Personazh/ Rrëfimi i Sopranos Luiza Papa Çako

2073
Nuk e besoja kurrë se do martohesha me Gaqo Çakon, ne ishim shokë. Ai ma shfaqi dashurinë në Moskë dhe u martuam në vitin 1963në Tiranë. Gaqo është treguar me tërë kuptimine fjalës burrë, u martua me mua edhe pse kisha biografi të keqe. Pirro, ishte një fëmij9 i dëgjueshëm që i shfaqi dhuntitë për muzikën që në vegjëli
Ajo tregon shumë e re dhe pse është tek të tetëdhjetat. Ka bërë jetë të gjallë artistike dhe larg streseve. Është tre vjet më e vogël se Gaqo dhe kurrë nuk e priste se do të dashurohej dhe do të martohej me të. Dashuria lindi në Rusi dhe pse në Lice ishin bashkë, Gaqo 3 vjet më i madh. Ka luajtur të gjitha operat kryesore në Operën shqiptare, por ka kënduar dhe këngët popullore qytetare nëpër koncertet brenda dhe jashtë Shqipërisë. Djali, Pirro thekson ajo, ishte i urtë, një fëmijë i dëgjueshëm që i shfaqi dhuntitë për muzikën që në vegjëli.
Në regjimin komunist flitet se ju shkonit kudo nëpër fshatra me Ansamblin Shtetëror për të dhënë koncerte. Ku keni shkuar dhe ku hanit në atë kohë?
Është e vërtetë. Thuajse kemi shkuar në gjithë Shqipërinë pa diskutuar qytetet por edhe në shumë fshatra nga jugu në veri. Shkonim në çdo vend, dhe pasi mbaronim koncertet, kur ishim në fshatra ktheheshim në qytetet më të afërta dhe flinim nëpër hotele. Kishte raste që flinim dhe në shtëpitë e fshatarëve. Mbaj mend se njëherë kur shkuam në një fshat në jug, e mbaruam koncertin vonë dhe nuk kishim ku të flinim. Na çuan në një shkollë. Thuajse kemi fjetur mbi banga. Ishte një shkollë e vjetër, Na grinë çimkat. E kemi kaluar në këmbë atë natë. Eh, sa çudi më duket sot.
.-A kishit ushqim të veçantë kur shkonit nëpër koncerte?
Jo asnjë lloj ushqimi të veçante. E veçanta ishte se kudo ku shkonim kërkonim të gjenim sallatë me ullinj. Ishte gjella jonë e preferuar. Por rrallë gjendej dhe ajo. Kemi shkuar në fshatrat që kishin kërkesa për Ansamblin. Për shembull kemi shkuar nëpër fshatrat e jugut në Vrinë, Konispol apo dhe në veri ku hanim vetëm groshë. Ndërsa gjellë të dytë kishim taratorin. Kur gjenim tarator kishte festë. Gëzonim si fëmijë.
-Në sa fshatra keni shkuar afërsisht?
Në të gjithë Shqipërinë. Në veri si në Peshkopi, Kukës deri në Vermosh. Por në Vermosh nuk kemi fjetur. Në veri jepnim operën shqiptare “Mrika”. E pëlqenim apo jo, ishim të detyruar ta bënim s e do të dilnin njerëzit të shikonin.
-Sa vite keni lëvizur duke dhënë shfaqje?
Në fillim pak, si në vitin e parë. Pra me krijimin e Operas dhe Ansamblit, kur ishim në vitet e konsolidimit, lëviznim shumë pak jashtë Tiranës. Kjo edhe ëpr arsye se vinin edhe artistë dhe grupe artistike nga Çekia, Polonia, Rumania dhe bënim spektakle bashkë me ta. Pastaj kur u prishëm me Rusinë dhe u lidhëm me Kinezin nuk patëm më shumë bashkëpunime me koncerte. Nga Kina nuk mund të vinin grupe artistike, ose më mirë të themi tepër rrallë. Kjo bëri që ne të dilnim në terren. Kur shkonim në fillim na erdhi Estrada e Operës.
