Do të ishte bukur që dritat të fikeshin, para se të porosiste Xhemal hundëmadhi. Paqësisht, të pestë do të ishin ngritur duke u mbajtur shpinës së stolave të vjetër, që kërcisnin nga sikleti i moshave dhe do të merrnin secili rrugën drejt shtëpive, gjysmë esëll, për të mos thënë gjysmë të pirë. Por sot që porositi Xhemal hundëparmenda, Lali që e mbante veten më të kënduarin e letërsisë që nga Mësiçka e Kolonjës e deri në të dalë të Peqinit, që s’e trazonte xhepin kurrë për të qerasur, sot nuk duhet të fikeshin dritat. Dritat ishin fikur. Me një fikje të ngadaltë sikur u dilte shpirti me zor; të iknin, të mos iknin.
-S’kam poç për llambën e vajgurit -kishte bërtitur Alltun beu, i zoti i lokalit. Ikni, tani! Pëlciti pardje se e mbajta ndezur deri në mëngjes. Ikni tani. Hajt!
-I lezetshëm ky beu i mejhanes sonë, -gërviu dikush nga tavolina. Ky hundëdamaluku pi qyl tërë vitin dhe vetëm në fund të çdo dhjetori qeras një herë, ai thotë ikni. Lihet një dopio kumbull? Ja, se e zgjidh unë këtë punë. Hapi dritaren dhe bërtiti: O Kasëm Kushi! Na sill një fener se s’po gjejmë dot vrimën e gojës! Hë të keqen, hë australian i lalit! Matanë, dy – tre metra më tej, kujisi një derë dhe një zë tenori u përgjigj me mërzi: -Po iu nis fenerin me çunin, po hidhini vajguri se pak ka! Në derë hyri një çunak me fener në dorë. Sado që drita e vakët ia rriste përmasat, dukej që ishte shkurtabiq. Qëndroi në prag, duke mos ditur ku ta linte atë vjetërsirën që qelbte erë vajguri. U nis atje ku dëgjoi një, hajde, hajde, o australian i vogël. Prekja e fenerit me tavolinën e dërrasës shkrepëtiu dritë. Energjia ishte takuar sërish dhe poçat e lëbyrur nga avulli i pjekjeve të skarës ndriçuan sërish për qejf. Duartrokitën. I uruan gëzuar Vitin e Ri Lal hundës që qeraste një herë në vit. Uruan zemrën e bardhë të Kasëm Kushit. Shkelën me kujdes telin që ngrinte lart poçin e fenerit dhe i frynë fitilit të bekuar për ta fikur se s’i kishte lënë pa dritë natën e fundvitit. Përqafuan Din Kushin, atë engjëll katërmbëdhjetë vjeçar, që e kishte dorën e fenerit të bardhë si zemrën. Djali deshi të merte fenerin dhe të ikte. “Pse ia fike, mor derëbardhë, tha njëri nga burrat, me një takije të shtrembër në kokë. Me se do shohë rrugën çuni” ? “Dy metra më tej është”, tha tjetri. “Dy, dy, po është i vogël”. “Aaaa, i vogël?! S’e njeh mirë xhunior australianin ti! E di si knon apo jo? Silli mor çunit nji birrë tftoft! S’ka pereni që ia prish qejfin Adem Namit!” Ai që kërkoi birrën rrotullonte gjithmonë një kunjë shkrepseje nëpër buzë. Ves, që kur kishte lënë cigaren. Vërviti me inat kunjën, futi dorën në xhep, vendosi një kunj të re mbi buzë dhe përplasi duart: “E do një birrë ky çun! Alltun, do shërbesh ti apo jo?! Sille, pra!” Dini vështronte i qetë dhe buzëqeshte. Ishte një buzëqeshje që i nxiti dhe të tjerët për ta qerasur. Fund viti ishte. Trokitja e një gote dhe urimi për një vit të ri më të mirë, me transparencë brezash ishte mrekulli. “Pije me fund!–tha një burrë me syze, përkrah, Pije, dëgjo Metin ti!”- e nxiti, dhe tre dhëmbët që i kishin mbetur në nofullën e poshtme fishkëllyen. Djali i vështroi dhëmbët dhe qeshi. Qeshën të gjithë. Në kor. Syzet e burrit fishkëllyen vetëtimë. -”E, e, bilbilush, s’e ke vetëm ti gjyshin të pasur në Australi. Kam edhe unë çunin në Kinë. Në Kinë do t’i vë dhëmbët. Ke parë kinez pa dhëmbë ti? Pa hë, ktheje atë birrën se do t’i jap edhe një Lal hundëkërrabës. ” “Pije, mor çun se na le pa gjo”, -nxiti Xhemal artisti. Djali e mori birrën dhe pas disa gllënjkash e shoqërime sysh, vuri shishen bosh mbi tavolinë dhe u ngrit. Tani do iki !-tha dhe sytë i shkëlqenin. Më flet tata. Më dërgoi për fenerin dhe më pret. Do na knosh nji nga ato këngët !-ndërhyri Xhemali që tej. E dini sa bukur knon, a jo ? S’keni ngju ndojher !Më pret tata, -tha Dini i vendosur dhe kapi fenerin. I them unë !–tha shkrepsja. U zgjat menjëherë në dritare dhe thirri:”O Kasëm Kushi ! Çunin e kena ne. Nuk e vonojmë. Mos kij marak! Që tutje dritares u dëgjua një, ”burra muti” dhe një derë kërciti me tërsëllëmë. -Më pret tata, -tha Dini. Tredhëmbëshi i rrëmbeu fenerin nga dora:-Këndo nji herë mor çun, se e di si do më duket goja sot? Plot me dhëmbë floriri. Djali qeshi. Mirë, tha, po me një kusht.
