(1899-1987)
Lasgush Poradeci është një poet shumë i njohur.
Llazar Sotir Gusho i njohur nën pseudonimin Lasgush Poradeci ishte poet dhe
shkrimtar shqiptar.
Mbas mbarimit të shkollës fillore në Pogradec, i ati i Lasgushit që ishte
patriot dhe arsimdashës e dërgoi në moshën 9-vjeçare për të vazhduar studimet
në Liceun Rumun të Manastirit (Bitola). Me filllimin e Luftës së Parë Botërore
Liceu u mbyll dhe ai u kthye në 1915 në Pogradec duke e lënë Liceun pambaruar.
I jati që nuk e shihte dot të birin pa shkollë e dërgoi në Athinë, dhe ai
regjistrohet në një Lice francez. Atje sëmuret nga mushkëritë dhe për dy vjet
qëndron i shtruar në sanatoriumin “Sotiria”. Përsëri nuk e mbaron
liceun.Në vitin 1921 ai shkoi në Bukuresht (Rumani], për të vazhduar studimet e
lëna përgjysëm. Duke qenë pa bursë dhe pa asnjë ndihmë, ai u detyrua të punonte
dhe njëkohësisht të studionte. Në Bukuresht ai u lidh me lëvizjen atdhetare të
kolonisë shqiptare, u miqësua me Asdrenin e atdhetarë të tjerë shqiptarë dhe u
zgjodh edhe sekretar i përgjithshëm i Kolonisë. Në Rumani, duke dhënë provimet
mori bacalaureatën në Silistra. Në verën e vitit 1924 Qeveria e Fan Nolit i dha
bursë dhe ai regjistrohet në Universitetin e Gracit (Austri) në Universitetin
Karol Francik dhe në 1934 përfundon studimet e larta në Grac (Austri) në
Fakultetin e Filologjisë Romano-Gjermane dhe fiton titullin Doktor-Profesor. Në
dallim nga poetët e Rilindjes, që megjithë origjinalitetin e tyre kishin tipare
të përbashkëta, poetët e shquar të periudhës së Pavarësisë Noli, Fishta,
Poradeci, Migjeni, janë krejtësisht të ndryshëm nga njëri-tjetri si nga
formimi, nga prirja e tyre, ashtu edhe nga interesat e synimet.
Lasgush Poradeci e jetoi Rilindjen në periudhën e shpërthimit të kryengritjeve
të mëdha për liri. Në veprën e këtij romantiku të fundit të letërsisë sonë
jetoi shqetësimi atdhetar i mbrojtjes së kombit dhe të traditës së Rilindjes,
ashtu sikurse edhe dëshira për triumfin e pikëpamjeve demokratike, shqetësimi
për një emancipim të përgjithshëm kulturor e shpirtëror të shoqërisë shqiptare.
Ai është nga lirikët tanë më të mëdhenj, i cili u shqua për sensibilitetin dhe
ëmbëlsinë poetike me të cilën i këndoi Shqipërisë dhe dashurisë.
Shtatorja e Lasgush Poradecit
Në vitin 1933, u botua vëllimi i tij i parë “Vallja e yjeve”, dhe më
1937, u botua vëllimi i dytë “Ylli i zemrës”. Pas Luftës së Dytë
Botërore Lasgush Poradeci e vazhdoi veprimtarinë krijuese, por u mor edhe me
përkthime. Ai shkroi, veç të tjerash, poemat “Eskursioni teologjik i Sokratit”,
“Mbi ta”, “Kamadeva”, baladat për Muharrem e Reshit
Çollakun. Gjithashtu, përktheu disa nga kryeveprat e letërsisë botërore si
“Eugjen Onjegin” të Pushkinit, lirikat e Lermontovit, të Bllokut,
Poemat e Hajnes, të Majakovskit e Miçkieviçit, lirikat e Gëtes dhe Hajnes, poezi
të Lanaut, Brehtit; Hygoit, Mysesë, Bajronit, Shellit, Bërnsit, të Emineskut,
etj.
Lasgush Poradeci lë pas një krijimtari të bukur, e cila kishte fituar zemrën e
lexuesit dhe kishte tërhequr vëmendjen e disa studiuesve të shquar të kulturës
sonë si Eqerem Çabej, Skënder Luarasi, Mitrush Kuteli, Sabri Hamiti, Ismail
Kadare, Rexhep Ismajli, etj. Si një personalitet i shquar dhe poet i vërtetë ai
nuk ua nënshtroi kurrë artin e tij kërkesave dhe synimeve të diktaturës. Për
këtë arsye ai u la në një gjendje ekonomike të rëndë dhe pothuaj në harresë nga
shtypi zyrtar. Vetëm në vitin 1989 mundi të botohet vepra e tij e plotë.Duhet
te themi me bindje edhe me krenari se emri i Lasgush Poradecit eshte nje nder
per kombin shqipetare.
Vallja E Yjeve
Yjtë-e ndezur si fingjill,
Që vërtiten palë-palë
, Prej mosgjëje zunë fill
Plot me jetë-e mall të valë.
Zunë fill me dashuri
Që kur bota zu të ngjizet,
Pa sikush për
shok të ti
Përvëlohet edhe ndizet.
Ndizet ças edhe për ças,
E si kurrë
s’ka të shuar,
Pa pushim i vete pas
Me një sulm të llaftaruar.
E si kurrë nuku mund
Ylli yllin që t’a kapë
Rrotull
qiejve pa fund
Venë-e-vinë-e-venë prapë…
………………………………… …………………………………
………………………………… …………………………………
Do të venë fluturim
Kudo janë-e kudo s’janë,
Nëpër qjell që s’ka mbarim,
As fillim, as fund, as anë.
