Alqi NAQELLARI
Në javën ndërkombëtare të parasë nuk do shpjegojmë funksionet e parasë apo rolin e saj në ekonomi, por do të japim kuriozitete në lidhje me paranë në botë.
13-a në dollarin amerikan
Një kartëmonedhë e dollarit është e mbushur me simbolizmin e 13-s: 13 vija në flamur, 13 yje mbi shqiponjë, 13 hapa në piramidë, 13 gjethe në degën e ullirit, 13 fruta dhe 13 shigjeta. Jo për t’i shpëtuar sytë e të gjithëve duke parë detaje janë motoja 13-letër E Pluribus Unum në shirit në këndin e shqiponjës dhe Annuit Coeptis mbi piramidën. Por të gjitha këto 13-shet thjesht përfaqësojnë 13 shtetet e para të Amerikës së pavarur, Amendamentin e 13-të të kushtetutës amerikane që shfuqizon skllavërinë. Kur interpretohet duke përdorur numerologjinë hyjnore, numri 13, në fakt paraqet premtim dhe bekim të madh, nëpërmjet përfaqësimit të hapësirës së viteve mes premtimit të Perëndisë për njeriun që i është dhënë Abrahamit dhe përmbushjes së tij (stinët, kohët dhe rrethanat) të dërguar nga Franklin dhe të treguar në simbolet e tjera në faturën e dollarit amerikan.
Shkrimet në kartmonedhë
Piramida përfaqëson forcën dhe qëndrueshmërinë (kohën), ndërsa syri është një reflektim i providencës hyjnore, të cilën të gjitha grupet e dizajnit duan të inkorporojnë. Dy frazat latine përreth piramidës ishin gjithashtu subjekt i shumë spekulimeve për mesazhin e tyre të fshehtë. Një mbi piramidën, Annuit Coeptis (Perëndia e ka favorizuar ndërmarrjen tonë) ishte ideja e Franklin për t’u treguar amerikanëve, se jo vetëm një njeri, por një grup njerëzish me ndihmën e Perëndisë mund të bëjnë gjëra të mëdha. Një nën piramidën, Novus Ordo Seclorum përcjell mesazhin (një rend i ri për botën), që shkakton spekulime rreth dëshirës amerikane për dominimin e botës bazuar në sendet e Rendit të Ri Botëror. ( Grupi i parë i punës) përbëhej nga Benjamin Franklin, John Adams dhe Thomas Jefferson.
Një grua në kartëmonedhën e dollarit
Gruaja e parë ishte amerikane vendase, të gjithë ne e njohim si Pocahontas. Pagëzimi në vitin 1836 i Pocahontas nga John Gadsby Chapman ishte në anën e pasme të një fature 20 $ në 1865.
Dollari më i shtrenjtë
Në vitin 1945, SHBA prodhuan një kartëmonedhë prej 10 mijë dollarësh, me portretin e Salmon Chase, sekretarit amerikan të thesarit në kohën e Lincolnit. Në vitin 1969 kjo kartëmonedhë u hoq nga qarkullimi, por llogaritet se janë ende në qarkullim 336 të tilla.
-Gati 85 për qind e transaksioneve në tregjet valutore përfshijnë dollarin.
-Në fund të shekullit të 18-të dhe gjatë Revolucionit Amerikan, Kongresi Kontinental ka shtypur paratë e para të letrës, të njohura si kontinentale. Deri në themelimin e Sistemit të Rezervës Federale në 1913, në SHBA qarkullonin monedha të ndryshme.
-Banka e Parë e Shteteve të Bashkuara, e themeluar në vitin 1791, ishte përpjekja e parë për bankat qendrore, të cilat nuk u pritën mirë nga një elektorat me shumicë agrare. Kur statuti 20-vjeçar i bankës skadoi në 1811, votat në Kongres nuk ishin të mjaftueshme për ta rinovuar atë.
-Banka e Dytë e Shteteve të Bashkuara e vitit 1816 kishte një histori të ngjashme. Në vitet (1836-1865) kishte banka shtetërore dhe banka të lira, të cilat lëshonin faturat e tyre, të vlerësueshme në ar ose metale të tjera. Pas panikut financiar të shekullit të 19-të dhe fillimit të shekullit të 20-të, publiku amerikan ishte gati për një bankë qendrore.
-Në 1913, Presidenti Woodrow Wilson nënshkroi Ligjin e Rezervës Federale.
