INTERVISTA/ Shkrimtari dhe politikani Moikom Zeqo: “Debati për imunitetin, nga PD-PS, është konceptuar më shumë si një luftë e jashtme, formale politike”
Shkrimtari dhe politikani Moikom Zeqo duke qenë nga një pozicion politik i paanshëm, në intervistën për “Telegraf”, duke shpjeguar këndvështrimin e analizës së vet politike, thotë se ai te ngjarja politike shikon fenomenin dhe jo emrin. Zoti Moikom, për referendumin, thotë se është thjeshtë një retorikë, ndaj shton:“Ndoshta, referendumi më i vërtetë, që do të bënte populli është referendumi me një pyetje: Kemi një klasë politike të vërtetë, apo një klasë parapolitike”. Oponencën e opozitës e vlerëson si dekorative, dhe e cilëson luftë verbale. Sipas zotit Moikom, opozita derisa nuk këmbënguli për ndryshime thelbësore në ligjin zgjedhor, nuk mund të ketë vizione për ndryshime në Kushtetutë, të cilat janë ende anonime dhe nuk janë pjesë e vetëdijes dhe e njohjes të popullit. Opozita, shton zoti Moikom, ka kauzën e ndërrimit të pushtetit. Pra, kërkon që të vijë në pushtet, kurse ajo duhet të ketë kauzën ë ndryshimeve konceptuale të politikës dhe të një pushteti krejt ndryshe, nga pushteti i PD-së.
– Zoti Moikom, referendumi i propozuar nga Berisha, mendoni se do të jetë zgjidhja e reformës të imunitetit, apo është qëllim tjetër?
– Çështja e referendumit, për mua është një retorikë e ditës. Nuk do të ndodhë . Nuk e besoj se vetë maxhoranca e ka seriozisht dhe do ta ndjekë në mënyrë konseguente fillimin dhe përfundimin e referendumit. Nuk besoj se do të ndonjë një referendum për çështjen e imunitetit. Koha do ta vërtetojë. Qofsha i gabuar.
– Debatin për imunitetin, ju si e vlerësoni?
– Ky debat ka qenë më tepër politik, sesa një debat profesional kushtetues. Debati për imunitetin, nga pozita, edhe nga opozita, është konceptuar më shumë si një luftë e bujshme politike. Nuk morën pjesë në këtë debat juristët profesionistë. Mungesa e imunitetit në disa vende të përparuara nuk presupozon heqjen mekanike të imunitetit. Sepse, barazia para ligjit i të gjithë shtetasve papërjashtim, është ligji themeltar i çdo kushtetute demokratike. E theksoj barazia para ligjit ! Ja thelbi i thelbeve ! Por nga ana tjetër pushteti gjyqësor, prokuroria, duke qenë të pavarura, kurrë nuk janë penguar nga çështja e imunitetit si një alibi. Janë shumë deputetë që u është hequr imuniteti, por gjykatat ndaj tyre nuk kanë vepruar, pra imuniteti ka qenë një lodër publike, një lojë kungulleshkash, por jo një premise dhe një realitet konkret juridik. Heqja formale e imunitetit është e padobishme nëse gjykatat e korruptuara janë të tilla siç janë tani.
– Bëhet një propagandë, sidomos nga maxhoranca, që kjo reformë, do të shënojë fillimin e fundit të korrupsionit. Duhet të kemi njëfarë shprese?
– Mund t’i heqësh imunitetet, dhe unë jam “pro”, por kjo është një pjesë e ekuacionit, por pjesët më të rëndësishme të ekuacionit të luftës kundër korrupsionit e krimit është çështja e zbatimit të ligjit nga gjykata dhe prokuroria. Meqenëse, të dy këto pjesë të ekuacionit nuk kanë lidhje me zbatimin e ligjit, siç duhet, natyrshme është që i gjithë ekuacioni bie dhe nuk ka asnjë vlerë edhe në qoftë se e heq imunitetin. Faktet kanë treguar, që disa ministrave e deputetëve u është hequr në mënyrë spektakolare imuniteti dhe nuk kanë pësuar asgjë nga gjykatat. Atëherë çfarë presim, çfarë kërkojmë seriozisht ? Formalizmin apo konkretësinë reale ?