Kur mi të, kur nënë të,
Kur me hire-e kur pa hire
, Do përëajnë gjithënjë
Hapësirë…shkretëtire…
Ata ikin varg-e-varg
Me një etje të pashuar:
Sesà fellë-e
sesà larg
Shoq me shoq u pat larguar!…
Kùsh j-u fali-aq dëshërim,
Dh’aqë zjarr e aqë flakë,
Dh’i gatoj me aq durim
Yjtë-e lum e varfanjakë?
Se do një, si për çudi,
Ku prej syresh rreh të ftohet,
Shoq i vet,
nga mall’i ti,
Më me zjarr
zë përvëlohet…
Dh’i vjen qark më me vërtik
E me dhembje më të nxehtë,
E si ik…si gjithë ik…
E pushton me zjarr të vetë:
Sa më pak e shmbëllen:
Aq më shumë-e
ndjek dëshira..
. Pa nga malli që s’e gjen,
Dridhet gjithë hapësira.
…Kur po ja! Se që përtej
Ndriten erërat nga pakë:
Yll-i çdukur nëpër qiej
Vetëtiu e mori
flakë:
J-a pat shtënë me një ças
, Mun në mes në kraharuar,
Shoq’ i vet q’i sillej pàs
Me një sulm të llaftaruar;
Q’e kish flakën mun në gji,
Q’e zhuritte dashurija,
që çkëlqente me zili
Rrotull
rrezeve të tija.
Yll i mjerë e yll i lum!
Yll i lum e yll i mjerë!
Sapo drita t’u përgjum,
Sheh një shoq nëpër skëterë;
Ay vin… e gjith vin…,
Gjith më pranë… -e gjith më pranë…
– Sesà ndrin e vetëtin!…
Sesà ndjen një gas pa anë!…
Sesa ndritesh përsëri!
Sesì ndizesh përsëpari!
Sesì djek me dashuri
Posi yll
margaritari!…
Dashuri! Heu! Mall i ri!
Dashuri! këng’ e durimit!
Ti liri! Ti
robëri!
Ti valim i shkrepëtimit!
Vdekja E Nositit
Me zjarr ju flas…, me zjarr.
Në gjirin tim kam hapur varr…
Që t’i jap shpresë-edhe t’j-a marr…
Un’ ik liqerit zemërak
Fatlum dh’ i pastër si zëmbak,
Po zemra ime kullon gjak:
Se vijnë-urtuar zogjtë-e mi,
Dh’ u jap ushqim me dashuri-
Një dashuri për llaftari:
Pa nis ah! gjirin t’a godas…
Dh’ e hap ah!-gjirin më një ças…,
Dh’ i nginj ah! zogjtë-e vdes me gas!…
Ahere – helmohet e buçet
pas mallit t’im liqeri – i shkret,
e rit tallazin posi det.
Ay e tund, ay e shkund,
ay e hap sa me të mund,
gjer mu në gjit, gjer mu në fund.
E shpirtin dyke m’a përcjellë,
më thotë-ah! Shif sesa ‘sht i fellë
ky gjir’ i em që të pat pjellë…
…Me zjarr ju flas, me zjarr.
Gjeniu I Anijes
Veshtroni si shket siper valash
E tundet anija me nge? –
…Me krisme-e me prush prej sterkalash
Mi te shkrepetiu nje rrufe!…
Ti det, brohori fshehtesire!
Kuptim i potershem, ti det!
…Po heshtje: ndaj vales se nxire
Gjeniu i anijes po flet:
Prej zallit qe sot po largohem,
Fillova mergimin e ri;
Hepohem…anohem…humbohem…
Po sulmin s`e ndal kurrsesi.
Dh`aspak nuk me tremb zhurmeria,
Ndaj turret me hov e vertik
Mi balle-e mi korje te mia
Ndersimi-i tallazit armik.
Perpara kur shoh gjeratore,
Dh`ato me gremisin ne fund-
Mi kulmin e vales malore
Un` heq te shpetoj sa me mund.
E morti fatkeq ne me ciku,
N`u desh tmerresisht te fundas-
Aspak nuk me thyen rreziku,
Po nis e permbysem me gas:
Se prapa le vazhden e ndritur-
Q`e hapa me shpirtin fatos:
Fistonin gazmor ku pat shkitur
Valim-i anijes q`u sos.
Valim-i anijes se lete
Qetohet,ndalohet,mbaron
Njeriu i anijes perjete
Hepohet…anohet…valon…
E Mora Shoqezen Perkrah
E mora Shoqezën Përkrah
E mora shoqezën përkrah,
E matmë rugën ca-nga-ca,
Sikur na ndillte larg diçka.
Pa zu dita perëndoj,
Pa zu nata na mbuloj,
Pa zura shoqen ta pushtoj.
Përse buçet liqer i qet!
Liqer, ti ç’thua ndaj bucet!
Ç’far’ pe, liqer, mi zall të shkretë?
E çasin kur e sjell nër mend,
Kur sjell nër mend, ah! atë vend,
As rroj as vdes, po jam pa mend.
Dimër
Shpirti im qe sot y mbyll
dhe gezimin m’a perzuri.
neper mal e neper pyll
zu debora prej qekuri.
bjene floket nje-nga-nje
mi katundin e shkretuar.
dyke mardhur nene te
dheri fjet e ri mbuluar
flet nga-dal e shpirti im,
dhe ne zi pikoj si fleta,
pa me qit as pipelim
tere fili, tere jeta.
ne kaq heshtje-e qetesi
ndjej vajtimthin e nje shpesi:
psheretin me ze te ti
jet’ e trembur se mos vdesi..
