Gëzim Llojdia
Një vepër që hedh dritë mbi origjinën dhe konsolidimin e mitit të Skënderbeut, i cili u bë një simbol me banorët e shumë shtëpive shqiptare të Mbretërisë së Napolit.
Francione përshkruan Kanunin e ngurtë, kodin për të jetuar me rregullat e shenjta, në të cilat, vlerësohet mbi të gjitha: nderi, besa, fjala, mikpritja dhe familja, që për çdo epirot, duket se është me më shumë vlerë se vetë jeta.
1. Këto shënime të shkurtra të Vincenza Musardo Talo për librin: “Skënderbeu një hero modern”, të autorit Gennaro Francione, editor C. D’Agostino, Roma 2003, shkruan: …Në rrethin e studimeve të mia për Shqipërinë e lashtë dhe Gjergj Kastriot Skënderbeun, unë gjithmonë e pëlqeja zërin e atyre, që kanë qenë në gjendje të kuptojnë pamjen komplekse dhe e jashtëzakonshme, të një njeriu që e ka bërë krenar vendin dhe idealet e fesë, të shpatës dhe të zemrës së tij, por unë nuk e kisha studiuar ende këtë vëllim të shquar të nënshkruar nga Gennaro Francione, “gjyqtarit-shkrimtar,” i cili, tashmë i njohur, sigurisht nuk ka nevojë për hyrje.
2. Më tej Vincenza Musardo Talo thotë: “Ndërkohë, titulli i librit më duket interesant dhe shpjegohet – me intuitë të hollë dhe të mprehtë – nga dy pasardhësit e drejtpërdrejtë të Kastriotëve dhe Giulio Alessandro Castriota, Skënderbeu të Shqipërisë, e cila, që në hyrje të tyre, reflektojnë “modernitetin” e tyre fisnik. Ndjesia e modernizmit që është e ligjshme për të paktën tre karakteristika thelbësore:
-Vizioni i saj unifikuar të shtetit, si rezultat i kalimit para kohe të partikularizmit feudal, ekstreme dhe duke fituar luftën e tij për ruajtjen e vetëvendosjes;
-Sovranitetit territorial ;
-Figura me shkëlqim të asaj teoremë të paqes vëllazërore midis popujve dhe qytetërimeve, siç është përcaktuar nga fjalët në kohën e vdekjes së Skenderbeut, kur thotë me tonin e një profeti: “Ne nuk do të arrijmë dot një paqe të drejtë ku myslimanët, të krishterët dhe pasuesit e çdo riti tjetër të heqin dorë nga përdorimi i dhunës, për të zgjidhur çdo mosmarrëveshje në fund “.
3. Në analizën e librit Vincenza Musardo Talo shkruan: Për atë që ka të bëjë me sistemin strukturor të vëllimit të Gennaro Francione, kjo mbështetet në një dizajn të ngurtë dhe të zhytur në mendime, për fat të mirë mbështetur në arkivin dhe burime të suksesshme zbulimi. Flukset e transmetuar pothuajse si komponentë të një romani, të ndarë në tre seksione:
– E para, Skënderbeu. Tregime të përmbledhura për shqiponjën, përfshijnë tetë kapituj.
– E dyta ofron një ekspozitë të suksesshëm të katër kapitujve.
– E treta, shkalla e Skënderbeut, është një dramë pëlhurë sureale e stilit urban është ndërthurje shumë e pasur e ngjarjeve dhe karaktere.
Unë do të ndalem në pjesën e tretë të punës së Francione, ndër të tjera, vlerësuar si dramaturg, jo vetëm në tokën kombëtare.
4. Duke u bazuar në të dhënat e Wikipedias, autori i këtij shkrimi thotë: Drama e tij, e shkalla e Skënderbeut hapet me një prolog, ku fuqia krijuese e autorit hedh lexuesin në një çështje interesante dhe emblematike të figurave vokale që jetojnë apo kanë vdekur, të cilët lëvizin në vende shqetësuese të një varreze të lashtë, në kohë magjike dhe misterioze të natës, e cila zbehet në ditën e shenjtë të Candlemas. Më pas, u duke e mbështetur këtu, është pamja e Skënderbeut, i cili vjen nga kohët të tjera. Heroi tregohet fantazmë dhe i zbehtë, por krenar dhe mbretëror, duke pritur-përjetim të ngjarjeve dhe rindërton epikën legjendare të shqiptarëve, kur ai ishte ende gjallë.
