Koleksionisti dhe studiuesi autodidakt i përmasave të jashtëzakonshme
Në bashkinë Elbasan, në katin e parë të saj, është një kafe e ngjashme dhe me një muze koleksionesh të veprave të ndryshme, që nga monedhat e hershme, pikturat e deri tek objekte të kulturës tonë që nga lashtësia e deri sot. Gjithshka ishte pasion dhe vullnet i një njeriu autodidakt të jashtëzakonshëm, si në kulturë, ashtu dhe në studimet e tij për prejardhjen e gjuhës shqipe dhe të kombit shqiptar. Në gazetat lokale, botonte herë pas here shkrime dhe studime të punuara vet. Është e ditur që njerëzit autodidakt, arrijnë majat më të larta të pasionit të njeriut, duke arritur rezultate pothuaj të pabesueshme, si për nga vlera, ashtu dhe rëndësia e te vërtetës. Ky personalitet autodidakt quhej Vangjel Kapedani nga lagja Kala e bashkisë Elbasan.
Shpesh here këtë kafe muze e vizitonin personalitete të huaja dhe vendase, duke shprehur habinë e tyre për ato objekte që shfaqte Vangjeli. Korrespondenca e tij ka qënë e pasur me institucione dhe universitete si të vendit ashtu dhe të huaja.
Kjo kafe e jashtëzakonshme, në godinën e bashkisë, ka disa dite që është e mbyllur. Njeriu që qëndronte aty dhe që shquhej për kulturë dhe batuta tepër inteligjente tashmë nuk jeton me. Vangjel Kapedani ndërroi jete më gjashtë të këtij muaji nga një sëmundje e rëndë dhe e pakthyeshme në kurim. Ato pak ditë jetë, të rënduara, përpara se të ndërronte jetë, kishte një shkrim mbi tavolinën personale tek kafja muze. Shkrimi trajtonte pavarësinë e kishës ortodokse kombëtare shqiptare dhe disa probleme të tjera që e shqetësonin atë vetë.
Për ta respektuar, si amanet të Vangjelit , shkrimin po e sjellim ashtu siç e kishte shkruar me dorën e tij.
Shpesh herë, ndjehem i zhgënjyer , i tradhtuar, pesimist, i humbur, i goditur në identitet, në traditë, në origjinë. Kaq të pafuqishëm jemi? Kaq të dobët në vullnet për të mbrojtur veten tonë? Si është e mundur që elita intelektuale dhe besimtare e atdheut tim, të mos veproje kundër një të huaji siç është Anastas Janullatos, i cili nuk është aspak miqësor dhe respektues i traditës shqiptare prej mijëra vjetësh. Ky njeri, dhe shenjtërimet i kthen në politika të mirëfillta dhe influenca në qeveritarët dhe politikanët e Shqipërisë. Ku kërkon të shkoje ky Janullatos me veprime dhe joshje nga me të ndryshmet? Përballë shtëpisë ku banoj, çdo mëngjes shoh kishën Shën Mëria, e vetmja kishë me At Nikolla Markun që nuk i bindet drejtimit shovinistit pro grek të Janullatosit. Shoh për ditë në lajme dhe gazeta, ku njerëz të ndryshëm marrin tituj dhe dekorata vlerësimesh, shumica pa vlera intelektuale dhe punë në dobi të kombit shqiptar. Për uratën, atin e vërtet shqiptar Nikolla Markun, nuk kujtohet askush ta vlerësojë. Presidenti nuk kapërcen kufijtë e diktatit, ministria e kulturës ruan ekuilibra politike me Janullatosin. Kryetari i komitetit të kulteve ka pranuar influencën e Janullatosit. Bashkia Elbasan bën qytetarë nderi njerëz nga rrethet miqësore e politike me certifikata mirënjohje që në të vërtet nuk i meritojnë,
