Intervistë me Prof. Dr. Ermir Dobjani, ish -Avokati i parë i Popullit (2000-2010)
– Zoti Dobjani, në 2003-in, kur u evidentua për herë të parë “zhdukja” e 500 fëmijëve shqiptarë, në një jetimore në Greqi, ju, me cilësinë e Avokatit të Popullit, a keni ndërmarrë ndonjë iniciativë për zbardhjen e problemit?
– Në vitin 2003, institucioni i Avokatit të Popullit në Shqipëri, u njoh nga mediat shqiptare se ishte konstatuar nga një OJQ zvicerane (Terre des Home) që në “Agjia Varvara”, një qendër jetimore për mbajtjen e fëmijëve të braktisur e të gjetur në rrugët e Athinës, nga viti 1998 deri në vitin 2002, rreth 500 fëmijë shqiptarë, edhe pse figuronin se ishin atje të regjistruar, nuk gjendeshin. Nuk dihej se ku ata kishin shkuar apo kush i kishte marrë prej andej. Ne u shqetësuam dhe me përgjegjshmëri të madhe, filluam me iniciativë një hetim, krejtësisht mbi bazën e të dhënave të medias.
– Pra, deri në ato momente, nuk kishte ndonjë kallëzim nga familjarë shqiptarë, që iu kishin humbur fëmijët?
– Jo, jo, ne nuk kishim asnjë kallëzim apo ankesë nga asnjë familje, por vetëm me të dhënat e medias e nisëm procesin e investigimit. Fillimisht, ju drejtuam institucionit homolog grek të Avokatit të Popullit, që drejtohej nga zoti Jorgos Kaminis, (që sot është kryetari i Bashkisë së Athinës), duke kërkuar që ta investigonte ai këtë çështje. Zoti Kaminis, e mirëpriti kërkesën tonë dhe ky institucion, paskëtaj, bëri një hetim administrativ dhe më vonë këtë çështje ia referoi prokurorisë greke. Duhet thënë që edhe Avokati grek i Popullit, ashtu si tek ne, nuk ka kompetenca ligjore për kryerjen e hetimeve penale. Pas institucionit grek të Avokatit të Popullit, bëri hetime edhe prokuroria greke dhe pastaj di që ajo i pushoi apo i pezulloi hetimet.
– Kur i pezulloi hetimet Avokati i Popullit grek?
– Unë jam në dijeni që janë pezulluar në 2004 ose 2005 nga institucioni i prokurorisë greke, me arsyetimin që nuk kishte autorë që kishin kryer krim. Por, di që investigimi i Avokatit të Popullit grek dhe ai i prokurorisë greke konstatuan se, kishte mjaft të meta në administrimin e punës të qendrës “Agjio Varvara”, në kuptimin që merreshin në dorëzim fëmijët e rrugës nga policia, futeshin në këtë jetimore, por nuk bëhej mirë dokumentimi se ç’bëhej me ata fëmijë që mblidheshin aty, më vonë. Pra, siç rezultoi, dukej se ata fëmijë mungonin , ngaqë ishin regjistruar fillimisht, por pas disa kohësh qëndrimi atje nuk dihej se ku ishin. Di që ata që kishin punuar në jetimore ishin justifikuar që mjaft fëmijë ishin marrë prej andej nga familjarët e tyre, por kjo nuk ishte evidentuar mirë në dokumentacion. Kështu që këto parregullsi në evidentim, linin shkak për dyshime, se mos këta fëmijë ishin shfrytëzuar për prostitucion, për trafikun e organeve, si dhe për krime të tjera.
– Profesor Dobjani, po në Shqipëri, në atë kohë, a u bënë hetime, paralelisht me ato greke?
-Ky hetim që bëri prokuroria greke, paralelisht u shtri edhe në Shqipëri. Unë si Avokat i Popullit i kërkova prokurorisë tonë të bënte një hetim, duke i dërguar edhe listën me emrat e fëmijëve që na kishte dërguar Avokati i Popullit i Greqisë. Po kështu këtë listë ja dërguam gjithë zyrave të gjendjes civile në Shqipëri. Nga këto hetime, ne arritëm të gjenim vetëm disa fëmijë të kësaj qendre, që ishin kthyer në Shqipëri. Ata fëmijë që gjetëm në Shqipëri, në bazë të dokumentacionit të jetimores së “Agjia Varvaras” të Athinës, figuronin të zhdukur, por, ja që ata kishin ardhur në Shqipëri.