5. Vincenza Musardo Talo hidhet tek analiza e librit. Ngjarjet, jepen të gjitha me mjeshtëri dhe të rindërtuar bukur, të cilat rrotullohen duke u pasuruar me dymbëdhjetë skena pasuese e duke kulmuar në atmosferën me ajër të rralluar të një epilogu, në gjendje për të lëvizur lexuesi mes realitetit dhe vizionit, ndërsa në shpinë të Skënderbeut në fushën e të vdekurve, heronj në parajsë.”Mite të paraardhësve, ritualet, etnike, ingranazhet e luftës, gjaqe,dashuria, himne dhe këngë patriotike, këto janë karaktere të dramës. Kjo mund të duket e çuditshme për shumicën e njerëzve, nëse keni lexuar një libër, duke filluar me pjesën e fundit në vend të kësaj kjo më bind mua se kjo është rruga, që qasjet më të mira dhe prezanton lexuesin me dijeninë e njeriut hero dhe të kuptuarit e figurës mitike të udhëheqësit, princit-shqiptarë. Pas kthimit, më në fund, në pjesën e parë të librit, në tetë kapituj të gjerë, me një përdorim mendjemprehtë të dokumenteve dhe citateve, dhe ngjarjet e jashtëzakonshme, që panë marrjen e historisë së Kastriotëve , kur ai është marrë peng nga gjykata turke, ishte ende një fëmijë, deri ditën e vdekjes së tij.
Asgjë nuk është e fshehur: dashuri e sinqertë, që Sulltani tregoi për të burgosur e rinj dhe premtues, inteligjencën e tij akute dhe vlerën e kulturës së saj (George) Gjergj fliste pesë gjuhë), i cili së bashku me ekspertizën ushtarake, i dha atij emrin e Scander- bej (Principe Allessandro), me një aluzion të qartë të mbretit të lashtë maqedonas. Dhe përsëri, në rrëshqitje te faktet në lidhje me vendimin e guximshëm për Nishin, duke e lënë komandën e ushtrisë së Gjysmëhënës dhe të shkoj për të liruar Krujën e tij, duke bërë lidhje diplomatike në Lezhë, Shqipëri që shpërthyen në partikularizmin feudal dhe për herë të parë të bashkuar, tërë princat feudale të vendit, të shqiponjave, jo se gjenerali ishte i dashuri, i heshtur për popullin e tij të përulur, një turmë prej pastorëve të vështirë, kur ai vendosi për të shtuar në përkrenare e tij, jo Stema e prejardhjen e tij aristokratike, por paraqitja e një dhie, si të gjithë të tjerët pashë midis kullotat e gjelbëra të shkëmbinjve të pjerrtë të Matit.
6. Për shqiptarët njihen faktet dhe luftimet që ndërmori Skënderbeu. Por faqet më të forta janë ato që gjurmë beteje, shumë heroike që poshtërojnë krenarinë e Muratit dhe pastaj të birit të tij Mehmet II, e që epike legjendare, e cila tani e ka stolisur personin e Skënderbeut, thotë me tutje autori i këtij shkrimi.
