Sigal

Historiana e Evropës Juglindore, Marie Calic paralajmëron se Ballkani mund të shkaktojë Luftë Botërore. Pse Fuqitë e mëdha para Luftës së Parë e konsideronin këtë rajon si “Lojë e Madhe”. Interesat e Rusisë, Turqisë, vendeve Arabe, BE dhe SHBA përballë rrugës së re të mëndafshit kinez

Ballkani do shkaktojë luftë botërore?

Ballkani ka qenë gjithmonë një mollë sherri, shpesh me pasoja katastrofike për politikën botërore. Bashkimi Evropian, Turqia, Rusia dhe Kina po luftojnë për ndikim ashtu siç vepronin në të kaluarën fuqitë e mëdha të Evropës. Historiania e Evropës Juglindore, Marie-Janine Calic, në një intervistë ka komentuar vazhdimësinë dhe zhvillimet e reja.

Zonja Calic, përse në historiografi përplasja e Fuqive të Mëdha për Ballkanin para Luftës së Parë Botërore quhej një “Lojë e Madhe”?

Termi “Lojë e Madhe” u përdor për herë të parë në luftën për epërsinë në Azinë Qendrore, e cila zgjati pothuajse të gjithë shekullin e 19-të. Ekziston një paralel thelbësor për Ballkanin: për fuqitë rivale, ai ishte vendi për të zbatuar qëllimet imperialiste dhe hegjemoninë globale.

A ka Rusia ende interesa jetike në Ballkan, apo po bën gjeopolitikë atje?

Ndryshe nga shekulli i 19-të, Rusia nuk ka më ndonjë interes vital në Ballkan. Rusia e përdor rajonin si një fazë të projeksionit të energjisë. Marrëdhëniet me Perëndimin, pas aneksimit rus të Krimesë, janë bërë mjaft të ashpra. Ballkani siguron një hapësirë ku Moska mund të tregojë rëndësinë e saj si një fuqi e madhe dhe të vendosë Perëndimin nën presion. Politikanët vendas gjithashtu duan të shënojnë një pikë kthese: Shfaqja demonstrative e Rusisë në Ballkan, një hapësirë historike e politikës hegjemoniste ruse, duhet të japë prestigjin dhe më shumë mbështetje Putinit. Rusia mbështet Serbinë në politikën e saj kundër Kosovës. Moska ka përdorur fuqinë e vetos në Këshillin e Sigurimit të OKB për të bllokuar njohjen e Kosovës. Aktualisht ajo dëshiron të parandalojë mbi të gjitha që pas Malit të Zi edhe Serbia të bashkohet me NATO-n. Në përgjithësi, megjithatë, ndikimi i Rusisë në rajon shpesh mbivlerësohet. Nuk ka “plan të madh” dhe asnjë vizion strategjik për Ballkanin, ndryshe nga ish-Bashkimi Sovjetik.

Sa e pranishme është Turqia në Ballkan?

Turqia është shumë e dukshme në jetën publike, veçanërisht në Bosnje dhe Hercegovinë. Ajo ofroi ndihmë humanitare gjatë luftës dhe siguroi shumë ndihma për rindërtim pas luftës. U restaurua trashëgimia osmane, por u ndërtuan edhe xhami. Shumë boshnjakë studiojnë sot në Turqi. Sot, qeveria turke po punon shprehimisht për të eliminuar ndikimin e interpretimeve të padëshiruara të Islamit, siç është lëvizja e Gylenit dhe për të frenuar ndikimin e botës arabe dhe Iranit. Rastësisht, sa i përket investimeve ekonomike, vendet e rajonit kanë shpresuar për më shumë nga Turqia. Ato janë ende prapa Rusisë. Kërkesat e Turqisë u shfaqën në vitet 1990 për të krijuar një lloj patronazhi turk ndaj ish-zonave osmane në Kaukaz, Lindjen e Mesme dhe Ballkan. Doktrina e paraqet veten si një alternativë për integrimin në BE. Ajo u zhvillua nga intelektualët dhe politikanët turq, duke përfshirë ish-kryeministrin Ahmet Davutoglu. Ka dy variante: Një version më imperialik e sheh Turqinë si një fuqi hegjemoniste në rajon. Një variant i orientuar nga ana fetare synon ribashkimin e shoqërive mbizotëruese laike të Ballkanit.

