ASDRENI
I DASHUR ATDHE
Me vite jam larguar,
i dashur Atdhe,
por nuk të kam harruar,
se shumë i ëmbël je.
Kjo zemra më këndon
për ty, o Shqipëri,
por prapë më lëngon,
se je në varfëri.
Të fala të dërgoj,
këndej ku jam Atdhe,
gjithnjë po të kujtoj,
se birin tënd më ke.
SA TË DUA O SHQIPËRI
Sa të dua, o Shqipëri,
sa me mall ndiej e sa dëshirë,
për ty gaz e dashuri
mu në zemër më ka mbirë!
Se për mua, o Atdhe,
je një lule aq e vyer,
sa nuk gjendet përmbi dhe
shpirtintim për të ushqyer!
DUA
Mbi bar dua të prehem,
të këndoj, të dëfrehem,
të shoh rreth bagëtinë,
kur hanë dhe pinë;
të shoh fushat e blerta,
bimët kur i fryen era,
njërzit kur punojnë
dhe çupat kur këndojnë!
Ah, dua dhe lulet,
kur i shfaqin pekulet,
dhe fluturat që venë,
mbi to dua të jenë;
bilbili t’ia thotë
nën diellin e ngrohtë.
Dua dhe Shqipërinë,
se atje kam shtëpinë,
kur rrija nëpër ferrat
edhe lozja me sheqerrat;
për këtë kam dëshirë
dhe s’dua më mirë,
atje dua të shkoj,
sa të jem e të rroj!
Moikom Zeqo
POEMTH ME DËBORË,
KOZMOS DHE FANTAZI
Dëbora, dëbora! Thërrmohen hapësirat,
Në mullirin e stinës ç’miell i bardhë?
Thërrmohen imazhet e vajzave, dritat,
Yjet, pranverat e mia, fjalët!
Dëbora zbriti nga shkallaret e qiellit
Si Flokëbardha e përrallave të lashta!
Pemët si furka të çuditshme endin
Këmishët e tyre të bardha!
Dëbora, dëbora! Kur shkund pardesynë
Unë qiellin shkund, lartësitë dhe dimrin.
Ju e dini! Unë shkund fëmininë,
Që stinët çdo vit përsërisin!
Autobusët ngjajnë si katafalkë të bardhë,
Akujt e tejdukshëm të xhamave ndrisin.
Ku je ti e dashur? Ç’mendon tani vallë?
Pse s’po më shkund si dëborë gëzimin ?
Dëbora zbriti nga shkallaret e qiellit
Si një Homer me mjekër fantastike,
Përkulet mbi ne ! Na mbulon me mjekër,
Me një dendësi të madhe lirike !
Sot s’di çfarë të them ! Sot s’kam moshë,
S’e di sa vjeç jam, sa do të bëhem s’e di
Unë Hënën kap tani në horizonte
Si akullore kozmike në duart e mi!
Ca ombrella – gjysmëqiej në rrugë
Befas lëvizin, shpërndahen, ç’gëzim !
Me gjysmëhënën e dorezës së tyre në duar
Ne jemi Atlasë, por jo mitologjikë!
Dëbora, dëbora! Natyrisht flas kot,
Veç di një gjë, që dua të shprehem
Fjalë që s’gjenden në asnjë fjalor
Me esperanton e dëborës mes njerëzve!
Ndërmjet dëborës – ç’përkthyese që kam,
Merrem vesh me njerëzit kudo që të jenë
Për Kullën e Babilonit i mbledh unë bashkë
Me gjuhën e dëborës të merren vesh!
A e dini çfarë jam? Natyrisht s’e dini!
Jam një turbinë moderne në digën e Kohës,
Bini Niagara të bardha të dimrit
Me shkumën plot ajër të dëborës !
Bini! Bini! Rrotullomëni! O, ç’qejf!
Vërtitem unë në vorbujt elektrikë
Nga vetja (si në cirk kur isha fëmijë !)
Ndez dritat e mëdha të poezive !
Dëbora, dëbora ! – Ç’hapësirë boreale !
Tani jam në pol, në Antarktidën e ngrirë
Me ajsbergët si piktura kubiste të Pikasos,
Ku bredhin foka dhe pinguinë !
Ja një ajsberg – grataçielë e përmbysur,
Themelet mbi ujë, gjithë fasadat poshtë,
Gjilpëra e busullës dhe poli magnetik
Si Adami dhe Eva përqafohen fort!
Poli! Dëbora nordike e polit!
Me magnetizëm të bardhë mbulohem !
Qëlloj me ajsberg horizontin,
Më ngjan se kozmosi në kristale thërrmohet!
E çaj horizontin në trajtë ylli vigan
Nga hyn pranvera me dritë fantastike
O, pambukun e dëborës ta çoj në kombinate
Të thur pranverën në makinat tekstile !
mars 1970
Odise Gremo
NË MBYLLJE TË FJALËS
Asaj s’i pëlqeu mendimi im,
Më hëngri atë ditë me fjalë
Dhe nisi drejt meje
Një fyerje si shpim:
Mos fol sikur nga pylli ke dal!…
Unë i thash:Fyerjen tënde e pranoj,
Nga pylli dola, por s’jam aspak i egër,
Me ti fare nuk ngjasoj,
Se më lindi një sorkadhe,
Jo një zebër!
S’DËGJUAM PROFETIN
U zumë,
Kemi vite që s’flasim vëlla,
Ja harruam njëri-tjetrit shtëpinë,
S’besuam tek fjalët e shenjtit Kozma:
“Vëllai që s’do vëllanë nuk ka përparim.”
Vëllezërit e vërtetë
Bëjnë vepra të mbëdha,
Ne kokën
Në brirët e një lope a dhie kruajm,
Mbetëm mbrapa një shekull e ca,
S’dëgjuam profetin,
Tani le të vuajm.
UNË DHE MASHKULLI I BLETËS
Me mashkullin e bletës,
Kam të njëjtin fat:
• Gruaja do t’më mbyt në dimër të pleqërisë…
• Përse më do t’më mbaj në krevat,
• Kur i zoti s’jam,
• As me dorë ta gudulis?
• Bletëve,
• Ju jap të drejtë ndonjëherë,
• Bëjnë mirë që mashkullit
• Në dimër kokën ia shtypin,
• Ç’vlenë në këtë stinë ai barkgjerë?
• Vetëm sa konsumon kot ushqimin!…
• Grua,shiko
• Mos merr zemër nga kjo që them
• Dhe më vret!
• Unë veprimin e bletëve e quaj marrëzi,
• Se është mosmirënjohje në jetë…
• Harruan ato
• Që mbretëreshën e ka mbarsur ai?!
•
LUTJE PËR NJË GRUA ME
KANCER TË GJIRIT
Të kam nderuar, o Zot, si më të mirin,
Por e shoh se nuk je aq i mirë..
Pse i godite asaj gruaje gjirin-
Burimin ku edhe shenjtorët kanë pirë?
Gjuaj sa të duash mbi pemët me rrufetë,
Thaje tokën, bëje kockë në Qershor,
Vetëm gjinjtë e grave, të lutem , mos i prekë,
Mbi gjinjtë e tyre, Zot, mos vë dorë.
VULLNET MATO
NJË ROZAFË ME
THIKË NË ZEMËR
Një Rozafë u muros
me thikë në zemër,
gjaku i kulloi nëpër gjoks
qumësht të zi…
Era thërret me kuje
vogëlushin në emër:
Mos shko te nëna,
se do të helmohesh në gji!…
Ortekët para nisjes
thërrasin me dhimbje:
Vogëlush, mos kërko nënën
shtigjeve duke rendur,
se je ende fëmijë i parritur
për këto brigje,
të mbulon kopeja e gurëve
me akull veshur!…
Përrenjtë gurgullojnë
të mbushur me lotime,
duke u rrokullisur
thërresin me dëshpërim:
Vogëlush, mos shuaj etjen
me rrëke vajtimesh,
se damarët e njomë
të mbushen me hidhërim!…
Vetëtimat hedhin
mbi muranën e Rozafës,
trëndafila të zjarrtë
dhe thërrasin me ulërima:
Vogëlush, mos shko
t’i shohësh nënës plagën,
se të plagoset për vdekje
e gjithë fëmijëria!…
Por djali nuk dëgjon
kujet e klithmave përqark,
shtrihet sipër muranës
dhe me dy doçkat e tij,
shtyn gurët për të thithur
qumështin me gjak,
pranë nënë Rozafës
së murosur në shkëmbinj…
Atëherë qielli i mallkoi
gjakësorët e nënave me gjëmim:
U shoftë fara juaj,
o burracakë që lini udhëve jetimë!…
TË KAM DASHUR MIZORISHT…
(Lirikë për brengat e pamundësisë)
Unë do të vdes përpara teje,
këtë gjë, ti e di, natyrisht…
Por do të jem përmes çdo reje,
tek ajri që do thithësh rregullisht.
