Suplementi “Pena Shqiptare” i datës 20.04.2015

    606
    1
    Dritero Agolli
    Dysh në fizikë
    (Tregim)
    Gruan e kam mësuese të fizikës në shkollë të mesme. Siç e dini, fizika është një kockë që nuk kapërcehet lehtë. Kështu thotë gruaja; po kështu duhet të jetë dhe e vërteta. Ajo ka aq ligje sa në ndonjë prej tyre mund të të lidhen këmbët e të biesh. Kështu i ndodhi edhe një nxënësi të gruas. Ju lidhën këmbët dhe ra. Mori dysh, dysh para mbylljes së tremujorit. Por nuk e merrni dot me mend se sa shqetësime u solli nervave të mia ky dysh. – Mallkuar qoftë dora jote, moj grua, që shënoi dysh në librezën e atij zullapi!- i thirra asaj një mbrëmje kur mora për të njëzetën herë receptorin e telefonit. –Alo! Më falni që po ju shqetësoj në këtë orë. Ju jeni shoku Selman?-thoshte zëri në receptor. –Unë jam. Ç’ urdhëroni? – Ju nuk më njihni, por unë punoj në zyrën e gjendje civile, me xhaxhanë tuaj. M’u lut një shok që të bisedoja me ju për një çështje me rëndësi. Puna qëndron këtu: i biri i tij ka marrë dysh në fizikë. Rrezikohet të mbetet. Ju lutem shumë, po të ketë mundësi ndërhyni pranë gruas suaj, ta pyesë edhe një herë Arifin, për ta përmirësuar dyshin! Ju lutem shumë! Unë i thashë edhe xhaxhait tuaj…- Mirë, mirë do ta shohim. S’ka gjë,- iu përgjigja për t’u larguar se më lodhi. Vura receptorin në vend, u ula dhe hapa një libër, që e kishta blerë atë ditë. Sa nisa ta lexoja, gërr telefoni.-Urdhëroni! – Selman i tezes, ti je?- dëgjova zërin e tezes sime nëpër receptor. –Unë, moj teze, unë. Ç’ kemi?-Mirë, biri i tezes, mirë, po të kam një rixha.-Hë, moj teze!-More Selman i tezes, po ç’ ka bërë ashtu Zyhraja?-Ç’ka bërë moj teze?-I ka vënë dysh të birit të shokut Turhan. Shoku Turhan i bëri rixha Fatimes (kjo është mbesa e tezes sime) që të të thotë ty t’ia rregullosh punën e atij të flamosuri dysh.-Po s’kam gjë në dorë unë, moj teze. Kjo është puna e gruas.-Selman, hë të keqen tezja, se shoku Turhan, po s’ia mbarove këtë rixha, do ta marrë inat Fatimen. Të keqen! Të keqen tezja, ti e di që shoku Turhan është përgjegjës i Fatimes.-Po nuk do, moj teze, gruaja që ti ndërhyj në punët pedagogjike. Nuk do!- i thashë qull në djersë. Ama edhe ti Selman si flet! Burrë je a ç’ je, apo ç’ je? Një dysh nuk prish dot?!-Po fol vetë me gruan, moj teze! Ç’më ngatërron mua?- Unë të flas me atë piperkën? Ku më dëgjon ajo mua! Selman, të keqen tezja! Një dysh është ai, sikur kushedi ç’ është! Kaq gjë s’bën?- Mirë, moj teze, mirë!-i thashë, se nuk ikte nga telefoni dhe filluan të më binin djersët mbi receptor.-Uf!-u lehtësova, kur u ula në karrige dhe nxora nga xhepi shaminë për të fshirë ballin. I lodhur nga fjalët e tezes, vesha xhaketën dhe dola jashtë për t’u freskuar. Duke ecur i shkujdesur, dëgjova një zë në krah: Ç’ kemi Selman? Ka kohë që s’të kam parë. S’po dukesh fare, je mbyllur në shtëpi, more burri i dheut! Ishte Fetahu, burri i mbesës sime, që punon në kombinat. –Shkojmë të pimë një kafe?- Me gjithë qejf, – i thashë. Shkuam. Porositëm kafe. Ndezëm nga një cigare. – Kanë halle bota, – tha Fetahu i menduar.