Në çdo qytet, kudo në botë, ajo që të tërheq më shumë, ajo që të bën për vete dhe dëshmon për historinë dhe lashtësinë e një kombi janë, Muzeumet. Një ndër qytet me më shumë Muze në botë, pa dyshim është Stambolli i cili për 1 100 vjet ka qenë qendra e dy Perandorive më të mëdha që ka njohur njerëzimi. E kam pasur ëndërr të vizitoj Muzeun e Armëve dhe të Luftës në Stamboll. Falë mikut tim Sadedin Jaijla, pedagog, i “arratisur” nga Shqipëria në vitin 1951, ëndrra u bë realitet. Stambolli aktualisht ka 17 milionë banorë dhe një qarkullim marramendës. Qyteti që nuk fle gjumë, kështu është cilësuar Stambolli. Në tërë gjatësinë dhe gjerësinë e tij lëvizin në 24 orë mbi 9 milion automjete, vetura, avionë, anije transporti, trena elektrikë. Të gjitha rrugët janë me mbi katër krosi, pa marrë parasysh metronë dhe trenat elektrikë. Përpos makinave, në rrugë gjatë gjithë 24 orëshit gjen njerëz pafund, sikur nata të jetë ditë. Habitesh me urbanistikën e këtij qyteti, por mbi të gjitha me furnizimin me ujë gjatë gjithë 24 orëve që përbën një sekret me vete, pasi në Muzeun e kanalit të furnizimit me ujë, gjen radhë të pafund turistësh. Është qyteti që shtrihet në dy kontinente, Europë- Azi, ndaj duke marr parasysh dhe krijimin e tij, mund të themi se ai mbetet qyteti më mistik i botës, për pozicionin gjeografik, perandoritë që kanë drejtuar në këtë qytet për mëse 2000 vjet, për muzetë më të veçantë të botës, për objektet e kultit më të spikatura.
Qyteti i muzeve
Në qytetin e vjetër dhe rajonin Eminonu (turq. Eminönü) është e famshëmja Topkapi Palace, e cila ishte vendi i qëndrimit zyrtar i sulltanëve të Perandorisë Osmane. Më tej në veri është Muzeu Arkeologjik dhe në lindje Tsinili belveder e cila sot strehon muzen e qeramikës. Në distancë të vogël nga Topkapi dominon Hagia Sophia (turq.Ayasofya Müzesi) me katër minare pranë hipodromimit i Konstandinopojës (At Meydanı) sot është një park publik dhe gjithashtu i quajtur Sheshi Sultan Ahmet. Në zonë qëndrojn obeliskët e Theodosius A ‘ dhe i Constantine VII, dheKolona Gjarprin. Në hyrje veriore të hipodrom është ndërtuar shatërvan i ashtuquajtur gjerman, me elemente të arkitekturës neo bizantine, dhuratë e qeverisë gjermane për të përkujtuar vizitën e perandorit Ëilhelm II në qytet. Kundër shatërvanit, dhe në jugperëndim të Shën Sofisë, është xhamia e Sulltan Ahmetit, e njohur zakonisht si Blue Mosque, e cila është një nga kryeveprat e arkitekturës islame. Xhami e rëndësishme është edhe ajo e Suleiman, dedikuar për Sulejman I madhështori. në Veri të Shën Sofisë është kisha e Shën Irini, me arkitekurë tipike Romake bazilikë, e cila gjithashtu funksionon si një muze. Në lagjen Edirne Kapu (turq. Edirnekapı), rreth 150 metra nga Muret Theodosian, është Manastiri CHORA (Xhamia Carrillo), që i përqaset monumenteve më të rëndësishme të artit bizantin, të Periudhës e mesme dhe të vonshme të saj. Tempuj të tjerë të rëndësishme janë Pammakaristos Manastiri (Xhamia Fethiye- tani pjesë e monumentit është një muze me mozaike të rëndësishme), afër Patriarkanas Ekumenike, dhe Manastiri i Shën Sergjit dhe Baçhus (Agiasofia Küçük Xhami). Me interes të veçantë janë edhe dy tregje: Egjiptiani Misiria tsarsi (turq. Mısır Çarşısı) dhe Pazari i mbuluar (turq. Kapalıçarşı)e cila me një sipërfaqe prej afro 200,000 metra katror është një nga tregjet më të mëdha në botë.
