Tregim
Se ç’kisha për të bërë atë mëngjes, por e harrova! Një ndjenjë trishtimi më kishte kapluar krejtësisht. Edhe nata kishte qenë tejet e keqe, pata një gjumë shumë të rënduar. Nuk dija si të dilja nga ajo gjendje. Hapa derën dhe dola për të pirë një kafe. Binte një shi i imët, m’u duk sikur gjithë qyteti qante. Edhe unë në një gjendje të tillë isha, diçka lotonte brenda meje. Nxitoja drejt kafenesë për t’i shpëtuar sa më parë dëshpërimit që më kishte pushtuar. Befas nga një makinë e ndalur diku aty afër, dëgjova tingujt e një kënge:
Rroftë vera dhe rakia,
I ka bërë Perëndia!..
Një rrëqethje përshkoi gjithë qenien time. U kujtova ç’kisha për të bërë. Atë mëngjes do të shkoja te varrezat. Një vit më parë, në tetor, ishte ndarë nga jeta miku im Vasjeli, por unë e thërrisja shkurt Vaso. Çuditërisht atë mëngjes e harrova vdekjen e tij. Isha nisur për të pirë një kafe te klubi para lulishtes “Vangjush Mio”. Shpesh takoheshim atje, nuk e di pse atë mëngjes m’u duk sikur miku im ishte ende gjallë. Vdekjen e tij ma kujtuan vargjet e këngës: Rroftë vera dhe rakia, i ka bërë Perëndia!.. Nuk ishin të pakta ditët kur uleshim në lokal dhe dilnim që andej kur nuk e mbanim mend, nga cili qytet ishim.
II
Të dy kishim ardhur nga fshati. Ai ishte xhezbandist, njihte disa instrumente muzikore, por parapëlqente të luante në bateri ose në klarinetë, violinën e kishte pikë të dobët, po nuk pati rast ta mësonte. Në fundjavë, (kur ende ishim në fshat), miku im shkonte nëpër dasma, kur kthehej prej andej, zbrisnim në qytet dhe festonim deri vonë. Me ne bashkoheshin edhe të tjerë. Këndoheshin këngë dhe ngriheshin dolli pa fund. “Mos vdeksh kurrë, o Vasjel!- ishte urimi ynë. Kamerierja qëndronte e gatshme për të sjellë çdo porosi. Një ditë më tregoi se kishte rënë në dashuri me një vajzë. Siç thoshte ai, ishte vajza më e bukur që kishte njohur deri atëherë. E kishte parë në një dasmë. Që nga ajo ditë u prish qetësia e shpirtit të tij, fliste vetëm për të. “Do ta rrëmbej ndonjë ditë”, – më thoshte, – e kam kuptuar që më do. Ia kuptoj të gjitha, edhe kur më vështron fshehurazi. Ishte vjeshtë e vitit 1985 kur u martuan. Vasjeli kishte pasur të drejtë, ishte nusja më e bukur që kishte ardhur deri atëherë në fshat. Po nuk kishte si të ndodhte ndryshe, edhe ai ishte një nga djemtë më të zot të krahinës. “Të trashëgoheni, qofshi për jetë bashkë!” – ishin urimet e të gjithëve. Kështu nisi jeta e tyre, ëndërronin për vitet që kishin përpara, e donte aq shumë sa i dukej sikur do t’ia rrëmbenin. “Do të punoj edhe unë, – i tha një ditë ajo, – që të kemi me se t’i rrisim fëmijët”. Vasjeli i hodhi një vështrim të shpejtë, iu dukën të çuditshme fjalët e saj, madje atë çast u ndje i turbulluar: “Nuk të mora për fshatin, të mora për vete!” – i tha. Ajo qeshi me të madhe, nuk u mërzit, përkundrazi kuptoi thellësinë e dashurisë së tij. “Mirë, si të duash , – i tha ajo, – ti e di, edhe unë të dua shumë”. Vetëm kur kaluan disa vite martese nisi punë edhe bashkëshortja e tij. Vazhdonin të duheshin si ditën e parë. Pas kaq vitesh ishin bërë me dy vajza.