Dhe pastaj, përsëri, autori ndjek fatlum me një dorë të sigurt dhe të ndërlikuar rrjetin e marrëdhënieve, që Skënderbeu ishte në gjendje për të endur me mbretin Aragonese, Alfonso V dhe djali i tij Ferdinand, me papët e Romës, Venedikut, Milanos dhe vende të të tjera të mëdha të Ballkanit. Një rrje,t që solli përfitime reciproke dhe e bëri Shqipërinë në atë kohë i vetmi shtet, i aftë për të siguruar një rezistencë graniti për turqit, të cilëve taktikat e luftës dhe një ushtri më të madhe se (dhe në numër të njerëzve dhe të pajisjeve të ushtrisë) kurrë nuk arriti të mposhtë shqiptarët ose për të arritur brigjet e Adriatikut, për të sulmuar Perëndimin e krishterë. Gjithashtu në këtë pjesë të parë të punës së Francione, do të doja të theksoj se lexuesi është njohur me fisnikët e shumë që jetonin në Shqipërinë e shekullit të pesëmbëdhjetë, apo kapedan, familjet aristokrate, shpesh në luftë me njëri-tjetrin dhe se pas bërjes së Lidhjes së Lezhës, më në fund u kthye në paqe, e aleate e besuar e Skënderbeut dhe u bashkuan së bashku me kontratat e martesës, e cila i përforcoi marrëveshjet. I njëjti Kastriot merr për grua një bijë të pasur të princit të fuqishëm, Aranitit, Donikën e bukur, me të cilën ai kishte djalin e tij të vetëm, Gjonin.
7. Duke lexuar këtë pjesë, Shqipëria duket më afër dhe historinë e saj më të pasur dhe më interesante, thekson autori. Dhe kështu, në fytyrën epike, të Skënderbeut pothuajse të vetmuar, ata gjejnë figurat dhe emrat e burrave e grave që kanë ndihmuar për të promovuar historinë e lavdishme të Shqipërisë në atë kohë. Këto faqe janë intensive, që hedhin dritë mbi origjinën dhe konsolidimin e mitit të Skënderbeut, i cili u bë një simbol me banorët e shumë shtëpive shqiptare të Mbretërisë së Napolit.
Himnet e Heroi, valle e Skënderbeut, një ritual ndjellëse i pasur etnik (të tilla si Valle apo rituale e të vdekurve e të kthyerve) dhe vetëm ndonjëherë të shihni në qendër figurën e princit shqiptar, ndërkohë riafirmojnë – në zemër të popullit të këtij kantoni të ri të Shqipërisë, në anën tjetër të Adriatikut – kujtesës këmbëngulës dhe dashurisë për kulturën. E megjithatë, të duket pothuajse e re për ne faqet West, ku Francione përshkruan Kanunin e ngurtë, kodin për të jetuar me rregullat e shenjta, në të cilat, vlerësohet mbi të gjitha: nderi, besa, fjala, mikpritja dhe familja, për çdo epirot, duket të jetë me vlerë më shumë se vetë jeta.
Shkrimi dallohet, nga regjistrat e shprehjes nga më të ndryshme, ajo është gjithmonë e sheshtë dhe e qetë, ende në gjendje të ofrojnë momente të përfshirjes intime në përrallë, duke çuar lexuesit në shumë fushëbeteja, të cilat vijnë të gjalla si me magji të britmës së lirisë dhe të Skënderbeut,ku turqit janë të lëkundur në sytë e shpatës së tij të ngritur lartë. Dhe pastaj, këtu dhe atje, pikëpamjet e reja të Shqipërisë mesjetare që vuajnë, skica të pabotuara të gjykatës të rafinuar, të sulltanëve, të Adrianopojës dhe humanistes e mbretërve të Aragonit, miqtë e Shqipërisë. Ndërkohë, në sfond të transmetimit, në një afresk të kujdesshme historik, është mishëruar shenje të një kulturë të lashtë, të cilat ne e dimë që të jetë shqiptare, bijë e qytetërimit të ndritshëm ilirë.
8. Duke e përfunduar këtë shkrim të vitit 2005, të cilën autori e ka shoqëruar me punime pikture të heroit tonë kombëtar nga Guiseppe Pichierri për botimin e këtij libri, autori thekson, ia vlen që të uroj dhe për këtë shkak autorin për trajtimin e guximshme dhe dhuratë të çmuar të një subjekti pak të njohur për ne perëndimorët, ndërkohë, sot, me aq shumë shpresë, “Toka e Shqiponjave troket në derën e Bashkimit Evropian. “Në analizën e fundit, nuk shkon pa përmendur format e bukura redaktuese të vëllimit, në të cilin është mbuluar e stolisur një portret të rrallë dhe të vlefshëm i Heroit të Shqipërisë, që i atribuohet edhe për frymëzimin hyjnor mjeshtrit të Rembrandt, por për fat të keq e vjedhur në vitin 1992.
