Rrëfimi i Andrea Pepit për fjalët e regjisorit Llazi Serbo: “Vetëvritu dhe shpjegoju njerëzve ëndrrën dhe frikën…!”
Nga Vepror Hasani
“Regjisori dhe aktori i mirënjohur Llazi Serbo, artist i merituar, më kërkoi vetëvrasjen”. Me këto fjalë nisi rrëfimin e tij, aktori Andrea Pepi, si mbërriti te roli “Njeriu qesharak” i Dostojevskit. “Llazi Serbo e tha kaq prerë kërkesën e tij, vijon të tregojë Andrea Pepi, sa m’u duk se përveç vetëvrasjes nuk më mbetej asnjë rrugë tjetër. Shkova në shtëpi dhe nuk dija çfarë të bëja. Ndeza një qiri dhe qëndrova para tij i menduar. Më erdhi keq për veten. Deri atëherë kisha luajtur 52 role, kisha qëndruar në skenë për 22 vjet me radhë. Pastaj për njëmijë e një arsye më larguan nga skena për 15 vjet të tjera. Tashmë isha kthyer sërish në teatër. Të gjitha po më dukeshin çudira. Si është e mundur të sillet njeriu me njeriun në këtë mënyrë?! A nuk u ka ndodhur edhe juve kështu, të ndiheni të lënduar e të trishtuar? A nuk e keni ndier urrejtjen e tjetrit të bjerë mbi shpirtin tuaj? Të gjithëve na ndodh kështu. Po përse vallë? Tashmë Llazi Serbo po më kërkonte vetëvrasjen. Mora revolverin dhe qëllova mbi trupin tim, në zemër dhe jo në kokë, sepse gjithë të këqijat na vijnë nga zemra. Befas ndjeva të bërtitura dhe të qara. Ndjeva që sollën një arkivol të madh dhe më futën brenda tij. Pastaj më futën në një gropë të thellë dhe më mbuluan me dhe. Më pas ikën të gjithë dhe unë mbeta i vetëm… E kisha frikë varrin, sepse e dija që bën ftohtë dhe ka lagështi. Kështu më ndodhi. Një pikë uji nisi të binte mbi syrin tim të mbyllur pa pushim, pikë… pikë… pikë… Pikat e ujit nuk kishin të reshtur. Sigurisht, isha ndëshkuar nga Zoti për vetëvrasjen time të pakuptimtë. Unë duhej të qëndroja në planetin e Tokës për të luftuar…”.
Ankth
“M’u duk se regjisori Llazi Serbo mbeti i kënaqur nga vetëvrasja ime, madje mbaj mend që më tha: “Shumë e mirë, vetëvrasja!”. Po kthehesha në skenë pas 15 vitesh. (Tashmë, isha në rolin tim të “Siriusit” ose të “Njeriut qesharak”), të cilin e kishim shkëputur nga novela e Dostojevskit, “Ëndrra e njeriut qesharak”. Përkthyesi, Aleko Ballauri, kishte bërë të pamundurën të sillte një përkthim të mrekullueshëm. Regjisori Llazi Serbo kishte zbërthyer çdo detaj e fjalë të personazhit. Tashmë radhën e kisha unë për të përcjellë shpirtin e “Njeriut qesharak” te spektatori. Që të gjitha këto kishin kaluar e tashmë unë gjendesha në skenën e teatrit të Vlorës, në Takimin Kombëtar të Monodramës, i cili organizohej nga teatri “Petro Marko” dhe kompania teatrore, “Aulona”. Kisha nisur të luaja “vetëvrasjen” time. Sigurisht që gjendesha në ankth. Nëse do të dështoja, do të gjendeshin njerëz që do të gëzoheshin, nëse do të duartrokitesha përsëri do të gjendeshin njerëz që do të më urrenin. Pse nuk u ka ndodhur edhe juve kështu?! Kështu thotë personazhi im. “Dashuria tokësore kalon përmes vuajtjeve, tjetër dashuri nuk njoh”. Për të gjitha këto isha në ankth, ndoshta dikujt do t’i vinte keq për dështimin e tim, por një tjetër mund të thoshte: “Sa mirë që e kanë lënë 15 vjet pa hipur në skenë”. Po sa të tjerë kanë pasur fatin tim apo fatin tuaj?