-Po kur ke lindur djalin përsëri shkoje nëpër turne?
Po. Ishte detyrë. Nuk kishte lëshime. Pirron e lija me vjehrrën. Ajo kujdesej më mirë se unë. Por ishte dhe një problem tjetër. Unë kam qenë edhe me biografi të keqe (siç i thoshin në atë kohë-qesh) dhe nuk më linin pa më marrë në koncerte. Ndryshe më thonin se do të kalbeni në këto fshatra.
Si ishte Pirro i vogël?
Pirro ishte një djalë i urtë, i dëgjuar që nuk na ka sjellë asnjë shqetësim. Si vjehrra si nëna ime që e kanë mbajtur nuk u nxirrte telashe. Që në fëmini ishte i dhënë pas muzikës. Pra dukej që do ndiqte rrugën tonë. Nuk e kishim problem kur iknim për koncerte jashtë Tiranës apo jashtë shtetit.
-Ku u njohët me Gaqo Çakon?
Eh, ku jam njohur…Jam njohur në shkollë të mesme. Ne kemi ter vjet diferencë me njeri tjetrin. Pra Gaqo është tre vjet më i madh se unë. Ne ishim në Shkollë të mesme, në shkollën e muzikës, Lice. Që aty Gaqo shquhej për zë dhe njihej nga të gjithë. Ne që ishim më të vegjël i shikonim me admirim ata që ishin më të mëdhenj dhe këndonin bukur. Mundoheshim ti arrinim. Në atë kohë ne kishim thjesht një përshëndetje me Gaqon. .E kush e besonte atë kohë se një ditë unë do të bëhesha gruaja e tij? As më shkonte kurrë ndërmend. Thjesht më dukej një shok. Atëhere kishim shoqëri të rrallë, shoqëri të pastër të bukur. Tek shoqëria ne gjenim ngushëllim nga vuajtjet. Me njeri tjetrin qanim hallet.
Si dhe ku lindi dashuria me Gaqon?
(Hahaaaaa, qesh). Të të tregoj dashurinë tonë nuk të besohet. Kjo për arsye se nga shokë u bëmë burrë dhe grua. Ne u lidhëm në Rusi ku ishim të dy për studime. Gaqo iku në vitin 1957 dhe unë në vitin 1959. Në fillim ishim shokë. Ditët e pushimit dilnim bashkë në qytet, diskutonim, flisnim për të ardhmen. Në Rusi kishte femra shumë të bukura, shumë të mira, por ne sikur ishim prerë ëpr njeri-tjetrin. Kaluam jetën më të bukur të jetës në Rusi. Aty muzika, opera respektohej dhe vlerësohej shumë. Moska ishte qytet i kulturës ku muzika operistike ndiqej shumë, ishte kthyer në kulturë. Kështu lindi dashuria jonë,. Nuk u habita kur Gaqo më shprehu dashurinë. Miqësia jonë e sinqertë ishte kthyer në dashuri. Dashuri në Rusi, në qytetin e dashurisë, në qytetin e poetëve të mëdhenj që i kishin kënduar me aq zjarr dashurisë. Rusia ishte e mbushur me skulptura që të jepnin frymëzim.
Kur u martuat?
Martesa është tjetër gëzim i madh. Sa u kthyem nga Rusia u martuam. U martuam në vitin 1963. Që kur erdhëm të dy filluam punë në Teatrin e Operas dhe nuk lëvizëm më.
Është folur shumë për biografinë tuaj të asaj kohe, duke qenë me biografi të tillë si vendosi Gaqo të martohej?