-Monedha më e tregtuar sot në botë është dollari amerikan me rreth 47% të pagesave globale dhe 87% të xhiros ditore të tregut të Forex. Në vendin e dytë është Euro, që ka rreth 33% të transaksioneve ditore të Forex dhe 28% të pagesave të bankave ndërkombëtare.
Dollari amerikan është një ndër kartëmonedhat më të sofistikuara dhe të veçanta në botë
Disa të dhëna interesante në lidhje me dollarin
1 – Shumë pak vetë e dinë se Byroja e SHBA e Skalitjes dhe Stampimit prodhon rreth 35 milionë bankënota në ditë me një vlerë prej rreth 635 milionë dollarësh.
2 – Nëntë për qind e bankënotave të shtypura çdo vit përdoren për të zëvendësuar bankënota që janë aktualisht në qarkullim.
3 – Studimet kanë zbuluar se në sipërfaqen e parave që qarkullojnë çdo ditë dorë më dorë ekzistojnë rreth 93 lloje bakteresh.
4 – Paratë më të mëdha në masë mund të gjenden në ishullin e Mikronezisë, Jap. Ato përbëhen nga një lloj shkëmbi dhe vendosen jashtë shtëpive për të demonstruar statusin e familjes.
5 – Monedhat suedeze prej bakri të vitit 1770 janë monedhat prej metali më të mëdha të prodhuara ndonjëherë.
6 – Për të gjithë ata që mendojnë se kartëmonedhat e dollarëve përbëhen nga letra, e kanë gabim. Prej liri është 25 për qind e tyre dhe 75 për qind prej pambuku. Ato në fakt shtypen, nuk stampohen. Çdo kartëmonedhë peshon saktësisht një gramë. Për të shtypur secilën prej kartëmonedhave të 8.6 miliardë dollarëve të vitit 2005 janë dashur 5.7 cent. Kur kanë qenë vetëm 13 shtete, njerëzit i riparonin dollarët e grisur me pe.
7 – Martha Washington është gruaja e parë amerikane e vizatuar në një kartëmonedhë amerikane një dollarëshe të vitit 1886, 1981 dhe 1896.
8 – Vetëm dy gra reale e kanë pasur një nder të tillë vitet e fundit, militantja e së drejtës së votimit për gra, Susan B. Anthony dhe Shoshone Guide Sacagawea, të dyja në monedhat një dollarëshe.
9 – Vetëm dy gra reale e kanë pasur një nder të tillë vitet e fundit, militantja e së drejtës së votimit për gra, Susan B. Anthony dhe Shoshone Guide Sacagawea, të dyja në monedhat një dollarëshe.
10 – Ndërsa depoja më e madhe e floririt në botë është e groposur 24 metra nën tokë në Manhaten. Pavarësisht se nën kujdesin e Bankës Federale të Rezervave të Nju Jorkut, floriri është nën pronësinë e kombeve të huaja dhe bankave dhe organizatave ndërkombëtare. /https://faktoman.com/
11. Kur një monedhë dëmtohet mjaftueshëm për të qenë e papërdorshme, ajo rikthehet përsëri në US Mint (vendi prodhues i monedhave te ShBA-së), ku ajo shtrembërohet nga një makineri para se të dërgohet për riciklim.
12. Ngjyra e përdorur për paratë amerikane është e zbulueshme, magnetike dhe ndryshon ngjyrë – të gjitha këto në mënyrë për të parandaluar falsifikimin
13. Dollarët amerikane prodhohen nga makineritë zvicerane ‘Swiss Super Orlof’ që kushtojnë shtatë milionë dollarë. Kartëmonedhat e dollarit amerikan konsiderohen si paratë më të sofistikuara në botë.