Vetëvrasja
“Para se të hyja në skenë m’u kujtuan edhe një herë fjalët e regjisorit tim, Llazi Serbo: “Shpjegoju njerëzve vetëvrasjen tënde, ëndrrën tënde, atë çka dëshiron “njeriu qesharak”; si do ai të jetë bota”. Po, do të luaja njeriun qesharak. Por përse vallë ai ishte njeri qesharak? Përse e quanin të çmendur? Përse ai njeri duhej të ishte kaq i trishtuar dhe kaq i lënduar…? Përse duhet të qeshnin me të…? Të gjitha këto duhej t’i shpjegoja nga arkivoli im nga ëndrra që kisha për jetën. Bota tokësore është ndryshe. Njerëzit nuk e kuptojnë të vërtetën. Ata jetojnë në një botë të rremë dhe për këtë arsye jeta e tyre është një gënjeshtër, ndaj urrejnë, lëndojnë, trishtojnë e dëshpërojnë njëri-tjetrin. Njeriu qesharak ishte tjetër njeri. Ai njihte të vërtetën, ai dinte të dashuronte, të falte mirësi dhe paqe, por nuk ndodhte kështu me njerëzit e tjerë të tokës. Njeriu qesharak vuante, sepse sa më shumë i afrohej të vërtetës, aq më shumë qesharak dukej, aq më të largët i bëheshin njerëzit, edhe pse donte t’i vështronte me dashuri, sikur të ishin engjëj. Ai e ndjente që ishte njeri qesharak, por nëse do ta pranonte vetë këtë gjë, atëherë do t’i duhej të merrte revolverin dhe të qëllonte mbi zemrën e tij, jo në kokë, sepse të gjitha të këqijat nuk na vijnë nga koka, por nga zemra që kemi. Megjithatë, në skenë kisha filluar të ndihesha i sigurt. Këtë monodramë e kisha interpretuar edhe në skenën e teatrit “Andon Zako Çajupi” në Korçë. Pas përfundimit të shfaqjes, aktori i mirënjohur Timo Flloko, duke iu drejtuar regjisorit, Llazi Serbo dhe mua, tha: “Mesazhi u përcoll i plotë. Ju keni bërë më të mirën e mundshme. Ju lumtë!”.
Në skenë
“Kisha shpjeguar kush ishte njeriu qesharak, kisha treguar për ëndrrat e tij, për vetëvrasjen, për jetën e tij dhe mundimet e tij dhe vija re se salla kishte heshtur. A duhej të vetëvritesha vetëm pse bota ishte kaq e egër, pse trishtimi në zemrën e njeriut qesharak po rritej çdo ditë? Spektatori po më ndiqte. Ah, teatri ka fuqinë të krijojë një botë tjetër. A thua se e kisha krijuar atë botë? Po u kujtoja njerëzve vetveten. Njeriu qesharak po u kujtonte të gjithëve hallet e tyre, zënkat dhe grindjet, urrejtjet dhe faljet, të cilat përsëriten vazhdimisht e vazhdimisht deri në dëshpërim, aq sa gjithçka kthehet në kotësi e asgjë më shumë. Në zero absolute madje. Befas erdhi një çast që salla duartrokiti fort. Kishin dalë nga qetësia e tyre. Ndjeva që ia kisha dalë mbanë. Ata po kuptonin personazhin tim. Ai po u fliste dhe ata e dëgjonin, e miratonin dhe ndoshta në heshtje thoshin: “Po. Kjo është e vërtetë”. Njeriu qesharak kërkonte të përcillte mesazhin e tij: Nëse u bie rasti ta shikoni qoftë edhe një herë të vetme të vërtetën, atëherë duhet ta dini se ajo është e vërteta dhe nuk ka një tjetër të tillë, pavarësisht se ku mund të takoni atë, kjo nuk ka rëndësi, edhe sikur ta njihni në gjumë, në një ëndërr, qoftë edhe sikur të jeni zgjuar. Nëse e njihni të vërtetën e jetës, mos u ndani asnjëherë prej saj, sepse vetëm e vërteta është jeta. Salla po duartrokiste sërish… Atë duartrokitje po e ndjeja, po e dëgjoja sërish pas 15 vjet largimi nga skena”.