Ti, mua do të më shikosh,
brenda rrezeve të çdo ylli.
Do të jem degë, kur të kalosh,
nën pemët e çdo pylli…
Te çdo gjethe do kem qëndruar,
kur të shpërthejë blerimi i ri,
si një flutur krahëshkruar,
që hap krahët veç për ty…
Do të jem te çdo fije drite,
që do të hedhë mbi ty agimi.
Balli në verë kur të flladitet,
dije se fresku është i imi.
Ëndërruam shpesh bashkimin,
Por s’qe e mundur, çuditërisht.
Brenga asnjërit s’i jep fajësimin,
përderisa fati na pengoi egërsisht…
Unë do të vdes përpara teje,
por ti mendjen, natyrisht,
s’do ta heqësh kurrë prej meje,
sepse të kam dashur mizorisht…
PASURI DHE GJAK
Disa shqipo duarthatë
dhe krenar të dikurshëm,
tani u pasuruan
me trashëgime nga etërit.
Por dhe nga dhelpëritë
e rrëmbimit të bujshëm,
në toka, ngastra rëre,
dhe shtëpi të njëri-tjetrit.
Ndodh, të yshtur
nga xhindet brenda kokës,
sajojnë letra të rreme
me falsitete djallëzore,
të rrëmbejnë si me magji
gjelbërime të tokës
dhe hijet e mureve
të lashta stërgjyshore…
Më pas xhindet e sherrit
u këndojnë në vesh,
rapsodi nga eposi kreshnik
i Mujit e Halilit…
Krahët e marrëzisë
u mbijnë në gjumë shpesh,
për të nxjerrë papritmas
shpatat jashtë millit…
Pasi nuk arrijnë
të ndajnë sherrin e pleksur,
përgjojnë e presin
shfrimin për gjakmarrje.
Derisa të shpallen vrasjet,
nga komisionet e mekur,
dhe nga gjykatësit
e zvarritjeve shumëvjeçare.
Duket sikur etërit na lanë
edhe mallkimin e zi:
Mos u ngopshi kurrë
me pasuri dhe gjak, or bij!…
DIANA NË ZEMRËN E PYLLIT
Sot në mesditë,
në zemrën e pyllit
zogjtë dhe gjethet i këndonin diellit.
Bukën diellore
në miliona thërrime,
çukitnin zogjtë,
çukiste zemra ime.
Diku mes degësh, thellë në blerim,
dreri me sorkadhen bënin çiftëzim,
merrnin e jepnin te njëri-tjetri puthje,
lëkura u çelte gjethe,
këmbët u shpërthenin lule.
Zoti e di, se nga doli Diana
me hark shigjetari,
drerin mori shenjë ta vriste të parin.
Mos perëndeshë,
moj e bukura e pyjeve të dherit,
mos e fluturo shigjetën
te zemra e drerit!
Nuk vritet dashuria
në asnjë pyll të botës.
Vramë mua,
moj e bukura shigjetare e Tokës!
Shënjoje harkun
në mesin e gjoksit tim,
të vdes kur këto krijesat
bëjnë çiftëzim!
Që jeta të shtohet gjithandej
me bukuri të reja,
të pllenohen kudo lulet,
të bëhen femrat pëlleja…
Ajo ma ktheu me gaz:
“Orgazma është energjia pozitive
që Zoti u shkarkon gjallesave nga lart
dhe Ai më shpërbën po t’i prek
sadopak në atë çast.”
Pastaj Diana qeshi fort,
sa jehuan drurët në pishnajë,
dhe vuri shigjetën
në trastën e harkores së saj.
Më dha një të puthur
në mes të lules së ballit
dhe u shndërrua re e bardhë
në majën e malit.
Sot në mesditë,
perëndesha Diana e pyllit,
më puthi me buzët e përbëra
nga rrezet e diellit…
PRET NJË GRUA NË VERI
Është një shtëpi fshati, larg në Veri,
mes borigave halore, pranë një pylli,
një shtëpi bore, me të pjerrtën çati,
te një livadh i bleruar që puth dielli.
Në atë shtëpi, me qeleshe reje mbi krye,
pret një malësore me llërë të përveshura,
një faqekuqe që kënaqet me lexime poezie
dhe te buzët s’i perëndon kurrë e qeshura.
Ajo grua më ftoi mik, para disa vitesh,
bashkë me burrin, një malësor trupfort,
të bëja aty vjersha e të veroja pushimet,
por nuk pata rast dhe nuk shkova dot.
Ajo çdo mëngjes, kur fshin oborrin,
shkund gjoksin e madh duke vallëzuar,
mjel lopën, zien qumështin, zë kosin
pastaj pjek kulaçin e grunjtë për mua.
Ka dërguar letra me disa re bardhoshe,
ku ka shkruar me lapsin e kuq të rrufesë:
“Eja, or mik, se ne të presim prej kohe!”
Do shkoj t’i lexoj këtë vjershë para se të vdes…
Enela Allkushi
NDONJËHERË
Ndonjëherë vrapon dhe kundërshtar ke kohën..
Jo gjithmonë do fitosh..
Por ja vlen të përpiqesh
Dhe të vazhdosh të ëndërrosh…
Edhe pse koha është e prapë,
E mbrapsht…
Dhe shumë herë
Humbet dhe njerëz
Dhe dashuri ….
Dhe ëndërra humbet…..
Humbet ndonjëherë!
17. DO VIJË NJË DITË
Dhe do vijë një ditë,
Kur do vërshoj në vargjet e tua,
Dhe një nga një do ti gremis
E do eci nëpër rrënoja fjalësh
Derisa kaltërsia të lodhi qiellin
Dhe trëndafilat, pranvera mos ti dojë më.
Do numëroj në netët me Hënë
Rrudhat e trishtimit tim,
Derisa mendimi yt
Të më lodh shpirtin
Dhe më pas…
Yjet le të shuhen një e nga një
Dhe as Hënë e Diell mos të vezulloj më!
18. ËSHTË MREKULLI
Është kaq bukur të dish
Se dy duar shpirtin tënd mund të strehojnë,
Se është mrekulli të kesh mbrëmjeve një destinacion.
Të përhumbësh,
Të ëndërrosh,
Dhe asgjë mos të të shqetësoj.
Se ndihesh mire kur flet me një përqafim,
Boshllëkun e fjalës mbush
Dhe qetësinë me një të vetmin veprim.
Se është një parajsë e vogël çdo përqafim
Një puthje për buzët, për trupin,
I ëmbël, pambarim,
Se zjarrin e dashurisë së pashuar mban në pafundësi,
E le të quhet si të dojë ajo dashuri.
19. NJERËZ ME GUXIM
Sa mirë do ishte
Sikur… ndërgjegja
Ti bënte të gjithë njerëz…
Njerëz…!
Të kishin guxim,
Të thoshin të vërtetën,
Të ndjenin dashuri,
Të falnin mirësi…
Njerëz që të paktën,
Të kishin thjesht zemër,
Dhe le ta kishin harruar shpirtin, tutje kufijve të tij…
Njerëz me dëshirën për t’u sjellë pak më mirë se dje..,
Njerëz, që thjesht të kishin guxim
Të mbanin një fjalë të dhënë,
Dhe të thoshin të vërtetën pa frikë dhe pasion.
