OSBE/ODHIR: Ja skaneri i zgjedhjeve të 25 qershorit

501
Zgjedhjet, OSBE-ODIHR: KQZ gaboi me orarin, pati blerje vote dhe përfshirje të elementëve kriminalë
Ndërkombëtarët publikojnë raportin përfundimtar të zgjedhjeve të 25 qershorit 2017, ja shkeljet e konstatuara dhe rekomandimet përkatëse për politikën 
Një raport i përmbledhur në 37 faqe. OSBE-ODIHR, pasi publikoi raportin e parë menjëherë pas zgjedhjeve ku u evidentuan lehtë shkeljet e konstatuara nga vëzhguesit gjatë fushatës dhe ditën e 25 qershorit, tashmë sjellë tablonë e qartë. Zgjedhjet nuk kanë kaluar pa probleme. Në raport thuhet se KQZ regjistroi 15 parti politike brenda afatit ligjor. Ndërsa tre parti shtesë u regjistruan pas marrëveshjes së 18 majit. Po kështu thuhet se KQZ për shkak të ndryshimit të kryetarit në momentet e fundit si pasojë e marrëveshjes së 18 majit, nuk mundi të bëjë detyrën ashtu si duhet. Fushata ishte e rëndësishme në të gjithë vendin, edhe pse përdorimi i posterave dhe flamujve me madhësi të madhe ishte i kufizuar për shkak të ndryshimeve ligjore të fundit. Po kështu cilësohet se fushata ishte e karakterizuar nga pretendime të përhapura për blerjen e votave, shqetësimet mbi abuzimin e burimeve shtetërore dhe presionet e lidhura me vendin e punës të votuesit, të cilat më tej ulën besimin e publikut. Një tjetër konstatim tepër negativ lidhet edhe me përfaqësimin e grave. Thuhet se gratë ishin aktive, por jo të përfaqësuara në fushatë. Megjithatë, partitë më të mëdha politike nuk e respektuan kuotën gjinore në listat e kandidatëve dhe kandidatet gra morën pak vëmendje nga media. Ndërsa rreth 40 për qind e kandidatëve ishin gra, ato morën vetëm 26 për qind të vendeve në parlamentin e ri. Gratë ishin gjithashtu të nënpërfaqësuar në administratën zgjedhore, duke përfshirë edhe në vendimmarrje.
Dita e zgjedhjeve dhe shtyrja e orarit të mbylljes së votimit
Dita e zgjedhjeve vazhdoi kundrejt një sfondi të akuzave për blerjen e votave dhe incidentet lidhur gjatë fushatës në qendrat e votimit dhe presioneve të pretenduara ndaj votuesve, të cilat u raportuan dhe u përforcuan nga mediat. Njëzet minuta para mbylljes së sondazheve, për shkak të pjesëmarrjes së ulët, por pa arsye ligjore, KQZ njoftoi një zgjatje prej një ore për të votuar për të lejuar më shumë votues të votonin. Ky

ndryshim rezultoi në një zbatim jo konsistent të vendimit dhe shkaktoi konfuzion në qendrat e votimit, me disa prej tyre duke mbyllur përpara kohës së re, duke mohuar disa votues mundësinë për të hedhur votën e tyre. KQZ njoftoi pjesëmarrjen përfundimtare të votuesve në 46.8 për qind. Për të siguruar që rregullat zbatohen në mënyrë të vazhdueshme dhe se votuesit trajtohen në mënyrë të barabartë, ndryshimet në

rregullat e votimit nuk duhet të bëhen në ditën e zgjedhjeve, duke përjashtuar një forcë madhore. Vëzhguesit ishin në gjendje të ndiqnin procesin pa kufizime në pothuajse të gjitha qendrat e votimit të vërejtura dhe transparenca u sigurua në përgjithësi. Vëzhguesit e partisë ishin të pranishëm në 95 për qind të qendrave për të vëzhguar, dhe ishin kryesisht nga PD, LSI, dhe PS. Vëzhguesit qytetarë ishin të pranishëm vetëm