-Ouuu, pa hë i her !-T’i jepni Xhemalit pesë birra. Dhe i kthyer nga ai i shkeli syrin çapkënçe. Tavolina u mek, përveç Lalit që qeshte me të madhe. Burrat panë njëri-tjetrin dhe heshtën. -Je i vogël ti për të na vënë kushte ne, spurdhjak- u nxeh shkrepsja dhe flakëriu sërish kunjën në xhamin përballë. -Derisa është ulur në tavolinë me burrat, vendos edhe kushte, -bubulliu zëri i egër i Kasëm Kushit që ishte shfaqur në derë, i mbështjellë me një kapotë të murrmë ushtarësh. Në dorë mbante një kular litari. I bënë vend pranë djalit. I porositën edhe një dopjo kumbull, nga ajo që Alltuni e merrte me porosi në Gollomboç, afër Maqedonisë. -Pa hë, tha i sapoardhuri duke zhveshur nga trupi i bëshëm autoritetin ushtarak që e vendosi në prehër, ç’na thoni gjer më tani?As litarin e pusit nuk më latë të lidhja…Thonë që frika të deh dhe të bën të belbëzosh: -Po ja, tha Met tredhëmbëshi, duke u përtypur nëpër qiellzë, duam një këngë nga Dini. Thonë se këndon… -Kush u tha -pyeti me inat Kasëm Kushi, duke u kthyer nga Xhemali. Lali tundi gishtin në formë të prerë dhe pasi ktheu një gllënjkë, plotësoi me zë:-Unë jo, qafsha kalamajt !-E mor miq, psherëtiu Kasëm Kushi. Jemi tanët dhe hallet i qajmë bashkë se qytetsa jemi të gjithë. Demokraci andej, demokraci këtej, komunizëm andej, komunizëm këtej…Xhemali e di mirë këtë punë se është i letrave. Dini ka një zë të rrallë, më tha një nga Tirana që kërkon artistë. Biseduan të dy me Xhemalin. Duhet edhe pak mik në këto punë. Ju e dini që gjyshi im vdiq në Australi. Gjer më dje, thosha që nuk e dua, se të merrnin me shkelma dhe të degdisnin në internim. Sot s’ merret vesh se çdo bëhet, në daç thuaj, në daç mos thuaj. E, nejse, unë ju kam pasur pranë , kë më shumë e kë më pak. Dhe s’di ç të bëj. -Po le të na këndojë një këngë djali, more Kasëm. S’bëhet qameti. Xhelali kishte hequr edhe njëherë gotën. Kasëm Kushi u kthye nga i biri. Djalë me sedër, mendoi, shiko si është skuqur. -Është i turpshëm, s’e bën dot-foli me zë. Pastaj s’e nga ka ngjarë kaq i shkurtër, një zot e di-shtoi duke qeshur. Dini mori zemër dhe u ngrit:-Do këndoj-tha. Pse të mos këndoj? Askush s’këndon dot si unë, sidomos këngët që më porositi të mësoj profesori i Tiranës. Në fillim zëri doli i përvajshëm, zhgënjyes. Zgjati vetëm pak kohë, sepse pastaj burrat kishin hapur sytë dhe veshët dhe e ndiqnin djaloshin, si të kishte rënë nga hëna. Kënga ishte e gjatë, tepër e gjatë. E ndërpreu vetëm zhurma e fishekzjarreve që pushtoi qytetin si një bubullimë. ”Ky është Din Dikushi-kishte ligjëruar me gotë në dorë Lal hundëparmenda. Din Dikushi… “S’kam dëgjuar soj kënge të tillë ndonjëherë”, kishte thënë Meti që ishte qejfli këngësh. “Është nga opera “Toska”-kishte folur me zjarr Din Dikushi. Është opera e Puçinit”. “Po, po, kishte plotësuar Xhemal artisti, Pushkini është poeti më i madh i Rusisë!” “Xhiakomo Puçini, kishte ndrequr Din Dikushi, jo Pushkini, o Lal !S’ka lidhje!” Dhe kishte mbështetur