LEGJENDA E MJELMËS / TREGIM NGA KRISTAQ NANUSHI
Mjelma ishte vajzë. E bukur shumë. Dilte qëmenatë buzë liqenit dhe priste Agun të agonte. Agu dilte mbi Mal të Thatë dhe derdhte dritë të bardhë mbi të. Mjelma dilte buzë liqenit edhe në buzëmbrëmje, t’i përgëzohej Hënës. Hëna ngrihej në qiell të përhironte botën dhe hiret e para i derdhte mbi të. Kështu, vajza u rrit e bardhë si drita e Diellit dhe e bukur si Hëna. Kur u rrit, mjelma ra në dashuri me Agun. Ajo donte të shkonte, ta takonte. Por Agu nuk qëndronte. Ai nga mali zbardhte ditën mbi liqen dhe shkonte në anën tjetër të botës, të agonte dhe andej. Kështu çdo mëngjes. Mjelma zuri të tretej nga dashuria. Donte që Agu të rrite aty, mbi mal, mbi liqen, mbi të… Por ai ikte. Një ditë Mjelma iu lut Zotit që ta kthente në shpend, të fluturonte mbi Mal të Thatë, ta kapte atje Agun e të mos e lëshonte të ikte në anën tjetër të botës. Zoti ia plotësoi dëshirën. Vajzën e bardhë e të bukur e bëri shpend të bardhë e të bukur. Mëngjesin tjetër, Mjelma, tani shpend, fluturoi e fluturoi tërë gëzim drejt malit për të kapur Agun. Por… përsëri Agu doli, derdhi dritë të bardhë mbi të dhe iku në anën tjetër të botës. Mjelma nuk e arriti dot. E dëshpëruar ra në liqen dhe mbeti aty, përjetë, ashtu, si shpend. Prej hidhërimit, nga sytë i ranë dy pika lot. Uji ato nuk i treti dot. Lotët u pikëluan, u nxiruan, u ngurtësuan. Dhe aty mbetën, mbi sqepin e verdhë, nën dy sytë e zinj. Shikojani, janë për Agun.
ZAHO VASILI
SYRI I NËNËS
Nëna e kish djalë të vetëm,fillikat
U rrit pa babë,po babë ju bë nëna,
Kur e godisnin,dridhma merrte në shtat
Dilte menjëherë,se s’rrinte dot brenda.
Qe i prap,në lojë me shokët një ditë
Vogëlushët nga larg e patën qëlluar,
Fëmijët padashur e goditën tek sytë
Ah..djali në atë sy mbeti i qorruar.
Dhe nëna i fali syrin,mbeti me një sy
Shkonte çdo ditë në shkollë për ta takuar,
Shokët e shanin djalin me egërsi:
Nëna jote është shumë e shëmtuar!
Të vente në shkollë,biri e ndali nënën
Se shokët e ngacmonin vazhdimisht,
Po nëna që ndjente sëmbim në zemër
E vëzhgonte vjedhurazi nga muret çdo ditë.
Biri iku larg,e la vetëm një ditë
Nënës ju tha syri i qorruar,
Përse bir, kështu m’i more të dy sytë
Pa dritë mbetesh kur je e vetmuar…
Nëna zvarritej e zvarritej me një sy
Duke i patur të dy tek i biri,
E mposhti dhimbja, e tmerrshmja vetmi
Erdhi çasti përgjithmonë ju mbyll syri.
Në vdekjen e nënës,i biri nuk erdhi
Diku me të dashurën shqyhej në gaz,
Po nënë mirës,s’i dil shpirti,ca fjalë i derdhi
Në një letër për të birin e la pas:
Biri im,pse më le në mjerim
Nënën tënde,pse e fyejte kaq keq,
Unë u shëmtova,se ty ta fala synë
Dhe shpirti im,për ty vetëm heq…
Lotët që i ranë nga sytë të birit
Kishin aq peshë mbi letrën,në duar,
I ra nga dora dhe përbrenda ndjeu hirin
Vetëm hiri i kish mbetur,hirin kish merituar…
NË VARRIMIN E BALZAKUT
E mbajtën mbi supe arkivolin tënd
Një ministër dhe tre shkrimtarë,
Tani ti s’ngrihesh,ç’je bërë aq i rëndë
Tani ti ike,por mbete i gjallë.
Nën arkivolin tënd të madh si një gjëmë
Një ministër,e të mëdhej tre shkrimtarë,
Njeri ndjen dhimbje në zemër e dridhje në këmbë
Tre të tjerët,çfarë ndjejnë vallë?
I vetmi gjeni që të deshi me zemër
Viktor Hygoi,që kohrat do të rivalizonte,
Tre të tjerë,kundërshtarë gjer në thembër
Tre të tjerë që bota për ta do të rënkonte…
Iku gjeniu,që një herë nga mitra doli
Të mbajtën mbi supe tre armiq të dëgjuar,
Çfarë i shtiu,që erdhën vallë te arkivoli
Mbase gjetën vendin nën të,për t’u penduar…
DHËMBËT E MI
U lodhën kaq shumë dhëmbët e mi
Gjashtëdhjetë e pesë vjet të palodhur në punë,
U mundova t’i mbaja të bardhë si sedërli
Dhe ata vetë në punë më vunë.
Ca u lodhën më shumë e morën rrugën
Ca po rezistojnë akoma shumë mirë,
Duke qënë në përleshje,sidomos me bukën
Por dhe të zhytur në ëmbëlsirë.
Më besoni o miq,ndjej një sëmbim
Kur fillon ndonjeri të lëvizi nga vendi,
Le pastaj,më rëndon shumë lëndimi
Kur ai më le se s’është më trendi.
E marr në duar si pjesën e trupit tim
Më pëlqen të bisedoj me të ca gjatë,
– Ti ishe këmbëngulës,kishe durim
Që stomaku im,të mos bërtiste me inat.
Ishe ti bashkë dhe me ca të tjerë
Që buzëqeshjes time i shtuat nur e dritë,
Kur mora ndonjë kompliment me vlerë
Se ndrinit në gojën time të farfurijtë.
S’ke ç’i bën dhe ju do ikni,do më lini
I zoti i juaj do të derdhi ca lot,
Tani ca më dendur do më mungojë gëzimi
Do më lini vetëm e s’do kem më shokë.
UNË
Vetëm për të rënët i përkul gjunjët e këmbët
Dhe punës i bindem pa kushte,
Unë përkëdhel me dashuri flokëergjëndët
Gjithë ligësitë i godas me grushte.
Traun e ngre pa urdhër të kaloi drejtësia
Bëhem shteg që të kaloi përparimi,
Atje,ku sa ka nxjerrë syrin dashuria
E mbush me dritë të ndizet ngjyrimi.
Ja ndërtoj vetë folenë e brisht zogut
Në pemë dhe në ballkonin tim,
Më dridhet dhe fija e flokut
Kur dikush vjen t’ua prish me tërbim.
E ndëshkoj turbullusin e ujit të burimit
Përlotem kur lulet varin kokën e vyshken,
E urrej ujin e ndenjur që s’i vete gjelbërimit
Urrej dhe kockat kur zenë e ndryshken.
Pëllëmbën e kthej në gur për urën e bashkimit
Mbjell shumë që të pasmit të hanë,
Rrugët i vazhdoj i nxitur prej guximit
Që njerëzit të jenë bashkë e më pranë.
Këto rrugë një drejtim kanë,këto rrugë mbeten
Të shpien në zemrën njerëzore,ca fjalë,
Për këto,pak e nga pak e ha vetveten
Siç grryhet hëna,sërisht e plotë të dalë.
Pullumb Ahmeti
TROKITA. TROKITA, PORTES
Trokita,portës,s’ehapikush
pranësajiulurdremitapak
mesëndrashmëerdheflutur
drojturkokënmëvurenëkrah.
Të ndjeva tik takun e zemrës
kur rihte nxitimthi në gjoks
pa pritur un’ dola prej ëndrës
mes buzve shikoja ç’më thot.
Një fjalë nuk doli prej saj
sytë m’I mbante pulitur
afrohej e ngjishej në krah
ç’kërkonte nga unë kjo flutur?
Qepallat mbyllur si porta
mbi to me buzë trokita
sa shpejt u ngrit nga toka
mos vallë e zuri gjë frika?
Më iku flutura siç erdhi
me rrinte e mbyllur porta
se di? Sa kohë trupi fjeti
çohu, s’më thoshte më toka.,
ÇELUR TRËNDAFILI
Për një pëllumbesh të vogël
vargje thura në mëngjes
kujtimet për të më rrodhën
gonxhe trëndafil me vesë.
Gonxhe çelur trëndafili
dola bahçes në mëngjes
mbi petale vesa ndriti
ti m’ë flije pëllumbesh.
Zgjata dorën t’a këpusja
shpirtin m’ë mbushi aromë
lule ,trëndafil vendosja
si gërshet thura kurorë.
Bashk me diell hyra brënda
ti më flije si një shqerrë
syt’ e kaft’ lundrojn në ëndra
flokët derdhur kaçurrel.
Nëpër gishta se ç’m’u pleksën
lulet, trëndafil me vesë
sytë si dielli t’uçelën
buzagaz the- mirëmëngjes!
Flokë dredhura kaçurrel
kurorë thurur me to pleksa
nëpër ëndra ti mëbredh
buzagaz ti pëllumbesha.
MJESHTRI
TREGIM NGA TAHIR FONIQI
Kishin kaluar disa vite e Mjeshtri e bënte jetën nëpër dhëmbë. Ai shihte përditë, si bëhej lesh arapi gjuha e tij.