– Cila duhet të ishte esenca e debatit të heqjes së imunitetit?
– Më shumë sesa çështje e heqjes së imunitetit, ky debat duhet të ngrinte parimin e madh të pavarësisë të pushtetit gjyqësor. Pavarësia e pushtetit gjyqësor është virtuale dhe populli, në përgjithësi nuk beson më te pushteti gjyqësor. Kjo është gjëja më e trishtueshme dhe që do të përmirësohet ndoshta mbas shumë kohësh me shumë vështirësi. Në qoftë se do të bëhej një referendum, i cili të përfshinte edhe ndryshimet kushtetuese, ky të paktën duhet përgatitur në mënyrë serioze, së pari, nga specialistë dhe pastaj të kalohej si një akt politik i besimit dhe i votimit të popullit..
– Mungesa e pavarësisë të pushtetit gjyqësor është pasojë e paaftësisë profesionale, apo mosdëshirë politike?
– Termi, “aftësi profesionale” është një termë shumë e specifikuar, nuk mund të themi që ligjet tona nuk janë profesionale. Aq më tepër, që ligjet tona janë një barazvleshmëri me ligje të njëjta të vendeve demokratike. Çështja e profesionalizmit, dhe jo e konjukturës dhe e manipulimit të ligjit, është një çështje më tepër e karakterit etik, e botëkuptimit qytetar, shkencor, e ndershmërisë. Mund të ketë njerëz profesionistë, të zotë, por për shkak të mungesës të vlerave etike dhe të ndershmërisë, bëjnë katrahurën me ligjet, që janë deri diku të sakta dhe perfekte. Pra, kemi të bëjmë me raportin kauzal, raportin konceptual midis ligjit dhe pushtetit gjyqësor. Ligjet janë të qarta, pushteti gjyqësor në Shqipëri është i korruptuar. Nuk mundet të korruptuarit, pavarësisht anëve dekorative të titujve e gradave shkencore, të Curriculum Vitae -ve që mëtojnë të japin një pikëpamje apo veshje të jashtme profesionale, të bëjnë zbatimin e ligjit. Çështja e zbatimit të ligjit, ose çështja e pushtetit gjyqësor, në raport adekuat me pushtetin legjislativ, është një çështje e zhvillimit demokratik, kundër një kaste gjyqtarësh, që janë të varur nga politika dhe pavarësia e tyre, e kërkuar ndaj politikës, është një alibi. Konkretisht, pushteti gjyqësor në Shqipëri është një pushtet i klientilizuar. Edhe referendumi, edhe imuniteti kësisoj, bëhen konvencionalë, nuk bëhen të besueshëm.
– Me këtë panoramë që dhatë, a mund të besojmë që maxhoranca ka vullnet që të luftojë korrupsionin?
– Nuk e besoj se maxhoranca ka vullnet të plotë dhe përfundimtar për të luftuar korrupsionin, ashtu siç nuk besoj që korrupsioni është atribut tipologjik absolut vetëm i maxhorancës. Korrupsioni është atribut indor edhe i opozitës, është atribut i gjithë klasës politike, për fatin e keq, tabloja është më e gjerë, më e shtrirë. Korrupsioni është bërë atribut shoqëror. Mund të flitet me trishtim, që në indet, në kapilaret e shoqërisë shqiptare, korrupsioni është bërë një osmozë.
– Atëherë, si duhet konceptuar lufta kundër korrupsionit?
– Universalisht, në gjithë shoqërinë shqiptare. Padyshim, duhet përqendruar në klasën politike dhe nomenklatura ekonomike e kësaj shoqërie. Por edhe tek njerëzit e thjeshtë Pra do të jetë domosdoshmërisht një proces historik emancipimi dhe jo thjesht politik. Për një kohë të gjatë. Vetëm për naivët mund të ketë procese të shkurta, për njerëzit dhe sidomos politikanët me kulturë sipërfaqësore duket sikur gjërat arrihen me formula magjike si “Hokus Pokus” pra të bëhet drita! Dhe drita u bë! Po artikuloj: formulat verbale nuk e ndryshojnë dot realitetin e vrazhdë, Gënjeshtrat e politikanëve nuk na çojnë tak -fak tek e vërteta.
