S’e merrja dot me mentë e mia,
Që të përtërihej jeta.
Që shpatë e predhë të kishte dashuria,
Dhe rob i saj mbeta.
Lasgush Poradeci
Ylber Shpendi e kishte lënë me Ritën të takoheshin në orën nëntë te “Flora”, një lokal, që në atë kohë kur fillon kjo histori, frekuentohej shume, sidomos nga të rinjtë. Kishin vendosur të bënin një udhëtim në qytetin e vjetër të Beratit. Nuk kaloi shumë dhe para tij u paraqit Rita, -U vonova! Ke shumë që po pret? – i tha duke buzëqeshur. -Jo, jo!- iu përgjigj ai. -Do nisemi? -Nisemi! Shkuan te stacioni i autobusëve dhe zunë ndenjëset e para. Sa arritën në qytet, ndaluan përpara hotel Turizmit“ dhe kërkuan secili nga një dhomë të veçantë. Si u sistemuan, vendosën të vizitonin qytetin antike, duke filluar nga Ura e Gorricës, Murat Çelepiasin, Mangalemin e me radhë. Ecën përmes banesave karakteristike të qytetit, në rrugën e shtruar me gurë të bardhë, që të shpie në kalanë e lashtë. Nata ca nga ca po fillonte të nderte çarçafin e saj. Neonet e qytetit filluan të ndizeshin. Lulishtja dhe pylli përtej brigjeve të Osumit shpërndanin freski dhe erë të mirë lulesh. Kaluan portën e kalasë dhe hynë në lokalin turistik. Zunë një tavolinë në fund të verandës, ngjitur me bedenat, nga ku qyteti dukej si në pëllëmbë të dorës. Çdo gjë ishte e qetë. Vetëm tej, nga kodrat e veshura me ullinj, një bilbil ligjëronte me nge e mbushte me këngën e tij gjithë pyllin. Kënaqësia e asaj nate i kapërcente të gjitha shpresat. U dukej sikur tavolina në fund të verandës ishte vendosur vetëm për ta, sikur për ta të ishte ndërtuar e zbukuruar e gjithë veranda në majë të kalasë, për ta ishin vendosur edhe dritat qetësuese e çlodhëse. Edhe hëna atë natë për ta e kishte caktuar shëtitjen mes yjve të qiellit e ua bënte më sy e kënaqur. Ylberit i dukej Rita më e bukur e më e dashur sa ngaherë. Në cipëzën e hollë e të ndritshme të faqeve, te balli e deri te mjekra dhe gusha, që rrallë hasen në një sekt femëror, kishin marrë një nur të këndshëm e joshës. Hëna tani ishte e plotë dhe rrinte pezull mbi pishat e reja qepallë gjelbëra, të mbjella në faqen shkëmbore të kalasë. Prapa pemëve shquheshin çatitë e shtëpive shumëngjyrshe, disa me tjegulla të kuqe e disa me rasa guri gri, të errëta e të çelura. Kodrat përballë kishin veshur fustanin e gjelbër plot nuanca, ku më të errët e ku më të çelur. Poshtë, dy brigjet e Osumit, i majti, që zbret nga shkëmbinjtë gëlqerorë, drejt lumit, përtej lagjes Gorricë, ndriçonte nga hëna e plotë. I djathti, me shtëpitë dhe pemët e larta, që duken sikur duan të prekin qiellin. Në mes tyre uji i lumit formon valëza të qeta, ku bregu shkëmbor pasqyrohet në të si një hije e zezë. Atje ku pellgjet e ujit ishin me të thella, dukeshin hijet e pemëve, si të përmbysura. Rita kishte mbështetur llërët bardhoshe, duke vendosur në mes tyre gotën e verës të përgjysmuar dhe sodiste qytetin nga të gjitha anët. I dukej sikur do të fluturonte për të arritur në mbretërinë e mrekullive. Herë pas here kthehej nga Ylberi, duke vendosur dorën e saj sipër dorës së tij dhe i thoshte me plot ënbëlsi” -Sa e lumtur jam sonte! Ata ishin të fundit që lanë verandën e kalasë dhe u nisën për në hotel. Tani qyteti ishte krejt i zbrazur, sikur e kishte