- Epo hallet për të gjallët janë, – i thashë. – More, më është lutur ai vëllai i Turhan Avllisë të të them t’i mbarosh një punë. Turhani ka një djalë. Ka marrë një dysh në fizikë. Thuaji gruas ta pyesë edhe një herë dhe le t’i vërë një tresh, sa për ta kaluar,- tha Fetahu. Mu bë kafeja farmak. Ky dreq dysh paska vënë në lëvizje gjithë farefisin dhe shoqërinë time! Po ku ma kanë mësuar me kaq hollësi biografinë! Po ku e dinë që kam një teze, një kunat, një xhaxha, një kushëri, një nip, një mbesë! Për nder, u mata të ngrihesha, të shkoja në drejtorinë e shkollës ku punonte gruaja, të merrja regjistrin e ta bëja tresh atë të mallkuar dysh, që të më pushonin së zieri veshët. – Selman, unë do t’i thosha vetë Zyhrasë, po ndryshe është kur i thua ti! Sidoqoftë, ajo burrin do ta dëgjojë….- më thoshte Fetahu. Më erdhi në majë të hundës. E shtyva mënjanë filxhanin e kafes dhe i thashë Fetahut: – Me gruan jam zënë, nuk flas. Këto ditë do të shkoj në gjyq për ta ndarë! – Jo more! Ç’ thua!- u habit Fetahu.- Jemi tipa të ndryshëm, nuk pajtohemi! Prandaj me dyshin mua mos më ngatërroni. Thuajini vetë ish-gruas sime…. Dolëm nga kafeja. Fetahu u nda i habitur. Për dyshin nuk foli më. Ja ç’ bëra në inat e sipër. Ndryshe nuk shpëtoja dot nga ai qerrata dysh. (13.03.1962)
    2
    Nonda BULKA
    Vidhi dhe pjergulla…
    (Fabul)
    Prej shumë vjetësh, një vidh dhe një pjergull jetonin në miqësi të ngushtë, bile të pushtuar njëri me tjetrin. Asnjë mosmarrëveshje s’kishte lindur midis tyre. Pjergulla e kishte mbështjellë vidhin aq fort, sa s’kishte asnjë rrezik që ta thyente e ta shkulte tufani i stinëve të këqija. Vidhi e mbronte me gjithë qejf gjatë dimrit dhe kur vinte pranvera dhe vera, pjergulla ia shpërblente duke e zbukuruar me fletët e gjera dhe me rrush të këndshëm. Vidhi e ndiente veten sikur të ishte i së njëjtës familje, aq ngushtë ishin lidhur. Mirëpo vidhi, një ditë dimri të tërbuar u zgjua nga gjumi i mërzitur, i vrenjtur dhe gjithë inat. E ndjeu veten të pakënaqur nga kjo bashkëjetesë dhe, si i tërbuar, shqiptoi me vete këto fjalë të rënda: – Përse ta kaloj gjithë jetën time me këtë pjergull? – Këto fjalë u ngjitën degë më degë. Pastaj buçiti akoma më i tërbuar: – Për ç’arsye një pemë si unë, me degë të rritura dhe të gjelbra, duhet të shërbejë si hu për këtë bimkë rrudha-rrudha të shtrembër, që s’qëndron dot në këmbë pa mua? Unë e kuptoj se ajo ka nevojë për mua. Po mjaft i shërbeva, mjaft e ndihmova, tashti u mbush kupa.
    Dhe, me të mbaruar këto fjalë, filloi të lëkundet me furi; dhe lëkundu këtej, shkundu andej, djathtas, majtas, nga përpara, nga prapa pa pushim, në fillim rrëzoi lastarët më të njomë dhe më të hollë të pjergullës, pastaj hardhitë me rrudha më të trasha. E gjora pjergull u xhalavit aq tepër prej atyre lëkundjeve, sa atë vit nuk dha as edhe një kokërr rrush! Sa për vidhin, ai tundi një herë kryet gjithë krenari, dhe iu duk se tashti ishte një mijë herë më i bukur se më pare. Po pronari i hardhisë nuk ishte në një mendje me vidhin. Kur e pa të zhveshur si mos më keq, tha:
    – Ç’ka ngjarë vallë? Vidhi dhe pjergulla na qenkan grindur dhe e paskan prishur miqësinë. Nuk u pëlqeka që të bashkëjetojnë! Për pjergullën do të bëjmë një derman: do t’i vëmë një hu të fortë që ta mbajë: rreth atij huri do të vërtiten degët dhe lastarët e rinj. Sa për ty, o vidhi im, unë nuk di përse do të më shërbesh këtej e tutje. Bile më sjell edhe ca dëm, se ndalon diellin që të ushqejë me ngrohtësi një pjesë të kopshtit. Unë të mbaja vetëm për pjergullën. Tashti e ka fjalën sëpata. Më duhen dru për dimër.