– Shqetësimi është më i madh. Mundet kjo klasë politike të luftojë të keqen që ushqen, korrupsionin?
– Unë jam skeptik (ndonëse jo fatalist) dhe mendoj që procesi i luftës kundër korrupsionit, jo vetëm do të jetë i gjatë, por asnjëherë përfundimtar. Nuk ka sesi të jetë përfundimtar, ku në një shoqëri, ku interesat (konfliktet substanciale ) ekonomike janë të tilla. Ne shqiptarët kemi një korrupsion më galopant, më të vrazhdë, më primitik, më klanor dhe më të egër. Nuk mundet dot, as maxhoranca, as opozita, e cila edhe kjo është infektuar rëndë nga korrupsioni, të luftojnë korrupsionin. Është krejt e vetëkuptueshme. Është një çështje e mirëfilltë vizioni dhe qytetërimi politik që sot na mungon trishtueshëm.
– PS-ja përditë, nëpërmjet deklaratave denoncon korrupsionin qeveritar, por asnjëherë nuk është zotuar, që po të vijë në pushtet, në 2013-n, të gjitha këto denoncime të sotme, do t’i çojë në gjykim drejtësisë. Mendoni se i tremben kostos politike të zotohet, apo i thotë tani për konsum politik?
– Deklaratat e PS-së dhe të opozitës, janë më tepër deklarata dekorative. Lufta politike bëhet nëpërmjet deklaratave. Kjo quhet lufta verbale, e cila mund të ndikojë në publik, por është me përmbajtje të zbrazët. Deputetët i kanë të gjitha mjetet që denoncimi i korrupsionit të bëhet fakt juridik. Cilët nga deputetët, cila parti, ka bërë denoncimin juridik të këtij korrupsioni? Verbalizmi i denoncimit të korrupsionit është më shumë një zhurmë dhe nuk ka asnjë konkretësi. A nuk bënte të njëjtën gjë edhe maxhoranca kur ishte në opozitë para 8 vjetëve ?A nuk shpalli Berisha tezën e drejtë “të duarve të pastra”? Dhe çfarë u bë? Gati asgjë! E kundërta.
– Ndryshimet që kërkohen të bëhen në Kushtetutë, në kuadrin e reformës të imunitetit, qoftë nga PD-ja, qoftë nga PS-ja, mos vallë janë një përsëritje e historisë së 2008-s?
– Ndryshimet në Kushtetutë duhet të jenë publike, duhet të njihen të gjithë me propozimet konkrete dhe të bëhet një diskutim, pavarësisht se në adresë janë këto ndryshime dhe kush i kërkon. Ndryshimet në Kushtetutë janë çështje të mirëfillta juridike dhe jo politike. Si mundet që PD dhe PS-ja të bëjnë propozime për ndryshime në Kushtetutë, kur nuk i di qytetari , populli që voton se çfarë janë këto ndryshime? Ndryshimet më fatale të Kushtetutës janë të vitit 2008. Pritej që lufta politike e nisma juridike aktuale të ishte që të ndryshohej në substancë ligji zgjedhor i 2008. Të ndryshonte ideja e mbrapshtë, antidemokratike, e listave të paemëruara nga kryetarët e partive të deputetëve, të ndryshohej tjetërsimi i mënyrës së votimit, sepse është prishur Kushtetuta në konceptualitetin juridik të votimit. Votuesit nuk kanë mundësi të zgjedhin profilin individual të emrit që i afrohet, por votojnë listat e kryetarëve. Ky është shkatërrimi i parimit votues të Kushtetutës, nuk ka të bëjë me demokracinë. Në ligjin zgjedhor u bë një ndryshim kozmetik dhe jo thelbësor, pra një tautologji e kotë . Në qoftë se PS-ja (në sintoni me PD ) nuk pati vizionin e madh për të ndryshuar progresivisht ligjin zgjedhor, ( pra të ndreqte përfundimisht gabimin idiotesk dhe diletantesk të vitit 2008 ) nuk besoj që do të ketë (ose e ka) vizionin për të bërë ndryshime të tjera kushtetuese, të cilat janë ende anonime dhe nuk janë pjesë e vetëdijes dhe e njohjes të popullit , pra edhe e vetë politikës komplementare për sot dhe të ardhmen.