– Nga ishin ata fëmijë dhe ku u gjendën?
– Ishin nga zona e Korçës, me sa më kujtohet ne, pasi i gjetëm, i vumë edhe në dispozicion të Prokurorisë shqiptare dhe shprehëm edhe gatishmërinë që t’i çonim me shpenzimet tona edhe si dëshmitarë për hetimet që bëheshin në Greqi.
– A shkuan këta fëmijë të dëshmonin në Greqi?
– Jo, jo, kjo nuk u bë e mundur, sepse, me sa mbaj mend, nga vetë prokuroria greke nuk u konsiderua e nevojshme dërgimi i tyre në Greqi. Kuptohet se në atë kohë ishte problem i madh edhe sigurimi i vizave për ta.
– Ju atëherë, gjetët vetëm fëmijë që ishin kthyer, apo edhe persona që ishin në rrethin kriminal të rrëmbimit të fëmijëve?
– Ne gjetëm vetëm fëmijë të kthyer, por nuk gjetëm asnjë provë që të bënte fjalë për vepra kriminale të rrëmbimit të fëmijëve. Megjithatë ka kaluar kohë e gjatë dhe nuk mbaj mënd se çfarë ata kanë treguar konkretisht, por në arkivë mund të gjenden edhe dëshmitë e tyre të bëra para institucionit tonë.
– Çfarë produkti pozitiv pati në marrëdhëniet dypalëshe sensibilizimi i Avokatit të Popullit shqiptar për çështjen e fëmijëve të humbur nga jetimorja e Athinës?
– E mira e ndjekjes së atij problemi ishte se u sensibilizuan si shteti shqiptar, ashtu edhe shteti grek dhe në përfundim u arrit që të dy shtetet të nënshkruanin një marrëveshje të përbashkët, për të përcaktuar rregullat se si do vepronin institucionet shtetërore përkatëse për rastet e fëmijëve të trafikuar apo të rrugës. Pra, cilat do të ishin procedurat që duhet të ndiqeshin, kur një fëmijë shqiptar gjendej në rrugë në Greqi dhe se si duhej vepruar që ai të rikthehej sërish në familjen e tij në Shqipëri. Po kështu, reciprokisht, edhe nëse do kishte fëmijë grekë që mund të gjendeshin në Shqipëri, Kjo marrëveshje shtetërore, dypalëshe, faktikisht, është nënshkruar në fund të 2005-s, ose në fillim të 2006-s. Nga pala shqiptare ka nënshkruar zv/ministrja e Brendshme, zonja Inva Zajmi. Kjo marrëveshje është ratifikuar në Kuvendin tonë. Unë mendoj se ky rast është një nga rastet më sinjifikativ të suksesit të punës së Avokatit të Popullit, kur ai me vet iniciativën filloi investigimin dhe kur është mbyllur gjithë cikli, ai i hetimit administrativ dhe penal dhe, me qëllim parandalimi për të ardhmen, është arritur në një marrëveshje ndërkombëtare. Ky është edhe një shembull mjaft pozitiv i bashkëpunimit ndërmjet institucioneve tona, përfshirë edhe Qeveritë e të dy vendeve, të nxitura nga Avokatët e tyre respektiv të Popullit.
– Avokat Dobjani, sipas gjykimit tuaj, përse tani u rihap ky debat?A janë gjetur të dhëna të reja që hedhin dritë mbi veprimtari kriminale në trafikimin e fëmijëve të rrugës?
