STENDAL (1743-1842)
Shkrimtar i madh francez
Stendali ishte aq i lidhur me epokën e Napoleonit dhe krejt i trullosur me idetë e kohës sa që kur ra Napoleoni atij iu duk vetja i humbur sikur të ishte përmbysur bota.
-Francezët,-thoshte ai,-dhanë dorëheqjen më 1814.
Për të ashtuquajturin “stil i bukur” Stendali thoshte:
-Përpara se të nis një roman, unë lexoj disa dhjetëra faqe nga kodi civil.
………………………………………………
Në Romë, kur ishte në moshën 22 vjeçare si oficer i Napoleonit, Stendali pati shumë sukses me femrat. Kur erdhi 30 vjet më vonë, me flokë të bardhë e me bark të madh, ai i tha mikut të tij:
-Medet, sa kanë ndryshuar zakonet. Gratë e reja sot kanë ndryshuar dhe paraqiten si të virtytshme. Nënat e tyre ishin më simpatike dhe më të sjellshme. Miku i vuri në dukje se ishte ai që kishte ndryshuar shumë. Stendali thoshte:
-Një peisazh i bukur më zgjon përfytyrimin e një harpe që tingëllon në shpirtin tim. Në të vërtetë ishte fare i paditur për teknikën muzikore dhe kjo e dëshpëronte pamasë.
-Fati e ka thënë që unë ti vë notat nëpër shkronja, që janë tingujt e shpirtit tim.
………………………………………………..
Te kushëriri i tij Darus, Stendali kaloi disa vjet të adoleshencës së tij. Shumë vjet më vonë, Daruja gjeti në një librari një vëllim të Stendalit dhe e pyeti se sa kushtonte.
-Dyzet franga,-iu përgjigj ai,-mbasi është fjala për një libër që është mbaruar. Daruja u habit pastaj thirri:
-Po si është e mundur një gjë e tillë, që një fëmjë injorant e i trashë si krap të ketë arritur të shkruajë libër që kushton 40 franga?
…………………………………………………….
Stendali si officer i ushtrisë së Napoleonit ishte në rreshtat e parë të frontit. Komandanti i tij, një kapiten i shquar i kohës, e pyeti nëse kishte frikë. Atëherë Stendali doli nga rreshti, eci me guxim përpara, u vendos në radhën e parë të topave dhe qëndroi atje pa lëvizur pë një kohë të gjatë përpara zjarrit të armikut.
Andon Zako Çajupi
Andon Zako Çajupi lindi në Sheper të Zagorisë.Jetoi dhe vdiq ne Egjipt.Mbiemri i tij i mesem i vërtetë ishte ÇAKO mirepo per arsye te panjohura me kohe i mbeti ZAKO. Në Nivan kreu mësimet gjysmë të mesme, të cilat i plotësoi në një lice francez në Egjipt, ku jetonte i ati. Më 1887, pasi bëri një vizitë në Sheper, që ishte e fundit për të, Çajupi shkoi në Zvicër, atje kreu studimet e larta dhe mori titullin e doktorit të drejtësisë. Në Kajro, ku u vendos për gjithnjë, punoi për një farë kohe si avokat. Nga fundi i shek. XIX mori pjesë gjallërisht në lëvizjen patriotike shqiptare dhe mbajti krahun e saj më të përparuar. Në rrethet e gjera atdhetare u bë i njohur me një artikull që shkroi në kuadrin e diskutimit rreth çështjes së alfabetit në të cilin doli kundër adoptimit të alfabetit grek për gjuhën shqipe. Më 1909 botoi shkrimin e njohur Klubi i Selanikut, një pamflet dërrmues kundër armiqve të brendshëm të lëvizjes kombëtare shqiptare. Patriotizmi i flaktë dhe qëndrimi i prerë ndaj pushtuesve të huaj dhe veglave të tyre e nxorën Çajupi në krye të patriotëve që vepronin në Egjipt. Më 1919 u zgjodh kryetar i shoqërisë “Vëllazëria” me qendër në Kajro. Qe frymëzuesi dhe njëri nga hartuesit e memorandumit që shqiptarët e Egjiptit i dërguan Konferencës së Paqes më 1919 në mbrojtje të tërësisë territoriale të Shqipërisë. Më 1920 themeloi “Shoqërinë e Miqve”, e cila në vitin 1928 e ngriti zërin kundër shpalljes së monarkisë nga Ahmet Zogu.
Vaje
Që ditën që vdiqe, që kur s’të kam parë
Lotët që kam derdhur, s’më janë dhe tharë
Shumë vjetë u bënë sot u mbushen dhjete
Që kur më ke lënë dhe s’të shoh ne jete!
Në ç’kopshte me lule ke qëndruar vallë?
S’të vjen keq për mua? S’të vjen mallë për djalë ?
O ëngjëll i bukur mos meno në botë
Kthehu të të shomë të na mbeten lotë
S’rrojmë dot pa tynë ti si rron pa neve?
Motëmot që rrojtëm bashkë s’më urreve
Atje tek rri janë qipariz’ e varre
Kthehu të të shomë mos na lër përfare
Mos na lër të gjorë me zemër të ngrirë
Kthehu të gëzohesh kur të shoç tët birë
E ke lenë foshnje tani u bë burrë
S’arrite ta rritje s’të ka parë kurrë
Për ty shumë herë çoç do të më thotë
Por s’mund ti përgjigjem se më mbytin lotë
Kthej kokën mënjanë dhe vështroj përpjetë
Duke psherëtitur te zot’ I vërtetë
O zot i vërtetë s’të erdhi keq për djalë
Kur i more mëmën dhe më le të gjallë
Të më keshe marrë do të qe më mirë
Dhe të rronte mëma të rriste të birë
Me se rrojnë foshnjat çi rrit çiliminjtë
Dashuri e mëmës dhe përkëdhelitë
Doje dritë o qiell more dritën time
dhe ma mbushe jetën plot me hidhërime
Tani rroj pa shpresë ndaj s’dua të rroj
Se dhe perëndinë tani s’e besoj.
***************************************
Feti Zeneli
Horoskopi im
Në pyll unë jam lisi,
Por gjethet s’më bien kur vjen vjeshta,
Se jam bir i atij fisi,
Që fletët i zverdh veç nëpër rreshta.
Përpara kam lajthinë,
Pa shumë pranvera dashurie,
Shelgjet nga pas më rrinë,
Simbol i përhershëm nostalgjie.
Në det, peshku jam unë,
Por s’bie lehtë në grep apo rrjetë.
Jam si planeti Neptun,
Mes Uranit dhe Marsit kërkoj jetë.
Unë jam uji,
Prej ujit gjithë jeta ka buruar,
Përpara më shtyn ajri,
Drejt zjarrit që vjen duke u shtuar…
Keqardhje
Ëndrrat që s’i pashë prej vitesh rrinë zgjuar,
Pa vënë gjumë në sy u zbardhën dhe kujtimet,
Të fshehtat kanë mbetur si sytë e verbuar,
Në pëllëmbën e ballit gishtrojnë shqetësimet.
Fjalët që s’i thashë dot janë mykur nga lotët,
Dhe prushi i dëshirave qenka kthyer në hi,
Lutjeve të dikurshme u kanë rënë flokët,
E shkuara mbledh këmbët strukur në gji.
Pas pak dielli i muzgut në sy do më ngecë,
Kur sytë s’do kenë shumë nevojë për dritë,
Se e ardhmja symbyllur ka filluar të ecë,
Të mos shoh errësirën që i ka zënë një pritë….
Përroi
Në kujtesën time të fëmijërisë,
Një përrua rrjedh pa bujë,
Po të mos qe burimi i lajthisë,
Dhe bretkosat do të ngordhnin për ujë.
Por ujë të kulluar asnjëherë,
Ai s’dërgoi në lumë e në det,
Prej gjurmëve turbullohej në verë
Dhe në stinët e tjera nga rrëketë.
Mirë që s’e njoha Xhojsin më herët,
“Përroi i ndërgjegjes” do ta quaja,
Dhe pastaj, ashtu si gjithë të tjerët,
Qëndrim klasor për të do të mbaja!?…
I përndjekuri i dashurisë*
I përndjekuri i parë i dashurisë,
Veçse Dritëro Agolli mund të jetë,
Ai mbetet dashnor i thekur i poezisë,
Dhe tani që ka kaluar mbi tetëdhjetë.
“Shkuan vitet me vrap si të çmendur”, por ai
Mbetet “romantiku i përjetshëm në xhame”
Për ca “këmbka të bukura” nëpër poezi,
Tek vërshëllen: “Ti çele herët, moj bajame!”
Vargjet e tij janë si “hergjeleza hazat”,
Që dhe më plaku i sheh e gjuhën e kafshon,
Ndonëse plakut s’i shkon aq shumë për shtat,
“Plantacion” i trupit të tyre i shijon.
“Një grua me nishan” dhe një “Yll-Afërditë”,
Fqinja që “gjerdan të kaltër var në kraharor”,
Dashurinë e gjejnë veç tek poezitë,
Me pagjumësi dënohet poeti i gjorë.
Dhe kur vargjet ua fut atyre nën derë,
Shkon të falënderojë gruan që s’e ka lënë,
“T’i hyj lakuriq dëshpërimit të thellë”,
Duke “shkruar e fshirë mbi livadh” një Hënë…
____________________________________________
*Fjalët në thonjëza janë përdorur prej poetit
tonë të shquar në poezitë e librit të tij
“I përndjekuri i dashurisë”
Rrënjë
Shoh një pemë
krahëthyer nga era,
Por që nuk e vuan aspak
këtë shëmti.