– Emërimin e Likës në kreun e SHISH-it, e shikoni si një proces normal?
– Nuk e shikoj si një proces normal, por e shikoj, megjithatë, brenda “normalitetit” të shtrirjes pa kufi të pushtetit të Berishës, sipas ndryshimeve kushtetuese të vitit 2008. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për emërimin e Presidentit. Me 71 vota zgjidhet President secili që do kryetari i maxhorancës. Tani pushteti i Berishës është tërësor, në të gjitha institucionet. Berisha do të marrë edhe Kryeprokurorin, duke u bërë njeriu që ka arritur në dorën e tij pushtetin më absolut, nga të tjerët. Por kjo është ana e jashtme e gjërave. Pavarësisht nga ky pushtet absolut që përqendron Berisha, këto janë një fitore efemere, e brishtë, e dobët. Janë fitore e sipërfaqshme, sepse zhvillimet politike të vërteta janë më tepër të përmbajtjes, sesa të formës. Zhvillimet politike dëftojnë për një krizë shumë të madhe ekonomike e financiare, tregojnë për një stërlodhje të rëndë dhe acarim ekzistencial dhe psikik të popullit. Politikokracia nuk është asnjëherë fitore konceptuale, por një skajëzim formal i pushteti, i lodhshëm, por jo i dobishëm. Kjo gjë nuk llogaritet nga dy partitë e mëdha.
– Aleancat politike, do të luajnë, kësisoj rolin kryesor në zgjedhjet e 2013-s?
– PD-ja, po dëftohet më e kujdësshme dhe më imponuese në krijimin e aleancave, ndërsa PS-ja nuk mundet dot të krijojë aleanca me partitë të cilat fitojnë vota e deputetë në mënyrë të sigurt. Mundet që në përfundim të procesit zgjedhor (që do të ketë padyshim difekte retrograde) të mos krijohet dot një maxhorancë qeverisëse ( të mos arrihet numri 71) dhe ndoshta mund të krijohen kushte paraprake të një qeverie teknike.
– Kjo qeveri teknike, do të jetë zgjidhja më e mirë politike?
– Mendoj që një qeveri teknike, e imponuar (e konceptuar ) nga elektoratet e majtë dhe të djathtë, apo të qendrës etj., në 2013-n do t’i bënte Shqipërisë dy të mira të mëdha. Së pari, kjo qeveri teknike do të detyronte që dy lidershipët e PD-PS të jepnin dorëheqjen për arsye substanciale, të mosfitimit të zgjedhjeve, do të shpagonte deliret e kota e kjo do të ishte pozitive në zhvillimet politike të Shqipërisë, së dyti, një qeveri teknike do të mund të bëjë një ndryshim konceptual në një formë më të çliruar, më të lirë nga monopolet politike, për të përgatitur zgjedhje të tjera, të cilat do të jenë më të minimizuara, më të imunizuara nga vjedhja e votës, nga imponimi i pushtetit politik dhe ekzekutiv, por edhe policor. Pra të ketë më tepër liri konceptuale, demokratike, ligjore dhe liri veprimi.
– Thelbi i oponencës të PS-së. Në emërimin e Likës në kreun e SHISH-it, është që Berisha nuk pyeti aleatin tonë më të madh, SHBA-të?
– Çështja, pse nuk u pyet aleati ynë më i madh, që e përdor edhe PD-ja, edhe PS-ja, është mendoj përsëri një çështje e luftës politike. Nuk besoj që as PD-ja dhe as PS-ja i marrin seriozisht akuzat e ndërsjella kur përmendin ndërkombëtarët si referenca. Nuk besoj se ky është thelbi i problemit. Thelbi i problemit është se njeriu u caktua nga Berisha, siç deshi Berisha dhe u caktua nga Presidenti që zgjodhi siç deshi Berisha.
– Sot, a ka të drejtë opozita të ankohet, kur në 2008-n, po kjo opozitë kontribuoi që Kryeministri të kontrollojë emërimet në të gjitha institucionet e shtetit?