zënë gjumi. Rita i kishte hedhur të dy duart në qafë Ylberit, sikur donte që ai ta merrte në krah. I përkëdhelte qafën faqet, ndërsa ai e puthte në vendin e tij më të preferuar, në pjesën e fryrë të gushës, nën mjekër. -Rita! – i tha ai, sa hynë në dhomën e saj. – Sonte nata është e jona, deri sa të trokasë mëngjesi! Rita mbështeti buzët në buzët e tij në mënyrë përkëdhelëse e joshëse, duke i sjellë Ylberit një kënaqësi të veçantë. Pastaj ashtu të përqafuar u ulen në krevat. Drita e zbetë e hënës, futej brenda përmes qelqeve të dritares. Sytë e Ritës, në atë fytyrë engjëllore, merrnin një ngjyrë shumë të kaltër të çelur. E përqafonte fort, duke i ledhatuar shpatullat e zhveshura. Trupin e ngrohtë valë e kishte lënë në duart e tij, ndërsa ai e përqafonte me të gjitha shqisat. Me vete mendonte: Ku fillon e mbaron lumturia, peshorja e artë e jetës. Mos vallë ajo fillonte tani me Ritën dhe mbaronte më të.-E shikon se nuk të mbaj asgjë të fshehur, jam e gjitha jotja, sepse të dua. Unë jam e lumtur dhe dua që edhe ti të jesh i lumtur! – i thoshte duke e përqafuar me zjarr e duke e puthur fort. – Bije të fle me ty e ngrihem me ty. Dua të jem gjithmonë vetëm pranë teje, larg syrit ziliqar të botës -Ke qenë ndonjëherë e lumtur? Kur e ke dëgjuar për të parën herë kambanën e saj? – i tha ai, duke e puthur fort në buzët gjak qershie. Ajo u shkëput me njëherë nga duart e tij dhe i qëndroi për ballë. -Përse më pyet kështu? -Kot! Për një çast, ai vuri re se ngrohtësia, që lëshonte trupi i saj, filloi të ftohej. Dukej sikur peri i jetës i që ndarë në dy fije, një fije gëzimi e një hidhërimi. -Nuk desha të të lëndoj! – i th ai, si i zënë në faj. Ajo iu afrua përsëri dhe po e shihte me ëmbëlsi. Cytura iu çel, si ajo lulja me petale të holla të tejdukshme, që nuk fsheh asgjë. Ylberi e shihte ashtu të mbytur në ekstazë, kur te njeriu thelbi i të gjithave është ndjenja, kurse realiteti, turpi, ndershmëria janë procese të rastit. -Eh! – psherëtiu ajo thellë për një çast. – Është një histori, që nuk dua ta kujtoj kurrë. Kisha shkelur në vitin e gjashtëmbëdhjetë të jetës. Isha e re, e hedhur, më thoshin se isha e bukur. Atë vit të zi, babai, pa mbushur pesëdhjetë vitet e jetës e pa u sëmurur asnjëherë, e rrëmbeu vdekja. Ne pesë fëmijët mbetën në mes të katër udhëve. Paga e vogël, që merrte nëna nuk mjaftonte për të përballuar nevojat më të ngutshme e më të domosdoshme. U detyrova të lë shkollën e të kërkoj punë. E ku nuk trokiti, e gjora nëna ime, por dyert ishin të mbyllura. Më në fund u detyrova të shkoja në një fermë bujqësore në periferi të Tiranës. Brigadieri, ku më caktuat të punoja, ishte një burrë gati dy fish i moshës tinë. Ai më priti ngrohtë me fjalë të mira. Tregonte për mua një kujdes të veçantë e shpesh më thoshte, se isha lulja e bukur, që kisha ardhur të zbukuroja brigadën. Më mbante gjithnjë pranë e më jepte punë sa më të lehta.. Kujtoja se këtë e bënte me që isha më e reja ne brigadë, pa baba e me vështirësi të madhe ekonomike, se në moshë kaq të re isha detyruar të bëja punë të vështira në bujqësi. Punoja tërë ditën e në mbrëmje vazhdoja shkollën e mesme bujqësore, në degën e zooteknisë. Një mbrëmje…Kur e kujtoj më dridhet trupi. Ajo psherëtiu