    Dhe e preu. Vidhi i gjorë, kur nisën t’i kërcisnin kockat, dhe ishte gati më të rrëzuar, duke psherëtirë tha: mirë më gjeti; kush i hap varrin shokut, bie vetë brenda.
    3
    Ali Asllani
    Pyeta valët vogëlushe
    Pyeta valët vogëlushe; 
    mu si krahët e një gushe 
    përmbi supe nga një shkumë, 
    kush më pak e kush më shumë, 
    venë e vinë e shkojnë e shkasën 
    dhe përhera për ty flasën. 
    Valëza, o valëza, 
    farë e fis me vashëza, 
    ku e keni shoqen tuaj? 
    Ruaje zot nga erë e huaj! 
    Pyeta zoga, pyeta zogj, 
    pyeta zemrën që m’u dogj, 
    pyeta lulet nëpër baça, 
    nëpër baça, që un’ plaça, 
    muaj e vitra po të pres, 
    vidi-vidi pëllumbeshë! 
    Vidi-vidi zogëza, 
    farë e fis me zojëza, 
    ku e keni shoqen tuaj? 
    Një minutë e gjat’ një muaj! 
    Vidi-vidi pëllumbeshë! 
    për ty qaj e për ty qeshë, 
    për ty qesha; gjithë jeta 
    me gjith’ lule, me gjith’ fleta, 
    u bë fli për ata sy; 
    çdo gëzim ta fala ty! 
    E çdo brengë e mbajta vetë. 
    Tash afroi e thënë e shkretë, 
    dhe un’ s’di ku jam, ku vete, 
    rroj për ty e vdes për vete!
    Vajza shqiptare
    Kush të ka dërguar, hëna apo djelli? 
    Pa më thuaj, të lutem, sa pate ka qjelli? 
    Nëpër ato pate, madhëri e artë, 
    Ka të tilla shtate, si të zotris’ sate? 
    Në je ndonjë ëngjëll, udhën ke lajthitur, 
    Apo sjell melhemin zemrës së goditur? 
    Në je ndonjë valë, kush ësht’ ai mall, 
    Që të ndez e derdhe e utrin’ mbi zall? 
    Në je ndonjë çupë, do të mbaj mbi sup, 
    Do të ngjesh në zemër, do të pi me kup’! 
    Në je ndonjë lule, e ku do keç mbirë, 
    Si mundet e bënet lulja kaq e mirë? 
    Në se je sorkadhe, lumthi kush ka çapa, 
    Lum ai q’i vete zotris’ sate prapa! 
    Kush të paska rritur, kush të ka selitur? 
    Trupi i yt i bukur si flori i situr! 
    Në je ndonjë xhinde, xhinde e arratisur, 
    Cilin ke vithisur, kujt i je kolisur? 
    Ku është ai pyll, ku është ai mur 
    ku ti vete fute dhe qëllon me gur? 
    II 
    Kush të ka dërguar, Hëna apo Dielli? 
    Pa më thuaj, të lutem, sa yje ka qjelli? 
    Ka të tilla pyje nëpër ata yje? 
    Ka të tilla xhinde nëpër ata pyje? 
    Qofshi të ërgjënda, ka të tilla xhinde? 
    Rrofsh e qofsh, sa malet, zotrote ku linde? 
    Desha që ta dija ku është ylli yt, 
    Desha që ta dija ku ësht’ pylli yt! 
    Në je ndonjë dritëz, dritëz perëndie, 
    Lum kush të ka afër, kurse nata bie; 
    Në je ndonjë hije, hije hyjënore, 
    Kthema zemrën time, zemrën që ma more! 
    Në je ndonjë erë, një veri në ver’, 
    Nga se po të digjet trupi ylyver? 
    Në je ndonjë ëndërr, shum’ të lutem shum’, 
    Në të dasht’ qejfi të të shoh në gjum’! 
    Në je xhevahire, nga se ku je dukur? 
    Nga se xhevahiri rri në kuti futur? 
    Në je ndonjë flutur, kush të ka qëndisur? 
    Kush është ajo dorë, që të ka stolisur? 
    Pa le ta dëgjojmë një herë e dy herë, 
    fol, moj dallëndyshe, që këndon mbi derë! 
    Fol moj dallëndyshe, se sa më vjen mirë, 
    Mos je ndonjë vajzë nga një vend i lirë? 
    – Un’ jam një arbreshe, rroj këtu në rrëza, 
    Një gjak e një gjuhë kemi me thëllza; 
    Pullumb e sorkadhe jemi farë e fis, 
    Kemi dhe shqiponjën gjyshen e shtëpisë! 