Mjeshtri doli prej shtëpisë përpara agimit. Donte të arrinte në pyll, bashkë me rrezet e para të mëngjesit. Sa u gjend atje, pakëz më larg, pikasi një si shenjë të zezë, e cila lëvizte e bëhej më e madhe, sa më shumë që afrohej.
– Qenka Shenjti!, mendoi Mjeshtri e iu gëzua fort kësaj.
– O, Shenjti ynë!, foli Mjeshtri. Të gjithë mrekullohen, kur ty të takojnë. Mrekullohem edhe unë. Ti njerëzve iu bën shumë të mira: hallet e mëdha ua bën të vogla, kurse të voglat ua humb krejt.
– Edhe unë mrekullohem, kur ty të takoj!, foli Shenjti. Ti bën punë të mira, bën libra të mira. Unë i mbaj prore afër ato libra. Ti je njeri i mirë. Po qe se edhe ti nuk je i mirë, kush mund të jetë i mirë atëherë.
– O, faleminderit, faleminderit!. Por ç’dobi nga kjo Mjeshtri ynë? Mua m’i shajnë librat. Fjalët më të rënda i ruajnë për to. Asgjë nuk urrejnë më shumë, sesa librat e mia.
– Çka po thua?!
– Po, po. Dhe, kur e bëjnë këtë, çarten krejt në fytyrë, si egërsira. Sytë iu pikojnë gjak nga smira, urrejtja.
Shenjti mori pamje të zymtë. U mendua ca kohë e tha:
-Fali o, Zot! Nuk dinë ç’bëjnë. Ia kanë shitur shpirtin djallit. Kot nuk thuhet: ligësia e njeriut është e lindur, e trashëguar. Ajo nuk pikë prej qiellit. Fali, o Zot! Po, ti, mos u ndal! Përndjekja e shpie njeriun kah kulmi i përsosmërisë. Sikur ata ta dinin këtë, nuk do të të përndjknin dot. Ai që nuk ndalet, arrin në cak. Në fund të mjegullës qëndron drita.
PËR TY NË
KOHËN E KATËRT
NGA VALBONA HYKAJ
Akoma s’më besohet se për ty po flas në kohën e shkuar.Se ti ke ikur drejt rrugës pa kthim,se je bërë frymë në harrimin e fjalës dhe premtimit,në harrimin e zërit e tingullit,në harrimin e pulsimit e afshit,në harrimin e harruar të shpresës.Jo, akoma s’më besohet se ti nuk b’za,se ti heshtë në heshtjen e madhe,se imazhi yt nuk përfytyrohet,se imazhi yt formësohet në dritëhije,në avull,në erë,në frymë,në të padukshmen,në të paprekshmen. Akoma s’më besohet se ti nuk je më,se e qeshura jote s’përkëdhelet më në dëgjimin tim,se fjala jote nuk prekë më valët e mia zanore,se dora jote nuk prekë më butësisht timen,se këmbët e tua nuk shkelin më drejt portës time,se krahët e tu nuk hapen më drejt përqafimit tim.Jo,nuk më besohet akoma se fryma jote ka avulluar si një yll drejt perëndimit pa lindje,se ti ke shkuar nuk më besohet,se ai vend ka mbetur bosh përgjithmonë,se në garderobën tënde stinët s’kanë vend,se pritja për ty ka mbaruar,kjo s’më besohet,se ka heshtur gjithë ajo zemër,gjithë ajo peshë frymore nuk peshon më.Akoma s’dua ta besoj se emrin tënd se thërras më,se emrin tënd e shoh të shkruar mbi një mermer,se emrin tënd e përkëdhel me dhimbjen e tejdhimbjes time,si gjënë e vetme nga ti,si kujtimin e imazhit tënd.Se mbi gërmat e emrit tënd ndjej duart e tua,zemrën tënde,buzëqeshjen,hapat,ecjen e rëndë dhe aq burrërore,ndjej fjalën tënde aq shumë të munguar,aq shumë të vonuar,në shkronjat e emrit tend mbi mermerin ngrirë,aty mundohem t’i mbledh të gjitha imazhet tua të largëta e të afërta,gjithë fjalët e thëna e të pathëna,të gjitha çastet,të gjitha, në njëmbëdhjetë shkronjat e emërmbiemrit tënd.S’më besohet akoma se s’kam asgjë nga ti,veç këtë emër,veç këto shkronja kaq të dashura për mua,kaq domethënëse,kaq mallëngjyese. Akoma s’më besohet se sot jam këtu,se isha dhe një ditë,se do të jem gjithmonë, këtu përpara kësaj pllake të mermertë, kësaj pllake akull të ftohtë që po më ngrin deri në asht,që lotët po m’i kthen në kokrriza bore.Para këtij mermeri s’po më besohet,mos vallë gabimisht ka një epitaf për ty?!Mos vallë ,marrosur mendja ime ka bindur këto këmbë mizore,të pashpirta,e më kanë sjellë në këtë banesë mermeresh pafund,mos vallë kjo mendja ime mallëçmendur ka bindur këto duar të padobishme e një trëndafil vendosin mbi emrin tënd?!Mos vallë jam në ëndërr,apo ëndërra ishte ajo e mbrëmshmja kur të përshëndeta në një lëndinë.Akoma nuk më besohet se për ty flas në kohën e shkuar,se për ty s’ka të tashme,të ardhme s’ka,por ndoshta një kohë të katërt e ka…
NJË URË FJALËSH QË LIDH DY BRIGJE
PROF. DR. KLARA KODRA
Përkthimet u ngjajnë urave fjalësore mbi të cilat kapërcehen lumenjtë dhe detrat që ndajnë kulturat e ndryshme. Shekulli XXI i ka dendësuar ato, duke shtuar kontaktin dhe dialogun midis letërsive të ndryshme dhe duke bërë të mundur që edhe letërsia e një populli të vogël dhe me një gjuhë tepër të veçantë siç është letërsia shqiptare të bëhet e njohur në botë.
Tashmë, veprave tepër të njohura të Kadaresë që e kanë prezantuar Shqipërinë si pjesë të hartës letrare të Europës para botës u janë shtuar veprat e mjaft prozatorëve dhe poetëve të tjerë që e përfaqësojnë denjësisht letërsinë shqiptare bashkëkohore. Një befasi e këndshme që libri i një poeti me zë të veçantë në korin e letërsisë shqiptare bashkëkohore që ka jetuar dy periudha krijuese në sfond të ndryshëm historiko-politik dhe krijimtaria e të cilit ka ecur në vijë ngjitëse. Është fjala për Faslli Halitin, poezia e të cilit për herë të parë shprehet në gjuhën tingëlluese italiane nëpërmjet vëllimit “Poesie scelte” (Poezi të zgjedhura) që rrok një periudhë të gjatë (1969-2004) dhe është përkthyer nga Gëzim Hajdari, një poet shqiptar i emigruar në Itali dhe tashmë i mirënjohur. Vëllimi është botuar nga EdiLet, një shtëpi botuese e Romës në mars 2015, në kolanën “Poeti scelti” (Poetë të zgjedhur) për të cilën kujdeset një figurë e njohur studiuesi italian Giorgio Linguaglossa (Xhorxho Linguaglosa). Poezia e Halitit, siç dihet, ka qenë qysh në fillimet e veta, një refuzim estetik i shumave të “realizmit socialist” ndonëse poeti ka pasur iluzione për një “socializëm human”. Shembja e këtyre iluzioneve ka qenë një proces i ngadalshëm nëpërmjet të cilit desidenca estetike e këtij autori thellohej dhe shndërrohej në një disidencë ideore që do të dënohej hapur nga diktatura. Krijimtaria e Halitit, këtij poeti të paradoksit dhe sintezës, këtij autori që pati guximin të evidenconte dhe demaskonte dukuri negative të periudhës së diktaturës duke përdorur armën e poezisë pas hakmarrjes e çuan poetin për “riedukim” përmes punës në kooperativë, njohu një periudhë heshtjeje, pas së cilës erdhi ringjallja me vëllimin “Mesazhe fushe” në vitet 80-të.
Vitet 90-të kanë qenë për këtë autor vitet e një hopi krijues, kur ai thellonte tiparet më të mira të individualitetit të tij krijuese që spikaste që në vitet shtatëdhjetë e tetëdhjetë.
Në këto vite vëllimet e tij poetike ndoqën njeri tjetrin në një varg shpërthyes.
