Pasuria e peshqve në detin Adriatik dhe Jon

2222
Një peshk është çdo anëtar i një grupi paraphyletic organizmash që përbëhet nga të gjitha kafshët ujore me velëza craniate që nuk kanë gjymtyrë me shifra. Të përfshira në këtë përkufizim janë hagfish-ë e gjallë, lampreys (peshq pa nofulla), peshqit kërcor dhe kockëmëdhenj, si dhe grupet e ndryshme të ngjashme që janë zhdukur. Shumica e peshqve janë ectothermic (“me gjak të ftohtë”), duke lejuar temperaturat e tyre të trupit të ndryshojnë sipas temperaturës së ambientit, edhe pse disa nga notuesit aktive të mëdhenj si Peshkaqen i bardhë dhe Tuna mund të mbajnë një temperaturë të lartë në brendësi të trupit . Ato mund të gjenden pothuajse ne të gjitha mjediseve ujore, nga rrjedhat malore të lartë (p.sh char dhe një lloj peshk i vogël ) në thellësitë e pafundmë dhe madje edhe në zonat hadal të oqeaneve të thella (p.sh. gulpers dhe anglerfish). Në 32.000 specie, peshku ekspozon speciet me diversitet më të madh se çdo grup tjetër i kurrizorëve. Peshqit janë një burim i rëndësishëm për njerëzit në mbarë botën, veçanërisht si ushqim. Peshkatarët dhe tregtarët gjuajnë peshk në peshkime të egra ose në fermat e tyre, në pellgje ose me kafaze në oqeane. Ata kapen edhe nga peshkatarët rekreative, të cilët i mbajnë si kafshët shtëpiake, peshkatarë që i rrisin vetë, apo të ekspozuar në akuariume publike. Peshku ka pasur rol në kulturë përmes epokave, duke shërbyer si hyjni, simbole fetare, si dhe të subjekte të artit, libra dhe filma. Për shkak se termi peshk është përkufizuar negativisht, dhe përjashton tetrapods (dmth. amfibet, zvarraniket, zogjtë dhe gjitarët), të cilët i vijnë nga e njëjta origjinë, është paraphyletic , dhe nuk është konsideruar si një grupim i duhur në biologjinë sistematike. Termi tradicionale peshqit (edhe ichthyes) është konsideruar si një tipologjike, por jo një klasifikim phylogenetic. Organizmat më të hershme që mund të klasifikohen si peshq ishin trup-butët chordates që së pari u shfaq gjatë periudhës Kambriane . Edhe pse ata nuk kishin një shpinë të vërtetë, ata posedonin notochords të cilat iu mundësojnë të jetë më të shkathët se sa homologët e tyre invertebrore. Peshku do të vazhdojë të zhvillohet përmes epokën Paleozoic, diversifikimi në një shumëllojshmëri të gjerë të formave. Shumë peshq të epokës Paleozoic kanë zhvilluar forca të blinduara të jashtëm për tu mbrojtur nga grabitqarët. Peshku i parë me nofullat u shfaq në periudhën Slurian, pas së cilës shumë (të tilla si peshkaqenë) u bënë grabitqarë të frikshëm detare dhe ku pre nuk ishin vetëm arthropods (insektet).