    Çdo të mira kemi, djelli si ar 
    Derdhet përmbi neve nga çdo vënd më par’, 
    Lul’ e vëndit tënë katër stinat çel 
    Edhe erë e bukur na deh e na vel! 
    A e more vesh kush më ka qëndisur? 
    Është dritë e djellit që më ka stolisur, 
    Është drtië e djellit, është dritë e hënës, 
    Më shum’ nga të gjithë është sisë e nënës!
    Vetëm jeta s’mund të matet
    Dhe ajo qe m’u duk mua e përhershme shkoj e vate 
    Vate jeta ime vate, me la vetëm një kujtim 
    S’di, i ziu, c’është kujtimi: Vetëm shkrep si vetëtimë 
    e me ndrit e me tregon gjurmëzat e zotëris’ sate 
    Thonë lindi me këmishë, për atë që paske fate’ 
    meqë unë të dua ty, paskam lindur me këmishë 
    s’di, i mjeri c’është këmisha, vetëm ish ashtu si ish 
    midis mishit dhe këmishës futej dor’ e zotëris’ sate 
    Thonë paska paraise, gjith’ lulishte e pallate 
    tufa, tufa me hyjrira, vargje vargje me humrira 
    s’di, i ziu, c’është hyrija, por hyrirat më të mira 
    s’mund të ken’, t’u bëfsha unë, atë zjarr të zemrës sate 
    Paska vende gji-ergjënd e pallate me shtatë kate 
    ku ka defe, ku ka qefe, ku ka çupa me kaçupa 
    s’di, dhe s’di, se c’është kaçupi, me pëlqen më tepër kupa 
    kur ma mbush e kur ma jep, ajo dore pa mëkate 
    Dy te tretat e një kohe, të një shekulli që vate 
    vate jeta ime vate, me ‘te bashke van’ dhe fatet 
    s’di, i ziu, se ku vane, vetëm jeta s’mund te matet 
    veç me ditët qe kalova, ne prani te zotëris’ sate
    4
    Ymer Minxhozi
    EDHE UNË NË GREVË URIE
    -Do të hyj edhe unë në grevë urie- i thashë gruas.
    – Pse kështu, të ka rekomanduar dietë doktori?
    – Jo, jo, në grevë urie për politikë,- i shpjegova unë. Nuk e lexove artikullin kundër meje në gazetë? Ata duan të më mohojnë të drejtën e fjalës. Kryeparlamentari hyri në grevë urie sepse nuk e nxorën në fotografi ata të televizionit, ndërsa mua më është bërë një padrejtësi më e madhe. Gruaja më vështroi drejt në sy. Vështrimi i saj donte të hetonte nëse unë isha në mendje të kokës apo ….E kam me gjithë mend – i thashë. Përderisa kryeparlamentari ynë është kaq i ndjeshëm ndaj shkeljes së ligjit dhe futet në grevë urie sepse nuk e ka fotografuar mirë televizioni, unë nuk mund të rri më duarkryq kur më denigron gazeta. Gazeta e kujt? S’e them dot cila gazetë. Ti e di se po kritikove gazetën, ke prekur fjalën e lirë. Atëherë mos e përmend gazetën, ti mund të padisësh në gjyq gazetarin. Apo edhe ata janë të paprekshëm?. As me pupël s’ i prek dot, se pastaj dalin në televizor dhe të bëjnë gjëmën, shkojnë deri në parlamentin italian dhe në Helsinki. Atëherë rri urtë e mos u ndiej dhe hiqe nga mendja atë grevën e urisë e mos i shkakto vetes telashe kot. Jo, jo. Nga greva s’ heq dorë unë.
    Ore, mos ke ndonjë dosje ti dhe s’ me ke treguar?
    Çfarë dosje, moj?
    Nga ato, pra, dosjet e këqija.
    Unë s’ di të kem ndonjë dosje, por djalli çfarë s’ kurdisë. Edhe mundet. Djalli me ato punë merret. 
