Nga Frank SHKRELI
Edhe këtë vit, ashtu si çdo vit gjatë 27 viteve të kaluara, të dielën do të zhvillohet në Bronks të Nju Jorkut Festivali Folklorik Mbarëkombëtar, që organizohet çdo vit nga Kisha Katolike Shqiptare, “Zoja e Shkodrës” në Hartsdale të Nju Jorkut. Ashtu si edhe më parë, Festivali mbarëkombëtar me 5 nëntor, do të mbahet në të njëjtin vend ku është zhvilluar gjithmonë, në sallën e madhe të Qendrës së Arteve të Kolegjit Lehman në lagjen Bronks të Nju Jorkut. Ashtu si edhe çdo vit, edhe në këtë festival do të marrin pjesë qindra artistë, muzikantë dhe grupe të ndryshme nga të gjitha komunitetet shqiptaro-amerikane por dhe nga trojet shqiptare, ashtu siç është bërë traditë tanimë. Si në çdo festival tjetër, të organizuar gjatë viteve nga Qendra Nënë Tereza pranë Kishës Katolike “Zoja e Shkodrës” në Nju Jork, për pothuaj tri dekada tashti, edhe sivjet do të shfaqen këngë të reja, muzikë e valle dhe do të shpalosen edhe kostume kombëtare nga të gjitha krahinat e trevave shqiptare: nga Shqipëria, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia, si dhe nga Kosova Lindore dhe Çamëria, pa dallim. Në të vërtetë, është një aktivitet kulturor-artistik – në qendër të Amerikës- një mini Gjirokastër, mund të thuhet, që bashkon një herë në vit mijëra shqiptarë nga mbarë Amerika dhe nga të gjitha trojet shqiptare, në një atmosferë vëllazërimi e bashkimi. Por, ndryshe nga festivalet e kaluara, ky festival këtë vit merr një domethënie të veçantë dhe të rëndësishme historike. Organizuesit kanë vendosur që kësaj radhe festivali mbarëkombëtar në Nju Jork t’i dedikohet 550-vjetorit të Heroit Kombëtar të Shqiptarëve, Gjergj Kastriotit-Skënderbe, si një aktivitet fillestar për vitin e shpallur në kujtim të Skënderbeut nga Tirana dhe Prishtina zyrtare. Që prej fillimit, ky festival, është përcaktuar nga Kisha Katolike Shqiptare në Nju Jork, si gjithëpërfshirës dhe mbarëkombëtar për nga natyra e pjesëmarrjes së artistëve dhe grupeve të artistëve pa dallime fetare e krahinore –me të vetmin qëllim për të kënaqur pjesëmarrësit me këngët dhe vallet tona të bukura – por më me rëndësi ka pasur si të thuash një objektiv të dyfishtë: ruajtjen dhe përcjelljen e kulturës, folklorit dhe traditave shqiptare tek brezat e ri të shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe njëkohësisht të paraqesë edhe para botës amerikane, trashëgiminë e vjetër dhe krenare të kulturës dhe folklorit të larmishëm dhe shumë të pasur, të njërit prej kombeve më të vjetra në Evropë dhe në botë. Sipas të gjithë vërejtësve, ky Festival e ka realizuar çdo vit këtë mision të tij, duke kënaqur si pjesëmarrësit ashtu edhe artistët, të cilët vijnë në Nju Jork nga të gjitha anët e Amerikës, e shpesh edhe nga trojet shqiptare. Festivali ka tërhequr gjithashtu edhe interesimin e medies amerikane të metropolit të New Yorkut pasi tani është i njohur si ngjarja më me rëndësi kulturore dhe kombëtare e shqiptarëve të Amerikës. Natyrisht se artistët që marrin pjesë në këtë Festival të këngëve dhe valleve shqiptare, ndryshojnë nga viti në vit. Kësaj radhe është njoftuar se përveç grupeve artistike dhe individëve që do të përfaqësojnë komunitetet e ndryshme shqiptaro-amerikane nga një numër shtetesh të Amerikës, është njoftuar se nga trojet shqiptare — përveç shumë surprizave që priten të njoftohen më vonë –do të marrin pjesë këngëtaret e njohura për publikun shqiptar, Elizabeta Marku, Albërie Hadërgjonaj, Nikoleta Vokrri, dhe Shpresa Gjoni, ndër të tjerë. Mirëpo, ndryshe nga vitet e kaluara, sivjet Festivali i 27-të Folkloristik Mbarëkombëtar në Nju Jork – i cili njëherazi është edhe aktiviteti më i madh kulturor shqiptar në Shtetet e Bashkuara — i kushtohet 550-vjetorit të Gjergj Kastriotit -Skënderbeut, pasi Shqipëria dhe Kosova kanë shpallur vitin 2018, si vitin e Skënderbeut. Festivali i muzikës dhe valleve në Nju Jork, mos qofsha gabim, shënon veprimtarinë e parë kulturore në kujtim të përvjetorit të Fatosit të Madh të Shqiptarëve. Festivali vjetor i Nju Jorkut është gjithashtu çdo vit një rast mallëngjimi dhe bashkimi vëllazëror pa dallim feje e krahine për të gjithë ata që kanë mundësi të marrin pjesë. Jam i bindur se Festivali i sivjetmë në kujtim të përvjetorit të Heroit Kombëtar — ndonëse në mërgim — do të jetë edhe më shumë se në të kaluarën, një rast bashkimi vëllazëror për të gjithë pjesëmarrësit, në frymën e vërtetë kastriotjane, në kujtim të Heroit që bashkoi kombin. Kujtimi i 550-vjetorit të Skënderbeut në Nju Jork na sjellë në mend festimet me rastin e 500-vjetorit të Gjergj Kastriotit Skënderbe në Romë në vitin 1968, ku morën pjesë, kryesisht, shqiptarët e arratisur nga komunizmi, të cilët shkuan në Romë nga të gjitha anët e botës, përfshirë një numër i madh i shqiptarëve të Amerikës, për të kujtuar Heroin e Kombit të tyre. Atyre iu bashkuan me atë rast edhe grupe të mëdha arbëreshësh nga Italia e Jugut, të veshur me kostumet e tyre tradicionale kombëtare.