dhe lotët, si sumbulla vese iu varën në qepallat e gjata, i ranë faqeve e i rrëshqitën deri te mjekra. Një ditë punuam me orë të zgjatura dhe kur do të iknim ai më tha se dinte një rrugë të shkurtër që të shpinte menjëherë në Tiranë, se do kënaqesha nga natyra e bukur e lulet e shumta e të veçanta që ka, që si ke pare kurrë! – më tha Pranova menjëherë. Kurrë nuk më shkonte mendja për ndonjë gjë të keqe. Ecëm kodrinave, zabeleve e lëndinave. Pastaj më futi mes ca drurëve të dendur. Nata filloi ta ndente çarçafin e saj, por qyteti nuk po dukej. Ajo natë ishte e errët, pa hënë e yje. Më zuri frika e po dridhesha e tëra. Drurët më dukeshin herë si njërës e herë si kafshë të egra, që përgatiteshin të na sulmonin dhe ai, sikur donte të më mbronte, afrohej gjithnjë më afër meje. -Mos kij frikë! – më thoshte duke u munduar t’i jepte ëmbëlsi zërit. Pastaj shante e mallkonte veten, se gjoja kishte ngatërruar rrugën e ishte futur në këtë vend të panjohur, por pa tjetër do të më shpinte shëndoshë e mirë në shtëpi, se kishte përgjegjësi të madhe. Ku ta dija unë e gjora se gjarpri vërshëllen edhe atje ku zogjtë këndojnë me ëmbëlsi. Më zuri prej krahu e, duke më shtrënguar fort, më futi në mes të disa shkurreve të dendura, që edhe me dritë të ndezur të na kërkoje nuk do të na gjeje dot. -Rita, a më do sa të dua unë! – më tha duke më pushtuar për mesi me një epsh të papërmbajtur. Mbeta e shtangur nga fjalët e më shumë nga veprimet e tij, kurse ai vazhdonte të më tërhiqte pas vetes. U mundova të çlirohesha nga krahët e atij përbindëshi, por ishte tmerrësisht i fortë e s’më lëshonte. Më rrëmbeu për mesi e filloi të më puthte me një epsh të paparë. Pastaj me forcë më uli përdhe dhe…Oh, për atë të keqe që hoqa atë natë, vetëm varrit kam për t’ia treguar. Përpiqesha e mblidhja të gjitha fuqitë të çlirohesha, po ishte e pamundur. Më mbajti gjithë natën aty, në mes të shkurreve. Nuk donte të më lëshonte e më pëshpëriste njëqind e një fjalë dashurie, se do të isha nusja e tij më e mirë e më e lumtur në botë. Kishin kaluar gati dy muaj nga ajo natë fatale, kur mora vesh se kisha mbetur shtatzënë. Kur mori vesh se do të bëhesha nënë, u mundua disa herë që të abortoja, por nuk ishte lehtë. U tremb e nxitoi të bënte martesën me mua, por këtë nuk e bëri se më donte, siç më betohej e përgjërohej, por nga frika të mos e përjashtonin nga Partia, mos e shkarkonin nga detyra e brigadierit apo mos e largonin nga puna. Në fillim kujtova, si të gjitha vajzat, se ja tani isha bërë grua, jashtë dëshirës time, se ky paska qenë shorti im në jetë. Ai që pa dashjen time m’u bë shoku i jetës, që do të më bënte të “lumtur” si të gjitha shoqet e mia, shpejt e nxori në shesh fytyrën. Ishte shumë i keq, një kafshë me fytyrë njeriu, xheloz, i marrë. Më sajonte skena të tmerrshme, që edhe aktorët më të mirë të teatrit apo të filmit nuk i arrijnë dot. Më shante, më bërtiste e më rrihte kotsëkoti. Inatosej e nxehej e më thoshte se isha lavire, zuskë, gjyvende, kurvë, e pabesë, mosmirënjohëse. Oh, kur kujtoj të zezat e tij më dridhet shpirti. Ylberi e shikonte drejt në sy më keqardhje, gati i mallëngjyer. -Dashuria është një këngë plot melodi, po ta thurësh këngën nuk është lehtë! – i