Marrëveshja bërthamore e Iranit, e vënë në pikëpyetje nga Presidenti amerikan Donald Trump

852
Dr. Diana Skrapari

Marrëveshja bërthamore iraniane u nënshkrua nën administrimin e Barak Obamës. Por sipas presidentit të ri të Shteteve të Bashkuara Donald Trump, “është marrëveshja më e keqe që ka ekzistuar ndonjëherë.” Marrëveshja bërthamore iraniane u bë në korrik 2015 midis Iranit dhe fuqive ndërkombëtare, përkatësisht Shteteve të Bashkuara, Gjermanisë, Mbretërisë së Bashkuar, Francës, Kinës dhe Rusisë dhe ishte fryt i 20 muajve negociatash. Sipas marrëveshjes, nën mbikëqyrjen e Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike, Irani bie dakord të shkëpusë planin e tij të armëve bërthamore në shkëmbim të heqjes së sanksioneve që janë imponuar për ta detyruar atë të respektojë këtë marrëveshje. Megjithatë, Irani ruan të drejtën për të zhvilluar një program bërthamor për qëllime civile, domethënë për përdorim në fushat mjekësore, industriale ose tregtare, sigurisht, në përputhje me rregullat ndërkombëtare të mospërhapjes. Nëse marrëveshja lejoi fuqitë nënshkruese për të siguruar që Irani të mos bëhet një kërcënim rajonal bërthamor, ajo ende kritikohej. Në këtë marrëveshje nuk përmendet aspak respekti për të drejtat e njeriut dhe ndalimi i mbështetjes për organizatat terroriste. Kjo marrëveshje nuk ka të bëjë as me programin e balistikës. Në fakt, në kohën e nënshkrimit, amerikanët mendonin se marrëveshja ishte e mjaftueshme për të larguar aftësinë e Iranit për të krijuar një armë bërthamore. Për të parandaluar Teheranin nga kryerja e aktiviteteve të fshehura, janë planifikuar programet e inspektimit. Zbatimi i marrëveshjes i ka mundësuar Iranit të sigurojë akses në dhjetëra miliardë dollarë në asetet e ngrira. Vendi ishte gjithashtu në gjendje të bënte përsëri biznes në fushat e financave, tregtisë dhe energjisë. Pra, çfarë do të bëjnë vendet e tjera nënshkruese? Përveç Shteteve të Bashkuara, Rusia, Kina, Franca, Britania e Madhe dhe Gjermania kanë nënshkruar gjithashtu marrëveshjen, e cila synon të parandalojë Iranin nga krijimi i bombës atomike. Askush nuk ka shprehur gatishmërinë e tij për ta thyer atë. Bashkimi Evropian ka një pozicion diametralisht të kundërt me atë të Uashingtonit. Përfaqësuesja e Lartë Evropiane e Punëve të Jashtme, Federica Mogherini, ka ndërmend të shkojë në Uashington në fillim të nëntorit, u shpreh ajo të hënën (16 tetor) në Luksemburg. Qëllimi i saj është të përpiqet të bindë Kongresin – por edhe anëtarët e administratës Trump – të ruajnë marrëveshjen bërthamore të Iranit, ndërsa Presidenti i SHBA-ve njoftoi të premten më 13 tetor qëllimin e tij për të mos verifikuar, ashtu si Shtëpia e Bardhë kërkohet të bëjë një gjë të tillë rregullisht, progresin e bërë nga Irani në bazë të tekstit të nënshkruar, në vitin 2015, nga administrata e Obamës. Ka çështje në të cilat anëtarët e Bashkimit Evropian po heshtin për divergjencat e tyre dhe kjo “marrëveshje ndërkombëtare globale” e negociuar nga tre prej tyre (Franca, Mbretëria e Bashkuar dhe Gjermania) dhe Shtetet e Bashkuara, Kina dhe Rusia, është një nga ato. Kur u takuan në Këshillin Evropian të hënën më 16 tetor në Luksemburg, disa ministra të jashtëm evropian i kanë shprehur