Me 8 korrik të këtij viti mbushen 15 vjet që prej kohës që tre shtetas amerikanë, tre sokola trima shqiptaro-amerikanë, tre vëllezërit e rinj të familjes Bytyçi, Ylli, Agroni dhe Mehmeti u zhdukën pasi u arrestuan nga policia serbe, ndërsa-në një akt humanitar – po përcillnin disa anëtarë të minoritetit rom të kalonin kufirin për në Serbi, aksidentalisht kaluan në territorin serb dhe u arrestuan. (Në vitin 1999, ata kishin lënë familjen e tyre në New York dhe së bashku me nja 400 luftëtarë të tjerë shqiptaro-amerikanë në Brigadën e Atlantikut shkuan në Kosovë për t’iu bashkuar Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës në luftën e saj kundër forcave terroriste serbe të Slobodan Millosheviçit dhe politikës së tij të gjenocidit kundër shqiptarëve të Kosovës.) Zhdukja dhe vrasja barbare e vëllezërve Bytyçi ndodhi pothuaj menjëherë pasi mori fund ndërhyrja e NATO-s dhe pasi u çlirua Kosova. Për t’i ra shkurt historisë së tyre të hidhur, për kalimin e kufirit ilegalisht midis Kosovës dhe Serbisë, ata u liruan pas dy javë burg, me urdhër të një gjykatësi serb, por sipas të dhënave, ata nuk dolën kurrë nga burgu dhe për pothuaj dy vjet askush nuk diti gjë rreth fatit të tyre. Sipas të dhënave të zyrtarëve diplomatikë, amerikanë të cilët e kanë ndjekur këtë çështje gjatë viteve, vëllezërit Bytyqi, megjithëse, ishin liruar nga burgu me urdhër të një gjykatësi serb, ata nuk u liruan por u morën me forcë nën kontroll nga forcat speciale kriminale të Ministrisë së Brendshme të Serbisë dhe pasi u ekzekutuan në mënyrën më barbare, u hodhën në një varrezë masive së bashku me nja 75 shqiptarë të tjerë të vrarë nga Kosova. Pasi Slobodan Millosheviçi humbi zgjedhjet në vitin 2001, qeveria e re serbe e asaj kohe, “zbuloi” dhe hapi varrin masiv, ku ishin hedhur trupat e pajetë të shqiptarëve, përfshirë edhe vëllezërit Bytyçi, trupat e të cilëve më në fund u identifikuan dhe më vonë u sollën për varrim në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në atdheun e tyre të dytë, të adaptuar.
Gjatë gjithë këtyre viteve që kanë kaluar, Shtetet e Bashkuara, nëpërmjet përfaqësuesve të tyre në Beograd dhe në konferenca ndërkombëtare, sidomos në Organizatën për Sigurim dhe Bashkëpunim në Europë, me çdo rast, kanë kërkuar nga qeveria serbe që të identifikojë dhe të dënojë kriminelët e ministrisë së saj të Brendshme, të cilët besohet se kanë vrarë tre vëllezërit e pafajshëm Bytyçi. Deri më sot, Serbia nuk ka identifikuar as nuk ka dënuar asnjë person për këtë krim.
Por rasti i vëllezërve Bytyçi nuk harrohet në këtë anë të Atlantikut. Pothuaj në çdo përvjetor të zhdukjes së tre vëllezërve Bytyçi, por edhe në raste të tjera, përfaqësues diplomatikë amerikanë dhe anëtarë të Kongresit, kanë vazhduar t’i bëjnë thirrje qeverisë serbe që të tregojë angazhimin e saj serioz për identifikimin dhe dënimin e kriminelëve që vranë vëllezërit Bytyçi, 15 vjet më parë.
Kështu ndodhi edhe javën që kaloi, gjatë një seance në Kongresin Amerikan mbi zhvillimet e fundit në Ballkanin Perëndimor, ku Senatori i shtetit Mariland, Benjamin L. Cardin ngriti çështjen e vëllezërve Bytyçi, familja e të cilëve ishte e pranishme në seancën dëgjimore të Kongresit Amerikan. Senatori Cardin tha me këtë rast se: “Vëllëzërit Bytyçi u vranë në Serbi nga fundi i vitit 1999. Ata janë shtetas amerikanë dhe ne kemi vazhduar të kërkojmë llogari se pse deri tani askush nuk është mbajtur përgjegjës për këto vrasje barbare, ndërsa presim që qeveria jonë të bëjë çdo gjë që është e mundur për zbardhjen e kësaj çështjeje”, shtoi senatori amerikan. Senatori Cardin, në seancën e Kongresit javën që kaloi, iu drejtua Zv/Ndihmës Sekretarit të Shtetit amerikan, zotit Hoyt Yee me pyetjen se ç’po bëhet për këtë çështje dhe çfarë masash po merren për të çuar drejtësinë në vend për këto vrasje. Pasi i premtoi Senatorit Cardin se do i dërgojë atij shpjegime me shkrim në lidhje me ato që po bën qeveria serbe në lidhje me këtë çështje, z. Yee deklaroi qëndrimin zyrtar të Amerikës para Komisionit të Kongresit duke thënë se, “Ne të Departamentit të Shtetit dhe e gjithë qeveria e Shteteve të Bashkuara, si dhe të gjitha agjencitë, të cilat janë të shqetësuara dhe të interesuara për këtë çështje, i marrim shumë seriozisht përpjekjet për të siguruar se ata që janë përgjegjës (për vrasjen e vëllezërve Bytyçi) të identifikohen dhe të dalin para drejtësisë”.