Larmia e peshqve
Peshqit kanë forma dhe madhësi të ndryshme. Kanë kritere të veçanta nga njëri-tjetri. Tuna, peshku-shpatë, dhe disa lloje peshkaqenësh të tjerë përshtaten me gjakun e ngrohtë, ata mund të ngrohin trupat e tyre në mënyrë të konsiderueshme me temperaturën e ujit të ambientit. Shumë grupe peshqish të ujërave të ëmbla nxjerrin oksigjenin nga ajri aq mirë si dhe nga uji, duke përdorur një shumëllojshmëri të strukturave të ndryshme. Në mënyrë të ngjashme, sipërfaqja e lëkurës mund të jetë e zhveshur ose e mbuluar me shkallët e ndryshme të llojeve të ndryshme. Uji është më i dendur se ajri kështu që parandalon rrjedhën e forcës së rëndesës (gravitetit) te peshqit. Për këtë arsye fletët notare nuk ekzistojnë që peshqit të qëndrojnë në to, por, për shtyrje dhe notim. Trupi i peshkut është më i dendur se uji për atë dhe nuk graviton. Shumica e llojeve të peshqve mund ta rregullojë dendurinë e trupit me anë të fshikëzës së peshkut. Ai është një rezervuar plot ajër dhe mund të mbushet dhe zbrazet sipas dëshirës dhe nevojës. Në këtë mënyrë, pa kurrfarë problemi, mund të ndalet dhe të qëndrojë në thellësinë e dëshiruar. Peshqit e kanë trurin shumë të vogël dhe sjelljet e tyre mbështeten në disa reflekse dhe reagime të lindura nëpër objektet përreth, e po ashtu edhe në ushqim, në dritë dhe vibracione (dridhje). 
Krapi 
Fjalët se krapi është i kthjellët (mendjemprehtë) vështirë se mund të qëndrojnë. Por, nëse disa herë zihet në të njëjtin karrem, do t’i sillet tërthorazi. Kjo është arsyeja që peshqit e mëdhenj dhe të vjetër, të cilët shumë herë janë zënë dhe kthyer në ujë apo u janë shkëputur peshkatarëve, duhet t’i peshkojmë me karrem jo të zakonshëm. Nëse dy peshq jetojnë në të njëjtën zonë të ujit ku edhe ushqehen sigurisht njëri do ta zhvendosë (shtyj) tjetrin. Është interesante se ka lloje të peshqve që në një farë mënyre nuk bëjnë zhvendosjen e llojit tjetër si për shembull bishtkuqi dhe sykuqja, sepse bishtkuqi – fletëkuqja ushqehet në sipërfaqe ndërsa sykuqja në thellësi. Sykuqes dhe llojeve të tjera të peshqve që ushqehen në fundin e ujit (thellësi) pjesa e buzës së epërme e tejkalon madhësinë e buzës së poshtme. Peshqit e ujërave me rrjedhë të shpejtë siç janë mustaku dhe bërcaku, kanë lakueshmëri. 
Peshqit në ujëra me rrjedhje të ngadalshme
Peshqit që rriten në ujëra me rrjedhë të ngadalshme, siç është tinga, kanë trup të trashë sepse lakueshmëria në botën e tyre nuk paraqet kurrfarë përparësie, ndërsa në trupat e trashë ka më shumë vend për akumulimin e sedimenteve dhjamore gjatë dimrit. Luçi dhe Sandri, të cilët sulmojnë pas pritave i kanë shumë të zhvilluara fletëzat e para, të cilat u ndihmojnë të zhvillojnë shpejtësi më të madhe gjatë sulmit të parë dinak. E ndjek prenë e vet dhe trupin e ka të zhvilluar për notim të gjatë. Të gjithë grabitqarët kanë gojë të madhe dhe dhëmbë të mprehtë, nofulla elastike që u ndihmojnë ta përpijnë prenë. Vërtetë të gjithë të frikshmit (grabitqarët) janë të maskuar, që ti afrohen sa më mirë presë. Pëllëmza ose (Deverika) i përngjan shumë krapit, Arrin peshën prej 5 deri 6 kg. Kur e arrin peshën 0.45 kg atëhere fillon të ndryshojë trupin, duke u tkurrur. Jeton edhe në ujërat e Kosovës. Gjendet në Liqenin e Badovcit. Peshkohet me Skraja, Bukë, Krimba etj. Mlyshi (Kleni)- Peshk i ujërave të kalueshme e preferon ujin e freskët dhe të pastër , si ngrënës i madh, nuk zgjedh ushqim. Mbërrin peshën deri në 5 Kg . Peshkohet me peshq të vegjël te gjallë, skraja, krimba, kumbulla, qershi, mana, insekte dhe sidomos me karkaleca. Mund te jetojë deri në 12 vjet. 