Monumente kryesore gjenden edhe në qytetin modern, kufizohet me zonën e Beyoglu (lagja e vjetër Pera). Ura e Galatas lidh këtë zonë të qytetit të vjetër dhe në rrethin e Galatas dominon Kulla e Galatas (turq. Galata Kulesi), afërsisht 70 metra. Fokusi i qytetit modern është Sheshi Taksim, ose Sheshi Pavarësia ,me klube nate të shumta. Në lagjen e Harbije (turq. Harbiye), një distancë relativisht të shkurtër nga sheshi Taksim, është Muzeu Ushtarak (turq.Askeri Müze), me ekspozita nga të gjitha periudhat e historisë ushtarake të Turqisë. Në Beyoglu është grumbulli i Kiliç Ali Pashës (turq. Kılıç Ali Paşa Külliyesi), i cili përfshin një xhami, medrese, banjë turke, një mauzole të vogël edhe shatërvan, ndërtuar me urdhër të Kiliç Ali Pasha. Ndoshta monumenti më i rëndësishme është pallati Dolmabahçesë, së bashku me xhaminë me të njëjtin emër. Pallate të mrekullueshme janë edhe pallati Beylerbey, në lagjen me të njëjtin emër, dhe pallati Kioutsiouksou në Beikoz, të vendosura në anën aziatike të Bosforit, si pallatet e Yildiz në Besiktas dhe Siraganmes Besiktas dhe lagjen e saj Ortakoi. Vlen të përmendet edhe kështjella përgjatë Bosforit, të dominuara nga Rumeli Hisar në Turqinë Evropiane, dhe Kalaja e Anadollit ose Anadolu Hisar në bregun aziatike.
Muzeu Ushtarak
Një muze befasues. I ndërtuar në pjesën Europiane, në verilindje të Stambollit, ky muze për çdo ditë pret mbi 2 mijë vizitorë nga shumë vende të botës. Gjatë gjithë kohës që është i hapur, ky muze me një sipërfaqe 1 mijë metër katror nuk njeh qetësi. Ndërtesa është prej guri, dy katëshe dhe ka brenda saj 16 pavijone interesante. Edhe në sheshet përreth muzeut janë vendosur sende dhe armë të ndryshme luftarake nga më befasueset që e bëjnë edhe më tërheqës këtë muze krejt specifik. Sipas specialistëve në librin e përshtypjeve, ku muze ka përbrenda një pasuri dhe shumëllojshmëri koleksionesh që të lënë me gojë hapur. Më kryesorja është se, në botën e organizimit të muzeumeve, Muzeu Ushtarak, jo në kuptimin modern daton në shekullin e 15. Pikërisht zanafilla e tij nis pas pushtimit nga turqit në vitin 1453 të Stambollit. Në këtë kohë gjenden dhe armët më të çmuara të luftës. Mjetet dhe mbledhja e furnizimeve të Muzeut Ushtarak (Shtëpi Cebeh) ka marrë rrugë dhe formë të plotë në vitin 1726. Themeli i muzeut në kuptimin modern, i përket armaturave të hedhura nga dhëndëri i Ahmed Fethi Pashës hedhur në vitin 1846. Kjo mënyrë ndërtimi me armaturë cilësohet si kompania e parë në kuptimin e ndërtimit modern, të vërtetë të muzeve turke dhe Muzeun ushtarak. Muzeu Ushtarak ka një sallë të madhe veprimtarish. Veprat e ekspozuara janë zgjedhur me kujdes nga mbi 45.000` sende dhe objekte dhe me rreth 5,000 vepra. Në të gjen në periudha të ndryshme armë, veshje ushtarake, tenda, flamuj dhe parulla me një lloj të ngjashme janë të përfshira në asete të ndryshme kulturore ushtarake. Këtu përfshihen pushkë të bukura prej druri dhe stolisje metali, armë, topa dhe shpata, dekorata elegante dhe mbishkrimet me forca të blinduara, mburoja dhe helmeta, të cilat janë një nga shembujt e rrallë të ushtrisë osmane ku në funksion të natyrës së artë të Perandorisë nxjerrë në pah madhështinë e pallatit Osmane Tombac tendë. Aty habitesh jo vetëm nga arkitektura e mrekullueshme, por edhe nga pozicioni, mënyra e organizmit dhe e përshkrimit të pavioneve, nga mënyra e mirëmbajtjes, harmonizimi i funksionit të pavionëve, rregulli, pastërtia por edhe ciceronëve që dhe pse të rinj, e njohin me detaj dhe sqarojnë bukur në disa gjuhë.