Zv/Ndihmës Sekretari i Shtetit, vazhdoi duke thënë se: “Ne jemi të përkushtuar që këtë çështje gjithmonë ta fusim në rendin e ditës, kur bisedojmë me përfaqësues të qeverisë serbe dhe çdo herë që na jepet rasti. Ai njoftoi Kongresin se numri dy i diplomacisë amerikane, z. William Burns, në takimin e tij të fundit me Kryeministrin serb, drejtësia për vëllezërit Bytyçi, ishte njëra prej çështjeve kryesore të axhendës së bisedimeve midis dy palëve. Z. Hoyt Yee siguroi Kongresin dhe anëtarët e familjes Bytyçi, të pranishëm në seancë, mbi ”angazhimin tonë të palëkundur” dhe shtoi se, “ne nuk do të pushojmë së kërkuari zgjidhjen e kësaj çështjeje, për derisa të mos jemi siguruar dhe të bindur se drejtësia është çuar në vend” me identifikimin dhe dënimin e atyre që janë përgjegjës për vrasjen e vëllezërve Bytyçi.
Këto janë angazhime publike personale, nga ana e zyrtarëve të lartë diplomatikë dhe institucionalë të Shteteve të Bashkuara, se çështja e vëllezërve Bytyçi është një çështje me rëndësi nga e cila nivelet më të larta diplomatike të Shteteve të Bashkuara nuk do të heqin dorë, për derisa të gjendet një zgjidhje dhe për derisa kriminelët e Ministrisë së Brendshme të Serbisë, që mendohet se janë përgjegjës për këto vrasje, të mos jenë identifikuar dhe të dalin para drejtësisë për këtë krim barbar kundër tre të rinjve shqiptaro-amerikanë.
Jeta është e shenjtë dhe e drejta kryesore e njeriut për të ekzistuar, për të jetuar është themelore. Vrasja e vëllezërve Bytyçi nga forcat policore serbe ishte shkelja sublime e të drejtës njerëzore për të jetuar. Shtetet e Bashkuara e kanë traditë dhe e ndjejnë si obligim moral, për të zbuluar të vërtetën dhe për të çuar të drejtën në vend, sado vonë dhe sa do kohë të marrë, kur është fjala për fatin e qytetarëve të vet, qofshin ata të vrarë e të humbur duke filluar nga Lufta e Parë dhe e Dytë Botërore, e deri tek Lufta e Vietnamit dhe nga luftërat e kohëve të fundit. Kjo traditë amerikane duhet të na japë shpresë dhe të na bindë se qeveria e Shteteve të Bashkuara e ka vendosur, që identifikimi dhe dënimi i vrasësve barbarë të vëllezërve Bytyçi, të jetë një prioritet kryesor në marrëdhëniet me Serbinë. Njëkohësisht mund të mbështetemi në besimin se Washington-i zyrtar nuk do të pushojë së punuari në këtë drejtim, për derisa drejtësia nuk është çuar në vend dhe për derisa Shtetet e Bashkuara, familja Bytyçi dhe komuniteti shqiptaro-amerikan nuk janë të kënaqur me Status Quonë në këtë rast dhe kërkojnë llogari dhe përgjigje nga nivelet më të larta të qeverisë serbe. Në një rezolutë të fund-vitit të kaluar, e në të cilën shprehej ndjenja e Kongresit në lidhje me vrasjen e vëllezërve Bytyçi, thuhej se, “përparimi ose mungesa e përparimit mbi këtë çështje duhet të mbetet një faktor me rëndësi në zhvillimin e mëtejshëm të marrëdhënieve midis Shteteve të Bashkuara dhe Republikës së Serbisë.”
Muaji korrik që po vjen shënon 15-vjetorin e zi të vrasjes barbare të tre vëllezërve Bytyçi. Le të shërbejë ky përvjetor si një rast -që nëpërmjet angazhimit dhe influencës së qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës- të mbahet lartë niveli i presioneve diplomatike ndaj Serbisë, me qëllim që ajo të angazhohet për identifikimin dhe dënimin e vrasëseve. Dhe njëkohësisht t’i kujtohet pa ndërprerje Beogradit, nga nivelet më të larta të Shteteve të Bashkuara siç ishte seanca e Kongresit javën e kaluar, se Amerika, familja Bytyçi dhe besoj se edhe Komuniteti Shqiptaro-Amerikan, nuk do të pranojnë kurrë që këto vrasje të kalojnë në harresë dhe se as nuk do të pajtohen kurrë që vrasësit e Yllit, Agronit dhe Mehmet Bytyçit, të mos identifikohen dhe të mos sillen para gjyqit, për t’u përballur më në fund me drejtësinë. Zyrtarët më të lartë amerikanë janë shprehur vazhdimisht se drejtësia për vëllezërit Bytyçi është një angazhim i patundur i qeverisë dhe i Kongresit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Në këtë 15-vjetor të vrasjes së tyre, ky duhet të jetë gjithashtu edhe zotimi i Komunitetit Shqiptaro-Amerikan, që nëpërmjet përfaqësuesve të tij në Kongres dhe në kontaktet me entet përkatëse të qeverisë amerikane, vrasja e vëllezërve Bytyçi të mos harrohet dhe të këmbëngulet që vrasësit e tre shtetasve amerikanë të identifikohen dhe të dënohen për krimin e tyre.