III
Ndërsa isha duke i kujtuar të gjitha këto, dëgjova zilen e celularit, dikush po më telefononte,
ishte një numër i panjohur: “Po”, – iu përgjigja. “Jam Milena”, – dëgjova zërin e saj. Diku e kisha dëgjuar këtë emër, por atë çast nuk po më kujtohej. “Milena?” – e pyeta për të mësuar diçka më shumë. “Po, Milena jam,- më tha ajo – gruaja e mikut tënd, jam duke ardhur në qytetin tuaj, a mundem t’ju takoj?” U përmenda. ishte gruaja e Vasjelit që tashmë nuk jetonte më. “Sigurisht!” – iu përgjigja. Gjithçka që po ndodhte asaj dite ishte tejet e çuditshme. Ndoshta nga që ishte përvjetori i vdekjes së mikut tim. Në ditët e para të vdekjes së tij, të gjithë më pyesnin: “Si vdiq ashtu papritur? “Të gjithë e pamë atë mëngjes, ishte mirë e bukur! Nuk na besohet, është vërtet e pabesueshme…”. Tashmë po më telefononte edhe Milena, gruaja e tij, por çfarë do të më thoshte vallë? Milena dhe miku im, kishin vite që ishin ndarë. Ndarja e tyre kishte qenë vërtet një tragjedi, askush nuk donte ta besonte. Një mëngjes bashkëshortja e tij kishte marrë dy vajzat dhe kishte shkuar te prindërit e saj. Atë natë ishin grindur, kishte qenë një çast xhelozie. Ai vazhdonte ta donte ashtu si edhe më parë, por vazhdimisht kishte pasur makthin sikur diçka e keqe kishte për t’u ndodhur, dhe asaj që ia kishte pasur frikën gjithnjë, kishte ndodhur vërtet. Ata nuk ishin më bashkë. Gjithë martesa e tyre zgjati 10 vjet, ishin vitet më të bukura të jetës së tyre. Ndërtuan edhe një shtëpi të bukur dykatëshe. Deri atë ditë nuk ishte parë një shtëpi tjetër aq e bukur, e ngritën me dashurinë e tyre. Shpesh miku im më thoshte: “Nuk do ta lë të shembet atë shtëpi, është gjëja më e bukur që pata në jetën time”.
IV
Nuk vonoi shumë dhe ish-bashkëshortja e mikut tim mbërriti. Kisha vite që nuk e kisha parë. Nuk ishte më ajo çupëza e vogël kur erdhi nuse. Vitet kishin bërë të vetën, por sërish kishte mbetur diçka nga rinia e saj e hershme. Vetëm te vështrimi i pikasa diçka të trishtuar. Ndoshta ai trishtim e kishte ndjekur për një kohë të gjatë, aq sa tashmë ishte bërë pjesë e saj. Te syri dukej sikur i fshihej vazhdimisht një pikë loti, por që nuk e linte t’i zbriste poshtë qerpikëve. Ndoshta druhej edhe nga mua. U ulëm për një kafe. Nuk dija çfarë t’i thosha, përveç pyetjeve të zakonshme që mund të thuhen në raste të tilla, edhe ajo dukej sikur gjendej në të njëjtën dilemë. Nisi të fliste ngadalë: “Erdha, – më tha, – sepse sot është njëvjetori i Vasjelit, do të shkoj te varri i tij…”. Edhe në zërin e saj kishte trishtim; përvuajtja i lexohej në gjithë pamjen. “Ndarja jonë ishte një marrëzi… – tha ajo. Ndoshta një brengë e madhe e kishte munduar gjatë viteve të ndarjes, ndaj kishte vendosur t’ia thoshte të gjitha. “Çfarë do t’i thuash te varri?” – e pyeta me keqardhje. “Kam shumë për t’i thënë, por nuk e di a do t’ia them dot të gjitha, dua të qaj për veten time dhe për atë, dua ta pyes pse iku kaq shpejt, pse nuk priti edhe pak… vdekja e tij ishe tragjike, nuk më besohet as sot, dëshiroja ta shihja edhe kur të ishe në moshë të thyer, edhe kur të çapitej ngadalë me bastun, nuk kam njohur njeri tjetër si ai, kishte shpirt të ndjeshëm si gjithë artistët, dhuronte shumë dashuri, ishte i gatshëm të sakrifikohej për çdo mik ë tij që gjendej në hall… I tillë ishte Vasjeli im”.