Arabia Saudite dhe Irani janë shfaqur gjithashtu si lojtarë të rinj në Ballkan. Si e shikoni qëndrimin e tyre?

Arabia Saudite dhe Irani në veçanti konkurrojnë me njëri-tjetrin në Ballkan, por gjithashtu janë përfshirë Emiratet, Sudani, Indonezia dhe Malajzia. Lufta në Jugosllavi u dha shteteve islamike mundësinë për të fituar një terren në rajon, për shembull nëpërmjet ndihmës humanitare, por edhe nëpërmjet shoqatave arsimore. Shtetet islame garojnë për shprehjen “e drejtë” të Islamit dhe mbajnë argumentet e tyre në rajon. Myslimanët e Ballkanit ishin gjithmonë sunitë. Kohët e fundit, ka edhe shiitë, vehabitë dhe islami i epokës së re.

Bosnja është në qendër të përpjekjeve të islamizimit nga jashtë. A e karakterizon tashmë jetën e përditshme atje?

Pjesërisht, besimtarët paguhen, nëse jetojnë sipas riteve fetare. Gjatë rrjedhës së ribashkimit, xhamitë monumentale u financuan nga jashtë. Edhe përkujtimi i masakrës së Srebrenicës në 1995-n u instrumentalizua politikisht. Ekziston një tendencë për t’i kthyer të gjithë boshnjakët në islam, edhe nëse nuk ishin apo nuk janë myslimanë të devotshëm. Srebrenica – gjenocidi i parë i njohur ndërkombëtarisht në tokën evropiane pas vitit 1945 – është negociuar si trauma kolektive e një kombi të tërë që krijon identitetin. Ajo që ndodhi atje, është treguar pjesërisht. Çështje thelbësore, kjo ngjarje është transmetuar dhe kujtuar si narrativa origjinale e kombit boshnjak dhe është përcaktuar ekskluzivisht si komb mysliman. Simbolizmi fetar luan gjithnjë e më shumë një rol në hapësirën publike. Megjithatë, kjo vlen edhe për islamin por edhe për krishterimin.

Kina ka investuar 10 miliardë dollarë në projekte infrastrukturore në Ballkan gjatë dhjetë viteve të fundit. Çfarë dëshiron të arrihet me zgjerimin e rrugëve dhe porteve?

Si pjesë e projektit të “Rrugës së Re të Mëndafshit”, do të krijohet një korridor transporti për të sjellë mallra kineze në Evropë. Me marrëveshjet e tregtisë dhe kredisë, vendet janë gjithashtu të lidhura me këtë partner të ri ekonomik për një afat të gjatë. Megjithatë, eksporti i ideologjive apo vlerave nuk është i lidhur me këtë.

Pas Serbisë dhe Malit të Zi, Komisioni i BE-së tani gjithashtu ka hapur perspektivat e pranimit për Shqipërinë dhe Maqedoninë. Por nuk ka ndonjë datë konkrete për pranim. Çfarë ofron BE?

Perspektiva evropiane për vendet e Ballkanit Perëndimor vazhdon. Ata gjithashtu duhet të lidhen më fort me Evropën me një sërë ndihmash konkrete, por pa një datë konkrete të aderimit. Aktivitetet e Turqisë, Kinës dhe Rusisë në veçanti shihen me shqetësim nga BE. Nga ana tjetër, BE është ende partneri kryesor tregtar dhe investitori më i madh në Ballkan. Dhe Ballkani Perëndimor është i angazhuar për vlerat demokratike dhe universale. Megjithatë, politika evropiane ka humbur shumë nga besueshmëria e saj gjatë viteve të fundit. Bashkimi është i ngarkuar me probleme të brendshme dhe shumica e popullsisë në Shtetet Anëtare ka të ngjarë të kundërshtojë zgjerimin e BE..

Së fundi, loja e madhe në Ballkan a është një lojë globale?

Ballkani nuk është më politikisht me interes vital strategjike ose ekonomike të fuqive të mëdha. Renditja në sistemin ndërkombëtar të energjisë elektrike nuk është negociuar kryesisht në këtë rajon. Kështu, nga Ballkani me siguri nuk do të dilte një tjetër luftë botërore. Fokusi i politikës ndërkombëtare ka lëvizur me kohë në Lindjen e Mesme dhe në rajonet e tjera të botës.