në 17 për qind e qendrave të votimit të vërejtura gjatë hapjes dhe votimit; megjithatë, ata ishin të pranishëm në fund në dy të tretat e VNV-ve të vëzhguara. Ndërsa prania e vëzhguesve shtoi transparencën në përgjithësi, vëzhguesit e partisë herë pas here ndërhynë në proces. Pas marrëveshjes së 18 majit , KQZ dhe sekretariati i saj u ballafaquan me një grup kompleks ligjor, institucional dhe sfidat financiare, dhe duhej të punonin nën kufizime të konsiderueshme kohore. Nevoja për të rishprehur

vendimet e miratuara para ndryshimit të datës së zgjedhjeve dhe miratimi i mëtejshëm i rregullave të reja e rëndoi KQZ-në dhe administratën e saj. Në përgjithësi, KQZ miratoi rreth 500 vendime. Megjithatë, KQZ-ja nuk mori masa për të qartësuar mospërputhjet që kanë të bëjnë me reklamimin e fushatës në mediat elektronike. Emërimi i KZAZ-së

anëtarët nuk i janë përmbajtur gjithmonë kritereve të papajtueshmërisë të parapara me Kodin Zgjedhor..
Problemet gjatë fushatës
Fushata filloi në mënyrë paqësore, por më vonë ndodhën një numër incidentesh të dhunshme. Liria e tubimit u respektua. Partitë dhe kandidatët ishin të lirë të shprehnin pikëpamjet e tyre, me fushatat më aktive që u zhvilluan nga PD, LSI dhe PS. Ishte gjithashtu një fushatë mbarëkombëtare kryer nga PDIU. Partia e Listës së Barabartë (LIBRA) festoi kryesisht në qytete më të vogla. Partitë shpesh kufizuan fushatat e tyre në vizitat derë më derë dhe në përdorimin e mediave shoqërore. Gratë ishin aktive dhe të dukshme në fushatë dhe disa ngjarje kishin në shënjestër gratë. Gjatë gjithë fushatës, mosbesimi mbizotërues midis partive politike dhe kandidatëve ndezën

akuza personale reciproke në kurriz të prezantimit të platformave konkrete të partisë. Fushatat e shumica e pjesëmarrësve u përqendruan në personalitetet e kandidatëve individualë, veprimet e tyre të kaluara dhe reputacionin. Aktorët kryesorë të fushatës për mediat sociale të monitoruara ishin kryesuesi i PS Edi Rama, kryetari i PD Lulzim Basha dhe ish- kryetari i LSI Ilir Meta, ndërsa platforma më e përdorur ishte Facebook. Faqet e liderëve ishin shumë më aktivë se partia e tyre përkatëse
Element kriminal në fushatë dhe akuza për blerje votash
Disa bashkëbisedues të MVZ të OSBE / ODIHR shprehën shqetësime se individët me një të kaluar kriminale ende, luajtën role të rëndësishme në fushatë, qoftë si kandidatë, qoftë si përkrahës. Bashkëbiseduesit e MVZ të OSBE / ODIHR shprehën gjithashtu pakënaqësinë e tyre me mungesën e partive brenda partisë demokracisë në procesin e përzgjedhjes së kandidatëve. PS kryesisht bënte fushatë në një platformë stabiliteti dhe theksoi nevojën për të vazhduar reformën administrative dhe gjyqësore. DP theksoi zhvillimin ekonomik dhe pohoi se Qeveria e udhëhequr nga PS-ja kishte shkaktuar varfëri, emigrim masiv, dhe krim të përhapur dhe korrupsion, veçanërisht në lidhje me kultivimin e kanabisit. LSI akuzoi PD dhe PS për bashkëpunim në shpenzimet e garuesve të tjerë, duke pretenduar ekzistencën e pjesëve të pazbuluara të politikës së 18 majit