Me rastin e 500-vjetorit të Gjergj Kastriotit në Romë me 25 Prill 1968, duke përshëndetur shqiptarët që ishin mbledhur atje për të festuar këtë përvjetor në Vatikan, por drejtuar edhe shqiptarëve anë e mbanë trojeve të tyre, Papa Pali VI ka thënë:”Ne ju shohim me kënaqësi, pse e dimë se shpirti me të cilin ju e kujtoni këtë ditë është ai i Gjithëmonshmi i fisit tuaj, i cili gjithherë, mbi çdo interes ka venë vlerat e trashëguara të besës, të nderit, e të burrërisë. Fatosi Skënderbeu ka qenë personifikimi i gjallë i këtyre cilësive. Ai ua ka lënë trashëgim, bashkë me miqësinë e miqve të vjetër të Atdheut tuaj, ndër të cilët kjo Seli Apostolike gëzohet se bën pjesë, pasi e konsideron veten ndër ata që kurrë s’i dolën fjale. Këto virtyte Gjergj Kastrioti ua ka lënë në rojë e trashëgim të shenjtë në Atdhe dhe në mërgim”, përfundoi Papa Pali VI, fjalën e tij drejtuar Kombit Shqiptar me rastin e 500-vjetorit të Gjergj Kastriotit-Skënderbe, 50-vjet më parë në Vatikan.
Shfaqja e trashëgimisë kulturore dhe kombëtare, përfshirë kostumet nga të gjitha trevat në Festivalin e Nju Jorkut, nuk janë një shfaqje karnavale, por janë një shprehje nga zemra, se trashëgimia 550-vjeçare e Kastriotit jeton dhe vlon gjithnjë në zemrat e shqiptarëve kudo dhe se amaneti i tij ende tingëllon për ata që duan ta dëgjojnë. Sepse, siç ishte shprehur edhe Ernest Koliqi me rastin e 500-vjetorit të Heroit të shqiptarëve, “Skënderbeu na dha Arbrin për atdhe dhe shqiponjën si simbol fluturimesh të lira duke na lanë një trashëgim të çmueshëm nderi e fisnikërie. Na, testamentin e Tij e ruejtëm dhe do ta ruajmë besnikisht, në vend dhe jashta vendit për tjera qindra e qindra vjetësh. Kush mendon se gjaku i Skënderbeut na ashte zverdhnue ndër fyza, gabohet: prapë ai gjak vlon në zemra tona e n’ato që mbulojnë këto kostume edhe u dhuron vlug bujar zaneve që këndojnë, e kurmave që dredhin valle.”
Besoj se edhe Festivali mbarëkombëtar i Nju Jorkut të dielën që vjen, ashtu si edhe në të kaluarën, por veçanërisht në këtë 550-vjetor të Gjergj Kastriotit-Skënderbe do të shërbejë si shfaqje e denjë e“trashëgimit të çmueshëm të nderit e të fisnikërisë” shqiptare dhe njëkohësisht edhe si burim shpresash dhe kujtim i denjë i trashëgimisë morale, shpirtërore dhe kombëtare që ka lënë pas Heroi Kombëtar.
Ashtu që, 550-vjetori i Gjergj Kastriotit Skënderbe të kujtohet – brenda dhe jashtë trojeve shqiptare – si një triumf i trashëgimisë morale, shpirtërore dhe kombëtare, përfshirë edhe karakteristikat më të çmueshme të trungut arbëror: nder, besë e burrëri. Në këtë 550-vjetor dhe gjithmonë – shqiptarët jashtë dhe në trojet e veta –të kujtojmë dhe të mbrojmë vlerat që na bashkojnë dhe jo gjërat që na ndajnë, në emër të Heroit të përbashkët, “Gjergj Kastrioti –Skënderbeut, Princ i Matit, Mbret i Shqipërisë, Tmerri i Osmanllijve, Mbret i Epirit!”
*Ish Drejtori i VOA-s për EuroAzinë
