rusët tani kishin 330 divizione. Stalini solli divizionin 82 nga Mongolia për të marÇellkovkën.
Më 1 dhjetor, trupat gjermane shpërthyen në qendër të frontit midis Armatave V dhe XXXIII, dhe pasi çanë mbrojtjene Armatës XXXIII nëNaro-Fominskmorën disa qendra të banuara dhe vazhduan drejt Kubinkës megjithëse goditeshin vazhdimisht nga detashmentet partizane. Panzer grupi 2 i Guderianit arriti në prag të Moskës më 1 dhjetor por nuk ishte në gjendje të luftonte. Më 2 dhjetor, komanda e Gruparmatës “Qendra” me gjeneral feldmareshall fon Bokun mendonte se mbrojtja sovjetke ishte në krizë. Si morën Zvenigorodin ata u përpoqën të futeshin në Moskë. Praroja e divizionit “DasReich” ndodhej para Leninos 18 km nga portat e Moskës.Në kanalin Moskë-Vollga, 70 km në veri të Kremlinit, Divizioni 7 i Blinduar luftonte në sektorin perëndimor të Jakromës në temperatura 35 gradë nën zero dhe pa kapota. Guderiani i shkroi Hitlerit: “Fyhreri im! Aktualisht toka është e ngrirë në Rusi në një thellësi 1.5 metra. Është e fortë si një gur. Asnjë njeri nuk mund të varroset aty!” Trupat gjermane tashmë ishin bllokuar përfundimisht në jug dhe në veri të Moskës. Trupat sovjetike filluan kundërsulmin në rajonet Jahrom, KrasnajaPoljana, Naro-Fominsk dhe Kashir duke marr situatën në duart e tyre. Goditja e parë sovjetike u dha kundër Korpusit 27 të gjeneral Vagerit në sektorin juglindor të Kalininit në një temperaturë 30 gradë nën zero. Dhjetë km. në jug të rrugës Moskë-Mozhaisk, tanket gjermane tentuan të merrnin lartësinë e fshatit Akulovo për të përparuar drejt Moskës por e patën të pamundur prandaj filluan të mbroheshin në qendrat e mëdha të banimit si Jehromin, Bjellij, Rast, Ozereçkoe, KrasnajaPoljana etj.
Mëngjesin e 3-4 dhjetorit, Armata e Gulikovit mbi Tula filloi sulmin në temperaturë minus 35 gradë dhe në ditët që pasuan, jo tanket që nuk mund të lëviznin nga vendi por edhe topat nuk qëllonin, kështu që ngrica e tmerrshme futi në agoni mijëra ushtarë gjermanë. Në frontin e Moskës nga 16 tetori deri 4 dhjetor, 115.000 ushtarë gjermanë ishin asgjësuar.Më5 dhjetor 1941, ditën e enjte, filloi ofensiva e madhe ruse që vazhdoi deri në 20 prill 1942 në temperatura që lëvizën nga 20, 30, 40 deri 50 gradë nën zero.Pika e avancuar e gjermanëve kishte arritur disa kilometra në veri dhe në perëndim të Moskës.Në krahun verior të Gruparmatës“Qendra”, Armata e IX kishte një front prej 170 km. që kalonte nga Kalinini deri në Moskë. Trupat e Armatës XXIX të Frontit Kalinin më 5 dhjetor duke përfituar nga akulli që kishte mbuluar Vollgën, sulmuan në perëndim të Kalininit dhe u hodhën në bregun jugor.Divizioni 3 i Blinduar që duhej të godiste Moskën nga veriu kishte arritur deri në Dimitrov në kanalin Moska mbi Vollgë.Në jug, njëri ngadivizionet e Korpusit 41 të Blinduar goditi në veri të kanalit Lobnia. Grupi 4 i blinduar Hepner vepronte nga e djathta në të majtë me Divizionet e Këmbësorisë 106 dhe 35, Divizionet e Blinduara 11 dhe 5, Divizionet e Këmbësorisë së Motorizuar “Das Reich”, 252, 87, 78, 267, 197dhe 7 divizione këmbësorësh ishin përqëndruar 50 km nga Moska në vijën automobilistike Moskë-Oka.Në jug, Armata 2 e Blinduar e Guderianit kishte kaluar Tulën dhe ndodhej drejt Stalinogorskut në temperatura 40-50 gradë nën zero, që çoi në ngrirjen e shumëushtarëve, oficerëve, kafshëve dhe teknikës luftarake. Komanda e Lartë Sovjetike lëvizi 17 Armata e gjysmë kundër Gruparmatës “Qendra”.Tri prej tyre ishin Armatat I, X, XX të përbëra nga divizione siberiane dhe aziatike. Raporti i forcave shkoi 1.5 me 1 në favor të sovjetikëve. Kundër goditja ruse filloi në jug të Moskës me betejën e Klinit. Në krahun e djathtë u vendos Armata X sovjetike.Gjeneral Zhukovi kryetar i Stavkës kryesoi kundërgoditjen. Nga 3-5 dhjetori, trupat sovjetike të gjeneral Zaharkinit dhe gjeneral Boldinit hapën zjarr nëperëndim të Laptevës. Më 5 dhjetor, temperatura në rajonin e Moskës ishte 35 gradë nën zero dhe ushtarët gjermanë për të mbijetuar në çadrat pa ngrohje, detyroheshin të ndiznin zjarre poshtë motorëve të tankeve, ndërsa shumë gjermanë, ku futeshin edhe të plagosurit, vdisnin duke ngrirë nga të ftohtit. Divizioni “DasReich”, Divizioni 10 i blinduar dhe formacionet e tjera të korpusit, nga 9 tetori deri 5 dhjetor humbën 75820 oficerë, nënoficerë e ushtarë ose 40% të efektivit të tyre.Më 6 dhjetor,gjenerali Bellov dhe gjenerali Golikov filluan sulmin në drejtim të Stalinogorskut, kurse grupi opëerativ i krahut të djathtë në rajonin e Elecit. Sulmi gjerman mbi Moskë dështoi.
–
Nesër do lexoni:
– Më 5 dhjetor 1941, ditën e enjte, filloi ofensiva e madhe ruse
– Temperatura në rajonin e Moskës ishte 35 gradë nën zero dhe ushtarët gjermanë ishin pa ngrohje
– Nga 6 deri 29 dhjetor repartet e ushtrisë sovjetike kapën 1098 tanke, 1434 topa, 1615 mitrolozë dhe 12.233 makina
– Më 7 janar të vitit 1942, Ushtria e Kuqe kaloi në mësymjen e përgjithshme