V
Fjalët e saj më lanë të hutuar. Ata kishin vite që ishin ndarë, jetonin larg-njëri-tjetrit, në dy qytete të ndryshme, ndërsa ajo fliste sikur gjithçka të kishte ndodhur një ditë më parë, ndihej malli të çdo fjalë që thoshte. Kur unë takohesha me mikun tim, ai më fliste vetëm për dy vajzat dhe mbesat e tij: “Më merr malli gjithnjë, kam mbesa të bukura, – më thoshte, – por kam dhe një ëndërr të madhe për to: Do t’i bëj violiniste, do t’u ble nga një violinë dhe do t’i mësoj vetë; jam i sigurt që do të bëhen violinistet më të zonjat në botë… Së fundi jam bërë edhe me nip…”. Në çaste të tilla nuk e mbante dot veten, fshinte me dorën lotin që kërkonte t’i dilte nga syri. Kurse për Milenën, mbaj mend që më foli vetëm një herë, druhej kur fliste për të, ndaj as unë nuk e pyesja, e dija që e kishte dashur shumë dhe nuk doja ta shtyja kohëve të shkuara, mbase i shkaktoja dhimbje. Por atë ditë më tregoi një sekret, veçse pas një çasti më porositi: “Mos ia trego askujt!” Në lokal dëgjoheshin vargjet e këngës:
Rroftë vera dhe rakia
I ka bërë Perëndia!..
V
“Po pse të gjitha këto kërkon t’ia thuash kaq vonë Milena,- e pyeta, – ai nuk ka për ta marrë vesh kurrë që ti i vajte te varri, a nuk do të ishte më mirë ta kishe takuar kohë më parë?” Atë çast ajo më vështroi me habi: “Po unë takohesha me të sa herë më jepej mundësia, -më tha, – nuk e harrova asnjëherë, prisja çdo ditë që ai të pendohej për marrëzinë e tij, të vinte e të më thoshte: “Milena të dua!”, por ai nuk tërhiqej kurrë edhe kur e kishte gabim, e kishte të vështirë të përulej; kështu ishte gatuar. Jam e sigurt që ai do ta dëgjojë zërin tim kur t’i vete te varri, por prapë do të sillet sikur nuk e merr vesh kush i ka vajtur. Pas një pritje të gjatë të mungesës së tij tij, tentova të martohem; ishte vërtet një gabim. Unë nuk mund të jetoja dot me askënd tjetër, askush nuk mund të jetë si Vasjeli im, që më thoshte: “Nuk të mora për fshatin, por për veten time!”; kjo shprehje e tij më lumturonte, tregonte sa shumë më donte, por vetëm ai dinte ta thoshte aq bukur, që unë të mos ndihesha e fyer. Pas ndarjes, kudo që shkoja, ndjeja, mërzi, boshllëk, më mungonte shtëpia ime, ajo shtëpi që ngrihesha në mëngjes dhe e pastroja me aq dashuri, më pëlqenin vërdallisjet e tij nëpër dhomë, fjalët e tij të shpenguara, por të sinqerta, që nuk i dëgjon nga askush tjetër…” Pastaj heshti; i heshtur isha edhe unë. “Mos, u çudit, m’u drejtua, pas një çasti – i erdha te varri edhe kur vdiq, mezi e gjeta ku ishte, m’u desh të pyesja punëtorët e varrezave, sepse varri ishte i ri dhe ende ishte pa emër. U ula te koka e tij dhe qava deri tek loti i fundit. Prisja të dëgjoja: “Milena të dua!”, por nuk më tha. Këto fjalë i dëgjova vetëm kur m’i tha për herë të parë…”.
