8 dëshmorët dibranë që ranë në prill të vitit 1941
Dibra krenohet me bijtë e saj
Sakip Cami
Në ditët e para të prillit, italianët shtrinë forcat e Divizionit “Firence” në vijën Maqellarë–Shupenzë-Miresh-Klenjë e deri në Librazhd. Në brezin e dytë që fillonte nga Smolliku në Strikçan-Zerqan-Fushë-Bulqizë-Mali i Bllacës-Katër Grykët qe vendosur Divizioni Alpin “Brenero”. Atdhetarët dibranë bënë planin për t’u nisur në dy drejtime: Haxhi Lleshi, Ahmet Cami dhe Ymer Lleshi me 200 veta u nisën në krahun Sebetovë, Tërbaç, Çerenec, Viçisht. Aqif Lleshi me Hamdi Lleshin me 100 pushkatarë në drejtimin Bllatë, Reshan e Maqellarë.
Më 6 prill filluan veprimet luftarake dhe në befasi të plotë u morën postat kufitare të Ostrenit, Mireshit e Viçishtit dhe erdhën deri në kodrat e Gjoricës.
Ranë dëshmorët e parë Abdurahim Lleshi e Vebi Jashari në Zonën e Maqellarës. Në kodrat e Çerenecit u vra mësuesi patriot Fasli Cami duke kryer detyrën e korrierit. Më vonë italianët vranë Musa Camin, Ejup Camin e Mexhit Lezin. Mbetën të plagosur Sefer Prapaniku nga Prapaniku dhe Xhelo e Hysen Jashari nga Kovashica. (LANÇ në Dibër Faqe 388)
Fasli Fetah Cami, (1912 – 1941) mësuesi i parë dëshmor
Fasli Cami lindi në nëntor të vitit 1912 në fshatin Viçish të Dibrës. Fasliu së bashku me Ahmetin dhe Kurtin janë tre djemtë e Feta Camit. Fetai ka marrë pjesë në luftërat kundër turqve, serbëve e bullgarëve, ku u vra nga bullgarët në vitin 1916 dy vjet para vrasjes së të atit Shabanit, gjatë një përleshjeje me pushtuesit bullgarë në fshatin Golovisht.
Fasliu shkollën fillore 6 vjeçare e kreu në Internatin e Kastriotit të Dibrës nga viti 1920 deri në vitin 1926. Më 1927 u pranua në shkollën mbretërore në vitin 1931. Po në këtë vit u transferua në gjimnazin e shtetit në Tiranë dhe vazhdoi studimet në këtë gjimnaz deri në fundin e vitit 1932, kohë kur e përjashtuan se kërkon të drejtën si dhe shfaqte shenja rebelizmi ndaj padrejtësive. Në këtë kohë Fasliu ishte në një shkollë me Mehmet Shehun, i cili më vonë në kujtimet e tij do të shkruante se s’kishte takuar në jetën e tij djalë më trim se një dibran me emrin Fasli Cami.
Me shumë përpjekje u ripranua për të vazhduar studimet në shkollën normale të Elbasanit. Në janar u emërua mësues, në vitin 1939 u transferua në Gjoricë, ku shërbeu me nder, përgjegjësi dhe ndërgjegje deri më 6 prill 194, deri në momentin kur fashistët italianë e vranë në kodrat e Gjoricës
Sefer Ramiz Cami (1914-1941)
Sefer Cami u lind në Sepetovë në vitin 1914. Babai i Seferit, Ramiz Zunçe (Zenun) Cami, ishte vrarë nga bullgarët në Luftën e parë Botërore në vitin 1916. Seferi që në moshën 2 vjeçare mbeti jetim dhe u rrit nën kujdesin e dajës. Në prill të vitit 1941 ai iu bashkua lëvizjes antifashiste dhe aksionit të çetës së komanduar nga Ahmet Cami. Për këtë u shpall në kërkim nga fashistët italianë për ta arrestuar dhe dënuar. Sefer Cami u vra nga fashistët italianë, në korrik 1941, në moshën 27 vjeç.
Musa Rrahman Cami (1900 – 1941)
Ejup Shahin Cami (1922 – 1941)
Ejupi ishte liceist nga Tirana. Familja e tij ishte shpërngulur nga Dibra e Madhe në Tiranë qysh nga viti 1913, pasi i ati i tij Shahini kishte ra në sy të autoriteteve serbe për veprimtarinë e tij atdhetare.