    Po s’ ke dosje, ulu e ha tavën me patëllxhane dhe hiq mizën e kalit nga koka. Moj edhe patëllxhanët do t’i ha, edhe nga greva s’ heq dorë. Kam vendosur dhe pikë. Paç veten në qafë – tha gruaja dhe me ktheu shpinën. Po ku do të futesh në atë grevën tënde të urisë? Ti s’ ke as zyrë të shtrihesh. Kryeparlamentari, që thua ti, ka Parlament, po ti ku do t’ i shtrish këmbët? Unë do të futem në aneksin e kuzhinës, i thashë. Në asnjë mënyrë!- u hodh Mira. Aneksi është i të gjithëve. Aty s’ kemi ku të vërtitemi për të larë enët, jo më të bëjmë edhe greva urie. Çështja e dhomës u bë problem dhe unë u detyrova të shtyj grevën përkohësisht, deri sa të gjej një qoshe të përshtatshme se, helbete, aty do të vijnë gazetarët, do të japin intervista, do të bëjnë vizita kryetarët e partive, do të vijnë mjekët për të më matur pulsin…
    5
    Naim Frashëri 
    Ata dhe djemtë e ti
    Një at’ i mënçim kishte pesë djem. Për të treguarë sa u duhej vëllazëria dhe miqësia e njësia në mest, mori pesë shufra dhe i lidhi të pesa bashkë, pasdaj ia dha më të madhit dhe i tha: – Pa shih, i thyen dot këto të pesë shufëra përnjëherë. Djal’ i math i mori dhe u përpoq t’i thyente, po nukë mundi. Ua dha pasdaj me radhë dhe të tjerëvet, po asnjëri nuk’ i theu dot të bashkuara. Pasdaj i ndau shufratë dhe u dha nga një secilit dhe u tha: – Thyejini! Ahere djemt’ i thyenë me shumë të lehtë. Mbi atë u tha plaku: – E patë tani? Kur ishinë shufratë të bashkuara, nuk’ i thyetë dt; kur i përndava, u thyenë çpejt. Dome thënë se dhe ju po t’ ini të pesë të bashkuarë me vëllazëri e me dashuri, s’u gjen kurrë dëm, po, ndë u ndafshi një nga një, më s’kini fuqi edhe jini në rrezik.
    6
    MUARREM SHARKA
    Më duhet një Zot…
    (Tregim)
    Bindja, duam apo nuk duam ne, shumë herë kushtëzon mbijetesën tonë, duke mbetur e vetmja rrugë. Ajo më shumë lidhet me arsyen sesa me ndjenjën. Ditën e diel pasdite, aty rreth orës tre, një kamion ndaloi në anë te rrugës. U pa të zbriste shoferi, një burrë i shëndoshë, i djersitur i tëri kokë e këmbë. Peshqiri që mbante në zverk ia tregonte dhe më të shkurtër qafën. Lëvizjet e tij ishin të ngadalta, por të sigurta. Shkoi në pjesën e pasme të kamionit dhe u fut brenda. Doli që andej pas disa çastesh, akoma më i djersitur dhe pas tërhiqte një kalë duke zbritur ngadalë mbi derën që shërbente si urë. Ajo kafshë kishte një pamje shumë krenare, ndërsa qimet e tij të zeza dhe të djersitura shkëlqenin nën diellin e nxehtë të korrikut. Shoferi u drejtua bashkë me kalin për nga porta e hekurt e një fushe me bar,e rrethuar me një rrjetë të lartë. -Tungjatjeta! Ja dhe porosinë ua sollëm se na hëngrët,-foli shoferi. -E mbajtët fjalën megjithëse me vonesë,-u përgjigj tjetri ,pamja e të cilit nuk e fshihte kënaqësinë, duke parë me admirim dhuratën. Shoferi e la të lirë kalin brenda fushës duke i hequr frerin. -Veterineri do të vijë nga fundi i javës, por më porositi që frerin ta marr përsëri. -Si kështu, po ne na duhet? Mirë që s’po i heq dhe patkonjtë,- i foli ai shoferit. Nuk e zgjati shumë. Tek e fundit i kishte kërkuar njeriut të tij një kalë, mirëpo kjo puna e frenit e habiti. Me veterinerin ishin kushërinj, por në fakt midis tyre marrëdhëniet ishin më të drejtpërdrejta se me të afërmit e tjerë. Ideja për të sjellë një kalë race kishte lindur gjatë bisedave kur kushëriri i tregonte se vinte një kohë kur kuajt që nuk mund të garonin më, i largonin. Ata dhuroheshin nëpër miq, ose i vendosnin diku për të marrë ndonjë pasardhës. Shoferi pasi la një dosje ku ishin të dhënat e kalit, u largua. Kali me gjak të pastër, tashmë gjysmë i lirë, dukej pak nervoz. Pranë fushës ishin mbledhur njerëz që shihnin me kureshtje. Ndoshta prania jonë e ngacmonte atë gjallesë të lëvizte fillimisht qetë-qetë, e më pas duke e shtuar egërsinë. Kjo liri e gjysmuar, apo gjysmë robëri, i jepte mundësinë këtij ish-garuesi që të lëvizte i lirë, pa praninë e ferrit, po jo ku të dëshironte. Liria e tij hë për hë ishte e përcaktuar nga rrjeta e lartë rreth fushës.