Mlyshi
Mlyshi është peshk specifik, i cili e adhuron shumë erën e djathit dhe preferohet që karremin për peshkim të vendoset kjo aromë. Fletëverdha jeton mesatarisht nga 10 deri në 12 vjet. Jeton në ujëra të qeta dhe të cektë, në lumenj dhe liqene. Perla (Gergeq) – Peshk grabitqar që jeton në ujëra të thella dhe të qetë: jeton në bashkësi të madhe të peshkut mund të peshkohet tërë vitin me peshk të vogël të gjallë me skraja mashtruese etj. Mbërrin peshën deri në 3 kg dhe jeton deri në 18 vjet. Siluri (SOM)- Siluri është një ndër peshqit më të mëdhenj të ujërave tona. Mund të arrijë gjatësinë deri në 3 m dhe peshën deri ne 200 kg. Është mjaft i ndjeshëm në dritë, prandaj ushqehet vetëm natën dhe kur ka errësirë. 

Babushka
Karashi i argjend (Babushka) Peshk me prejardhje nga Kina si peshk i shumuar shumë, mbërrin peshën deri në 3 Kg . Më shumë peshkohet me skraja, krimba, bukë etj. Mrena (MRENA). Është më e preferuara nga peshqit e lumenjve. Është peshku më luftarak i lumenjve. Është shumë e ndjeshme ndaj temperaturave të ftohta dhe kur fillon të ftohet uji menjëherë futet në baltë ose qoshe të nxehta dhe nuk del derisa të nxehet uji. Ky lloj peshku është në të gjithë lumenjtë e Kosovës. Heshta (SHTUKA)- Jeton në ujëra të rrjedhshme dhe të qetë dhe me arsye, quhet peshk bandit i ujërave, sepse sulmon çdo gjë që mund ta mposhtë edhe Shtukat më të vegjël se vetja. Peshkohet tërë vitin. Arrin peshën deri në 30 kg Peshkohet me peshk të gjallë apo mashtruese, jeton deri në 40 vjet. 
Tinka (Linjaku) 
Është i vetmi lloj peshku që përballon ndytësirat ë ujit. Meshkujt e këtij lloji mund të arrin peshën deri ne 3.5 kg, kurse femrat deri ne 6 kg. Peshkohet me bukë, grurëm skraja etj… Ngjila (Skobal) më së shumti preferohet për gjuajtje me, bukë, krimba etj. Për një peshkim të suksesshëm të ngjales është koha e mëngjesit prej orës 6 deri në orën 11 dhe pasditja e orës 4 deri sa mund të shikosh diellin. Preferohet të peshkohet me fill sa më të hollë, madhësia 0.14:0.12 dhe madhësia e grepit prej 10,12,14. Në liqenin e Ohrit përfshihen 17 lloje peshqish midis tyre më unikali dhe i vetmi Korani (salmone letnica) si dhe krapi, belushka, skobuzi, kleni, ngjala etj. Por liqeni është i mbipopulluar edhe me faunë të pasur si dhe zogj ujorë ku dallohen zogjtë zhytës si pelikani, mjellma, koromanti, si dhe zogjtë notues, si guzat shapkat, rosat etj. 