Ishte djalë i pashëm, me një trup të shkathët e të hedhur, me ballë të gjerë, flokë të verdhë e të dallgëzuar, tregon e motra, Afërdita. (Yje të pashuar, Vëll. III, faqe 23) Kishte temperament të rrëmbyer, por ishte i drejtë. Si nxënës i liceut ai fitoi dashurinë e të gjithë shokëve. Pas pushtimit fashist ai ra në sy në shkollë dhe në lagje për veprimtarinë e tij antifashiste, prandaj qëndrimi i tij në Tiranë u bë i pamundur. Tek shkonte nga një fshat në tjetrin me 9 mars të vitit 1941 përplaset me një patrullë italiane të përbërë prej tre vetësh të armatosur. Vret njëri prej tyre dhe dy të tjerët largohen. Kjo qe përplasja e parë me fashistët. Me 6 prill 1941 fashistët vrasin mësuesin dhe kushëririn e tij Fasli Cami. Ejupi çarmatosi komandantin e batalionit dhe i mori pistoletën, të cilin e vendosi në brez. Divizioni italian organizoi reprezalje dhe arrestime. Një nga të arrestuarit ishte edhe Ejupi i cili mbante akoma pistoletën e majorit italian në brez. Gjyqi ushtarak i Divizionit italian e dënoi me vdekje me pushkatim.
Nga pushkatimi mbetën të vdekur Ejupi, kushëriri i tij Musai dhe Mexhit Lezi.
Abdyrrahim Haziz Lleshi (1910 – 1941)
Abdyrrahim Haziz Lleshi lindi dhe u rrit në një familje të varfër në fshatin Reshan të Dibrës, shpërngulur nga Zogjaj. Për të mbajtur familjen dhe për të siguruar jetesën u mor me bujqësi në fshat. Pushtimi fashist i Shqipërisë në prill të vitit 1939 e dëshpëroi pa masë Abdyrrahimin. Në prill të vitit 1941 së bashku me kushërinjtë e tij Aqifin dhe Haxhiun si dhe me djemtë e fisit Jashari , Abdyrrahimi mori pjesë në luftën ndaj italianëve të Divizionit Firence që po hynin në Dibër të Madhe. Luftimet përfshinin zonën Miresh, Viçisht, Gjoricë dhe Maqellarë. Në Viçisht ishin organizuar luftëtarët e Ahmet Camit dhe të Hamdi Lleshit, ndërsa në Maqellarë ishin forcat e çetës së Aqif Lleshit dhe të Jasharajve. Në fshatin Bllatë, në pozicionin e tij të luftimit ra heroikisht Abdyrrahimi. Ishte 31 vjeç
Vehbi Ago Jashari (1907 – 1941)
Vehbi Jashari lindi në Kovashicë të Maqellarës në vitin 1907 . Së bashku me fisin e tij u shqua për antifashizëm dhe rezistencë. Më 6 prill filluan veprimet luftarake dhe në befasi të plotë u morën postat kufitare të Ostrenit, Mireshit e Viçishtit dhe erdhën deri në kodrat e Gjoricës. Forcat e komanduara nga Aqif Lleshi morën postën e Bllatës. Gjatë luftës u bashkuan shumë fshatarë me luftëtarët kundër pushtuesve. Abdurahim Lleshi e Vebi Jashari mbetën të vrarë në Zonën e Maqellarës.
Mexhit Ramadan Lezi, (1925 – 1941)
Mexhit Ramadan Lezi u lind në Mazhicë të Dibrës në një familje të varfër fshatare. Në Mazhicë ishte e pamundur jetesa, pasi kishin pak tokë dhe pak bagëti. Kështu Mexhiti u detyrua që në moshën 15 vjeç të kërkonte të punonte si hyzmeqar në fise të tjera e në fshatra të tjera.
Në Golevisht, lagje e Viçishit, tek Fisi Cami atë e trajtonin jo si hyzmeqar, por si njeri të shtëpisë. Kulloste në mal bagëtitë e shtëpive të Fisit Cami.
Pas dy ditësh Mexhiti merr pjesë në aksionin kundër forcave të një batalioni Italian që ishte dislokuar në Vanastrane të Mireshit. Nga kjo përpjekje mbetën të vratë 50 ushtarë dhe oficerë gjermanë.
Italianët arrestojnë të gjithë burrat e fshatit dhe bashkë me të edhe Mexhitin, bariun e fshatit, për t’i pushkatuar.
Në pushkatim mbetën të vdekur Mexhit Lezi, Musa Cami dhe Ejup Cami. Emri i tij është gdhendur në lapidarin e fshatit Miresh bashkë me emrat e Ejupit dhe të Musait.
Dilaver Veli Cami (1920 – 1942)
Dilaver Cami ka lindur në Viçisht të Dibrës. Që në moshë të re së bashku me vëllain e tij Tafën dhe me kushërinjtë e tij Rremin, Shahinin, Destanin, Ahmetin etj., njëzetë burra ngritën krye kundër fashizmit dhe për këtë u burgosën në fillim në burgun e Tiranës dhe më pas i transferuan në Burgun e Burrelit. Fashistët në prill të vitit 1941 pushkatuan Ejup Camin, Mexhit Lezin, Musa Camin dhe Sefer Camin. Në burg Dilaverin e torturojnë rëndë dhe në burg vdes nga torturat.