Tash së fundi, Haliti po flet italisht përmes penës së një poeti tjetër që u afirmua në Itali, Gëzim Hajdari, i cili me intuitën e krijuesit, e kuptoi krijuesin tjetër dhe zgjodhi poezitë më kuptimplote nga mesazhi dhe forma nga shtatë vëllimet e autorit.
Këto shtatë vëllime si shtatë ngjyrat e ylberit shënojnë periudha të ndryshme të jetës së poetit, zigzage të frymëzimit të tij, zig-zaget dhe ngritjet po edhe kulmet e poezisë së tij.
Hajdari i përktheu ato nëpërmjet një vargu të rrjedhshëm e të qartë që riprodhon qartësinë e këtij poeti, çuditërisht të akuzuar nga kritika zyrtare e ideologjizuar për hermetizëm. Kjo poezi është e pasur me figuracion befasues dhe detaje të zgjedhura, po s’mund ta quash të errët. Është një poezi paradoksesh dhe sentencash, një poezi mendimi, po që nuk e mohon ndjenjën që zien në thellësi. Vargu i Halitit është i thyer ose i çlirët, Hajdari e ka dhënë këtë varg në italisht përmes një vargu të lirë që ndjek dallgëzimet e mendimit ku vargjet e shkurtra alternohen me të gjatat dhe vargu i fundit ku zakonisht zbulohet papritur thelbi i idesë së poetit, spikat si në shqip për gjatësinë më të madhe, ndonëse nuk jepet gjithnjë rima e rrallë e origjinalit. Përkthimi i Hajdarit nuk është përherë krejt besnik në kuptimin që, në disa raste, përkthyesi ndryshon ndonjë fjalë apo ndonjë figurë për të komunikuar më mirë me lexuesin italian, po, në të vërtetë, përkthyesi i qëndron besnik asaj diçkaje të padukshme e të ndritshme që përbën esencën e çdo poezie dhe ai vetë si poet e ka kapur me intuitën e brendshme të zemrës dhe që nuk qëndron, as te leksiku, as te format gramatikore, as te sintaksa që ndryshojnë nga një gjuhë në tjetrën, një diçka që shprehet deri diku te figuracioni e muzikaliteti, po shkon përtej tyre. Përkthyesi ka mundur të riprodhojë figuracionin befasues të Halitit: krahasimet (“Hëna pluskonte në bardhësinë e një reje/ si e verdhë veze – la luna galleggia nel bianco di una nuvola come il giallo dell’ nuovo (pemë si kupa floriri – alberi come coppi d’oro; bisedat tona/ gurë të një murane të zhdukur – i nostri discorsi/ come pietre di un rudere sgretolato; metaforat si metafora e goditur dhe tërheqëse “lule të zeza ( fiori neri”) që përdoret për sytë e vajzës/.
Është interesante që në vargun e fundit befasues së një vjershe intime
“Mbuluar nga një blerim i bukur Hajdari i jep epitetit formën sipërore në italisht “bellissimo”, po duhet thënë se me këtë ndryshim ka goditur në shenjë, meqenëse lexuesin italian do ta linte indiferent epiteti i konsumuar bello. Përkthyesi ka spostuar në këtë poezi edhe rendin e fjalëve: në shqip vihej theksi logjik te “i bukur”, në italisht, përkundrazi, te fjala verde (blerina po imazhi del më i qartë, meqenëse para syve të lexuesit sikur shpaloset një blerim i pafund (në italisht blerim dhe i gjelbër shprehen me të njëjtën fjalë).
Haliti ka vjersha tablo gati impresioniste ku spikat efekti viziv si “Pritje që Hajdari ka mundur t’i përkthejë, duke ruajtur vargun e gjatë që koincidon me frazën: “Vjeshta i dogji gjethet në zjarrin e perëndimit/ i shkarkoi prej florinjve fiktivë gjethet: “L’autunno brucia le foglie nel fuoco del tramonto/ e toglie agli alberi l’oro fittizio delle foglie”.
Ka edhe tablo ku çuditërisht pejsazhi shkrihet me momentin historik si tabloja e qiparisave që qëndrojnë pranë rënojave të kishave dhe ku pemët antropomorfizohen “si priftërinjtë që mbajnë zi për kishat e vdekura/ të veshur me gjelbërim tragjik”. Ky krahasim tepër origjinal rimerret nga Hajdari e, duke spostuar rendin e fjalëve në frazë, vihet në fund të vjershës, për t’u nënvizuar “come sacerdoti in lutto per la morte dei culti”. Është për t’u vënë re se Hajdari ka përdorur fjalën italisht solemen “socerdoti” në vend të fjalës së zakonshme “preti”. Hajdari ka mundur të ruajë edhe thjeshtësinë e skajshme, për të cilën një ditë në konfidencë, Kadare, do t’i thoshte poetit të ri F. Rustemi se “Poezia e Faslliut duket e thjeshtë, por do kulturë ta kuptosh”, vlerësim ky, të cilin F.Rustemi e ka zbardhur në parathënien që ka shkruar për librin me poezi “S’di të heshtë”, të poetit Haliti, botuar në vitin 1997 nga Shtëpia Botuese Dituria. Por Hajdari, jo vetëm ka mundur të ruajë thjeshtësinë e skajshme të vjershave të Halitit, por ka zbuluar edhe detajet në to, ku qëndron tërë forca shprehëse e poezisë, si për shembull, detaji i kobures te njeriu i Sigurimit (“Njeriu me kobure”) ose si vjershat: “Kundërshtarëve të mi”, “Pse kështu”, “S’ka asgjë të përjetshme” në të cilat mbizotëron mendimi në formë sentence. Në komentet e bëra nga specialistët e letërsisë italiane dhe lexuesve italianë janë dhënë vlerësime entuziaste dhe të sinqerta për poezinë e Haliti, vlerësime dhe konsiderata të cilat janë bërë, edhe nga kritika, lexues dhe personalitetet e letërsisë shqipe. Vetë Kadareja ka thënë se “F. Haliti mundohet t’i përshkruajë ato ( ngjarjet ) në mënyrë të freskët, origjinale, pa shabllone poetike. Ai duke iu shmangur uniformitetit që vihet (vihej) re në vjershat kushtuar aksioneve, në një mënyrë sa origjinale aq dhe të thjeshtë shkroi këtë vjershë të bukur:. Duhej të këndoja i pari, e di” Ndërsa Agolli ka pohuar se “poezia e Faslli Halitit nuk ka firo.
Agim Desku
KRYEVEPËR
(Anës, synonimi i Nënës
Tereze,,bamirëse,lumë
Shqipëria qe ka te tilla)
Ke ta quaj kryevepër
Pas Mona Lizës.
Kur diellin solle
Në ngroje shpirti.
Me vargun
Qendise hyjnitë
Botën zbukurove
Me ngjyra ylberi.
Zjarrët mbaje në dorë
Kujtim shpirti
Kryevepër fjala e jote
Varg poeti.
Kryevepër atdheu
Dhe dashurie
Të njëjtën kohë
U bëre.
Nuk e ke frikën e lirisë
Pse ende ruaj atdheun
Me gjirin e nënës.
Mbetem borgj ndaj fjalës
Kryevepër
Vargun sa herë e lexova
Eh,vet loti pranë më erdhi.
Ç?mu hapen prap plagë
Udhëtimet nuk durojnë
Më dhembje shpirti
Kryevepër shkruan.
Secilit cep atdheu
Kah këmba jote shkelë
Atdheun ta besova ty.
Kryevepëra ime e vargut
Shqip.
NUK E MËRITUAM
PLUMBIN E DYTË
Eh,baci Isë
Ku mbetën plisat
Apo janë të gjithë të lisat.
Eh,baci Isë o Baci Isë
Vallë mbeti Shqipëria në vasha.
Të qajnë për Kumanovën
Mbi gjakun e shqipeve
Mbi ju o lule
Xhafër Zymberi,Mirsad Ndrecaj,
Beg Rizaj,Fatlum Vishesella,
Nusret Kaloshi,Turgai Gashi,
Arben Rexhaj, Samit Kastrioti,
Hysen Rushiti, Valon Kabashi.
Shkuat për një plumb
Ah,nuk e mërituat të dytin….
Ecë baci Isë ecë, mos u ndal
Në asnjë cep Shqipërie
Varrosu mu në zemrën time
Ndoshta ma shëron plagën
E atdheut.
Edhe unë shpirtin e kam flamur
Kuq e zi, si ti baci Isë
Të dytë e puthim njëjtë
Vetëm në kohë të ndryshme.
Zgjohu baci Isë mjaft ke fjetur
Se ne na zuri gjumi i parajsës.
Eja të ecim këmbë
Pëllëmbë për pëllëmbë ,
Në do tokës a qiellit.