sepse nuk kane vlerën e duhur për vlerësim. Po gjithashtu dhe qarku Elbasan hesht përballë qëndrestarit Nikolla Marku. Kështu ndodh gjithmonë me ne shqiptaret,i kemi përballë njerëzit që e duan vendin dhe kombin e tyre, por na duhen syze optike për ti parë më mirë. Pavlersia shëtit bulevardit, e veshur me injorancën dhe vulgaritetin që e karakterizon në thelb. Si është e mundur, që sakrificat e rilindësve tanë për një komb të bashkuar shtet, besim të vërtetë fetar, qytetërim, zhvillim e përparim, paqe me fqinjët, pjesë e denjë e Evropës. Të gjitha këto aspirata dhe amanete të të pareve tanë, po na humbasin një e nga një. E para; kisha ortodokse kombëtare shqiptare, tashme drejtohet nga shoviniste pro Vorio-Epirit me në krye Janullatosin. E dyta; gjuha shqipe me ndërhyrjen e fjalëve të huaja në çdo drejtim, por sidomos në media. Media është pushteti i katërt në një shoqëri të organizuar dhe si e tille, depërton drejtpërdrejtë në shoqëri me atë qe shkruan, duke respektuar gjuhën amtare. Edhe pak kohe dhe gjuha shqipe do të kthehet në një gjuhe të përzier, duke humbur bazën e saj. E treta; është reforma territoriale administrative. Me ka bërë përshtypje të shkëlqyer propozimi i co-planit. Propozimi mbështetej tek e kaluara historike e fiseve ilire dhe pashallëqeve tipike shqiptare me territor dhe kombësi shqiptare. Çuditërisht nuk po merret parasysh. Po sajohet me çdo mjet një qendër banimi, Himara, thellësisht shqiptare si minoritet dhe administrim me vete, madje kërkojnë dhe autonomi disa njerëz që po fitojnë fonde nga ultra nacionaliste dhe naziste greke. Shteti hesht. Hesht dhe klasa intelektuale e Shqipërisë. Çfarë na pengon të jemi federata Shqiptare në Ballkan me Kosovën, pjesën e Maqedonisë, pjesën e Malit të Zi si dhe krahinën shqiptare të Çamërisë. Shpesh herë nuk më bëhet të hap ekranin e televizorin për të parë lajmet. Vrasje, vetëvrasje, gjakmarrje, grupe mafioze, tritole, sherre politike, aksidente, njëri rregullon e tjetri përçmon, pastaj ndodh e kundërta.
Atdheu im, kombi im, ka vendosur të vetshkatërrohet?
Dikur, nder shekuj, kemi qenë të nënshtruar nga perandori të ndryshme Romake, Bizantine, Bullgare, Otomane, kampi socialist etj. Sot me bashkimin Evropian dhe Naton. Kjo efimdit ka dhëne vepra të drejtpërdrejta në mbrojtje të shqiptarëve në Ballkan. Ne jemi popull i vogël por me një eksperiencë të madhe historike, eksperiencë që duhet ta përdorim për të mirën tonë dhe të tjerëve, duke frenuar të keqen që mund të na kanoset pse jo shpesh herë. Rilindasit ja dolën në kushte jashtëzakonisht të vështira. A do te jemi ne vetvetja një ditë, apo do të mbijetojmë nga mëshira e të tjerëve? Është e domosdoshme të përgatisim brezat që do të vinë, për një komb shqiptar në Ballkan, elite e paqes, mirësisë, mirëqenies, besimit dhe harmonisë historike që na karakterizon, sepse ne shqiptaret mundemi. Ne i kemi në bekim, mikpritjen,inteligjencën, eksperiencën………….
Duket që shkrimin, Vangjel Kapedani do ta vazhdonte me teje por, sëmundja e rëndë që i mori jetën ja la deri këtu shkrimin. U largua nga kjo jetë një autodidakt, koleksionist me vlera kombëtare, si dhe një qytetar elbasanas, i mbetur dashamirës i atdheut të tij dhe i apasionuar pas rrënjëve të vërteta të kombit shqiptar, që nga pellazgët e deri me sot. Respekt dhe lutje.
PËRGATITI
SHPETIM MYFTARAJ