Ndoshta së shpejti
do bëhet me krahë të tjerë,
Mjafton që rrënjët i japin siguri.
************************
VIOLETA ALLMUÇA
PASTHIRRMË
Për atë që s’kishte lindur mendova
Në netët e pagjumta kërkova të lindte.
Shtëpia ime e mbyllur
Brenda mbante dhimbjet
Akrepat e orës si pasthirrma trokisnin
Netët cigare ngadalë thithnin
Sa shumë mendova dhe prita
Në dritaret e mbyllura
Në dritaret e thyera të fjalëve
BOTË PA MËKATE
Ndarjet u shpikën brenda purgatorit
Ku pushteti ndahej mes Zotit dhe njeriut
Të veshur me lino të tejdukshme lulesh
Aty të gjithë kishin tokën e ujanën e tyre
Shkulnin mëkatet nga perfytyrimet e veta
E kërkonin gjithkund të Bukurën e Dheut
Shigjetarët që godisnin me shenjën e parë
Duke besuar se më e fortë shfaqej liria
Thanë se u mjaftonte një jetë pa mëkate.
RASTËSISHT
Ajo që kërkoj rastësisht
Më sillet rreth trupit
Si një flutur magjike
Jetoj me smogun e kohës
Nën një mjegull të hirtë
Që ma fsheh fytyrën time
Në panairin e fundit
Kam thithur ajër tjetër
Pastaj jam dehur
Rastësisht kam lindur
Rastësisht ëndërroj
Me gjuhën e shpirtit
**************************
Basir Bushkashi
E IMJA ISH BOTA…
Vrapoja
Këmbësbathur,
E bëhesha erë…
Livadheve të fëmijërisë,
Dikur, në Verë.
Mes barit të njomë,
Mes barit të hollë,
Harbonin ëndrrat
Si filizë…
E imja ish bota…
E imja, e gjithë…
SYTË E MALLUNXARIT
Sytë e mallunxarit ndjejnë e shohin larg.
Dhe njeriun e mirë dhe njeriun dinak.
Mallunxari i hershëm, mallunxari i ri,
Veç punës së ndershme i ngre melodi.
Dhe botës ka bredhur dhe dje, dhe sot,
Po veç ndershmërinë ka njohur për zot…
Lajka s’di të thurë, aq më pak intriga.
Veç të ngre një mur nga mos t’hyj e liga…
Nëpër kohëra të reja toruan s’e humb.
Betejave të jetës u shkon gjer në fund.
Kur rasti e sjell dhe n’tribuna flet
Pa ëndrruar kolltuqe, pa ëndrruar pushtet…
Sytë e mallunxarit ndjejnë e shohin larg,
Edhe brenda teje dhe globit përqark…
NDJEHEM RINOR
S’e ndjej veten të plakur, aspak.
Se zjarret e rinisë ende s’janë shuar.
Mos u çuditni: ndjehem çunak!
Paçka se flokët m’janë argjenduar…
Ndjehem rinor: në jetë, në varg
Me shpirtin plot furtunë…
Plogështinë pareshtur nga vetja flak
Dhe a’di me detin, pse ngjaj kaq shumë…
KUR TË PUTH
Kupa e buzëve të tua,
Gonxhevesëtrëndafili…
Ç’merr një zjarr të shenjtëruar…
Kur të puth poet shpirtmiri…
KUR S’KLITH PULËBARDHA…
Qiell
E det
Shkrirë
Në një.
Diell,
kaltërsi
E dallgë
Krifëbardha.
Po mua
S’më duket
E plotë
Kjo magji…
Kur ende
S’është
Shfaqur
E s’klith
Pulëbardha…
“Trupi im më përket mua”
Romani “Trupi im më përket mua” i shkrimtarit Kleo Lati pasqyron atë realitet të pistë dhe të degraduar moral dhe shpirtëror që ekziston në shoqërinë tonë, sidomos në “katet” e larta të saj. Bile, sa më lart të ngjiten njerëzit, aq më i madh është degradimi moral dhe shpirtëror, pasi vetë jeta tregon se në Shqipëri ata që kanë pushtetin dhe paranë zotërojnë të tillë fuqi sa mendojnë se kanë të drejtë të vendosin edhe për fatet e njerëzve të thjeshtë, për jetët e tyre personale, për dëshirat, pasionet dhe ëndrrat e tyre. Romani ka në qendër të tij realitetin e ditëve të sotme të Tiranës, që kuadrohet tek marrëdhënia mes pushtetit, parasë dhe femrës. Në këtë roman himnizohet femra e virtytshme, dashuria, pasioni, e mishëruar tek figura simpatike e Edlirës, por edhe stigmatizohet njeriu që ka pushtet dhe pará dhe që femrën e sheh vetëm si trup, si objekt kënaqësie, si skllave seksi, si lodër erotike. Personazhi kryesor është një njeri me një post të lartë në një ministri. Dikur një njeri fare i zakonshëm, pa ndonjë aftësi të veçantë, i shpërfillur, tani që i është ngjitur si kulpër pushtetit dhe ka bërë pará të madhe, shijon një jetë luksoze. Denisa është bërë sekretarja e njeriut me post të rëndësishëm në ministri, pasi më parë ka shitur trupin e saj në këmbim të parave, është bërë më pas skllavja e tij e seksit, dhe vetëm kur ka dhënë prova të kësaj “besnikërie” – që në fakt është një varësi e plotë ndaj mashkullit që fuqinë e vet e mat më pushtetin dhe paranë – ajo ka fituar statusin e dyfishtë: edhe dashnore, edhe sekretare e shefit, njëkohësisht. Denisa, si dhe dashnoret e burrave që zotërojnë pushtet dhe pará, janë kurtizanet e kohëve moderne, të bukura si kurtizanet e dikurshme, ndonëse pa shkëlqimin e tyre. Në një nga faqet e romanit autori shkruan: “E çuditshme me njeriun! Sa më shumë zbret tek kënaqësitë vulgare, tek qejfet e shfrenuara dhe orgjitë, sa më shumë zhytet tek misteret e mishit dhe tek labirintet e epshit, aq më shumë i duket vetja se ngjitet lart, në qiellin plot yje vezulluese të erosit të pafre, të pakufizuar”.
**************************************************************
Milazim F. KADRIU
SHQIPONJA
Kur e shohim krahëhapur
Në flamur kur valon
Shqiponja jonë krenare
Zemrat na i gëzon.
Nga Mollë e Kuqe
Deri në Çamëri
Gjithmonë krenare qëndroi
Në luftërat tona për liri.
Që nga Skënderbeu e këtej
Gjithmonë në flamur qëndrove
krenare
Në luftëra dhe dasma
Shqiponja jonë e madhe.
MËSUESI KUJTON TRIMIN E LIRISË
Një ditë maji
Mësuesi nga dritarja shikoi
Humbi në mendime
Sikur ne na harroi.
Ishim kureshtar
Të dinim mendimin e tij
Shikonte fusha e male
Që ishin plotë gjallëri.
Maje malit
Rreze një lapidar lëshonte
E mësuesi ynë i dashur
Trimin e rënë për liri kujtonte.
Nxënës i mësuesit tonë kishte qenë
Edhe trimi i rënë për liri
Luftoi pa ndalë robëruesin shekullor
Deri shkoi në pavdekësi.
E tash mësuesit tonë
I kujtohej trimi i lirisë
Kur ishte si ne ulur në bankë
Në këtë vatër të diturisë.
JU DËSHMOR
Ju, që asnjëherë
Me okupatorin s’u pajtuat
Ju, që vendin e lirë
Gjithmonë e dëshiruat.
Ju,që tym baroti thithët
E pushkën armikut ia drejtuat
Ju, që robërinë e Kosovës
Të zgjatë më shumë nuk lejuat.
Ju, që burrërisht luftuat
Historinë e re e shkruat
Ju, që as jetën se kursyet
E pavdekësinë fituat.
Ju,që të skalitur në lapidar
Anekënd Kosovës qëndroni
Ju, që thatë ne po biem
Pasardhës lirinë ta gëzoni.
LULET E KUQE
Nëpër fusha e male
Me mijëra lule po lulëzojnë
Me kurorën e kuqe
Lartë qëndrojnë.
Janë të kuqe si gjaku
Se nga gjaku kanë mbirë
I ujit gjaku i të rënëve
Që e solli këtë liri.
Lulet e kuqe
Gjatë do të qëndrojnë
Janë lulet e lirisë
Që gjaku i dëshmorëve do t’i ujisë
VIJË HORIZONTI
QAZIM D.SHEHU
Në klithjen e një zogu shpaloset
Vijë e horizontit,
Mbi kurriz malesh soset,
Vetëtimë e ndrojtur.
Sa herë më duhej ta mendoja
Shkop kërcënues fati,
Po ku ishin duart që e mbanin
Së gjëri e së gjati.
Tufa fjalësh nisja,
M`i kthente zogj të hutuar,
Përzhiste kurrizë malesh,
Kjo vijë zjarrduruar.