VI
-Si nuk mundët të bashkoheshit sërish?- e pyeta. “Ah, more miku im, – më tha ajo, – ta dish ti sa herë e kam menduar këtë gjë, por nguroja sepse nuk doja të dëgjoja një “jo”, prej tij, përpiqesha t’i lija të kuptonte se unë vazhdoja ta doja gjithnjë ashtu si më parë, dhe jam e sigurt që ai i kuptonte të gjitha, por nuk më thoshte asgjë. Rrinte i heshtur”. Prej fjalëve të saj mbeta i shokuar: “Të njëjtën gjë më ka thënë edhe Vasjeli për ty,- i thashë, – por më porositi ta mbaja sekret”. “Dhe çfarë të tha, – më pyeti Milena, a mund të ma thuash?!” “Sigurisht, – iu përgjigja, – edhe nëse do të ishim takuar më parë, nuk do të rrija pa jua thënë. Nuk di çfarë kishte ndodhur atë ditë në shpirtin e tij, më foli me mall për ty: “U takova rastësisht me Milenën,- më tha, – nuk e di por ndjeva sërish mall për të, dreqi e mori, u mallëngjeva, kisha kohë pa e takuar. Desha t’i thosha, a mund t’ia nisim edhe njëherë nga e para, por nuk ia thashë dot, pata frikë se do të më thoshte “jo” dhe, nëse ndodhte kështu, do të ishte vetëvrasje për mua”. Ditë më pas vazhdonte të më thoshte: “Nuk do ta lë të shembet atë shtëpi, është gjëja më e bukur që pata në jetën time. Në pranverë do të shkoj të mbjell pemë, do t’i punoj arat që kemi në fshat, le t’i kenë mbesat dhe nipi…”. Dhe ndërsa po i tregoja për çfarë më kishte rrëfyer miku im, pashë që edhe ajo mbeti e tronditur, nuk e mbajti dot veten; një pikë loti i zbriti prej syrit. Atë çast vdekja e mikut tim m’u duk edhe më tragjike.
VII
Edhe ditën e vdekjes miku im, kishte dalë herët në mëngjes dhe po më priste te lulishtja “Vangjush Mio” për të pirë kafen, por dikush e lajmëroi se i vëllai kishte pësuar aksident dhe ishte në gjendje të rëndë. Lajmi e tronditi aq fort, sa vdiq në çast. Të gjithë e kishin parë vdekjen e çuditshme të tij. Lotët i rridhnin si rrëke, askush nuk e kishte parë në një trishtim të tillë Vdiq në kohën më të gabuar. I vëllai doli pas disa ditësh nga spitali, por miku im nuk ishte më. Ndoshta lodhja e gjatë e ndarjes e kishte torturuar pafundësisht. U desh ai çast i lajmit që prej shpirtit të tij të shpërthente gjithçka që e kishte munduar. Atë çast, kur ma treguan si kishte ndodhur vdekja e tij, m’u kujtua një thënie famshme: “Njerëzit nuk qajnë sepse janë të dobët… Ata qajnë sepse kanë qëndruar të fortë për një kohë të gjatë…” Kështu kishte ndodhur edhe me dy miqtë e mi, Vasjelin dhe bashkëshorten e tij. Edhe Milena vazhdonte të lotonte pa u përpjekur t’i fshihte lotët e saj. Kuptova se prej shumë kohësh kishte pasur dëshirën të rrëfehej…