Trashëgimi e UNESCO-s
Për këtë vitalitet dhe këto asete në vitin 1980 liqeni është shpallur nga UNESKO thesar i trashëgimisë botërore. Në liqenin e Prespës ekosistemet ujore janë të pasura me specie endemike të tilla, si Mërena e Prespës (Barbus prespensis), Njile e Prespës (Chondrostoma nasus prespensis) dhe të tjera. Nga 12 specie peshqish vendase të identifikuara, katër lloje (Barbus prespensis, Chondrostoma prespensis, Chalcaburnus belvica, dhe Gobitis meridionalis) dhe tetë nën-lloje janë endemike të liqeneve të Prespës apo të Ballkanit. Shtatë prej tyre janë konsideruar si të kërcënuara (të rrezikuara apo thënë ndryshe të rrezikuara në mënyrë kritike). Peshku është një faktor i rëndësishëm ekonomik për të gjithë rajonin. Megjithatë rezerva peshkore në liqen është e rrezikuar për shkak të peshkimit në rritje, futjes të llojeve jo autoktone të peshqve dhe mangësive në zbatimin e rregulloreve specifike të legjislacionit shqiptar të peshkimit për menaxhimin e liqenit të Prespës.

Peshqit e Butrintit
Në liqenin e Butrintit, numri i zogjve arrin në 246, janë numëruar rreth 25 lloje reptilesh e 10 lloje amfibësh. Krahas tyre është vërtetuar që jetojnë dhe rreth 105 lloje peshqish dhe 39 lloje gjitarësh. Bretkosa epiriote (rana epeirotica), breshka (testudo marginata), boa e rërës (eryx jaculus) dhe zhapiku (podarcis taurica jonica) janë disa nga kafshët tipike që jetojnë në mënyrë të vazhdueshme në zonat përreth liqenit të Butrintit. Edhe Breshka e detit “Caretta caretta”, qenie e rrallë e rrezikuar nga shfarosja, është parë nga peshkatarët të notojë në ujërat e liqenit të Butrintit. Foka mesdhetare (Monachus monachus) në dokumente të ndryshme figuron si banore e liqenit të Butrintit, por kësaj hipoteze sot mund t’i vihet me të drejtë një pikëpyetje, pasi gjurmët e fundit të ekzistencës së saj, sipas shkencëtarëve shqiptarë, datojnë me vitin 1999. Atëherë ajo u vërejt dhe u vërtetua se jetonte pranë gadishullit të Karaburunit. E megjithatë mendohet që foka mesdhetare herë pas here të braktisë zonat e saj të jetesës në Greqinë veriore dhe t’i afrohet për shkaqe të ndryshme bregdetit shqiptar. Në lagunën e Karavastasë karakteristike është kolonia e Pelikanit Kaçurrel me rreth 60 çifte që përfaqëson rreth 5% të numrit të përgjithshëm të kësaj specie në shkallë botërore. Karavastaja për këtë specie përfaqëson kufirin më perëndimor të saj. E veçantë është dhe prania e disa qindra çifteve të dallëndysheve të detit.

Prodhimi i midhjeve u rrit me 50%
Investimet në liqenin e Butrintit, në Sarandë në jug të vendit, kane rritur sipërfaqet e kultivimit të midhjeve, si rezultat dhe prodhimin e tyre. Sipas të dhënave zyrtare, në vitin 2014, prodhimi i midhjeve u rrit me rreth 50% krahasuar me 2013-n me një prodhim total 1500 tonë nga 750 tonë që ishte në vitin 2013. Ndërsa, zënia e peshkut ka qenë 5.813 tonë nga 5.369 tonë që ishte në vitin 2013, duke u rritur në terma vjetorë me 7,6%. Në të kundërt, akuakultura (rezervat peshku) ka pësuar një rënie gjatë vitit 2014 me 785 tonë krahasuar me një vit më parë ose rreth 50% më pak. Arsyeja e rënies së prodhimit, sipas informacioneve nga terreni, është konkurrenca e lartë e peshkut që importohet nga vendet fqinje. Midhja e liqenit të Butrintit prej vitesh po përballet me bllokadën e pamundësisë për eksport. Aktualisht në liqenin e Butrintit me një sipërfaqe prej 1600 hektarësh, ndodhen rreth 78 impiante të prodhimit të saj me të cilat operojnë 50 subjekte private. Prodhimi i midhjes në vit shkon nga 13 deri në 15 mijë kv.
Sigal