Agimi e mbante ndezur,
Mbrëmja e shuante me mundim,
Këtë vijë trafik ëndrrash
Plot përdëllim…
KAFAZ
Për Ezra Paund a ishte e drejtë,
Për një vajzë përse duhet,
Pse për bilbilin e të madhit Mjedë,
Kafazi thuret?
Shfryjë zemërimin si në shi, përrenjtë,
Dhe s`e gjej që s`e gjej
Pse
Në kafaz të mbyllen
Të dobëtit dhe të mëdhenjtë,
Liri marrin maskarenjtë…
BREGU
Nga shpatulla e tij hidhesha shpesh,
Në gropën e një hurdhe,
Bregu qeshte si një shenjt,
Fluturimet m`i ruante.
Vonë atë hurdhë s`e pashë më,
E kishte zhbërë lumi,
Bregu tundte kokën pa zë,
Në një jerm prej gjumi.
Ajo hurdhë ia thirrte fëmijët,
Farfurima peshqish nën diell,
Gëzohej bregu si njeri,
Si një njeri që kërkon thellë..
EMBLEMË
Emblemën që duhej të mbanim,
Na e vodhën mbretërit,
Na mbeti vetëm emri jonë,
Vënë nga etërit.
Tani s`dimë ç`të bëjmë me emrin tonë,
E ngremë me një vështrim të qorruar,
Po edhe mbretërit që hipën në fron,
U harruan…
PIKA
Ditët rrotullohen,
Vihen në radhë,
Midis tyre një pikë rri:
Pulëbardhë.
Mbi det të halleve lëviz,
Gjer zhduket krejt,
Ditët sërë – sërë mund të radhis,
Pika midis u rrëshqet.
Të jetë pulëbardhë apo mos jetë,
Kjo pak ka rëndësi,
Po për pulëbardhë e marrim vërtetë,
Pikën që sipër na rri..
Nikolin Gurakuqi
ROZAFËS
Kurorë mbi kokën e Shkodrës antike!
Relike magjiplotë për vështrimet kureshtare,
trashëgimi krenare në kohërat moderne,
ardhur prej thellësisë së shekujve,
dëshmitare e gurtë e pushtetit dhe shkëlqimit,
të një qytetërimi lavdimadh,
gjendur sot bibliotekave të lindjes dhe perëndimit,
ngjitem tek ti e të përulem madhështisë,
lavdisë së mjegullës se zymtë,
si një qytetar i thjeshtë e kureshtar,
që ecën mes hijeve të kohërave,
që tek ti lanë gjurmë.
Dëgjoj zërat e heronjve të tu strategë,
që mes mureve, kolonave, vërtiten fuqishëm,
kundër hordhive shumëkombëshe,
që shekujve nuk pushuan së sulmuari,
por kurrë së pushtuari,
ty o e magjishmja ROZAFË.
Rojet bedenave valëvisin flamujt sinjalë,
atje tej princeshën Teutë shikoj ulur mbi fron,
Që urdhra u jep komandantëve ilirë.
Më tutje Kara Mahmud Pasha nën rrezet e hënës,
me zjarr lajmëron malësorët fshehur maleve rrotull Shkodrës.
Muret e gurtë, portikët vajtues, kolonat e trishtuara,
sheshi i dallgëzuar, gërmadhat e çvirgjëruara,
rrënoja memece, gurë të nxirë kohrave gurëgërryese,
janë më të famshme e lavdimadhe,
sesa ne modernët, por si jetimë më duken,
lënë në mëshirë të fatit.
Zërat e profetëve antike, dalin prej rrënojave,
e bashkohen me suferinën melodioze,
që fishkëllen një melodi antike,
të gjitha së bashku, misteri, magjia, mistikja, çudia,
fuqia, fama, kujtimet,
varen si gjerdanë të paçmuar,
mureve të tua madhështore,
përmbi petkat e tua,
që vezullojnë më shumë se lavdia,
e ashtu si e bukura e dheut,
mbi piedestal qëndron,
duke vështruar mallëngjyese ujerat e argjendta,
që nën këmbët e tua si një tapet lundrues janë,
që rrjedh e që udhëton.
VRIMAT DHE MINJTË
Vrima të dëshpëruara të mbetura në vetmi,
kokë me kokë mblidhen,
kanë mbetur pa minj,
të gjorët minj s’dihet ku kanë shkuar,
ose i kanë vrarë, ose i kanë droguar.
Vrimat mblidhen në kuvend,
minjtë për të shpëtuar,
vrimat gjithnjë i duan minjtë,
me ta janë dashuruar,
minjtë modernë shumë kanë ndryshuar,
vrimat nuk i duan më,
me të tjerë janë dashuruar,
nga vrimat e vogla
ato janë larguar
këmbëkryq janë ulur
në sofrën e shtruar.
Tani sofrat e gjora
Plot me minj janë mbushur
Të zotin e sofrës
Tej e kanë zhdukur.
DUA TË VALLZOJ ME PERËNDITË
Sa shumë kam dëshirë të vallëzoj,
por jo me njerëzit, por me perënditë,
njerëzit të pabesë janë,
si krokodilët nuk të dëgjojnë, por të kafshojnë,
në fakt unë s’kam pasur kurrë dëshirë të vallëzoj,
më dukej një harbim i gënjeshtërt,
ndaj gjithnjë në festa, ditëlindje e dasma,
kurrë nuk kam vallëzuar,
por vetëm kam soditur harbimin e të tjerëve.
Tani dua vetëm të vallëzoj,
me qiellin, me retë, me yjet,
me erën, me detin, me stinët e harruara,
me fushat e gjelbëruara,
me malet e larta me borë të përjetshme,
e në fund një tango lirie të pafund,
dua të vallëzoj me perënditë,
ata e mbajnë fjalën, ata të dëgjojnë,
ndaj dhe unë që s’kam vallëzuar kurrë,
tani me ta dua vetëm të vallëzoj
“Udhëtimi vazhdon” ekspozitë surprizë e Gjergj Pali
Freskida Miloti
Fituesi i Luanit të Artë për artin në vitin 2012 në Monte Carlo (Monaco), piktori shkodran Gjergj “George” Pali ka çelur këto ditë në Tiranë ekspozitën e tij të dytë, pas largimit nga Shqipëria në periudhën e komunizmit drejtë SHBA-s. Ekspozita që mban titullin “Udhëtimi vazhdon” është e hapur në galerinë e artit FAB në Universitetin e Arteve deri në datën 25 maj. Gjatë këtyre ditëve prezantohen 32 punime të reja me mesazhe për natyrën, kafshët, bashkekzistencën dhe dashurinë për njeriun, punime në dimensione të mëdha dhe një grup miniaturash. Artisti pamor bashkëkohorë shqiptar është diplomuar në Universitetin e Arteve në Tiranë dhe pas largimit të tij për në Amerikë ka vazhduar studimet duke u kualifikuar me gradën Master i Arteve të Bukura në Michigan State University në vitin 1991. Artisti shkodran është i biri i Zef Palit, pendës që shkroi këngën ‘Lule Borë’, një artist i afirmuar edhe në Amerikë, i cili momentalisht është në përfundim të një galerie arti që po ndërton në Stamford, CT.
Nga Enrieta Sina
E SKAJSHME
Po rend një gjyshe kthyer në fëmijë
Po rend dhe fëmija pengohet si një gjyshe
Mes tyre endur është një dashuri
E heshtur dhe e zhurmshme
Është rritur filiza e bërë lis me degë
Është kthyer lisi në një bisk gjelbëruar
E skajshme në mes tyre kjo dashuri
E hershme gjithsesi e lulëzuar
Po rend zhurmshëm një dallgë bëhet valë
Po rend dhe vala bregut , thotë më përqafo
Mes tyre shkrihet një legjendë e tërë
Në verë e dimër shkruar mirë në kohë
Po rend një gjyshe kthyer në fëmijë
Po rend fëmija, kudo nëpër botë
Mes tyre lidhur është kjo dashuri
E skajshme, e zjarrtë dhe e fortë…
SI MUND…?!
Brenda një nate u çel sythi në degë peme
Askush nuk e pa, si u rrit gjelbërimi
Mëngjesit të freskët urim i solli fllahdi
Së bashku me të u përcoll një urim imi
Brenda një nate ëndërrova për një jetë
Kalonin vitet rënduar dhimbje-dashuri
I mblodha në duar, fluturova me ta
Në malin e dhimbjes po buzëqeshje ti
Brenda një nate kapërceva gjithçka
Nga pemët e larta, lumenjë shtratgjerë
Askush s’më pa, ju betohem askush s’më pa
Mbeta prag-agimit një gjethe e rënë
Si mund të isha ndryshe kur eca kaq gjatë
Me biskun e gjethes shpërthyer përmbi degë
S’më erdhi keq që kjo ëndërr na ndau
Isha sërishmi një gjethe e blertë
OH, Ç’MË KUJTON?!
Në kopshtin tonë me pemë lulëzuar
Qëndronim bashkë si shokë të mirë
Me prekje flokë, luaje me mua
Duke më thënë “Je ëmbëlsirë!”
Këpusje kumbulla ndër degë rënduar
Mami na sillte ne për të ngrënë
“Dua provimeve të dy të shkëlqeni
Pastaj shikoni, yje dhe Hënë…!”