tha duke e përqafuar. -Jo,jo, ti do më kuptoje. Ti je ndryshe. Edhe Rita e përqafoi, duke u bërë një me trupin e tij dhe më një zë melodioz, si tingujt që nxjerr violina nga dora e një mjeshtri, i tha: -Sa fort të dua! Ylber Shpendi, tek e shihte ashtu tërë hijeshi e bukuri, pyeste veten: „ Përse natyra mori guxim e krijoj të tilla krijesa të lezeçme, kur dinte që më parë përfundimin e tyre, duke humbur ç’do lumturi e begati, nga një jetë e pamëshirshme,..Përse një krijesa, si Rita, janë të detyruara të nxjerrin bukën e gojës baltërave të fermave, nën hundën e epsheve të katilëve, apo t’u buzëqeshin zyrtarëve pashpirt e burokratë për një fletë pune?! -Po ti ç’bërë? – e pyeti ai me keqardhje. -Mbeta si mos më keq, pa punë, me një djalë të mitur. Ai më braktisi e nuk u duk më as për mua e as për fëmijën tonë. Mos pafsh njeri si unë në ato ditë të zeza. Edhe gjarprit do t’i vinte keq. Isha fatkeqe, e këputur, e thyer, e helmuar sa edhe rrobat që mbaja veshur më dukeshin sikur ishin fatkeqe. Kur je në një gjendje të tillë, një ditë të duket një muaj. U mësova të bashkëjetoja me të këqijat, me vuajtjet e torturat pa anë e udhë.. Asaj akoma nuk i ishin tharë lotët dhe, duke parë Ylberin të mbytur në mendime, e pyeti: -Ç’mendon? -Ty! Rita u ngrit përgjysmë dhe, duke mos ia hequr duart nga qafa, e kundroi me dashuri. Bebëzat e syve i kishte të lëngëzuara, flokët i derdheshin tufë nga pas dhe ashtu, në mugëtirën e dhomës, ngjante si një kaprolle. Ylber Shpendi po jetonte me të gjitha shqisat, ndërsa ajo ishte ngjitur pas trupit të tij, si ajo kulpra e njomë që pushton lisin. Sa e bukur i dukej ajo në ato çaste: e gjallë, e ngrohtë. Ai nuk kishte parë kurrë buzë e dhembë si të Ritës, që i kujtonin shprehjen e vjetër „Trëndafila të mbuluar me dëborë“. Ajo e pushtoi fort për ta prekur me të gjithë trupin e saj valë. Ata ndenjën të përqafuar me të gjitha shqisat. Nga xhami i dritares dukej hëna e rregullt dhe përskuqur qëndronte sipër kurorës së pemëve të larta. Qytetin e kishte zënë gjumi, vetëm tej në Gorricë e në Mangalem dëgjohej e lehura e ndonjë qeni. Në ato çaste lumturie pranë saj, në mend i vinin vargjet e Lamartinit:
O kohë, mbaje vrapin! Ju çaste të bukura,
Mos rridhni tatëpjetë!
Na lini t’u shijojmë, me etje të pashuar,
Se s’vini më në jetë!
Rita kishte ulur qepallat dhe një gjumë i lehtë ishte endur mbi fytyrën e saj. Zhurma e ditës dhe qetësia e natës shtynin njëra tjetrën. Në dhomë dukej sikur po flinin të gjitha orenditë: Tavolina, karriget, pasqyra e varur në mur. Edhe blirët në trotuaret e rrugës e trëndafiltë në lulishten përballë hotelit dukeshin sikur flinin. Përtej flinte edhe Osumi me urën e vjetër të Gorricës. Edhe hënën e yjet në qiell i kishte zënë gjumi. U zgjua Rita, u zgjuan edhe orenditë e dhomës një nga një. Përtej në lagjet e qytetit oxhaqet e shtëpive lajmëruan ndezjen e zjarreve. Hëna e plotë prapa pyllit dukej sikur ua bënte me sy. Brenda dhe jashtë u zgjua drita. Ajo u shpërnda mbi flokët e Ritës, u mbështoll rreth trupit të saj e deri te këmbët si tulipanë të bardhe. U thanë bulëzat e argjendta të djersës mbi gjinjtë. Dhe goja e saj, si një burbuqe e çelur ne pranvere, belbëzoi ëmbël: -Kaq shpejt na iku kjo natë?!