    Dukej sikur kali e kishte kuptuar cili ishte shkaku i kësaj forme të re të jetës së tij. Qëndrimi i tij në hipodrom kishte dy forma të tjera kushtëzimi; ai jetonte një pjesë të mirë të kohës i mbyllur kur ushqehej, pastrohej dhe mjekohej, por pa praninë e frerëve; pjesa tjetër ishte pista ku ai stërvitej apo garonte me praninë e frerëve, por kjo pistë për të ishte e pakufizuar deri në momentin që ai nuk arrinte të kuptonte që thjesht po përsëriste të njëjtën rrugë. Kur gara përfundonte, kishte përfunduar më parë dhe energjia e tij kështu që pranonte i bindur formën tjetër të lirisë së përgjysmuar. Por këtë here dukej i vendosur. Duke shkuar në njërën anë të fushës ai nisej me një vrull të jashtëzakonshëm, thua se do të fluturonte. Disa metra pranë rrethimit të lartë ai ngulte fort në tokë këmbët e tij që krijonin vija të gjata e te thella në sipërfaqen e fushës. E përsëriste gjithmonë këtë veprim. Nisjet ishin shumë të vrullshme dhe përfundonin shumë më pranë rrethimit. Në lëkurën e djersitur që shkëlqente, dukeshin muskujt që mblidheshin e lëshoheshin herë pas here. Dinamizmi i lëvizjeve të tij të jepte përshtypjen e një dëshire për vetësakrifikim, ndryshe nuk mund të kuptohej ky tërbim nga ana e një gjallese që për shtatë vite radhazi kishte zbatuar me përpikmëri urdhrat e te zotit. Atëherë tri mund të ishin arsyet që shpjegonin lëvizjet e tërbuara të këtij kali: ai nuk mund të pranonte këtë realitet të ri i cili ishte ndryshe nga përditshmëria e tij; i mungonte prania e të zotit apo të një shenjë që tregonte lidhjen me të shkuarën ndoshta freri; apo ai kishte kuptuar që ishte shkëputur përfundimisht nga pista dhe këtu arsyeja e ekzistencës së tij kishte marrë fund. Po ju rrëfej me besnikëri se si rrodhën ngjarjet më tej, për të gjykuar se cila ishte arsyeja e ndryshimit të sjelljes së këtij kali. Sa herë që kali afrohej pranë nesh, në lartësinë e gjurit në pjesën e pasme, dukej një pjesë e lëkurës pa qime. Sipas fjalëve që dëgjoheshin nga njerëzit që ishin pranë meje, ai kalë duhet të kishte pësuar ndonjë gjë gjatë garave, ndoshta një ndalim zemre. Këto gjëra ndodhnin jo rrallë neper hipodrome. Por problemi i kësaj gjallese dukej sikur qëndronte në kokën e tij. Midis spektatorëve kishte lindur ideja që në pjesën e brendshme të rrethimit të vendosej një shirit letre për ta frenuar kalin të përplasej aty. Problemi ishte kush do të futej brenda terrenit që parashikohej i rrezikshëm. Në kohën kur askush nuk po merrte guximin për të kryer këtë mision që dukej i pamundur, kali goditet në këmbën e pasme në një nga shtyllat e mbetura të fushës. Gjaku rridhte mbi trupin e tij dhe binte pikë-pikë mbi tokë. Mbase nuk isha njeriu i duhur ose i përzgjedhur për të kryer atë veprim, por një zë i brendshëm më detyroj që të marr shiritin e letrës dhe të futem brenda fushës. Pas pak çastesh dëgjoj të thirrurat e njerëzve që qëndronin jashtë rrethimit: Kujdes! Ik që aty! Do të vrasë. Kali po vjen drejt teje! Të gjithë ishin të zellshëm për këshilla, por asnjeri nuk futej që të tërhiqte vëmendjen e kalit apo të më ndihmonte. Ndokush që njeh kuajt mund të qeshë me këtë histori, por pamja e tmerrshme ishte shume afër meje. Nuk bëra asnjë lëvizje. Ai u afrua pranë meje. Kishte një frymëmarrje të shpeshtë dhe të fortë. Po prisja të merrja ndëshkimin për atë që kisha bërë. Kali afroi kokën shumë pranë supit tim të majtë dhe puliti sytë, “duke më thënë”: … 
    7
    Mustafa FAJA
    Lagja e plakut…
    (Skicë)
    Dikur, para 40 e ca vitesh, takoj në fshatin Romanat një burrë të moshuar. Ai mund të ishte afro të 80-ve. Quhej Haxhi Alibejsi. Tek po pinim kafenë, më tha: -Para shumë vitesh kam qenë në malësitë e Matit. Atje ishte një lagje që quhej Lagja e Plakut. Në ato malësi të thella, ku kishte vetëm pyje të larta e kafshë të egra, jetonin njerëz të varfër e të leckosur. Ashtu ishte jeta atëherë. Ndër ato 10-12 shtëpi ishin dhe dy të tjera pranë njëra-tjetrës. Në to jetonin dy vëllezër. Vëllai i madh ishte i pamartuar, ndërsa i vogli kishte 3 djem të rritur. Një ditë prej ditësh, ashtu siç del fjala prej goje e topi prej gryke, vëllai i vogël i thotë më të madhit: “Eh, or vëlla, me të thënë një fjalë mos ma merr për keq. A vjen e rrimë bashkë në shtëpinë time? Punojmë e jetojmë bashkë, se do s’do, atë pak pasuri që ke dhe atë shtëpi që ke fëmijët e mi do t’i gëzojnë. Sa lodhesh kot.”