Mbaroi gjimnazi, takimet tona
U bënë të rralla dhe sa çudi
Në qytetin “Studenti” më prisje mua
Duke më folur për dashuri
Më flisje për një tjetër shoqe
Ishe marrosur pas asaj
“Të lutem eja, të njoh me të
Pse dashuroj nuk kam unë faj…
E mblodha ndjenjën si një gogël
E shoqërova shokun tim
Të dy shikonin njëri-tjetrin
Me ata sy plot me shkëlqim
Pas një dimri, dikush trokiti
Me një guriçkë hedhur mbi xham
“Ej, bjondinkë zbrit nga dhoma
Po të kërkon një tjetër djalë…
Të gjithë e dinin lidhjen tonë
Aq të paprekur deri atëherë
Ishim dy shokë njohur nga jeta
Si çdo i ri që ëndrra mbjell’
Më tha se s’ishte dashuri
Ajo që mua më tregoi
Se vajza ish aq lozonjare
Me tjetër djalë, iku, shkoi…
E ngushëllova shokun tim
I thash se ndodh gjithçka në jetë
Po ndoshta ende s’dukej ylli
T’i zbriste fatin e vërtetë
Më shihte, si fëmijë fajtor
E shihja plot me dashuri
Nuk do desha të ishim ndryshe
Vetëm dy shokë, një miqësi…
Oh, ç’më kujton ky kopsht lulëzuar
Atë shokë klase që e desha shumë
Kur ish mërzitur i shkoja pranë
Me të mërzinë kaloja unë….
Ata yje fati reve fshehur
Luajtën me ne për vite radhë
Aq të ndritshëm s’mund t’i shihnim
Kur njëri-tjetrin kishim pranë…
TAKIM NË AZIL
-Tregim-
Nga NIKO GJONI
Para tryezës së drejtorit të Azilit ata ishin në krah të njëri-tjetrit. Të dy të moshuar, por ende shumë burrërorë. Njëri kish punuar për afro dyzetë vite polic, tjetri teknikë ndërtimi, por ndër vite dhe shkelës ligji. I dënuar disa herë. Më në fund ranë në ujdi të sistemoheshin në një dhomë të katit të dytë, përtej dritares së së cilës vështrimi të kapte gjelbërim. Çdo mëngjes ata ngrihen dhe bëjnë gjimnastikën, aty në dhomë, lahen dhe bëhen gati për të ngrenë mëngjesin. Mbi komodinat e secilit shikon kutitë e ilaçeve që jo rrallë i kujtojnë njëri-tjetrit që të mos i ngatërrojnë. Të moshuar të dy, por dinë të mbajnë autoritet duke i dhënë kuptim ditëve që kalojnë këtu. Lexojnë libra dhe komentojnë për personazhet. Tregojnë dhe histori nga jeta familjare dhe shoqërore. Një mëngjes, aty në oborrin e Azilit, drejtori i pyet nëse ndihen mirë bashkë, sepse edhe mund të ndryshojnë dhomën me ndonjë shok tjetër për tu ndjerë më mirë. Por, ata me të qeshur i thanë se ishin një dyshe e goditur.
“Kjo më gëzon, u tha drejtori. Sepse zakonisht më ndodh të bëjnë kërkesë për të ndryshuar dhomat.
“Nëse do të na duhet, do t’ju themi, përgjigjen duke buzëqeshur. Doktori i ka qejf të dy si tipa simpatikë.
Xhimi, në moshë të re, ish si I thonë çakmak dhe dallohej si vjedhës. Për këtë kish bërë vite burg. Këmbën e djathtë e kish të sëmurë dhe pak të prishej koha, ndjente dhembje therëse. Një natë Rimi e pyet se ku e pat dëmtuar atë këmbë.
“Po ja si të them, duke luajtur futboll, u justifikua ai.
“E di që po më ngjan me një djalë çapkën, këtu e dyzetë vite më parë. Unë atëhere punojë si polic. Më thanë se po vidhej një dyqan tek Pazari i ri..E qëllova në këmbë dhe e plagosa..Nuk godita me qëllim për ta vrarë..Ai mu afrua me atë këmbën mbuluar me gjak dhe më ngul thikën në bark. Më preku shpretkën dhe zorrët…Më bënë operacion. Më hoqën shpretkën dhe një pjesë të zorrës së dëmtuar…Më pas më liruan si individ..Rimi sikur ishte përhumbur në kujtime. Xhimi, u ngrit paksa mbështetur në bërryla dhe sikur u zbeh në fytyrë. Të dy shikuan njëri-tjetrin në sy.Ishte ajo ngjarje e dhimbshme. Një ngjarje që nuk ishte fshirë nga kujtesa e tyre.
“Eh, kam vuajtur shumë me këmbën nga plagosja dhe plumbin mezi ma nxorën nga kocka. Kanë kaluar kaq e kaq vite dhe dhimbja s’më ndahet…
“Je ti, bërtiti Xhimi me një zë të lartë…Të vdisja e besoja por që të takohesha me ty dhe të ishim bashkë në një dhomë, kurrë, kurrë jo…Unë atëhere si polic bëra detyrën..apo jo?Edhe pse mu dhimbse shumë kur mu afrove..Dhe s’ma përtove apo jo. Më ngule thikën dhe re përtokë..
“Nuk thonë kot, jeta është gjithë të papritura…Po ti më ke falur apo jo?!, tha Xhimi..
Të dy zbritën në mencë për të ngrenë drekën. Kishin gjellë me patëllxhanë dhe pilaf.
“Ti e di unë s’e ha dot gjellën, tha Xhimi.
“Sille këtu dhe merre pilafin, i thotë Rini dhe ndërrojnë pjatat.
Në mbrëmje ata të dy po tregonin me imtësi se si kish ndodhur ajo ngjarje që i kish lënë invalid në jetë.
“Nuk thonë kot, i riu si veriu, tha Rimi.
Të nesërmen këtë histori ia treguan drejtorit të Azilit.
“E dija, jo kaq hollësisht por e dija, tha drejtori.Prandaj ju kam pyetur disa herë nëse dëshironi të ndryshoni dhomën..Të dhënat për secilin që jeton në Azil i kam të detajuara.Kjo për t’ua lehtësuar jetën.Bëni si ta mendoni më të mirën..
Pothuajse përditë ata i shikoja bashkë ulur në stola apo duke diskutuar për filmat, librat që lexonin apo dhe situatën politike.Një mbasdite në Azil erdhi një gazetar që do të shkruante për harmoni e të jetuarit të të moshuarve.Lidhjet e tyre me familjarët por dhe me njëri-tjetrin…Shkruajti dhe për këtë ngajrje ndodhur nga Xhimi dhe Rimi kur ata ishin të rinj..Kjo histori befasoi shumë njerëz.Ata ditën të falnin dhe ta shikonin jetën në Azil në mënyrë të organizuar, të qetë dhe entuziaste.Një shkrimtar tha se kjo ngjarje përbënte një motiv për roman..Por, ata të dy nuk folën për këtë.Si gazetari dhe shkrimtari mund të shkruanin si të donin, vetëm kujdes, mos ta cënonin lidhjen e fortë të krijuar në moshën e madhe, sepse ndiheshin shumë mirë bashkë.
I shikoj të dy duke shëtitur në parkun e Azilit, apo dhe duke u kujdesur për pemët dhe lulet.Mosha ka bërë të sajën,i ka krusur, por burrëria nuk u ka ikur. Ata dinë përse jetojnë…
*****************************************
Donika Rrethej
NDJESI.
Ndihem si zog rënë nga pema, humbur në kohë,
që dridhet, plagosur, rënë në tokë.
Nga çerdhja që tanimë ëndërr e vrarë,
braktisur në kët’ të çuditshme botë.
Shiu bie, më lag , më ftoh…
Era fryn më shtyn si zog pa krahë,
që jep të fundit drithërimë,
nga çerdhja – shtëpi përtokë ra.
Si zog kërkoj të marr hapësirën, endem..
Si ai po të fluturoj në liri…
Po thjesht një plumb-ëndërr vrarë hodhi përtokë,
pa krahë poshtë bie.
Ah,i lutem vërtet një zogu të marrë me vete,
dhe shpirtin tim ta endë në liri,
atje ku qiejt ushqejnë ëndrrën,
ku :ERË SHTËPI..
Dhe se ai zog bie plagosur nga një plumb,
humbur nga çerdhe e tij krejt pa jetë,
nuk ka gjë dhe unë do të bie,
në tokë, lehtë-lehtë..
Ndjehem një zog, rënë nga pema, humbur çerdhe -shtëpinë,
ku shiu lag dhe era rreh me forcë.
Hedh sytë diku, ku ëndrrat flenë,
PO DUHEN KRAHË, pa to është e kotë.
VEÇ TY
Nuk dua ar, as pasuri, gjerdanë të çmuar,
dua thjesht nga ti një lule…!
Në mëngjesin e mbrëmjen që na vjedh të dy,
një të zjarrtë puthje!
Dua dhe një kasolle pa luks, ç’më duhet..
Dua veç tënden dashuri.
Kur të hap sytë në krahët e tua
dhe ti të më këndosh një melodi.
Nën zë aq ëmbël që veç ti di,
të më vidhesh, zemrën tek ti robëruar!
Nuk dua ar, s’dua stoli,
prekjen po nga të tuat duar!
Dua tënden puthje, veç për mua..
Shikimin tënd, veç tek unë hedhur!
S’dua gjerdanë me gur të çmuar,
veç lule plot nga një fushë mbledhur.