kokën mbi kapotën ushtarake në prehrin e të atit, përgjumshëm. Xhemali u zotua se do t’i ndërhynte kryetarit të bashkisë që e kishte kunat “për ta çuar çunin n’shkollën më t’mir”. Met Durangu u betua se pa gjetur mik për çunin, nuk rregullonte asnjë dhëmb në gojë, jo në Kinë ta kërkonin, por edhe në filifistun. Adem Nami do të nisej pas dy orësh të takonte dhëndrin deputet dhe t’i lutej, “o po t’ia kërkonte se s’bën, që të ndërhynte për çunin e Kasëm Kushit. Ishin apo s’ishin të tyret?” Alltun beu, si i persekutuar që ishte s’do të linte gur pa lëvizur tek të gjithë ata që vinin në lokal që çuni të ikte në shkollë të mirë. Ishin të një qyteti, ishin në zemër të vendit, Din Kushi duhet të bëhej Din Dikushi. Duhet të bëhej, sepse ishte Din Dikushi i tyre…sepse ishte vërtet Din Dikushi… Pas dhjetë vjetësh, një burrë i moshuar që binte në sy nga një veshje elegante dhe një sërë dhëmbësh të florinjtë, duke kërkuar andej-këndej mejhanen e atëhershme, hyri në klubin e dikurshëm të Alltun beut. Në vend të tij, tani aty ngrihej një ndërtesë dykatshe e zbukuruar që mos o zot. Kërkoi të zotin e lokalit. Thuaji, i tha kryekamerierit, që e kërkon ambasadori kinez. Kryekamerieri i kishte qeshur me sytë ngulur mbi këpucët “alla sherifjançe”: -Alltun beu ka tre vjet që ka cof. Ia kanë blerë atë karakatinën e dikurshme, që nga Australia…I moshuari rrëmbeu valixhen me inat dhe doli për t’u kthyer sërish. “Po Kasëm Kushi, pyeti duke vetëtirë me inat dhëmbët e florinjtë, rron apo edhe ai ka cof?” Kryekamerieri ishte bërë serioz:-Hajde- foli-hajde se do t’i shpie drekën tani. Është urdhër i pronarit. Të dy u përçapën nëpër oborrin e mbushur me bar. Djali shtyu tej gërvimën e derës dhe la në tavolinë tabakanë me ushqim. Në dalje, i tregoi një kënd të errët, prej nga ku vështronin dhimbshëm sytë e një krijese që dridhej, mbështjellë me një kapotë të hirtë ushtarësh. Met Durangu u afrua. E përqafoi fort dhe ngashërimi u derdh mbi mikun e dikurshëm: -Kasëm Kushi, Kasëm Kushi! Prapë komunizmi? S’paska vdekur vërtet mortja? -Jo!- pëshpëriti Kasëm Kushi. S’është punë komunizmi ! Më duket se edhe ne që vuajtëm, nuk vuajtëm nga komunizmi, por nga njëri-tjetri. Në qafë mbante të lidhur lirshëm një litar që e tundte sa herë fliste. -Kush të ka katandisur kështu, mor burrë? -sokëlliu Met Durangu. –Askushi -belbëzoi Kasëm Kushi dhe i zgjati një gazetë. Iku dhe na pështyu të gjithëve, pështyu Durrësin, Kavajën, Rrogozhinën, Peqinin…eh, ty…mua…Piu një shishe verë të kuqe, tundi një çadër blu, u lëpi si zorzop…Met Durangu lexoi titullin: “Tenori i njohur botëror Din Dikushi braktis Shqipërinë -Më bëtë të më vijë turp që jam bashkëkombësi juaj”…Paska qenë vërtet Din Askushi, -pëshpëriti dhe humbi në Australinë e largët, ku tenori i famshëm jetonte duke pretenduar të ikte nga njerëzit dhe të bëhej tokësor Marsi. …Paska qenë vërtet Askushi – mërmëriti sërish dhe u shtri përqafshëm në krevatin e rrëmujshëm të Kasëm Kushit.