– Kam thënë kaq shpesh që ndryshimet e marrëzishme të 2008 në Kushtetutë, do të zotërojnë politikën deri në 2013-n. Po të mos ndryshohej në Kushtetutë zgjedhja e Presidenti me 71 vota, nuk do të zgjidhej ky President, nuk do të kishim edhe këto emërime të tjera. Në debatin që u bë në ligjin zgjedhor, nuk u mor fare PS-ja me këtë gjë. Që të thoshte, që ne e kemi bërë gabim që për zgjedhjen e Presidentit të jenë 71 vota. Nuk këmbënguli që ta zhbëjmë këtë gabim.
– Opozita, akoma nuk ka deklaruar, që po të vijë në maxhorancë, do të bëjë këto ndryshime kushtetuese në zgjedhjen e Presidentit. Përse, vallë?
– Opozita po të kishte si kauzë të vet një rregullim në kthimin në normalitet të Kushtetutës, kjo kauzë kishte për të gjetur përkrahje shumë të madhe nga gjithë shoqëria shqiptare. Unë nuk shikoj që opozita e pati apo e ka këtë kauzë. Opozita më tepër ka kauzën e ndërrimit të pushtetit. Thëniet mediatike se opozita i fiton absolutisht zgjedhjet në 2013, nuk kanë të bëjnë fare me politikën serioze. Kjo është edhe tragjike.
– Kjo qeveri a ka të drejtë kushtetuese të negociojë me qeverinë greke marrëveshjen detare, për të cilën Gjykata Kushtetuese ka dhënë vendimin e saj?
– Marrëveshjet midis dy shteteve, sidomos kur kanë të bëjnë me kufijtë, kanë status të mirëfilltë parlamentar dhe kushtetues. Nuk mund ta ketë nismën e rishikimit të kufijve, pushteti ekzekutiv, të një qeverie të radhës, që ka mandat të limituar kohor, që alternohet natyrshëm nga mandati i një qeverie tjetër që vjen. Këtu nis gabimi i parë. Një gabim i statusit. A thua i rastësishëm? Nuk e di. Kjo është më tepër një formë alibie e qeverisë, është një turbullirë e konjukturave, larg transparencës, për t’u rikthyer edhe një herë në marrëveshjen e gabuar. Është një lojë virtuale politike, midis dy shteteve. Por e dyshimtë . Është një nga format joadekuate të politikës shqiptare, por edhe asaj greke.
– Ju faleminderit!
2013-ta, priten ndryshime të reja cilësore në politikë
Unë mendoj që, këtu qëndron një nga sekretet e zgjedhjeve të ardhshme. Çelësi i zhvillimeve të reja është pakënaqësia e dukshme e panjohur më parë e të gjithë elektorateve ndaj partive që i përfaqësojnë. Të gjithë analistët merren me emrat e politikanëve. Kjo lloj analize politike, nga opinionistët e paguar, harron faktin që të shikojë fenomenet në brendësi, e lozin në bazë të një thashethemnaje, sesa të një analize shkencore. Me gjakftohtësi, mund t’ju them që situata në 2013-n është politikisht krejt e ndryshme nga ajo e 2009-s. Tashmë kemi një maxhorancë të degraduar nga pushteti i gjatë, kemi një opozitë ende të çorientuar, të përçarë, një opozitë krahasimisht më e pafuqishme nga viti 2009, qoftë edhe si frymëzim, edhe si karizëm,.Kemi si realitet të ri ardhjen dhe formulimin e forcave të reja politike, sikurse AK-ja dhe FRD-ja. Ndryshimi më esencial është ai që ka ndodhur te elektoratet. Te elektoratet me moshë të re, ekziston një opinion i kundërt me dy partitë e mëdha. Ka një revoltë, ndoshta nuk ka një kauzë të formuluar qartë, por do të ndodhë, që këta votues kryesisht të moshave të reja nuk do të japin votat për dy partitë e mëdha. Por nuk e di se sa seriozisht e kanë kuptuar këtë novacion veta kryetarët e forcave të reja politike. Konceptualizimi i politikës nga këto parti të reja vuan nga një deklarativizëm delirant dhe mungojnë personalitetet e besueshme dhe kompetente.