Të gjitha partitë kryesore premtuan paga më të larta, standarde më të mira jetese dhe një luftë të intensifikuar kundër krimit dhe korrupsionit, por shpesh mungonin propozimet e politikave. PD, LSI dhe PS publikisht ranë dakord mbi parimet për vazhdimin e procesit të integrimit të Shqipërisë në BE. Kishte akuza të gjera për blerjen e votave gjatë fushatës. Pas kësaj, si PD dhe LSI përsëritën pretendimet e tyre ndaj MVZ të OSBE / ODIHR se në mënyrë masive, kishte ndodhur një operacion i gjerë i blerjes së votave. Të dy theksuan disa raste konkrete, por, mungonin provat e mjaftueshme përfundimtare. Ata megjithatë mbajtën pohimin e tyre të fortë se shkalla e blerjes së votave ishte e lidhur me shuma të mëdha të parave të disponueshme nga kultivimi i drogës kriminale.

Përpjekje të forta janë të nevojshme për të adresuar çështjen e vazhdueshme të blerjes së votave, qoftë përmes një qytetari fushatën e ndërgjegjësimit dhe ndjekjen penale, me qëllim të promovimit të besimit në procesin zgjedhor. Duhet angazhim konkret dhe i sinqertë nga partitë politike për të luftuar praktikat e blerjes së votave. Përveç kësaj, një refuzim publik nga politikanët për të pranuar mbështetje financiare nga individë me një

të kaluar penale do të ndihmonte në ndërtimin e besimit të publikut në integritetin e zgjedhjeve. Shumë bashkëbisedues të MVZ-së të OSBE / ODIHR shprehën shqetësime rreth keqpërdorimit të burimeve shtetërore,dhe e presioneve të lidhura me vendin e punës në punonjësit e sektorit privat dhe publik në lidhje me preferencat politike. Një shqetësim ekziston që, në një mjedis të institucioneve të politizuara, mund të kenë pasoja për jetesën individuale dhe punësimin e ardhshëm. 

Shkeljet në shkarkimet në administratë
Në disa raste, shkarkimet dhe pezullimet e punonjësve publikë nuk u kryen në përputhje me procedurat ligjore. Disa nga këto shkarkime nuk kishin lidhje të dukshme me

procesi zgjedhor. Kjo e la procesin të hapur ndaj akuzave, kryesisht nga LSI, që këto veprime ishin të motivuara politikisht. Në një hap pozitiv, Task Forca lëshoi një raport të detajuar mbi të, si dhe ofroi një sërë rekomandimesh për përmirësimin e praktikave zgjedhore në të ardhmen. Qeveria duhet të analizojë efektivitetin e përpjekjeve të mëparshme për të luftuar abuzimin e shtetit burimet dhe presionet lidhur me punësimin për votuesit. Duhet të shqyrtojë mundësinë e krijimit të një sistemi transparent,

i pavarur dhe gjithëpërfshirës me detyrën dhe kompetencën për të vepruar dhe ndjekur nëse janë çështje të tilla solli në vëmendjen e tij në periudhën para dhe pas zgjedhjeve. 
REKOMANDIME PRIORITARE
1. Autoritetet duhet të ndërmarrin reforma zgjedhore që janë gjithëpërfshirëse, me kohë dhe të bazuara në analizën e politikave, për të adresuar rekomandimet e përmbajtura në këtë raport dhe para OSBE / ODIHR-it. Dispozitat për ligje të ndryshme lidhur me zgjedhjet duhet të harmonizohen, veçanërisht në respektin e fushatës, financimin e fushatës dhe mediat.

2. Përpjekje të forta janë të nevojshme për të adresuar çështjen e vazhdueshme të blerjes së votave, si nëpërmjet një qytetari fushatën e ndërgjegjësimit dhe ndjekjen penale, me qëllim të promovimit të besimit në procesin zgjedhor. Angazhim konkret dhe i sinqertë nga partitë politike për të luftuar praktikat e blerjes së votave. Përveç kësaj, një refuzim publik nga politikanët për të pranuar mbështetje financiare nga individët me të kaluar kriminale do të ndihmonte në ndërtimin e besimit të publikut në integritetin e zgjedhjeve.