Në do lotit a diellit.
Eja baci Isë
Se ska kohë për dashuri.
Lë të qëndisin faculeta trimave
Me lot zemrash lë t?i ujitin.
Ah,buzët mbesin të thara
Por atdheu sherohet
Për dhembjet e juaja
Plot zjarr.
Ngritu baci Isë
Ma falë plisin e shqipeve
Asnjërit nuk ia shoh në ballë.
Plisin tënd baci Isë
Dua ta mbajmë sa të jemi gjallë
Sebashku me nipçen Eron në ballë.
SONTE JE VET POEZIA IME
Sonte kush më bëri dritë
këtë mbrëmje të vetmuar vargu
hëna erdhi për ty se ishe buzëqeshja e saj
në vargun tim më solli pak liri
pikturës sime si pejsazh më rri.
Sonte më zë ylli i mëngjesit zgjuar
me trëndafilat e kopshtit tënd
sa bukur kishin çelur kuq e zi.
Në botën tënde janë më ndryshe
si kënga e dashurisë sate,ku këndonim bashkë
kur emrin ma merr për gur e mur
të secilës fjalë që kalon nëpër syvargu
e muros fatin tim.
Heshtjen e sjell mbrëmjeve me hënë
dhe ndez vet zjarrin në mua.
Sonte lutëm më shumë se dje
flas edhe me këngën time
herë bëhëm i krisur për secilin varg
që e shkruaj sonte bashkë me miken
nën dritën e hënës me tinguj serenade.
Për një çast u bëmë lule trëndafil
që çelë shumë herë pranverave
aromë e përqafimit tënd a puthje zjarri
secila sjell pranverën e parë ,lulet e para
Si pejsazhe të pikturoja pikturën e juaj
ku më rri varur shpirtit e këngës sime
duke pritur hënën të vie tek vargu im.
Këtë natë vetëm me shi,eh kudo bie
në secilin sy më shumë më rri
nuk e di nëse rri më mirë tek unë apo të ti.
I pyesim fjalët që burim kanë zemrën
unë besoj më shumë në ty
se agimi është çdo herë këtu.
Nuk di kur ka shi a kur nuk ka
është ky lumi që kalon më pranë
më merr edhe mua në shoqërinë e tij
herë më mbyet në valët cunamiane
dhe më falë pak shpirt të më shoh mikja ime.
Sonte jam emri yt i shkruar
nëpër secilin varg si pasqyrë ëndrrash
kur fjalët janë të pakta e shoh nga lartë hënën
që rri me ty,ah,ti varg i ikur largësive
një botë më ndryshe largë apo afër meje.
Se emri im je sonte
pak zjarr kam për të dhënë
edhe pak dashuri që ia mora hënës
në dritën e diellit fjeta,u zgjova si princi yt.
Sa afër më rri shpirtit
aty ku vetëm hyjnitë hyjnë
askush nuk vdes nga dashuria
pranverat falin vetëm lule me aromë jete
në ty gjeta vargun tim
Të dytë u bëmë pikturë
u varum në murin e secilit shpirt.
Sa e dua tani botën
ti nuk je më as ëndërr
vargu im që e shkruaj
për çdo ditë ngapak.
Eh, sonte jemi i vetmi varg
me vite i kërkuar.
Sonte je vet poezia ime.
RRËFEJ DIELLIT
Të rrëfehem diell
Për fjalën që kurr nuk e gjëj
Në asnjë faqe toke.
Rrëfehem për luftërat
E njeriut të sotëm
Çdo pëllëmbë toke
Eshtra të vdekur.
Rrëfehem për shekujt
Që më falën liri të krisur.
Eca poshtë e lartë botës
Me diellin krah shqiponjë.
Diellit i rrëfehësha
Kur zoti më mungonte.
Diell e kam shkruar fjalën.
Besën po ta jap edhe ty mike
Atdheun e ruaj vet
Ti mi ruaj engjëjt
Se djajët kan hyrë në tokën time.
Diellin mos e falë
Për asnjë çmim jete.,
Namik Selmani
Kali I Ise Boletinit
Tash njëqind vjet ia dëgjojmë trokëllimin e patkonjve.
Ia kemi parë lëkurën e djersitur e kapistallin e tendosur.
Rrugë të gjatë ka bërë në Prizren, Myzeqe e në sheshe Vlore
Me një sokëllimë lirie në zemër e në gjoksin e gjakosur.
Mes heshtjes së ndarjes të tjerë Isë janë vënë në radhë.
Fort dëshirë paska kali që t’i hipin të tjerë luftëtarë syshkëndijë.
Oo, po cili arkëmort mund ta mbajë ëndrrën kapuçbardhë?
Cili flamur kuqëlor nuk i ulet heroit të tij në gjunjë me nderim?
Buka e sofrës sot nuk paska kukama lokesh e lotë vajtoce.
Nuk paska piskama burrash nën një lis me flokë të shkulur
Ai erdhi me bajrak të ulur në kullën e tij si në qoshen e një ode
Me amanetin e rizgjuar si bistaku kurrë i pakëputur.
Tupanin e fundit e telin e lahutës për të do ta nderim.
Lulen e fundit të truallit do ia vëmë revoles së tij legjendare.
Ligjëron ai varr dhe ndrin sa njëmijë harqe ylberi.
Si përqafimi i Drinave dashka duart të jenë bashkë mes brazed.
Ibri sot po ia hidhka në ballë kurorën e blertë
Bajraku dhe blerimi i ulen ne gjunjë pas udhës së gjatë.
Joo, nuk e duam heshtjen që na mbajë në fyt si çengel.
Dhe në varrin e dytë dhefreskët e duam sërish prijatar.
Lëreni të kalërojë kalin livadheve të bleruar e të ngricuar Mitrovice!
Mos harroni t’ia jepni shalën e tagjinë më të mirë të arës!
Të tjerë Isë do ecin trokndezur si eshka në troje shqiptarie!
Në kërkim të një ëndrre, të një dorë që do këngë të pashuar shqiptarie.
Lërni kalin e Isës të ecë, të fluturojë
Pas tij djemtë e palindur sërish të ëndërrojnë!
(Poezitë e zgjedhura (1969-2004) të F.Halitit, prkthyer italisht e kuruar
nga poeti i shquar G.Hajdari)
Emine Maliqi – Zairi
NE VEND TE ZEMRES
Jeta ime ndoshta do të ishte e kotë
pa trohat e darkës
që i gjuaj në prag të dritarës për zogj
të kota do të ishin edhe veshjet e reja mbi trup
pa petkat e vjetra në fundin e arkës
E kotë do të ishte
shkulja e ëndërrave zhurmëlehta
vëtem me duar
ato janë pjekur
siç piqet bloza oxhaqeve
Edhe në rafsha në duar kirurgu
për mua do t’i duhet bisturi shtesë
lëvozhgen e lisit mba gjoksi im
nëse arrinë ta hapë
në vend të zemrës do të gjej
një flutur mbi një fije bari
që kërkon fluturimin qiellit t’ vet
Kot edhe truri të më praptohet
në kokë të marrë pozitë të re
gjithëçka të shuhet sdo të ankohem
se çmenduria do t’jetë si dje
TREGIM NGA RIDVAN DIBRA
RRËZIMI
I MONUMENTIT
Monumenti duhet rrëzuar. Për një mijë e një arsye. Po ju kujtoj vetëm dhjetë prej tyre, të cilat, gjithsesi, mund të mos jenë kryesoret:
1. Është i madh, tepër i madh, dhe si i tillë lëshon gjithandej një hije të rëndë e të zezë, e cila (sidomos në pranverë, kur njerëzit janë të dëshiruar për diell) bëhet fort e padëshirueshme.
2. Është ngritur në qendër të Egobokës, krejt në qendër, dhe si i tillë tërheq vëmendjen e të gjithëve, vëmendje që (sidomos muzgjeve, kur dielli mërgohet) mund të përqendrohet edhe te monumentet e tjerë.
3. Është i vjetër, tepër i vjetër, dhe si i tillë kuturbon gjithandej një duhmë të rëndë, e cila (sidomos në të zbardhur, kur njerëzit janë të vëmendshëm ndaj aromave të reja) bëhet fort e neveritshme.
4. Është themeldobët, tepër themeldobët, dhe si i tillë priret sa djathtas majtas, prirje që (sidomos në ditë të paqëndrueshme, kur fryjnë stuhi të forta) bëhet fort e rrezikshme.