Pavionet
1. Hyrje Hall ka një përzgjedhje të modeleve dhe koleksionet e ndërtesës muze ku janë vendosur objekte, libra, fletëpalosje, harta, skica, që bëjnë prezantimin e Muzeut.
2. Prezantimi Hall. Në këtë sallë ndodhet Muzeu Ushtarak i historisë. Aty gjenden disa fotografi brenda një periudhe që shtrihet nga viti 1846 deri në ditët e sotme. Gjenden dokumentarë që përshkruajnë dokumentet dhe publikimet.
3. Shooters Shop tregon në lidhje me armët dhe shigjetat, harqet që janë ekspozuar në këtë sallë. Shekulli 17-19. Harqet osmane dhe shigjetat mbizotërojnë midis objektivave të shigjetave, rrethime shigjetë-pranverë.
4. Riding Hall Në këtë sallë gjenden armë dhe objekte luftarake të shek. 19.-20. Këtu gjenden udhëheqës ushtarakë të hipur në kalë dhe kalorës që janë në shfaqje.
5. Këndi Fatih dhe Yavuz Sulltan Mehmet Pushtuesi (1451-1481) dhe sulltan Selimi I (1512-1520) i cili është vendosur mbi kalë, tregon pushtimin e Stambollit. Pavioni është i vendosur në një model panoramik, i cili tregon vendin e anijeve Golden Horn osmane.
6. Prerje Guns Dyqan. Ajo përcjell shembuj më të hershëm të shpatave mesjetare evropiane dhe grupin e pol armëve.
7. Armët Mbrojtjes helmeta evropiane Hall përbëjnë një pjesë të madhe të mbrojtjes evropiane. Shembujt më të vjetra të përkrenare përkasin me shekullin e 14. Gjen helmeta me një ose më shumë fytyra-copë helmetë ballik (kjo mund të shihet se nuk ka asnjë zbukurim në një shumëllojshmëri të gjerë të mostrave).
8. Pavioni Ataturk, themeluesi i Republikës së Turqisë Moderrne, (Mustafa Kemal Ataturk). Aty gjenden fotografitë lidhur me Atatürk` jetën shkollore dhe udhëheqëse. Janë shumë rroba, armë, sende personale, dorëshkrime, që ka lënë ai.
9-Pavioni i Armëve të zjarrit të shekullit të 16-të dhe të 20 Gjen armë të ndryshme evropiane dhe armë të prodhuara sipas stilit dhe teknologjisë islame. Të bëjnë përshtypje pushkët me çark, duke përfshirë ato shumë të gjata dhe në vazhdim armët me gjilpërë.
10- pavioni i Topave. Gjen modelet më të mira të topave që datojnë nga shekulli 15-20.
11. Pavioni i Somali-Bosnjë-Kosova Shop –
12. Pavioni me rroba të veçanta ushtarake, Gjenden rroba që kanë veshur ushtarët, oficerët në periudha të ndryshme.
13. në ëkët pavion gjednen flamuj dhe parulla edhe të shteve të tjera, pjesëmarërse në luftra të ndryshme.
14 – Pavioni që i përket Perandorisë Osmane.
.
15- Pavioni kushtuar dëshmorëve fitore të mëdha gjatë gjithë historisë
16. Pavioni i Sulltanëve dhe Perandorëve që kanë dejtuar dhe zhvilluar Turqinë.
Topat e veçantë
1-Më e veçanta e këtij Muzeu me mbi 40 mijë objekte, ishte: Topi Krupp. Pesha bruto-170 ton. Pesha pa armatim dhe mjete mbrojtëse 85 ton. Viti i prodhimit -1883. – Vendi: Gjermania. Kalibri – 35 cm [350 mlm]. –Gjatësia 8.8 m.- Pesha e predhës 276 kg. –Prodhim tepër i veçantë dhe i porositur. Fillesat e Muzeut: Viti, 1453
2- Top Agirlik
Viti: 1820. Shteti: Turqia. Pesha: 15 ton
Pesha e predhës: 285 kg. Gjatësia: 2,4 metër. Lartësia: 72 cm. Kalibri: 63 cm (630 mlm)
3-Top me karroceri. Prodhimi:Turqi. Metali: Tunxh Havan. Viti prodhimit: 1883. Gjatësia: 1883 cm. Lartësia: 1260 cm. Kalibri : 24 cm (240 mlm)