Gaqo është treguar me tërë kuptimin e fjalës burrë. Unë i tregova për biografinë, por ai me vendosmëri tha, dashuria del mbi çdo gjë. I mori të gjitha parasysh. Biografia filloi të vihej në dukje kur unë do dilja për herë të parë jashtë shtetit të këndoja. Ansambli do të shkonte në Rumani. Ishte periudha që daja im ishte internuar. Po bënim provat gjenerale. Në atë kohë nga ne kishin ikur disa nga këngëtaret më të mira. Kishin shkuar në institucione të tjera, por dhe kishin dalë shumë herë jashtë. Pra më kishte ardhur ua radha të dilja. Grupi që do nisej kishte shumë pak këngëtare pasi ishte larguar Nailja, Fitnetja,. Nuk kisha as kostum dhe mora atë të gjyshes time (ahere e re dhe ksihte një kostum të rinisë shumë të bukur). Në grupin tonë të këngëtareve ishim tetë veta. Vaçja, Hysen Koçia, grupi baletit. Duhej plotësuar grupi dhe me një këngëtare, pra që më binte radha mua. Të gjithë thanë merrni Luizën se këndon bukur. Drejtuesit mbyllën njërin sy dhe njërin vesh dhe më morën me vete. Unë me Ansamblin e Këngëve dhe të Valleve unë kam marrë pjesë në shumë koncerte, por kur vinte puna për të shkuar jashtë, plotësoja vrimat dhe pse kam pasur shumë sukses.
Përveç këngës lirike në këto aktivitete dhe koncerte, çfarë këngësh të tjera këndoje?
Unë kam pasur shumë pasion edhe këngën popullore. Më thanë të këndoja në Rumani këngë popullore dhe ndonjë duet me Hysen Koçinë. Kur kam shkuar në Rumani kam pasur një sukses të paparë sa nuk më besohej. Madje kënduam këngë në shqip. Nuk e di si i ngjiti rumunëve kënga jonë popullore. Na kthyen. Ishte nj sukses i madh për mua. Pas kësaj ngjarjeje të rëndësihme në jetën time artistike, opera jonë shkoi në Kinë. Në fillim ishte dhe emri im. Por gjuetia e shtrigave kishte bërë të vetën, nuk më lejuan. Pastaj ishin dhe xhelozitë mes nesh.
Një ketë në opera, si do ta cilësonit punën në këtë institucion shumë të rëndësishëm të artit?
Në opera kam pasur hapësirën time, sepse edhe punoja shumë. Kam qenë shumë e shkathët. Atë kohë shitej një biletë 50 lekë për të parë Luiza Papën. Vinin hungarezet me shampanjë tek dera, me sapunë me erë por nuk i merrja kurrë. Ruaja personalitetin. Ishte viti 1964 kur isha në kulmin e karrierës. Në rolin ”Princesha e Çartneshit” më kanë sjellë një shportë me karafila.
Keni punuar dhe në Opera dhe tek Ansambli i Shtetit?
Po, kam qenë edhe në opera dhe tek Ansambli i Këngëve dhe i Valleve. Në opera kam 20 role duke filluar që nga “Lola”, “Nina”, “Don Paskuale” që mora dhe bursën “Mamicën”, Karnavalet e Korçës”,”Rigoleton” etj. Dua të veçoj se një problem kam pasur kur doja të shkoja në Japoni, nuk di pse nuk më jepnin vizën. Kisha dëgjuar që aty i pëlqenin shumë sopranot.
Pra keni kënduar dhe këngë popullore,. Këngët e kujt treve pëlqeje dhe cila ishte këngëtarja juaj e preferuar?
Kam kënduar këngë shumë, por më shumë dëshirë kisha këngët qytetare shkodrane. Kjo për arsye se sepse më pëlqente shumë këngëtarja e madhe Luçie Miloti. Ajo ishte idhulli im. E ndiqja vazhdimisht me shumë dëshirë deri kur ndërroi jetë.
Jeni grindur me Gaqon?
Kurrë. Më ka respektuar në maksimum.
Cili është pengu juaj?
Pengu që dola në pension në lumin e karrierës. Ashtu ishte në atë kohë.
Kjo intervistë është zhvilluar më korrik 2015
Sigal