- Paratë me Kursin më të ulët të këmbimit në botë. 13 Janar 2019
- Nr.1-Iranian Rial (1 USD = ~112,000 IRR)
- Nr.2 – Vietnameze Dong (23,194 VND/USD)
- Nr.3 – Indonesian Rupiah (14,237 IDR/USD)
- Nr.4 – Guinean Franc (9,198 GNF/USD)
- Nr.5 – Lao or Laotian Kip (8,550 LAK/USD)
- Paratë me kursin më të lartë të këmbimit në botë
- Nr.1- Euro (0.9 EUR to 1 USD)
- Nr.2-British Pound (0.69 GBP to 1 USD)
- Nr.3- Bahraini Dinar (0.37 BHD to 1 USD)
- Nr.4 -Kuwaiti Dinar (0.39 KWD to 1 USD)
- Nr.5- Latvian Lat (0.62 LVL to 1 USD)
- Nr.6 -Omani Rial (0.38 OMR to 1 USD)
- Kartëmonedhat me përmasat më të vogla në botë
1. Kartëmonedhat e Marokut 1944 mund të jenë më të voglat që janë emetuar ndonjëherë. Përmasat janë 31 dhe 42 mm
2. Kartëmoneta e 10-Bani e 1917 e Rumanisë është zyrtarisht kartëmonedha më e vogël. Ka përmasat . Ka përmasat 38mm me 27.5mm
- Bankënota më e madhe e botuar ndonjëherë vjen nga Filipinet
ku në vitin 1998 zyrtarët qeveritarë donin të bënin diçka tepër të veçantë për të përkujtuar pavarësinë nga më shumë se 300 vjet të sundimit spanjoll. Është lëshuar kartëmonedha më e madhe në botë, me një vlerë nominale prej 100,000 pisos dhe dimensione mbresëlënëse me gjatësi 355.6 mm dhe lartësi 215.9 mm.
- Kartëmonedhat më të vjetra
Ato kartëmonedha të mbijetuara janë shembuj të “Da Ming tongxing baochao” (Great Ming), që u shtypën për herë të parë gjatë mbretërimit të perandorit Hongwu (1368-1398) – ndoshta jo më herët se 1375.
- Monedha më e vjetër në botë
Stateroni 1/6, i paraqitur më poshtë, është më shumë se 2,700 vjeçare, duke e bërë atë një nga monedhat më të hershme. Bërë nga electrum, një aliazh natyral prej ari dhe argjendi, monedhë e gjetur në zonën e Lydia (Turqi). Ajo kishte një dizajn vetëm nga një anë, një rezultat i metodës së prodhimit primitiv.
Thënie mbi paranë
1.“Paraja nuk të blen miq, por mund të të sjellë një klasë më të lartë armiqsh” Spike Milligan
2. “Paraja nuk e ka bërë asnjëherë njeriun të lumtur, as nuk do ta bëjë, nuk ka asgjë në natyrën e saj që të prodhojë lumturi. Sa më shumë para të ketë njeriu, aq më shumë dëshiron të ketë” Benjamin Franklin
3. “Një njeri i mençur duhet t’i ketë paratë në mendje, por jo në zemër” Jonathan Swift
4. “Paraja zakonisht tërhiqet, nuk ndiqet pas” Jim Rohn
5. “Nuk është i pasur ai që ka shumë, por ai që jep shumë” Erich Fromm
6. “Kurrë mos rri duke lypur, atë që ke mundësinë ta fitosh” Miguel de Servantes
7. “Nuk ka para poezia, por në fakt, as paraja nuk ka poezi” Robert Graves
8. “Do të doja të jetoja si një njeri i varfër, por me shumë para” Pablo Picasso
9. “Kur vjen puna tek paraja, të gjithë i përkasin të njëjtës fe” Voltaire
10. “Paraja është pushtet, liri, është një jastëk, është rrënja e të gjitha të ligave, dhe shuma e të gjithë bekimeve” Carl Sandburg
11. “Nuk kanë rëndësi paratë: t’i kesh, të mos i kesh. Apo të kesh rroba, a të mos kesh. Në fund, do të mbetesh vetëm me veten tënde” Billy Idol
12. “Paraja është feja e njeriut të zgjuar” Euripidi
13. “Paraja nuk blen lumturinë, por është e sigurt që do të të japë një klasë më të lartë kujtimesh”
14. “Kur kisha para, të gjithë më thërrisnin vëlla” Proverbë polake
15. “Paratë dhe gratë janë dy gjërat që kërkojmë më shumë, dhe për të cilat dijmë më pak” Will Rogers
16. “I kam bërë paratë e mia sipas modës së vjetër. U bëra shumë i mirë me një të afërmin tim të plakur, pak kohë para se të vdiste” Malcolm Forbes
17. “Kapitali në vetvete nuk është i keq; është përdorimi i gabuar i tij, që është i keq. Kapitali, në një mënyrë apo një tjetër, do të nevojitet gjithmonë”Gandhi
18. “Kush humbet para, humbet shumë; kush humbet një mik, humbet shumë më tepër; kush humbet besimin, i humbet të gjitha” Eleanor Roosevelt
19. “Bëje paranë Zotin tënd, dhe ajo do të sillet me ty sikur të jetë Djalli yt” Henry Fielding
20. “Investimi në dije paguan interesin më të lartë” Benjamin Franklin