3. Qeveria duhet të analizojë efektivitetin e përpjekjeve të mëparshme për të kundërshtuar abuzimin e burimet e shtetit dhe presionet lidhur me punësimin për votuesit. Duhet të shqyrtojë vendosjen e një transparence, të pavarur dhe gjithëpërfshirës me detyrën dhe kompetencën për të vepruar dhe ndjekur nëse çështjet e tilla janë sjellë në vëmendjen e saj në periudhën para dhe pas zgjedhjeve. Një strukturë e tillë mund të përsëritet në nivel rajonal dhe të vendosen në kohën e duhur para zgjedhjeve të ardhshme.

4. Ligji mund të ndryshohet për të lejuar emërimin jopartiak të komisionerëve të zgjedhjeve dhe duke numëruar anëtarë të ekipit. Kodi Zgjedhor duhet të ndryshohet për të ndaluar diskrecionin zëvendësimi i anëtarëve të KZAZ-së me anë të emërimit të partive. Duhet të merren parasysh gjithashtu për prezantimin e mekanizmave alternativë për emërimin e KQV-së dhe numërimin e anëtarëve të ekipit, kur është politik partitë dështojnë të emërojnë kandidatët e tyre.

5. Kufizimet e të drejtave të votimit të personave me aftësi të kufizuara mendore duhet të hiqen. Heqja automatike e zgjedhësve mbi moshën 100 nga listat e zgjedhësve duhet të ndërpritet dhe detyrimi për të verifikuar të dhënat e votuesve të tillë të vendosen në shtet.

6. Dispozitat penale për shpifje duhet të shfuqizohen në favor të mjeteve juridike civile të hartuara për të rikthimi i reputacionit të dëmtuar.

7. Për të rritur transparencën, ligji duhet të garantojë të njëjtat të drejta për të gjithë vëzhguesit dhe përcaktojnë qartë që të gjithë vëzhguesit të kenë të drejtën të marrin kopje të protokolleve të rezultateve.