– Unë nuk jam në dijeni dhe as kam dëgjuar për ndonjë fakt të ri. Nga sa jam informuar, ka qenë një deputete greke që e ngriti këtë shqetësim. Unë mendoj se çështja qëndron kështu. OKB-ja në çdo 10 vjet bën raporte për fusha të caktuara për shtetet anëtare të saj. Në këtë rast, në Greqi është dërguar një raport nga OKB-ja, e cila trajton edhe këtë çështje. Dhe me sa duket deputetja greke që e ka bërë pyetjen në Parlamentin grek, është bazuar në raportin e OKB-së për Greqinë. Kuptohet që ministri grek i Drejtësisë , të cilit i është drejtuar pyetja, për shkak se nuk është ai që ka qenë në atë kohë(2003-2005), nuk ka ditur gjë, që t’i japë asaj përgjigje dhe ka kërkuar kohë që të informohet. Mbrëmë dëgjova se ai kishte dhënë përgjigje se, janë zhvilluar hetime nga prokuroria greke dhe nuk ka patur prova për krime. Unë mund të them se nga pala shqiptare është bërë maksimumi për këtë çështje. Por kur dalin çështje të tilla duhet që edhe institucionet e shtetit shqiptar të hapin arkivat dhe të freskojnë memoriet dokumentare. Këtu e kam fjalën edhe për institucionin e Avokatit të Popullit. Edhe ai duhet të hapë arkivën e madhe që disponon, sepse është krijuar dhe ka funksionuar me sukses dhe efikasitet të plotë që nga viti 2000. Historia dhe arkiva e tij nuk ka filluar në vitin 2012 me çështjen e strehimit të romëve.
– Me aq sa u morët, ju mendoni se në ato kohë bëhej fjalë për trafikim të fëmijëve shqiptarë në Greqi ?
– Nuk di t’ju them me saktësi se ç’ndodhi me të gjithë fëmijët e strehuar tek “Agjia Varvara”, por edhe kjo hipotezë ekziston. Mund të kishte raste që i kishin marrë fëmijët trafikantët shqiptarë apo të huaj për t’i përdorur për lypje, për punë, për prostitucion, apo edhe për trafik organesh në Greqi apo edhe në vende të tjera. Mundet që ata fëmijë që u shpëtonin trafikantëve dhe pasi gjendeshin nga policia, i çonin në atë jetimore. Por mund të ishin edhe fëmijë, që nuk ishin trafikuar, por që prindërit apo të afërmit i përdornin për lypje në rrugë. Ndaj edhe rezultonte që ka pasur raste që paraqiteshin në atë jetimore, si prindër apo si të afërm të fëmijëve dhe i merrnin sërish.
– Sipas jush, ku ka qenë e meta themelore, që ngjalli dyshimet e “humbjes” së rreth 500 fëmijëve nga jetimorja?
– Për shkak të keqorganizimit dhe keqadministrimit të dokumentacionit në atë jetimore duket sikur figurojnë rreth 500 fëmijë të zhdukur. Por, që të ketë 500 fëmijë shqiptarë të zhdukur, unë e kam të vështirë ta pranojë edhe për faktin se disa nga këta fëmijë, u gjetën në Korçë.
– A mbani mend ndonjë familje, që të kishte bërë apel për fëmijë të zhdukur e që nuk u gjend kurrë?
– Mbaj mend personalisht që ka patur një rast në Durrës para vitit 1996, por ne nuk kemi patur apel të kësaj natyre. Ne u bëmë edhe një thirrje publikut për të evidentuar ndonjë familje që kërkonte fëmijët e humbur, aq më tepër që dërguam edhe listat nëpër rrethe.
– A nuk ka kontradiktë, që familjet në Shqipëri nuk kërkonin fëmijë të humbur, kur ndërkohë, bëhet fjalë për 500 fëmijë shqiptarë të zhdukur në një jetimore të Athinës?
–Pikërisht, kjo është një nga arsyet më të forta që nuk qëndron pranimi i faktit të zhdukjes së rreth 500 fëmijëve shqiptarë.
Mund të ndodhte që familja e shet fëmijën dhe nuk interesohet më për fatin e tij?
– Edhe kjo mund të ndodhë, sepse më vonë, në 2007apo 2008 “Fiks –Fare” evidentoi një rast të tillë, që një familje rome kishte shitur fëmijën që u dërgua në Greqi. Flitet tani sikur të gjithë të “zhdukurit” kanë qenë fëmijë romë. Në atë kohë nuk doli kështu çështja, që të gjithë ata fëmijë që ishin strehuar në jetimoren e Athinës, të ishin fëmijë romë. Me sa mbaj mënd, edhe ata fëmijë që u gjendën në Korçë, nuk ishin nga familje rome.
– Faleminderit!
