Gjuha shqipe është gjuhë dhe degë e veçantë e familjes indoevropiane. Është gjuha amtare e 2,765,610 njerëzve në Shqipëri (v. 2011), 1,644,865 në Kosovë (v. 2011), 507,989 në Maqedoni (v. 2002), 176,293 në Zvicër (v. 2013), rreth 66,000 në Turqi (v. 2014), 63,835 në Serbi (v. 2002), 32,671 në Mal të Zi (v. 2011), 23,820 në Kanada (v. 2011) 17,069 në Kroaci (v. 2011), rreth 10,000 në Rumani (v. 2009), 7,177 në Slloveni (v. 2002), 4,925 në Bosnjë dhe Hercegovinë (v. 1991), 1,740 në Ukrainë (v. 2001) e në vende të tjera si dhe ka rreth 100,000 folës të arbërishtes në Itali dhe rreth 50,000 në Greqi (v. 2007). Shqipja është gjuhë zyrtare e Shqipërisë, si dhe një nga dy gjuhët zyrtare të Kosovës. Në Republikën e Maqedonisë shqipja është gjuhë zyrtare në komunat ku shqiptarët përbëjnë më shumë se 20% të popullsisë. Gjuha shqipe është në përdorim zyrtar në tre komuna në Mal të Zi (Ulqin, Plavë e Tuz) dhe tre në Serbi (Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë).Gjuha arbërishte, si gjuhë e shqiptarëve në Itali, është e mbrojtur me ligj. Sipas Kartës Evropiane mbi gjuhët rajonale ose minoritare, gjuha shqipe është e mbrojtur në Serbi (2006), Mal të Zi (2006), Rumani (2007), Bosnjë dhe Hercegovinë (2010).Shqipja, si gjuhë moderne, përfaqëson një degë më vete në familjen e gjuhëve indo-evropiane. Shkruhet me shkronja latine. Gjuha shqipe përfshin gjuhën standarde ose gjuhën e njësuar letrare shqipe, e cila u miratua në Kongresin e Drejtshkrimit të Shqipes në vitin 1972 në Tiranë, dhe të gjitha dialektet, nëndialektet e të folurat që fliten nga shqiptarët. Gjuha shqipe ka dy dialekte kryesore: gegërishten dhe toskërishten. Fjalori i shqipes ka disa huazime nga greqishtja e lashtë, si dhe nga latinishtja; huazimet pastaj vazhdojnë nga gjuhët sllavo-jugore, greqishtja dhe turqishtja si dhe nga italishtja e frëngjishtja dhe gjuhët tjera. Aktualisht gjithnjë vijnë duke u shtuar huazimet nga anglishtja.
Dialektet
Dy dialektet kryesore të gjuhës shqipe janë Gegë në veri dhe Toskë në jug, të ndara afërsisht nga Lumi Shkumbin. Gegërishtja dhe Toskërishtja janë degëzuar për së paku një mijëvjeçar shqiptim i duhur, dhe format e tyre më pak ekstreme janë ndërsjellash të kuptueshme. Gegërishtja ka nën-variantet më të dallueshme, prerjet të cilat janë lloje më veriore dhe lindore, që përfshinë ato të qyteteve të Shkodrës, rajonin e Ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë verilindore, Kosovën, Malin e Zi, Serbinë, dhe fshatin e izoluar Arbanasi (jashtë Zarës) të bregut të Kroacisë, Dalmacisë. “Arbanasi” i themeluar në fillimin e shekullin XVIII nga refugjatët nga rajoni rreth qytetit bregdetar të Malit të Zi, Tivarit, ka rreth 17.000 folës të gjuhës shqipe. Toskërishtja dhe Gegërishtja kanë dallime fonetike, morfologjike apo dallime në fjalor. Dallimet fonetike janë të pakta dhe disa nga to janë: â hundore e gegërishtes me ë-në e Toskërishtes (nâna — nëna; bâni — bëri) n-ja e Gegërishtes me r-në e Toskërishtes (syni — syri) etj. Ato morfologjike Tosk – Gegë: të punoj — me punue etj. Disa nga dallimet në fjalor Toskërisht- Gegërisht janë: dhelpër — skile, gjalpë — tlyn, fshat — katund etj. Të gjitha dialektet e folura shqipe në enklavat italiane dhe greke janë variantet e toskërishtes dhe duket se janë të lidhura më së afërmi me dialektin e Çamërisë dhe te Bregdetit në jugun e Shqipërisë. Enklavat Italiane — rreth 50 fshatra të shpërndarë — me siguri janë gjetur nga emigrantët nga sundimi i Turqisë në Greqi. Disa dialekte të largëta dhe të izoluara të origjinës jugore të Toskërishtes fliten në Bullgari dhe Trakinë Turke, por nuk ka te dhëna të sakta. Gjuha ende përdoret në Madritsa, Bullgari, në kufirin afër Edirnesë, dhe në përfundim të këtij fshati që po mbijeton në Mandres, afër Kilkis në Greqi, që daton nga Lufta Ballkanike. Një enklavë Toskërisht afër Melitopolit në Ukrainë shfaqet vendosja e fundme nga Bullgaria. Dialektet Shqiptare nga Istria, për të cilin ekziston një tekst, dhe nga Sreim, për të cilin nuk ekziston asnjë tekst, janë zhdukur.