Dhe kur nata të të jetë fikur
dhe kur mëngjesi të na vjedh të dy
dhe kur unë e ti nga botë krejt ikur,
të më thuash : Jam këtu për ty.
…Dua veç ty..
EH…!
Më lini sonte në rrugët e heshtjes,
sonte s’du asnji fjalë!
Do endem vetëm si shpirt i trumë,
deri sa nadja të ket’ zbardhë.
Më lini, po më lini vetëm s’dua t’ja di,
sonte du thjesht të mendoj!
Ndoshta edhe të urrej,
si dihet ndoshta edhe mallkoj!
Ç’keni me mua, mjaft…mos më ndiqni,
lërmëni sonte me mendimet e mija!
Dua të fle me mëkatin,
s’dua t’ja di ç’është dashurija!
Dua të endem shpirt i lirë,
thjesht pa zinxhirë, thjesht pa mendime.
Dua vetëm të kuptoj,
kët dreq shpirti dhe zemrën time.
Mos..mos më ndiqni, mjaft nuk dua..
Më lini veç sonte, askënd nuk shoh.
Dua zemrës ti flas e vetme,
edhe shpirtin ta ndjej, ta ngroh.
Po dua ta bëj e vetme,
kështuqë më lini..sonte të qetë!
O ju betohem, djall do bëhem,
e mbi ju mallkimin dhe rrufetë.
Vetëm sonte dua të rri vetëm,
të humbas, vrapoj po sonte dua.
Se më do jam hije e vetvetes,
kërkomë ..po deshe në at hije më gjen mua.
Martin Cukalla
Përrenjtë e Prillit
Majave dëborë e heshtur e mpak shtatin ditë për ditë.
Gjelbërimi këmbadoras nëpër lugje, brinja, shpate, lëviz gurë.
Gurgullon, buçet e trandet, këngë e zogjve-gurrë e dritë.
Pikëlot në sy fëmije, asht e drurë,
buzëqeshja e hutuar nëpër flatrat e Shqiponjës!
Rrokulliset lis më lis e qarë e qyqes- klithmë e brengë.
Ujrat zbresin shkumëbardha, dhe në shtrat dhe të pagjuma.
Me vështrim të përmalluar për nga dimri ikin tutje, treten retë.
Pastaj rishmë vijnë gjëmime
dhe Zeusi i zëmëruar i flak heshtat trumba–trumba.
Me përtesë, torbëgrisur, zvarrë zvarrë e brezlëshuar vdekja shket…
Çmpin krahët ugari i ri.
Shtriqet avulli lozonjar nëpër ara e mbi ledhe dhe humbet.
Drithërohet bisku i ri dhe merr frymë i lehtësuar,
drithërima kryet ul dhe puth butë një manushaqe,
Buzëqesh si diamanti vesa rënë nga pragmëngjezi.
Brezi i yjeve është shkërmoqur nëpër sy të dashuruar.
Shqyen portat Burri i ditës,
hapat rëndë kumbojnë zbathur, nëpër këngë arratisur…
Pyes veten
Dyert e ditës ku janë?
Ku ta kërkoj derën e ditës?
Dyert e ditës çelës kë kanë?
Ku ta gjej atë çelës?
Cilin shteg të marr
në dyert e ditës të shkoj?
Çelësin kujt t‘ia kërkoj?
Sa të lehtë e ka nata
që përditë hyn tek dita…
Elegji per njeriun pa “neser!”
Këmishën e vjetër veshi. Mëngjezi ish pikturë e varur në mur.
Matanë zëri i gruas. Mëngjezi ish pikturë e varur në mur.
Fëmijët të zhurmshëm koridorit. Mëngjezi ish pikturë e varur në mur.
Dita shkërmoqte shpresën. Mëngjezi ish pikturë e varur në mur.
Dritat duheshin paguar. Dreka përgjonte nga brima e çelësit.
Duhej paguar qiraja e shtëpisë. Dreka përgjonte nga brima e çelësit.
Si nuk u gjend një punë për mua? Dreka përgjonte nga brima e
çelësit.
Dhjetë pashë nën dhe! Dreka përgjonte nga brima e çelësit.
Një vajzë në kryqëzim. Nuk ndizet kurrë për të e gjelbëra.
Një djalë pret derën të hapet. Nuk ndizet kurrë për të e gjelbëra.
Një fustan të ri për pranverë. Nuk ndizet kurrë për të e gjelbëra.
Pas sot vjen…. Nuk ndizet kurrë për të e gjelbëra!
Sofia Loren dhe Nëna ime
Sofia Loren natyrisht nuk e njihte Nënën time
kishin lindur në një ditë e ndoshta në të njejtin çast
në cepe të ndryshme të Europës së madhe
dhe ishin të dyja të bukura si drita…
nëna ime është shtëpia ime e thjeshtë
në majë të një bregu rrëzë një arre të madhe
ku llohrat shkarkojnë rrebeshe e vetëtima
duart e saj janë vatra ku ndizet zjarri që më ngroh
dhe bëhet buka e misërt që më rrit.
Nëna ime
ngarkuar me dru
nëpër shtigjet e largëta
çan dëboren të mbrijë tek unë i plevitosuri
një hënë ziliqare i rri mbi shpinë dhe i përzë terrin nga udha…
Nëna ime nuk e pa kurrë Sofia Loren
edhe pse kishin lindur në një ditë e ndoshta në të njejtin çast
ekrani i kinemasë qe i huaj për aromën e trëndafilave të egër
dhe për gjurmën që linte këmba mbi vesën e luledeleve
loti në sytë e Nënës time thyente dritën në ylberë filmash.
duartrokitjet e botës i ka me vete Sofia Loren
Nëna ime në Bregun e Cjepurrit lart në Progonat
dihat tek dëgjon lotët e mi që bien butë mbi pllakën e varrit të saj
dhe ndoshta buzëqesh e qetësohet me të qarat e mija burrërisht:
më ka rritur tashmë
dhe kaq.
Remzi Gjika
RRUGA E HALLAVE
Pika kufitare ngjante si fole milingonash
që u është prishur foleja.Qindra njerëz, gra, fëmije e pleq vraponin për në Greqi dhe jo më pak, të tjerë hallexhij me çanta e qeska te zeza ktheheshin për në vendin e tyre.Në te dy anët prisnin lloj- lloj makinash; autobuze, furgonë, vetura dhe makina të mëdha për mallra, ku shoferet bërtisnin : Vlora, Tirana , Gjirokastra, Saranda, Fieri…..
Ishte ditë prilli i vitit 1993, lëvizja në drejtim të Helladës kishte filluar dhe shtrëngohej.Shumica e te rinjve iknin malit, nëpër shtigje të pa njohur e të rrezikëshme duke dredhur rrugëve për tu shpetuar ndjekjeve të policisë, kurse një pjesë kalonin nga dogana me dokumenta lloj- lloj. Policia ndiqte një politikë të menduar mirë nga qëndra duke favorizuar ata që i quante vorioepirotë, si njerëzit e tyre, të tjerët, jetimët, i kalonte në sitë duke i provokuar se nga vinin e ku shkonin dhe, jo pak, edhe me dokumenta të rregullta i kthente që nuk “plotësonin kriteret” , pa dhënë shpjegime. Në këtë portë xhehenemi , i erdhi radha edhe Sotirit të shkretë.Ai kishte lënë punën, sepse paga që merrte nuk i mjaftonte as për bukë, dhe zgjidhje tjetër nuk kishte veç te dajua. Zemra i rrihte fortë, ishte hera e parë që kalonte këtë portë që s’e kish shkuar ndonjë herë në mend dhe jo të trokiste. Dokumentat i shin të ‘konsullatave’ që kishte çdo qytet. Dinte vetëm dy fjalë ‘ne’ ose “oqi”, sekur duhej thene njera ose tjetra ishte rastësi, me intuitë. Pas një radhe të gjatë, ku të gjithë ishin në ankth, të një provimi të madh, i erdhi siraja edhe atij. Dorëzoi pasaportën dhe priste në ankth. Polici shikonte herë pasaportën herë Sotirin, për të psikologjisur vërtetsinë e vizës për të kapur ndonjë detaj mosbesues. Më në fund, pyeti: ( mendohej që pyeti} Athina? Aty, i shkreti me intuitë qëlloi përgjigjen e duhur: në Athina. Dhe i shmangej të shihte policin në sy, se mos i tradhëtonte fytyra.Polici nuk e zgjati më , vuri vulën dhe e hodhi pasaportën me indiferentizëm. Sotirit i erdhi gjaku në vend, ndjeu sikur hallet i la prapa dhe zuri qiellin me dorë. Mori çantën me dy pale ndërresa dhe pak ushqim që i kishte përgatitur gruaja për rrugë. Pas asaj ndjenje gëzimi, që u venit menjëherë pasi kaloi trarin. Provoi nje ndjenje që nuk mund ta dallonte: ishte në endërr apo një realitet tejet i vrazhdët, i cili do ta ndiqte. Sytë ju errësuan, si në mjegull, para i doli gruaja dhe fëmijët që e përcillnin: Por për ku !!!? Fërkoi sytë si të ishte në një gjumë të thellë: përpara pa njerzit që ishte me ta në radhë, që prisnin te dera e autobuzit. Kishte pak dhrahmi sa për rrugë dhe u zgjat në shkallët e tij. Zuri vend, si në një planet tjetër dhe po mendonte. Kush do ta priste, në atë vend që se kishte idenë? Ç’kërkonte, pa mirë që po shkonte? Profesion, për të zënë ndonjë punë që i duhej vendit, nuk kishte. Përsëri binte në mendime, dhe pyeste vehten; çfarë pune mund te bejë një mësues, një artist, ekonomist ap tjetër..