    Ç’të bënte i shkreti vëlla, dëgjonte dhe heshte. Kështu i ndodhi në jetë. Po s’ke ç’bën kur vjen jeta kështu. Këtë bisedë po e dëgjonte dhe kryeplaku i fshatit që ndodhej pranë tyre. Dhe ja, pas nja dy javësh, vëllain që kishte 3 djem e lajmërojnë që të bënte gati dy djemtë e parë se do të shkonin ushtarë në Jemen (Arabi). U pre i shkreti vëlla, ndërsa vëllait që s’kishte fëmijë, sepse ishte i pamartuar i erdhi keq sa s’ka. Do s’do ai krenohesh me fëmijët e të vëllait. I donte shumë, sepse dhe ata e donin shumë. Kaluan gati 2 vjet. Dhe ja, një ditë prej ditësh, vëllait të vogël në shtëpi i vijnë dy Letërzeza të qarkuara me disa pulla të zeza. I ati habitet: “Ç’janë këto ?!” dhe me ato duar të rreshkura i hap më së fundi dy letrat. Por ç’të lexojë?! Sytë iu qullën. Nga lotët letrat filluan t’i lageshin në duart që i dridheshin. Që të dy djemtë i ishin vrarë në Jemen në një luftë të ashpër fort. Të nesërmen hapi ditë zie. Filluan përgatitjet për të pritur ngushëllimet. E ndërkohë i thotë djalit të tretë: “Haki, merr kalin e shko na merr ca dru te pylli i Lisit se na duhen.” Kështu djali i tretë me lot në sy mori gjokun dhe u nis i mërzitur gjithë rrugës. I binte kalit për të ecur edhe kot. Duroi sa duroi i shkreti kalë dhe i nxehur siç ishte i bie në shkelm djalit m’u në bark. E djali i rënë përtokë me gjithë thupër dha shpirt pas disa minutash prej lëngimeve të rënda. Kaluan muaj e muaj pas ngushëllimeve për djemtë e vëllait. U err ajo shtëpi. S’pipëtinte asgjë gjëkundi. Gjethet akoma s’ishin hapur mirë. Po hynte pranvera. Vëllai i madh që ishte i pamartuar shkonte shpesh te vëllai i vogël për t’i larguar një të keqe kur i thonë. Ai nuk mbante mëri për fjalët e thëna nga vëllai, por kur ishte i vetëm diku pas murit të kullës prej guri të tij e gjeje duke qarë për fëmijët e të vëllait. I deshi shumë, siç donë pranvera lulet e saj. Dhe ja, një ditë prej ditësh, kryeplaku zemërmirë shkon diku te një mik i veti e i thotë: “Filen, vajzën tënde të madhe do të ma japësh për djalin e madh të Bajramit, Muratin.” Kështu u tha e kështu u bë. Pra, me kalimin e viteve shtëpia e vëllait të madh, që tashmë ishte më plaku, u mbush plot me fëmijë. Kur i thonë fjalës, një oborr plot. E pra, që nga ajo ditë e deri më sot diku në malësitë e Matit, siç thamë në fillim, ndodhet një lagje që quhet Lagja e Plakut.