Hapja e arkivolit
“Isha vetëvrarë prej dëshpërimit. Ishte një vrasje e pakuptimtë. Duhej të kisha qëndruar në tokë e të vijoja të luftoja, edhe pse ndihesha njeri qesharak. Iu luta Zotit dhe ai më dëgjoi. Befas u hap kapaku i arkivolit. Dikush më kapi për krahu dhe më çoi në thellësi të hapësirave qiellore. Nuk e besoni, më çoi në një planet të ngjashëm me tokën. Po, po ishte krejtësisht i ngjashëm me tokën. Të them të drejtën fillimisht u tremba, sepse toka jonë është e varfër, fatkeqe, por çuditërisht e dashuruar, përjetësisht e dashuruar. Edhe kur gjendesha në hapësirat qiellore, përsëri më merrte malli për tokën, sepse atje kishin mbetur edhe currilat e gjakut tim. Atje në tokë mund ta duam njëri –tjetrin, por vetëm duke vuajtur. “Vetëm përmes vuajtjesh, dashuri tjetër nuk njoh”, thoshte personazhi im. Atje në Tokë isha kthyer në njeri qesharak. Shkenca dhe studimet më bënin njeri qesharak. Sa më shumë studioja aq më qesharak isha. Çfarë vuajtjesh përjeton njeriu i tokës! Monodrama rridhte fjalë pas fjale, e merrte fund kur përfundonin 40 minuta. Nuk e kisha të lehtë. Edhe një minutë e vetme mund të të tradhtojë, a thua se edhe minutat janë si njerëzit, njëra të dashuron dhe tjetra të urren. Megjithatë, regjisori Llazi Serbo kishte parashikuar çdo minutë, asnjë çast të mos ishte gënjeshtër e false. Aty kisha dhe engjëllin tim mbrojtës, rolin e të cilit e luante kërcimtarja Benedeta Pavliqoti. Ajo fluturonte rreth meje ashtu siç mund të jetë një shpirt i pastër njeriu. Sigurisht koreografia ishte punuar mjaft mirë nga koreografët Bardhyl Pojani dhe Alma Bratko. Kur shfaqja u dha në Korçë, Atasheu Kulturor i ambasadës ruse në Tiranë, Ilia Uvorv tha: “Shpirti i Dostojevskit u shpreh shumë qartë, ndaj reagimi i spektatorit ishte ai që preku dhe mori gjithë shpirtin e njeriut. Askush nuk qëndroi indiferent. Kështu që unë jam shumë i kënaqur me këtë. Ishte një sukses i madh”. E njëjta gjë po ndodhte edhe në skenën e teatrit të Vlorës…”
Të vdesësh që të rrosh i lumtur…
Më së fundi kisha mbërritur te planeti që e kisha ëndërruar për tërë jetën. Ishte i ngjashëm me tokën, por ishte krejt ndryshe. Atje gjithçka mbulohej nga drita. Njerëzit e atjeshëm u mblodhën të gjithë rreth meje dhe më përqafuan me shumë dashuri. Nuk më pyetën për asgjë, nuk donin ta lëndoni më tepër vuajtjen time… Ata ishin bijtë e vërtetë të Diellit. Ata vështronin me dashuri gjithçka: edhe gurët, edhe pemët, edhe rrugët, edhe yjet, edhe qiellin edhe… Nuk u besohet, ata i këndonin njëri-tjetrit, atje nuk kishte vese, trishtim, lëndim, urrejtje, vuajte. Atje nuk kishte epsh, ai lloj epshi që ekziston në tokën tonë, i cili është burimi i gjithë të këqijave. Në tokën tonë këtë bukuri mund ta gjesh vetëm te fëmijët që kanë filluar të rriten… Por jeta në tokë mund të jetë krejt ndryshe. “Mjafton ta duam njëri-tjetrin si veten. Më shumë se kaq nuk duhet dhe gjithçka do të ndryshojë”. Kështu thoshte personazhi im. Kishte ardhur fundi i monodramës time. Ashtu siç ndihet fillimi, ndihet edhe fundi. Sërish dëgjova duartrokitje, Kritiku Adriatik Kallulli, ndërsa do të më takonte në Korçë do të më thoshte: “Monodrama juaj ishte një ikonë!”. Befas dola nga gjendja teatrale e arkivolit, u zgjova nga gjumi i thellë ku kisha rënë, solla ndërmend jetën time, jetën e shumë të njohurve të mi, hapa sytë dhe sërish u gjenda në tokën time… Salla duartrokiste, sigurisht që kishin kuptuar shpirtin e madh të Dostojevskit.