Në emigracion, më me fat ishin zanatçinjtë, hidrualik, elektricistë, muratorë etj, kurse ata që ishin nga fshati e gjeten veten në punët e bujqësisë e blegtorisë.
Autobuzi pas pak u nis, në rrugën e asfaltuar mirë. Nga bokset dëgjohej muzika greke që Sotiri nuk i kuptonte fjalet: qanin apo vajtonin hallexhinë. Megjithëate, muzika nuk do përkthim, ajo i pëlqente kujtdo dhe meloditë melankolite i vunë udhëtarët në gjumë, sepse të gjithë kishin udhëtuar gjithe natën dhe ishin të lodhur. Pas një ore, u zgjua i trëmbur nga një ënderr e keqe. Shoku pranë, e kuptoi shqetësimin dhe i foli me zë të ultë shqip:
-Është hera e parë që shkon ketej?
– Po, – i u pergjegj Sotiri.
-Mos u mërzitni, s’ka të gjallë e të pa fat, – u fut ai me takt ne bisedë.
Natyrshëm biseda u fut në hallet e secilit, që ata i bashkon: varferia me të cilën u përballën. Shoku i Sotirit, djalë rreth te 30- tave, i kishte kaluar këto emocione, dy vjet më parë dhe ishte ambjentuar me emigracionin. Kishte filluar punë në ndërtim dhe puna i paguhej mirë.
-Ku do të shkosh? – e pyeti Sotirin!
– Për në Athinë jam nisur, më tej nuk di ç’të them.
-Atje të pret njeri ? – vazhdoi djali.
-Athina ! – ju përgjigj me ironi e sekelldi tjetri.
-Mos u mërzit, të thashë, nuk ka të gjallë e të pa fat.
Biseda mori karakter miqësor e familjar. Dhe ai i tregoi se kishte dy fëmijë, nevoja e kishte detyruar të vinte ketej.
– Po të punosh, kursen dhe nuk është keq, – i tregonte. -Kursi i dhrahmise ishte 1 me 5 dhe këto para ne nuk kemi mundur t’i shkruajmë në letër , jo ti fitojmë në punë, – i jepte kurajë.
-Shyqyr na hapen dyert gjitonët e vjetër dhe me punë mbajme familjet.
-Kështu, edhe ti do të gjesh një punë, të gjithë i kemi kaluar këto vështirësi – qenë këto fjalë shprese.
Autobuzi ecte me shpejtësi rrugeve përmes gjelbërimit pranveror. Mbasi u çlodhen pak, njerëzit, brënda gumzhinin si koshere bletesh nga bisedat, ca shqip , ca greqisht. Emëruesi i të gjitha bisedave ishte puna dhe hallet në Shqipëri me familjet e tyre. Kudo qe shkon njeriu thoshin, hallet i qepen mbrapa si zhguni i breshkës Muzika vazhdonte për hesap të saj, duke sfiduar hallet e këtyre njerzëve në barkun e hekurt të autobuzit.
Pas tre orë rrugë, autobuzi ndali për një pushim, në një lokal të caktuar, ku kishin marëveshje me pranorët e tyre. Sotiri me shokun e rrugës, u ul në një tavolinë jashtë. Hapën qeset për të ngrënë ndonjë gjë nga ato që u kishin vendosur gratë..Mbas gjithë atyre orëve udhëtim natën dhe ditën, u shijoi shumë ushqimi dhe u çlodhen sikur të ishin në shtëpinë e tyre me familjen.
– Shoku, per respekt i thotë, – a marrim edhe ndonjë birrë të na shkojë poshtë ushqimi?
Sotirit i erdhi zor sepse ishte holle dhe nuk donte ti mbetej borxh.
– Faleminderit, – i tha me drojtje –kemi rrugë për të bërë.
Djaloshi nuk priti, por thirri kamarjerin dhe porositi dy birra. Shoferi, që mbaroi së ngrëni seç fliste, por Sotiri e merrte me mend që pushimi kish mbaruar dhe e ktheu godën, duke falënderuar shokun.
Autobuzi u nis, rruga i dukej Sotirit, se nuk do të mbaronte kurrë. Ora po shkonte 9-të e darkës dhe vendi filloi te errësohej.
– Kur mund te arrijme? – pyeti Sotiri.
-Sot u nisëm vonë sepse pritëm shumë do të arrijme një çik vonë në Athinë.
Trishtimi e pushtoi sepse do te arrinte shume vonë. Disa numura telefoni i kishte por kush mund ta priste aq vonë në mesnatë?
Shoku e kuptoi shqetësimin e tij dhe nuk e la të zgjaste me tej, i tha:
– Mos u shqetëso, ne jemi shqiptarë nuk e lemë shokun ne rruge në mes të natës.Gruaja me femijet ka shkuar nga motra, kështu që shtëpia është e lirë.Nuk bëhet kjameti, një natë, sikur edhe familja të jetë aty.
Pas një lodhje e stresi të madh, kjo rrugë më në fund mbaroi.Erdhem, u dëgjuan zërat e pasagjerëve. Në stacion kishte me dhjetra familjarë që prisnin njerëzit e tyre.
-Po mua kush më pret ? – pyeti veten Sotiri me zerin e tij të brëndshëm.
Po shoku nuk e la të mendohej më tej, e thirri në emër, si të njiheshin me vite, dhe e zuri për dore.
– Hajde të nxitojmë, se është autobuzi i fundit në këtë orë,po e humbëm duhet të marrim taksi dhe na vete shtrenjtë. Per fat, sa mbaruan fjalën, qytetarët u sulën për të mos humbur autobuzin e fundit.
‘U bëra qytetar i Athinës’ –ironizoi veten Sotiri.
Vladimir Muça
Ku shpirtrat pluskojnë
Shpirti m’u rënqeth,
Ndjeva një qafim
Krejt të veçantë,
Kur lehtas më gushoi
Bistaku i pjergullës plakë.
*
Në korien e djegur,
Mbi kishën e fshatit;
Diskutoj me priftin
Për këtë prapësi.
Ai më flet për perëndi.
*
Në Hollandë
Pashë plantacione
Me shumi lulesh.
S’e gjeta kërkund lulen
Me emrin e dashur “nënë”.
*
Dy majat e Dajtit
Si cica kapriçioze.
Me rrobe bore
Dimrit vishen gjithnjë,
Miklojnë Tiranën si dashnore
*
Tashti në Lurë
Flaut i erës në freshëllimë;
Lulet u thanë liqenit,
S’takon më njeri;
Trungjet e prera lotojnë rrëshirë.
*
Tek Rrepet e Postës
Zogjtë kompozojnë degëve,
Bulevardi në këngë gjallon.
Uvertura e muzgut
Kalimtarët i kthen në gjethe.
*
Eci mes Myzeqesë,
Ngado mbreti Diell
Si saç kapluar.
Sa më merr malli
Për flokët e shiut.
*
Mbi arën e mbjellë
Mesdita djegagur.
Një kokërr misri
Me klithmën e tokës
Në dhimbjet e lindjes.
*
Dy majat e Dajtit
Si dy shaljanë,
Kapuç- bardhë;
Vështrojnë renë lëneshë
Që shterzon mbi Tiranë.
*
Ç’lumturi! Të zhytesh
Në arën e vaditur.
Mbi pëllëmbë,
Me shumë mirësi
Të vështrojnë bulkthit.
*
Korriku djega – gur,
Fushë e Kolzës
Në ethe sëmurë.
Mbi Kryekuqe një re,
Shishe serumi për të.
Në zgjim zogu pagjumësisë
U arratis nëpër natë,
Më klithmë zgjoi dritësirën,
Gjithçka u drodh në tehun e qelqët,
I dha natës lamtumirën.
*
Në eklipsin e diellit
Hëna veshi fisto t’kuqërremtë
Dielli i perkëdheli flokët,
Hëna shpërthen në hire
E ngjizën dashurinë kozmike.
*
Në mes të pyllit lartuar
Një zog i dëshpëruar
Pa folezë e gjindje rrethuar.
I thashë: dëshpërimin ndaje me mua!
Ai shpejt u shenjtërua.