shqetësimet e tyre, por duke përdorur forma të ndryshme. Në Francë, Jean-Yves Le Drian theksoi nevojën për të shmangur “një akt prishje që do të ishte shumë i dëmshëm”, por theksoi se iranianët duhej “jo vetëm të respektonin marrëveshjen, por edhe të tregonin vetëpërmbajtje në vërejtjet e tyre, sepse ende ka tema të mëdha për diskutim. ” Më alarmant, socialdemokrati gjerman Sigmar Gabriel tregon rrezikun e një “kthimi në një konfrontim ushtarak” ndërmjet Uashingtonit dhe Teheranit. Jean Asselborn i Luksemburgut, duke folur në anën e tij, i referohet “interesit primar të Evropës” në ruajtjen e marrëveshjes, e cila është “shumë, shumë e afërt” me Iranin. Në një deklaratë të lëshuar pas diskutimeve të tyre, zyrtarët evropianë kanë përsëritur se kjo marrëveshje e diskutuar për dymbëdhjetë vjet është “e rëndësishme” …. Përplasja midis Shteteve të Bashkuara dhe Iranit vazhdon. Fjalimi i presidentit amerikan Donald Trump mbi Iranin të premten shkel marrëveshjen bërthamore iraniane, tha ministri i jashtëm iranian, Mohammad Javad Zarif në një intervistë në televizionin iranian natën e të shtunës 14 tetor në të dielën 15 tetor. “Vërejtjet e Trump janë në kundërshtim me nenet 26, 28 dhe 29 të marrëveshjes bërthamore të Iranit 2015”, tha Zarif në televizionin publik iranian. Ai shtoi: “Kam shkruar nëntë letra (për Federica Mogherini, Përfaqësuese e Lartë e BE-së për politikën e jashtme, e cila koordinon monitorimin e marrëveshjes) për të nxjerrë në pah të metat dhe shkeljet (amerikane për këtë çështje) dhe unë do të shkruajë një letër tjetër për deklaratat e Trump. ” Nenet e cituar nga Z. Zarif vënë theksin në “besimin e mirë” të nënshkruesve dhe për faktin se qeveria dhe Kongresi i Shteteve të Bashkuara “do të përmbahen nga vendosja e sanksioneve të reja ndaj Iranit”. “Ajo që është e rëndësishme për ne është se Shtetet e Bashkuara duhet të ripërtërijnë pezullimin e sanksioneve”, përndryshe “Republika Islamike do të marrë masa reciproke”, tha Zarif. Të premten, presidenti iranian Hassan Rohani dënoi “fyerjet” dhe “akuzat e pabaza”, nga z. Trump. Duke iu përgjigjur kërcënimeve të SHBA-ve për sanksione të reja kundër programit të raketave iraniane, Zarif përsëriti se Irani nuk do të lejonte “askënd” të ndërhynte në politikën e tij të mbrojtjes: “Arritjet tona në balistikë nuk janë aspak të negociueshme. Ne jetojmë në një zonë ku amerikanët kanë shitur miliarda dollarë në armë dhe e kanë kthyer atë në fuçi baruti … kështu që ne kemi të drejtën për mjete mbrojtëse. ” Të shtunën, Franca i bëri thirrje Kongresit të SHBA të mos prishte marrëveshjen bërthamore të Iranit, e vënë në rrezik nga Donald Trump. “Ne shpresojmë fuqimisht që Kongresi, i cili tani ka përgjegjësinë për një ndërprerje të mundshme, nuk e bën atë”, tha Ministri i Jashtëm francez Jean-Yves Le Drian. Biokimisti amerikan George Wald, fitues i çmimit Nobel në fiziologji shprehej se: “Armët bërthamore na japin vetëm një ekuilibër terrori dhe një ekuilibër terrori është prapë terror” dhe program nuklear i Iranit duhet mbajtur nën një vëzhgim të rreptë pasi ky vend i drejtuar nga islamikë radikalë që prej vitit 1979 mund të jetë një kërcënim për paqen në Lindjen e Mesme dhe sidomos për shtetin e shenjtë të Izraelit…
Sigal