8. Shteti duhet të garantojë të drejtën për një zgjedhje të lirë dhe të fshehtë. Çdo formë e presionit për të zbuluar se si votuesit kanë ndërmend të votojnë ose se si kanë votuar duhet të parandalohen. Çdo shoqatë midis një votuesi dhe një votë specifike nuk duhet të jetë e mundur.
Kurti kundër Ramës për demarkacionin me Malin e Zi
Deputeti i Lëvizjes “Vetëvendosje”, Albin Kurti, ka kundërshtuar deklaratat e kryeministrit Edi Rama lidhur me ndarjen e vijës së kufirit mes Kosovës dhe Malit të Zi. Kurti i ka kujtuar Ramës që të zbatojë marrëveshjet e nënshkruara vitin e kaluar ndërmjet Kosovës dhe Shqipërisë dhe të mos ndërhyjë në çështjen tokësore të Kosovës. “Dëgjuam se z. Rama po i kërkon z. Haradinaj, kryeministrit aktual të Kosovës, që të ndërrojë qëndrim për demarkacionin me Malin e Zi. Z. Rama pra, po kërkon që, kundër asaj që dëshmohet në harta, në dokumente zyrtare, nga profesionistët ekspertë, në mbamendje institucionale, në kujtesë popullore dhe me peticionin masiv qytetar, të përkrahet një marrëveshje e padrejtë që ia heq Kosovës 8.200 ha të territorit”, shprehet Kurti. Ai shtoi se nga kryeministri Edi Rama pret, që të merret me realizimin e marrëveshjeve Shqipëri-Kosovë. Ka qenë i menjëhershëm reagimi i kryeministrit Rama. “Faktet s’janë opinione dhe kufijtë nuk përcaktohen me opinione! Sa për tokën po ta kujtoj që unë nuk fal as det, jo më tokë”, tha Rama.
Pakica bullgare, Borisov i telefonon Ramës
Kryeministri bullgar, Boiko Borisov, zhvilloi një bisedë telefonike me kryeministrin shqiptar, Edi Rama, ku insistoi për garantimin e të drejtave të minoritetit bullgar në Shqipëri, në përputhje me normat ndërkombëtare të së drejtës, bëri të ditur Radio “Bullgaria”. Sipas saj, shkaku рër këtë bіѕedë u bë projekt-lіgјі “Për mbroјtјen e pakicave kombëtare në Republikën e Shqipërisë”. Sipas shtypit bullgar, kryeministri Rama e informoi homologun e tij, se projektligji është në procesin e përgatitjes dhe Shqipëria nuk do të shkelë interesat e komunitetit bullgar. Kontaktet e nivelit qeveritar për këtë çështje do të vazhdojnë, me qëllim mbrojtjen e interesave të bullgarëve në Shqipëri, informoi zyra e shtypit e qeverisë bullgare. Pak ditë më parë, Kuvendi nisi diskutimin e projektligjit për pakicat kombëtare, të paraqitur nga qeveria “Rama”. Sipas projektit, zyrtarisht pakicat kombëtare në Shqipëri janë pakicat greke, maqedonase, vllahe/arumune, rome, egjiptiane, malazeze, boshnjake e serbe.
Greqia: Integrimi, 4 kushte për Shqipërinë
Ministri i Jashtëm grek, Nikos Kocias, tha dje se është gabuar me mbështetjen pa kushte ndaj Shqipërisë. “Shqipëria është vend kandidat për anëtar në BE. Për fat të keq, këto kandidatura u dhanë pa kushte nga qeveritë e mëparshme greke”, u shpreh Kocias për një television grek. Ministri tha se kjo çështje duhet të marrë zgjidhje tanimë që kërkohet mbështetja për hapjen e negociatave, ku një nga kushtet e vëna nga Greqia fqinje është edhe mbrojtja e të drejtës së pronës për gjithë minoritetin. “Që të hapen negociatat për anëtarësim, duhet që këto vende të plotësojnë disa kërkesa. Shqipërisë, KE-ja i vuri si kusht reformën e sistemit gjyqësor. Dhe ne i shtuam edhe 4 të tjera”, deklaroi Kocias. Sipas tij, “nuk mund të vazhdohet me reformën e Enver Hoxhës që njihte si minoritarë vetëm ata që banonin në dy zona. Dhe nëse ai zhvendosej nga fshati i tij në një tjetër qytet apo Tiranë, nuk e gëzonte më këtë status. Por, kjo gjë tani ka, jo vetëm vëmendjen e qeverisë greke, por edhe mbështetjen e BE-së dhe SHBA-së”.
Urdhri i Ramës: Bushati, kryenegociator me BE-në
Kryeministri Edi Rama urdhëroi caktimin e ministrit për Evropën dhe Punët e Jashtme, Ditmir Bushati, si koordinator Kombëtar të programit “Instrumenti i Asistencës së Paraanëtarësimit”, të Bashkimit Evropian. “Ministri për Evropën dhe Punët e Jashtme autorizohet të zhvillojë bisedimet me Komisionin Evropian për dokumentet strategjike dhe marrëveshjet, në kuadër të programit “Instrumenti i Asistencës së Paraanëtarësimit”, të Bashkimit Evropian”, theksohet në urdhrin e firmosur nga shefi i qeverisë. Për shkak të shkrirjes së Ministrisë së Integrimit, procesi i negociatave me Brukselin do të kalojë në duart e ministrit Bushati. Në bazë të një vendimi të posaçëm të qeverisë, brenda Ministrisë së re për Evropën dhe Punët e Jashtme është përfshirë edhe një pjesë e ish-Ministrisë së Integrimit.
Sigal