“Iliria atdheu i parë i shqiptarëve” një libër që të nxit kureshtjen
Nga Prof. Sulejman Muça
Kam kohë që e lexoj me vëmendje studiuesin Harallamb Kota në gazetën “Telegraf”. Kur më dhuroi librin e ri “Iliria atdheu i parë i shqiptarëve”, vetë titulli i librit përcolli intrigë brenda meje dhe gjeta kohën për ta lexuar menjëherë. Ky libër i dyti i këtij lloji i Harallambit (i treti në serinë e botimeve) që vjen fill pas botimit të suksesshëm të librit publicistiko-historik “Pendat Shqiptare dhe shkundja e harresës” më befasoi me informacionin, për gamën e gjerë të problemeve, për strukturën si dhe faktet e renditura në mënyrë mjaft bindëse. Ky libër me karakter të theksuar atdhetar ( pa kaluar në ultranacionalizëm) përbën një mënyrë tjetër komunikimi me lexuesin, përbën një këndvështrim tjetër të përcjelljes së historisë sonë dhe të të parëve tanë. Në studimet e tij Harallambi nuk është munduar të sjell dëshirat, por faktet, ngjarjet, kronikat të cilat i ka stilizuar në mënyrë të tillë që të përbëjnë një kurorë faktesh konkretë të pahamendësuar por të faktëzuar me studime korrekte. Ky libër përbëhet nga dy kapituj njëri më i mirë se tjetri në mënyrë harmonike, në mënyrë organike duke plotësuar dhe sistemuar njeri-tjetrin. Kapitulli i parë titullohet “Ilirët-Arbrit-Albanët” dhe Kapitulli i dytë “Ngjarjet në Berat”. Në kapitullin e parë autori thekson se sipas burimeve historike dhe arkeologjike, konioni më i rëndësishëm i Ilirisë, ishte Parthania e cila përfshinte territoret e ultësirave nga lumi Vjosa deri në lumin Mat dhe territoret malore deri në liqenet Lynkeste bashkë me Kosturin. Kryeqendra e Parthanisë ishte qyteti Partha (Berati ). Brenda këtij konioni lulëzoi qyteti mitik Brysaka i ndodhur rrëzë malit të Vilës dhe grykrjedhës së lumit Erzen, e cila ishte selia e mbretit Ilir Glaukia. Ajo që veçohet në tërë këto dëshmi historike është se Roma i ndau vendbanimet e ilirëve në tre provinca: Epiri i Ri, Maqedonia dhe Iliriku. Ky kapitull tregon në mënyrë të qartë dhe shkencore, në mënyrë dhe analitike, se historia e popullit tonë, është histori luftërash, histori betejash, histori mbijetese për të mos u asimiluar kurrë dhe pse historia është treguar shumë e ashpër me të. Në tërë këtë histori mbijetese dalin në pah ato cilësi dhe virtyte të popullit tonë, si rrallë popujt të tjerë. Del qartë se jemi populli me histori më të veçantë në Europë, që kemi ditur të mbijetojmë vetëm në sajë të luftës, dijes dhe punës. Gjithë subjekti i Kapitullit të parë nxjerr më së miri në pah se ne jemi pasardhës të ilirëve. Mjaft historianë të huaj si Straboromani, Eustathi, Pahimeri, Skutarioti, e Kritobuli, duke filluar nga shek. XI deri në shek. XV, kanë përdorur vazhdimisht në burimet e tyre termin antik Ilir dhe Iliri krahas termit mesjetar Arbër dhe Arbëri (latinisht alban dhe albani), duke na bërë me dije barazvlershmërinë e tyre. Në një dokument të fillimit të shek. XV me autor S.Lambros thuhet: “Shqiptarët janë farë ilire”. Edhe administrata e Perandorisë Osmane ndoqi po ashtu qëllimet asimiluese të shqiptarëve, duke i emërtuar ata sipas përkatësisë fetare: shqiptarët mysliman i regjistronte me identitetin turq, shqiptarët ortodoksë i regjistronte me identitetet grek ose vlleh dhe ata katolik me identitetin latini. Jo pak me interes është dhe kapitulli i dytë i këtij libri të bukur. Në Kapitullin e dytë “Ngjarjet në Berat”, autori portretizon në mënyrën më të bukur, qytetin legjendar, qytetin e një mbi një dritareve, qytetin e kalasë së pamposhtur Beratin aq shumë të diskutuar në histori. Harallambi me origjinë nga ky qytet ka ditur të zhbirojë dhe të sjellë fakte, dokumente, arkiva, që publikohen për herë të parë. Kjo është merita e tij në kapitullin e dytë. E them me thjeshtësi dhe bindje se në këtë kapitull mësova shumë gjëra që nuk i dija për Beratin, duke plotësuar disa mungesa. Ky libër mjaft domethënës, është një vlerë që i shtohet lexuesve tanë, një vlerë për historinë por edhe për bibliotekën tonë. Ky libër publicistik, vjen në një moment, kur shumë historianë antishqiptar, duke shtrembëruar historinë, e deformojnë realitetin, emërtimet, prejardhjen dhe trashëgiminë e shqiptarëve. Në këtë libër ndihem tërësisht shqiptar, tërësisht vetvetja, tërësisht i bindur, se nga vij, kujt i përkas dhe çfarë detyrimesh kam ndaj atdheut im
Hysen Grajçevci
HUMBËTIRË
Një lot shpesh se ç’më tradhëton
Vjen e rrjedh prej zemrës vale,
Si ta shtrydhë këtë emocion
Pa shkruar shkronjë e pa thënë fjalë?
Një drithërimë më përshkon shtatin
Netëve t’gjata pa dritë hëne,
Është Kalvar i dhimbjes së madhe,
Dhimbë rrënqethëse nga zemër nëne.
Është një ndarje që më trishton
Kur mendoj agun n’Pranverë,
Si humbëtirë më duket Dielli
N’kërkim shtigjesh pa gjetur derë
Si ortek një zë nga Qielli
Vjen si heshtë, ndaç thuaj shigjetë,
M’kot bleron e lulëzon Natyra
Krejt, pa ju më duket shkret!
NJË VARR PËR TY
Ç ‘është kjo gjëmë
Kjo dhimbë
Kjo vikamë
Eu ! Sa poshtë kemi rënë
Paj, qe njëqind vjet o vëlla
Këmba e tij nuk ka shkel n’Vatan
Për të cilin dha jetën dhe u vra
Tani, duan ta degdisin në Vlorë
Në vendlindje vend nuk i bënë
Po nuk pat shkuar n’Vlorë Isa, me dëshirë jo,
Turku e shkjau, vend tjetër s’u paten lënë
Vërtetë Isa e deshi Vlorën
E deshi të tanë Shqipërinë
Po ai nuk mund të qetësohet e prehet
derisa nuk i gjendet një vend për varr në Boletin.
Përtej…
Hënë moj e uruar,
Që ndrinë natën me bilur,
E zhduk frikën, largon terrin,
Ringjallë shpresën përmbi tmerrin.
Përtej prangave, thash e thëmave,
Përtej shtegut mbi kanun,
Hyn si zanë në kullat tona,
Sy shqiponjë përmbi furtunë.
Unë shtegëtar i kohëve t’reja,
Që mbledhë hojet n’plasa gurit,
Maje shkrepave ku lind agimi,
Mbjellë te renë përbri flamurit.
SHPËRFAQJE
Vura vargun në pentagram!
Në kangjela lexoj mjerimin!
Dhimbë shpërthyese në dritën e Diellit,
Këtë zymtësi nuk e mban dot Qielli.
Në shtratin e Lirisë dergjet dhimbja!
Loti djegë buzëqeshjen në bulëzim,
Nuk është bryma,
Hije e rëndë i çapitet njerzimit,
Këtu;
Korba e qyqe mbjellin veç trishtim!
Shpresë e damkosur skajmërisht e lënë pasdore,
Shpërthe në zgjim mbi rrasa guri!
Shpërfaq krenarinë dhe ca relike,
Të mbijetuara nga kohërat stërgjyshore.
Danel Cana
NË HIJE TË ARRËS
Hije e arrës është e rëndë,
Poshtë saj mos fli!
Shumë herë të kisha thënë,
Më mir në diell rri!
Atë ditë jo si të tjerat,
Tek Arra e madhe!
Misër mblidhnim nga parcelat,
E Gurrës me halle!
U ulëm të hanim drekën,
Aty ndënë hije!
Ato ç’kishim marr me vete,
Kos e gjalpë dhije!
Kërkoje të bëje nderë,
Me një gotë dhallë!
Me simite të ushqeja,
Simite të bardhë!
Në kohë të drekës u shtrimë
Në hije të dy!
Këmisha jote e hollë,
Cipë gjarrpëri!
I mjeri një ëndërr pashë,
Sikur u bë det!
Pastaj me notë i rashë,
Të dilja në breg!
Erdh e m’u mbështoll për qafe,
Një nepërkë, se di!
Ndjeva veten në telashe,
Të të mbroja ty!
I tmerruar u përmenda.
Po nuk zgjati shumë!
Krahët e tua rreth qafës,
Ashtu si gjumë!
MIKES
Kur të ikën mikja, zemra mbetet bosh,
Mbyllet port e jetës dhe burimi shter.
Rruga ku do shkoje, s’ke ku ta kërkosh,
Burimin e shpirtit, dimër edhe verë.
Jeta si do shkoi, pa syçkat e tua,
Për buzën që fali puthje mijra herë!
Sot në të aguar, si qiri u shua,
Pa miken e zemrës jeta është e mjerë!
Kur të lë dhe mikja ndihesh i vetmuar,
Më, vlerë s’ka jeta, mëndja s’të punon!
Kush miken ka pranë, jeta s’ka të çmuar,
Sa pa vlerë jeta, kur mikja mungon!
poezi 3
HËNËZA PËRTACE
E pa besë Hënëza,
Mat e zura sot!
Herë më del si vetull,
Herë më del e plotë!
Herë më buzëqesh,
Pezull përmbi mal!
Herë – herë s’guxon,
Përton që të dalë!
Herë, rri e dëgjon,
Ka ditë që i flasë!
Por dhe shumë dinake,
Më lë ti bërtasë!
Hënëz moj përtace,
Shumë dembele je!
Dhe dritën që jep,
Të vjedhur e ke!