5. Është punuar pa shije, tepër pa shije, dhe si i tillë pjell gjithandej kopje të tijat, të cilat (sidomos tashti, kur skulptorët janë të lirë të gdhendin ç’të duan) mund të mos ishin kaq të ngjajshme me origjinalin.
6. Është ngritur nxitimthi, tepër nxitimthi, dhe si i tillë krijon iluzionin se gjërat e mëdha mund të sajohen shpejt, iluzion që (sidomos natën, kur ëndrrat kanë pushtetin) bëhet fort joshës.
7. Është sajuar prej një materiali të dyshimtë, tepër të dyshimtë, dhe si i tillë ngjall debate për origjinën, origjinë që (sidomos darkave, kur njerëzit janë të ngeshëm) bëhet fort e diskutueshme.
8. Është zgavrruar e ngrënë, tepër është zgavrruar, dhe si i tillë po bëhet çerdhe për lloj – lloj shpendësh, të cilët (sidomos në periudhat e shumimit, kur vërshojnë mizëri) glacojnë gjithandej.
9. Është ndryshkur e shfytyruar, tepër është ndryshkur, dhe si i tillë ka humbur shkëlqimin fillestar, shkëlqim që (sidomos tashti, kur mbijnë gjithandej monumente të rinj) kujtohet fort rrallë.
10. Është rrjepur nga përkëdheljet e shikimet, tepër është rrjepur, dhe si i tillë ka humbur linjat e herëshme, linja që (sidomos dikur, kur ishin të rrallë monumentet) lakmoheshin fort shpesh.
* * *
Monumenti duhet lënë në këmbë. Për një mijë e një arsye. Po ju kujtoj vetëm dhjetë prej tyre, të cilat, gjithsesi, mund të mos jenë kryesoret:
1. Është i madh, tepër i madh, dhe si i tillë lëshon gjithandej një hije të plotë e të dendur, e cila (sidomos në verë, kur dielli djeg e zhurit pamëshirshëm) bëhet fort e dëshirueshme.
2. Është ngritur në qendër të Egobokës, krejt në qendër, dhe si i tillë tërheq vëmendjen e të gjithëve, vëmendje që (sidomos muzgjeve, kur dielli mërgohet) mund të shpërqendrohet te monumentet e tjerë.
3. Është i vjetër, tepër i vjetër, dhe si i tillë përhap gjithandej një aromë të fisme, e cila (sidomos në të zbardhur, kur njerëzit janë të vëmendshëm ndaj erërave të reja) bëhet fort e këndshme.
4. Është themeldobët, tepër themeldobët, dhe si i tillë priret sa djathtas majtas, prirje që (sidomos në ditë të paqëndrueshme, kur fryjnë stuhi të forta) bëhet fort mbresëlënëse.
5. Është punuar pa shije, tepër pa shije, dhe si i tillë stimulon gjithandej ngritjen e monumenteve të tjerë, të cilët (sidomos tashti, kur skulptorët janë të lirë të gdhendin ç’të duan) mund të ishin krejt të ngjajshëm me origjinalin.
6. Është ngritur nxitimthi, tepër nxitimthi, dhe si i tillë dëshmon se gjërat e mëdha mund të sajohen shpejt, dëshmi që (sidomos natën, kur ëndrrat kanë pushtetin) bëhet fort joshëse.
7. Është sajuar prej një materiali të dyshimtë, tepër të dyshimtë, dhe si i tillë ngjall debate për origjinën, origjinë që (sidomos darkave, kur njerëzit janë të ngeshëm) bëhet fort enigmatike.
8. Është zgavrruar e ngrënë, tepër është zgavrruar, dhe si i tillë po bëhet çerdhe për lloj – lloj shpendësh, të cilët (sidomos në periudhat e shumimit, kur vërshojnë mizëri) cicërojnë gjithandej.
9. Është ndryshkur e shfytyruar, tepër është ndryshkur, dhe si i tillë ka humbur shkëlqimin fillestar, shkëlqim që (sidomos tashti, kur mbijnë gjithandej monumente të rinj) kujtohet fort shpesh.
10. Është rrjepur nga përkëdheljet e shikimet, tepër është rrjepur, dhe si i tillë ka humbur linjat e herëshme, linja që (sidomos dikur, kur ishin të rrallë monumentet) përbuzeshin fort shpesh.
* * *
…Sidoqoftë, ata të tre, edhe pse të varfër e të papërvojë në realizimin e ndërmarrjeve të tilla, u betuan për rrëzimin e monumentit. Dy të parët, më të rinjtë e më entuziastët, morën përsipër detyrën më të rëndë e më të vështirë: përgatitjen e lakut dhe vendosjen e tij në qafën e monumentit.
Kurse të tretit, më plakut e më pak entuziastit, iu la një detyrë disi urithore: gërmimi përreth e dobësimi i themeleve.
Rrëzimin përfundimtar, mandej, mund ta bënin fare lehtë edhe fëmijët.
Në të ardhmen, pas shumë e shumë kohësh, kur ata të tre të jenë kalbur nën dhè dhe kur Egoboka të ketë nevojë për një monument të ri në qendër të saj, do të shpërthejnë debate të ashpra rreth faktit se kush e meriton atë: dy të rinjtë entuziastë, apo urithi?
Teodor Keko
FTOHTË
Mbi ne ra ndarja si një dëborë,
mbuloi gjithshka: puthje e fjalë.
Te dua…nesër….gjithshka nën tokë
u asfiksua borë e bardhë.
Kështu një muaj, dy dhe tre,
pastaj pranvera mbi vdekjen ra.
Dëbora shkriu dhe atje
lumenjtë i mbushi me ujëra.
Askush s’kuptoi se gjithë ky ujë
vajtimi im qe, madhështor.
Të dua thanë ujrat me zhurmë,
po kush dëgjoi dhe kush dëgjonë
Tani i vetëm shoh i trishtuar
ujëra të ndotur, lumenj të tharë.
Që ndahen prapë-s’do diskutuar,
veç sot përtojnë njerëzit të qajnë.
Edlira Xhani Velaj
TE JESH GRUA
Të jesh grua,
Të prekësh të frikshmen në netët e errëta,
Tabutë që drithërojnë t’i nxjerrësh jashtë
Në formë të zbutur, pa pengesa,
Veç ndonjë psherëtimë që s’dëgjohet.
T’i gëzohesh intimitetit
Pa harruar t’ia fshehësh
Ndonjë rrudhë poshtë syve,
Apo palën e barkut
Mbetur që nga lindja e parë.
Të jesh grua,
Të mendosh…
Po gjithësesi, gjer në vdekje
Besnike t’i mbetesh moralit tënd.
Të kërkosh në vete
T’ia shkulësh flokët frikës
Kur të gjithë ulen për të ngrënë
Të rrish në këmbë,
Sepse vetëm ti mund të ushqesh
Fëmijën që i llastohet pjatës.
Eh, të jesh grua!
Të të shkrepet ndonjëherë
Të marrësh arratinë
Me dilemën: “Po sikur, po sikur?”.
Të ngrihesh në mesnatë
E tek e pi, gotën e ujit ta shijosh
Si koktejlin e ditëlindjes
Për të cilën askush s’u kujtua…
Të jesh grua!
Prekur dyshimesh për fjalët e bukura
Thënë prej të gjithëve,
Por kurrë ty nuk t’u thanë.
Të jesh grua, të dish të heshtësh,
Vetëm me vështrim të mbjellësh paqen
Të ndiesh ëmbëlsinë e puthjes
Megjithëse të shpon faqja
Që as për hatër të puthjes nuk u rrua…
T’u rrish mbi kokë të gjithëve
Megjithëse koka jote gati çahet mëdysh.
Të japësh pa fund
Se kështu ndihesh më mirë.
Të vësh kokën në jastëkun e fortë,
(I fortë që i fortë mbeti ai jastëk)
Të mbjellësh lule
Për të mbajtur gjallë lulëzimin…
Të jesh grua,
Kur të prekin filizat…
Të ulërish gjer në dhembje
Me shpirtin, me fuqinë e luaneshës
Të jesh grua,
Pambarimisht grua!
SHTEPIA IME…
Shtëpia ime, mali i trëndelinës,
Përcjell pa pushim zhurmë vetmie.
Eshtë vetëm, më shumë se kurrë e vetmuar.
Ka shumë brengë
Teksa dielli përgjon matanë Qafës.
Hapat e para në jetë,
Fytyra e ëmbël e nënës bukuroshe
Dhe e babait, asaj kohe djalë i ri,
Janë bërë një grumbull xixëllonjash
Rreth flokëve të mi.
Buzëqeshjet e vajzave,
(Ai vend ka vajza aq të bukura!)
