Mbi vëllimin poetik të Reshida Çobës
Në ditët e sotme përjetojmë një krizë të letërsisë e cila çuditërisht shoqërohet me një inflacion librash. Ka shumë shkrues dhe pak shkrimtarë. Ka shumë vargëzues dhe pak poetë.
Kritikës – e cila është gjithashtu në krizë – i bie detyra e vështirë të zbulojë midis shumë guackave boshe guaskën që fsheh margaritarin.
Vëllimi i dalë kohët e fundit nga shtypi “Unë gruaja R” e poeteshës Reshida Çoba u takon atyre perlave të pakta të poezisë. Titulli është si një kredo poetike e autores që shpall identitetin e saj si grua dhe feminilitetin e saj.
Në rrafsh ngushtësisht estetik, mendojmë se s’ka poezi mashkullore dhe poezi femërore, po ka vetëm poezi. Megjithatë mund të thuhet se gruaja ka një botë më të pasur se burri meqenëse zotëron dy kontinente të paeksploruara nga burri, atë të dashurisë si e kupton një grua dhe veçanërisht atë të amësisë. Pra nuk është fjala për një palitër poetike më të varfër në ngjyra siç pretendojnë disa poetë burra maskilistë që do të donin ta reduktonin gamën e poezisë së saj, në dy tema: dashurinë dhe fëmijët.
Një poeteshë mund dhe duhet të trajtojë në krijimtarinë e saj të gjitha temat, po ka mundësi t’i ngjyrosë me një ultra-ngjyrë të panjohur për burrat, një lloj lirizmi më fin, më spontan që i ka rrënjët në thellësi të së pavetëdijshmes, të asaj që Gëteja e quante “femërorja e përjetshme” që e lartëson gruan në mënyrë të veçantë.
Ky është rasti i Reshidës që shpreh në poezinë e vet një ëmbëlsi dhe finesë të veçantë, një natyrshmëri dhe vetvetishmëri befasuese. Ajo trajton në poezinë e saj një problematikë të gjerë edhe filozofike edhe ekzistenciale edhe intime.
Në vargjet e saj plot çiltërsi dhe lirizëm, pa problematikë dhe pa poza, s’ka kufij midis së ashtuquajturës “temë të vogël” dhe “temës së madhe” se tema “e vogël” ngrihet në lartësinë e temës së madhe dhe tema “e madhe” liricizohet.
Një vend të veçantë ka në poezinë e Reshidës figura e nënës së cilës ajo i këndon në mënyrën e vet.
Në vjershën “Mërgimi” ndërthuret tema dramatike e mërgimit me temën e mallit për nënën që shkrihet në mallin për atdheun dhe mishërohet në një metaforë kuptimplote “Këtu jetoj e ndarë me trupin tim”. Sa e veçantë është vjersha “Kafja dhe nëna” ku një send i vogël si kafeja tingëllon si leitmotiv, ky leitmotiv shndërrohet në simbol malli dhe poetja shprehet me hiperbolën “Jam prapë duke t’i dërguar avujt e kafesë/ që nga Los Angelos/ e deri në Korçë”.
Sa koncize, e thellë dhe origjinale është vjersha “Vdekja e nënës” : “Kur nëna vdiq/ mëngjesi i nesërm/ më dhuroi një botë/ me errësirë”.
Tema e përjetshme e nënës në vëllim personalizohet, zbulohet në një mënyrë të papërsëritshme.
Edhe dashurisë Reshida i kërkon në mënyrën e vet me guximin e gruas së emancipuar që do të shprehë lirisht ndjenjat e saj siç bën konkretisht në vjershën “Mundi të tilla s’kam”.
Shumë të veçanta janë edhe vjershat “Gjiri i gruas” dhe “Dekolteja e buzës” ku vihen në qendër disa pjesë të trupit femëror për t’i lartësuar në bukurinë e tyre më tepër shpirtërore sesa sensuale.
Metafora “Dekolteja e buzës” është sa origjinale aq edhe befasuese.
Me vështrimin e vet të veçantë Reshida rizbulon botën dhe e shpreh atë nëpërmjet detajeve dhe më pak nëpërmjet metaforave.
Lirisë së mendimeve i përshtatet vargu i lirë i mjaft vjershave, po poetesha guxon gjithashtu të përdorë në poezinë e vet një lloj të vjershëruari të huazuar nga poezia japoneze, haikun që ka filluar të lëvrohet sot në poezinë moderniste dhe pasmoderniste shqiptare nga disa autorë midis të cilëve edhe Nasho Jorgaqi dhe Milianov Kallulli. Ky është një lloj që stimulon meditimin dhe koncentrimin e mendimit.
Në haiku-t e Reshides vëmë re një risi: krahas haikut tipik trevargësh ajo lëvron haikun dyvargësh madje edhe njëvargësh. Mund të citojmë disa nga më të goditurat: “Pagjumësia e natës/ Ul këmishën e mëndafshtë,/ Pyet: “Pse nuk flenë gjinjtë?”
“Një plak i vjetër/ grindet me diellin/ Pse nuk ngrihet më herët”; Asnjë kokërr shege / Nuk del dot jashtë/ Pa prishur virgjërinë”.
“Syri ende nuk e kupton / Vonesën e tij / Në përcjelljen e dritës”; Prisja perëndimin jashtë,/ Kishte perënduar nga dhoma ime”.
“Një dallgë u përplas mbi statujën/ Dhe ajo hapi sytë …. blu!”
“Në çeljen e luleve, asgjë nuk ndodh gabim”. “Si fle kaq qetë ky liqen që sapo u nda me mua?”
Haiku-t e Reshidës, siç vumë re edhe nga shembujt e zgjedhur, përbëjnë disa nga faqet më të bukura të vëllimit për konçizitetin dhe thellësinë filozofike, për forcën befasuese dhe lirizmin si rrymë të nëndheshme.
Vëllimi i Reshidës është i pari i saj, po nuk është thjesht një pikënisje, po një arritje.
Ky vëllim dëshmon se Reshida në mes të dinamizmit të jetës amerikane ku jeton ruan ngrohtësinë lirike e frymës shqiptare.