Në pasqyrë të detit,
Shikon me inat!
Në bishtin e dallgës,
Tundesh pak nga pakë!
Por dhe më çudit,
Njerëzit e duan fort!
Pa kënduar poeti,
Për të, nuk rri dot!
Ti
Ese
Pelivan Sadik Haxhiaj
Ti njeriu “bust”. Ti pjesëz vitale e qytetit tonë. Ti, pjesa më e dhimbshme e këtij komuniteti. Ti njeriu i mënjanuar, (pse jo i harruar) i kohës që jetojmë. Që pakkush, për të mos thënë askush, nuk tregon për ty as më të voglin interes. Madje as edhe institucionet shtetërore, pranë selive të të cilave ti ke vendqëndrimin tënd të përditshëm. Ndokujt ndoshta i sjell edhe bezdi ,tek të shikon aty pari, sa herë që të kalon pranë. Madje, do syresh bëri edhe një krahasim banal kur të pa tek kaloje nga njëri trotuar i rrugës në tjetrin, kur ti i mbështetur mbi dy shputat e duarve vendosur mbi asfalt, tendosje muskujt e krahëve për t’i dhënë një shtytje përpara trungut të trupit tëndë të cunguar (pasi gjymtyrët e poshtëm ti i kishe humbur në një aksident shumë vite më parë), ngjan me një qënie amfibe, i thotë shokut të tij që kishte në krahë, por me një ndryshim vazhdoi ai. Ato i bëjnë kërcimet e tyre duke u mbështetur në gjymtyrët e prapme, ndërsa ky ditëziu i kryen lëvizjet e tij me ndihmën e gjymtyrëve të sipërme. Tek dëgjoja dy kalimtarët përbri meje që fjalosnin me zë, ktheva kokën në drejtim të tyre dhe në çast m’u krijua një ndjenjë pështjellimi. Pasi ata njerëz vetëm pamjen kishin të tillë, sepse ajo që bën dallimin e qënieve humane nga gjallesat e tjera është ndjenja, shpirti i dhimsur, është humanizmi njerëzor. Por tek ato qënie me fytyrë njeriu nuk kishte vend as njëra nga këto. Kushdo që të ishte, tek do dëgjonte atë shprehje denigruese, do të ndihej keq në ato çaste, ndaj dhe unë ndjeva një neveri për ta. Ti, frekuentuesi i përditshëm dhe i rregullt i këtij vendi, që dashur padashur ka marrë emrin tënd. Për ty nuk ka ditë pushimi, as në ditët e acarta të dimrit, kur ngricat ke si shtroje përtokë, as edhe në ditët e nxehta të verës, kur dielli përvëlues të qëndron si saç mbi kokë. Vitet e jetës së dhimbshme të kanë bërë që t’i dallosh njerëzit se të kujt sëre (rangu) janë, nga mënyra sesi ata ta falin atë pak lëmoshë. Pasi njerëz të ndryshëm kanë dhe sjellje të ndryshme, qoftë ndaj njëri-tjetrit, po ashtu edhe ndaj dukurive apo problemeve të shumta jetësore ndaj të cilave ti bën edhe specifikimet përkatëse. Dikush afrohet dhe përkulet pranë teje dhe në shënjë bamirësie të dhuron një monedhë dhe së bashku me të sikur të shpreh edhe një farë ngushëllimi për fatin tënd të keq dhe të mjerë njëkohësisht. Krejt ndryshe ndodh me dikë tjetër ,i cili ashtu në ecje e sipër, të hedh që së largu një monedhë të metaltë e cila së bashku me tingullin që lëshon kur përplaset në shtrojën e betontë përpara teje, sikur përcjell edhe një trokitje mbi dhimbjen tënde të përherëshme, të cilën ti e pranon, me mënyrë të qetë, por të sikletshme, ku lëmosha përzihet bashkë me trishtimin e dhimbjes tënde të përjetshme. Ti, njeriu bust, si një statujë e gjallë, je kthyer në një objekt referimi për banorët e qytetit tonë. E nëse do të vij një ditë që nuk do të të shohin më,kalimtarët do të kërkojnë me keqardhje në hapsirën përreth vendit ku ti kishe “selinë” tënde të përditshme. Kushdo që të njohu sadopak ty do të të kujtoj sërish dhe do të të shtresëzoj në memorien e tij si një vegim i kohës që la pas. Ti, njeriu i rrallë ndër të rrallët. Ti, i përvuajturi, gjysmë i vdekur ndër të gjallët. Ti, njeriu bust, “herezi” për pushtetarët. Ti…
Nga MEHDI DASHI
VJESHTË E NDEZUN
Asht ndezun vjeshta.
Piktorët nguten me e derdh
në korniza,
Përvathi, mrekullisht
Po e shëtit
Nëpër ekspozita.
Asht ndezun vjeshta.
Ditët me diell
Të verës së gjatë,
Kanë mgbetun
Nëpër degët e hurmave.
Asht ndezun vjeshta.
E unë, me frikë,
Pres
Shiun,
që don
me ma fikë
Vjeshtën .
NË VENDLINDJEN E LASGUSHIT
Arritëm
Shumë vonë.
Asfalti i lagur,
Këta punëtorë të natës,
Janë të njohurit tanë të parë.
Në mëngjes herët,
Akoma pa parë njerëzit,
Vjeshtën e këtij qyteti,
Duke vështruar
nga dritarja e hotelit,
I gëzuar si ndonjë fëmijë, thirra:
“DETI!”
Shokët e dhomës qeshën.
Më kishte ndjekur pas
Vendlindja
KOHË FUSHATE
Me çakmakun me numër telefoni,
Mezi munda të ndez
Duhanin e lirë të një pensionisti,
Me stilolapsin me emrin e kandidatit,
Nuk mbarova dot një skicë për qytetin.
Fushata – në kulmin e saj.
***************************
Përshëndetje!
GAZETA TELEGRAF ju sjell pranë Suplementin letrar “Pena shqiptare” Nr 21..
DATË: 18 MAJ, 2015
Në këtë numër do të lexoni:
01-Poezi nga Andon Zako Çajupi, Violeta Allmuça, Qazim Shehu, Martin Cukalla, Enrieta Sina
02- Ese dhe tregime nga Niko Gjoni, Remzi Gjika, Freskida Miloti, Pelivan Haxhiaj, Sokrat Ndreçka
03- Kritikë nga Prof. Sulejman Muça, Hektor Veshi, Hektor Veshi, Zyrafete Kryeziu
04- Botime nga Danel Cana, Vladimir Muça, Basir Bushkashi, Donika Rrethej, Nikolin Gurakuqi
Mirëkuptim!
Njoftojmë të gjithë shkrimtarët, poetët, kritikët e letërsisë, të gjithë krijuesit e të gjitha gjinive të letërsisë, se prurjet e kësaj jave janë të jashtëzakonshme nga të gjitha trevat dhe shtetet ku ka emigrantë shqiptarë, prandaj është e pamundur botimi në këtë numër. Por bëjmë me dije se, të gjitha krijimet, ndoshta të vonuara në kohë, do të botohen të gjitha, pa asnjë përjashtim, pa asnjë paragjykim, pa asnjë mendim të njëanshëm. Këto faqe letrare janë të hapura për të gjithë krijuesit brenda dhe jashtë Shqipërisë, nëse përfaqësojnë letërsi të vërtetë. Kjo Rubrikë është e hapur, transparente, për të gjithë krijuesit që përcjellin vlera, duke ruajtur rregullat dhe normat e botimit. Çdo krijues është i lutur të përmbahet në njoftimin e vënë një javë më parë ku, çdo krijues nuk mund të botohej në harkun kohor të një muaji e gjysmë.
Ju Faleminderit.! Redaksia e “Telegraf”.
NJOFTIM!
Të nderuar, krijues, poetë, shkrimtarë, kritikë letrarë dhe lexues të rregullt të gazetës “Telegraf”! Tashmë është vitit i tetë që gazeta jonë është pranë jush, pranë krijimtarisë tuaj, pranë çdo zhvillmi letrar në Shqipëri. Gazeta “Telegraf” është e vetmja gazetë e përditshme në Shqipëri që ka vënë në dispozicionin tuaj tetë faqe në javë, për të gjithë krijuesit shqiptar kudo në botë. Për të çuar më tej këtë bashkëpunim të frytshëm, për të rritur më shumë cilësinë e botimeve, për të krijuar një fizionomi më të spikatur në Rubrikën “Pena shqiptare”, jeni të lutur si më poshtë:
– Çdo krijues të paraqitet jo më shumë se me katër poezi, jo shumë të gjata, të cilat mund të formatohen deri në 1/3 e faqes së gazetës.
– U jepen përparësi tregimeve të shkurtra, jo më shumë se dy faqe word.
– Kritikat letrare, Ese-të, të jenë të shkurtra, orientuese, përmbledhëse dhe jo analizë e plotë ( deri 1.5 faqe word).
– Të gjitha krijimet, të jenë të shoqëruara me fotografi cilësore, të autorit dhe të librave.
– Të gjitha krijimet të jenë të shkruara qartë (nuk pranohen me shkrim dore), mundësisht sipas rregullave drejtshkrimore.
– Kontaktet tona do të jenë të përhershme, njëherësh, në këto adresa elektronike:
Ju faleminderit!
Redaksia e gazetës “Telegraf”!