Fshehtas, me tisin e kuq në fytyrë,
Linin diku nën hënë takime dashurie…
Janë trëndafilat që i desha aq shumë,
Pikuar në vesë.
Kënga e Gjonit, historia e trishtë
Që në gojën e gjyshes bëhej legjendë.
Eshtë si ajo përthyerja e dritës:
Lejon të shikosh brenda saj breza e breza.
Njerëzit hyjnë e dalin me përmasa të reja,
Në mendjet e tyre fotografuar shtëpitë.
Kjo ecje e gjatë nuk mbaron.
Shtëpia ime, grumbull kujtimesh
Fshehur ndër zota që nuk i njoha kurrë.
Qiri i ndezur çdo natë
Në kishën gërmadhë,
Gratë që luteshin çdo mbrëmje
Larg syve, në mekamin e rrënuar.
Shtëpia ime!
Fle, zgjohesh në dërrasat e zeza
Që pikojnë mall, vetmi,
Si shpirt që endet andej – këtej,
Si një lutje e zemrës së ngrohtë
Për t’u mbledhur përsëri.
Pranverë!
Trashëgimia e rrënjës sime
Zgjon padashur prillin
Me të gjelbrën e syve të mi.
Shtëpia ime,
Një rrugë e gjatë për te ty!
FABULA
ANDON ZAKO ÇAJUPI
Bretkosa që deshi të trashej sa një kà
Bretkosa sa një ve,
pa një ka sa një deve
dhe nakari nuk’ e la,
desh të trashet sa një ka.
Kur vu këtë gjë ndër mënd,
vate u shtri ndë një vënd
duke ngrën e duke pirë,
që të fryhet sa më mirë.
– Shihni, shihni, sa u rrita, –
thërrit e thoshte përdita.
– Mos u mburr’ e mos u mbaj, –
i thoshnë shoqet e saj.
– Shihni, nukë jam sa demi?
– Jo! – Shikoni. – Jo, të themi.
– Pa shikoni këtë bark
si të kaut. – Jo, je lark! –
Bretkosa, nga marasi,
u fry, u fry gjersa plasi.
Shumë njerëz ndë këtë botë
thone se janë të zotë;
si bretkosa mendohen
mburren e lëvdohen.
Cinxeri dhe milingona
Cinxer’ i marrë
gjithë behare
e shkoi duke kënduar
ndë kopshte të lulëzuar
Po behari shkoi,
cinxeri pushoi
dhe zuri të qajë
se s’kish se ç’të hajë.
T’i mos vdesë nga uria
një ditë del nga shtëpia,
dhe miligonës i thotë:
-.Zonjë, sot bën shumë ftohtë.
s’ka ç’të ha dhe jam sëmurë,
po nëmë dy koqe grurë,
ta kthej prapë në korrik.
në më ke gjiton dhe mik
Të të vijë keq për mua.
Po milingona s’ep hua
se është fort e shtrënguar
– Në behar s’paske punu
Thotë zonja milingonë.
– Këndova, për zonë,
beharë të terë
ndë fush’ e ndë male,
– Fort mirë ke bërë,
tani hidhu valle!
VANGJUSH SARO
Mirazh
Një kalë shkretëtirës po i binte me pash,
i lodhur, i vetmuar, pa moral.
Befas i zunë sytë një oaz
dhe qenia e cfilitur u ndal.
Oazi dukej i bukur, i brishtë,
edhe pse ndërronte pareshtur;
kali me durim drejt tij u çapit,
i zhytur në shpresë e në heshtje.
Por ndërsa veç qasej kali i shkretë,
e prushëronte ajri i nxehtë,
larg e më larg ai oaz
në shkretëtirën maraz…
Përpëlitja…
Një flutur nate, e mbetur vetëm,
gris heshtjen në dhomën e qetë:
përplaset pareshtur te abazhuri;
ndonjëherë (shushka) dhe pas murit.
Ç’ kërkon tamam, s’e di as vetë
por drita pareshtur e thërret;
dhe pse e djeg, e gicilon… Ani!…
Ajo sërish atje ngarend, pareshtur,
pa u lodhur, deri vonë…
Dhe veç kur zgjuar s’gjen askënd
(sepse dhe drita është shuar)
e zë një cep diku pa zhurmë,
mbledh mendt’, i ul krahët e tretur,
të bëjë dhe ajo një sy gjumë –
Prova
Jepte e merrte një ditë Largësia,
me mikeshën e saj të quajtur Kohë:
-Unë jam masë, kam sekretet e mia;
njerëzit unë i vë në provë…
-Ke të drejtë – i tha Koha, e duruar.
Them, distanca mat durimin mbase.
Po për ditët dhe javët e mia ç’më thua,
pa to, a nuk do ishte prova false?…
ILJAZ BOBAJ
Breshka dhe çakalli
Ne zgjedhje, ujku fitoi votat e pyllit,
Çakalli i himte u çmend prej gëzimit.
More i tha breshka, mos qenke i metë?
Ujku fiton, ti hidhesh përpjetë.
-Eh, moj breshkë, s’merr vesh nga kjo punë
me postin e tij, marr post edhe unë!
Derrkuci dhe posti
Derrkuci nuk pranoi ministër.
-Dua,tha kryetar dogane!
E meqë këmbënguli, në doganë e nisën.
Njerëzit shqyen sytë me mendjen e Gicit:
-Për një cope doganë,la postin e ministrit!
Po derri dha shpjegime:-Post i ministrit
Është një lopë që milet nga gjiri,
Kurse dogana, një minierë floriri !
Goja dhe buzëqeshja
Dyfytyrësia
Shkonte nëpër rrugë,
Nga pas Buzëqeshja,
I qe ngjitur pullë.
-Ku shkon i tha Goja,
hapur skaj më skaj.
-Si ku shkoj moj Gojë
Unë jam maskë e saj.
DRITËRO AGOLLI
Dijetari dhe gomari
Vështrimet racionale dijetarit
I shkuan tek një bajgë sipër trarit.
Përpiqej në mendime, bëhej copë:
Si mund të kishte hipur lart një lopë
T’ia bënte bajgën trarit të plevicës
Sikur të kishte këmbë e thonj të micës!
Tek fantazonte mençëm dijetari,
U ndodh praktiku tokësor, gomari
Dhe tha: “Ky Tra një vit e ca më parë
Oborrit ishte hedhur për t’u tharë.
Kur trari rrinte gjerë e gjatë i shtrirë,
Një lopë e bëri bajgën më të mirë;
Me bajgën trarin në tavan e vunë,
Që dijetarëve t’u hapnin punë,
Të vrasin mendjen zgjuar ecë e jakë:
Si hipi lopa lart të bënte bajgë…”
U përshëndet me veshë e shkoi gomari,
Me sy nga bajga mbeti dijetari.
Njeriu në garë me gomarë
Një ditëz të diel
Njeriu me gomarë
u futën në garë:
Gomari në diell
Filloi të pëllasë,
Njeriu të bërtasë.
Gjykonte juria:
Kush bënte më shumë
Potere dhe zhurmë.
Dhe tha Perëndia:
“Njeriu nga kjo garë
Fiton mbi gomarë.”
NAIM FRASHËRI
Ujku dhe Qengji
Ujku pa fe
Erth në kope
Dhe, si s’pa qën,
U fut nër dhën,
Një qënq zuri
Zëmërguri.
Qëngji i tha:
“Ore vëlla?
E po përse?
As më rrëfe
Se ç’faj të kam?
I vogël jam.”
Ujku i tha:
“Do të të ha!
A e mba mënt
Më këtë vënt
Kur më shave?
Më the xhave!”
Qengj’ i thotë:
“E ke kotë,
Unë sivjet
Jam përmbi dhet.”
“Mase, i tha,
Qe yt vëlla.”
“Vëlla, tha, s’kam,
I vetëm jam.”
“Fort mir’, i tha,
S’paske vëlla,
Po jot ëmë
Ç’pati prëmë
Që më qërtoi
E më kallëzoi?
Do më zinin,
Të më vrinin!”
Qengji i tha:
“Dy muaj ka
Që s’më rron më,
Ah, ah, im më!”
Dhe s’duroi dot,
Po qau me lot.
“E yt atë,
Një brigjatë,
Më pat vrarë
Mon’ e parë,”
Tha makuti,
Shpirtladuti,
Dhe më s’mënoi;
Më s’e mundoi,
Po posht’ e vu
Edhe e zu
Nga lëfyti
Edh’ e mbyti,
Se të ligut,
Zëmërshtrigut,
Nuk i vjen keq
Për një që heq
