Në poezitë e kësaj kohe, Tanoja shpreh dashurinë e tij të madhe për qytetin
Poezitë e Tano Banushit, ana tjetër e panjohur e aktorit human
Tano Banushi njihet nga të gjithë si aktor i madh i humorit. Me rastin e përvjetorit të lindjes (4 shkurt 1927- 4shkurt 2014), po paraqesim disa nga poezitë e shumta të shkruara nga aktori i shquar në kohë të ndryshme, për të plotësuar njohjen më të thellë të këtij artisti të gjithanshëm.
Ishte koha kur, si i ri që ishte, filloi të thur poezi. Krijimi i parë poetik që njohim shënon datën 5 maj 1945, pra kur Tanoja sapo kishte mbushë të 18-tat. Ajo mban titullin: “Si m’vjen frymëzimi”:
SI M’VJEN FRYMEZIMI
Ndër dej m’vlon gjaku
me gulfa, gulfa e hove, hove.
Do t’më pëlcasë
zemrën që don t’buçasë
e don si lavë përvëluese
e nji vullkani
të shkapërderdhet mbi pergamenë…
Ky asht i im frymëzimi
E zani e jehu e ushtima
e nji zemre me flakë,
tingëllon e shpërndan jone.
– 5 maj 1945
Po të gjykosh edhe vetëm nga kjo poezi e parë, duket në të një djalë i pjekur, një i ri që ndien hovin e shpirtit të zjarrtë rinor, që i vlon gjaku në gjithë qenien e tij e që i pëlcet zemra nga këto gulfa e hove. Tanoja i ri e quan si të domosdoshme dëshirën që këto hove të përflakura e që janë si lavë përvëluese, të shpërthejnë fuqishëm e të mos i mbysin frymëzimin i tij, që është si “…ushtima e një zemre në flakë…” .
Në këtë poezi na zbulohet një poet që premton, që i jep poezisë së vet krejt ndjenjat e shpirtit të tij të ndjeshëm, njerëzor e të fortë. Në të shihet ngrohtësia poetike, eleganca prekëse dhe ndjenjat e holla. Siç do të shihet, edhe më vonë, Tano Banushi asnjëherë nuk e la poezinë, dhe kjo mund të përbëjë një befasi për lexuesin që po e njeh më mirë jetën e Tanos.
Në poezitë e kësaj kohe, Tanoja shpreh dashurinë e tij të madhe për qytetin e lindjes, Shkodrën. Ngjyrat e ngrohta të natyrës në perëndimin e përskuqur të diellit, që duken si ngjyrë trëndafili, bëjnë që mendimi t’i fluturojë te qyteti i tij:
LARG QYTETIT TIM
Kur n’muzg hijerand’ perëndon dielli
dhe kandshëm lëkuqet, o qielli
me ngjyr’ trandafilli,
tek ti m’fluturon fill mendimi,
qyteti im!
Tek ti, ku të pastra gëzimet
sot lindin së bashku me agimet,
më çojnë kujtimet.
Për ty më pushton përmallimi,
qytet imi!
Dashurinë për qytetin e vet Tano Banushi e shpreh bukur edhe në këtë poezi:
SERENATE QYTETIT TIM
Sa fort të due, qyteti im,
ti je për mue
punë e gëzim.
Atë që due, ti ma kujton,
zemra për ju
k’të kangë këndon…
Për ty këndoj në k’të serenatë,
për ty unë këndoj gjithmonë me gëzim,
me dashuni do k’ndoj për çdo natë,
do këndoj unë për ty dhe qytetin tim.
O dashuri, në zemër je ndrye,
o serenatë fluturo për të dy,
Në kët’ natë të qetë,
porsi jehonë,
të endesh lehtë,
mbi Shkodrën tonë…
12 shkurt 1960
Ishte krejt e natyrshme që Tanoja edhe të mërzitej gjatë kohës që ishte ushtar. Thellë në shpirtin e tij shfaqet një pesimizëm dhe një mosbesim i dukshëm për të ardhmen. Edhe pse në të vërtetë, në marrëdhënie me të tjerët ai është gjithmonë i gëzueshëm e gazmor, në shpirtin e tij të trazuar nga një realitet krejt i ndryshëm nga ai që do të dëshironte, shpërthen, në këto vargje:
TUJ PERENDUE
Mbas Taraboshit disku i artë asht tue perëndue,
mbi liqen t’qartë asht pasqyrue qielli violetë,
e lundra e lehtë mbi valë të qetë amblas lëkundet,
e mbi te zemra ime e shkretë n’djep t’fantazisë,
n’andrra përkundet.
I them prej s’largu e shprehun si vajë
“Kitarra ime”
dhe psherëtimë nga shpirti i saj shgulen
t’pangime.
A thue do të lindë dielli përsëri
me ngrohë këtë shpirt?
Pse janë këputë telat tash kitarrës sime,
e n’të rënkimet kanë heshtë e flejnë të mekuna,
sikurse shpresat që fikë n’zemër time,
enden si hije t’vdekuna.
– 1947
Më vonë Tanoja u transferua në Vlorë
Në vitin 1949 u bë një mobilizim i përgjithshëm i ushtrisë, si pasojë e provokacioneve greke të 2 gushtit. Tanon e thirrën për të shkuar atje, në vijën e frontit. Ndërsa bëhej gati të nisej, shkroi një poezi të bukur e me ndjenjë, një nga më të arrirat e ciklit të tij të poezive. Ajo titullohet “Kitarës sime”. Pasi tregon bukur lidhjen e pandashme të tij me kitarën, pasi i kujton kitarës se si, së bashku, i bënin serenatë vashës së re shkodrane,
KITARËS SIME
( Mbas marrjes së urdhrit për t’u nisë në luftë
kundër provokacioneve greke të gushtit 1949)
Kohët që kanë kalue,
e lanë kanë veç kujtime,
me ty i kam jetue kitara ime.
Gjithkund ke qenë me mue,
kitara ime e mjerë,
që sot po flen heshtue.
Kur zemrën time vaji,
ndojherë e pat mërtisë,
ti, gazin e rinisë,
në zemër m’pate kthye.
Si lulet që bie mali,
së bashku me mue, kitarë,
je endë ndër serenata,
dhe vashës së re shkodrane,
së bashku i kem këndue,
si kish kalue mesnata…
– Vlorë, gusht 1949
Tano Banushi asnjëherë nuk i botoi poezitë e tij të para, por i mbajti të ndryrë në vetëdijen dhe në…arkivin e vet sekret. Mendimet që shfaqte në to ishin ngandonjëherë “tronditëse”. Ndoshta e kuptonte se ishte në kundërshtim me kohën dhe kërkesat e saj?! Tano Banushi ishte shumë i ndjeshëm ndaj familjes së tij. Djali i madh, Moisi, sapo ka filluar të ecë. Çdo prind ndjen kënaqësi të veçantë në raste të tilla. Me finesë dhe ndjenjë, ai e shpreh këtë moment, duke e lidhur bukur me ardhjen e pranverës.
ERDHI PRANVERA
( Kushtuar djalit të madh, Mojsit)
Në kopshtin e kojshiut tim bajami çeli
lule të bardha
dhe iku mardha,
pranvera erdh pa ardhun ende prilli.
Sa t’bukura këto lule kur lind dielli
me rreze ari,
margaritari,
si sytë e djalit tim asht i kthjellët qielli.
Këte kangë, o pranverë, gjithkah përhape,
plot gaz përherë,
se bashkë me ty pranverë,
sot djali im po hedh të parat çape.
– 1957