    8
    Luan Meta
    Zjarri i vërtetë i Prometeut
    (Kritikë)
    Profesioni i mësuesit të letërsisë na ka detyruar t’u kthehemi disa herë kryeveprave të letërsisë botërore, t’i shohim ngjarjet dhe personazhet nga këndvështrime në rritje. Takimi me personazhet është ndoshta më interesanti, ngaqë ata i kemi takuar së pari si nxënës, më vonë i kemi ndjekur si të dashuruar ose në situata përngjasimi dhe disa herë më vonë, në rileximet e pashmangëshme, i vërejmë nga pika më të larta, pse personazhet kanë përgjithnjë vetëm një moshë. Herë i kemi adhuruar, herë nuk i kemi kuptuar a keqkuptuar, disa herë i kemi imituar dhe tani i çmojmë për të vërtetat që na japin pambarimisht. Kohët e fundit, për të njëjtën arsye, lexova “Prometeun e lidhur “ të Eskilit. Ashtu sikundër e dinë të gjithë, Prometeu, siç thotë edhe vetë, vodhi nga qerrja qiellore zjarrin-flakë dhe e solli në Tokën e ftohtë. Dhe prej tij nisi qytetërimi i kësaj race të vdekshme njerëzore; sytë nisën të shihnin, veshët filluan të dëgjojnë, nisën të ndërtonin shtëpitë e para dhe të punonin drurin…mësuan numrat, që janë shkencë e shkencave, përdorën shkronjat e renditura pas rradhës, duke forcuar kujtesën, që është mëmë e të gjitha muzave…shpikën lundrat krahëlira, që çajnë detin me vërdik…shkurt, gjetën mësuesin e arteve, të çdo mjeshtërie e mjeti për të jetuar.”. E si ndodh shpesh në jetë, që rastësisht zbulojmë diçka që ka qënë aty për një kohë të gjatë, që nuk e kemi parë me vemendje, por e kemi interpretuar siç na i kanë thënë, që e kemi pëlqyer dhe e kemi shpërndarë po ashtu, derisa ajo na është shëndruar në klishe; Prometeu na ka thënë pandërprerë një gjë shumë më të rëndësishme se zjarri, arsyen pse nisën ndryshimet në Tokë. Le të ndjekim pjesën nga tragjedia: Kori: Mos vall’ke bërë më shumë nga ç’thua?. Prometeu: Po, njerzit i çlirova nga aftësia që kishin: të ardhmen vet’ ta parashihnin. Kori: Me ç’bar nga kjo sëmundje i shërove?
    Prometeu: U ngjalla shpres’ të vagëlluar në zemër, nga profeci e vdekjes i çlirova. Kori: Një lehtësim i madh për krejt të vdekshmit. Prometeu: Kam më; u dhashë njerëzve dhe zjarrin. Në mitologjinë greke thuhet se njerëzit i krijoi Prometeu nga balta dhe uji. Kjo shpegon njeridashjen dhe mbrojtjen që ai u bëri këtyre, përballë kreut të Olimpit, Zeusit, që donte t’i shfaroste ata. Tokësorët, si dhe krijuesi i tyre, kishin aftësinë parashikuese, ndaj njohja e fatit fatal i kishte lënë në plogështi, sikundër ndodh përkohësisht dhe sot me të gjithë njerzit, sa herë që kanë një fatkeqësi të rëndë. Plot zhgënjim thonë: Kot punojmë, kot luftojmë… Të gjithë atje do të vemi! E nëse njeriu i sotëm ngadalë fillon të marri veten, kjo nuk ndodhte kurrë në ato kohë të mjegullta të shoqërisë njerëzore, kur teha e fatit fatal u qëndronte e pandarë para syve.
    Në Olimb ka sherr. Zeusi ka vendosur të zhduk përgjithmonë këtë race njerëzore pasive, që nuk lëvizin asgjë nga vendi, racën përtace, racën prometejiane dhe të sjell një tjetër qenie të arsyeshme.Prometeu, tejet i shqetësuar, zbret në Tokë. Ai, tashmë, e di shumë mirë se profecia dhe njohja e të ardhmes, i kushtuan shtrenjtë në Kaukaz. Heqja e këtij “vesi” krijesave të tij të vdekëshme ishte sa ngutshme aq dhe domosdoshëme për mbijetesë. Zbrazja prej profecisë e tokësorëve dhe zvendësimi i saj me një mjegullnajë optimiste e “shpresës së vagëlluar” i mbushi me entuziazëm njerizit jetëshkurtër, i ngrohu psikologjikisht dhe si finale u zgjoi energjitë e fjetura mendore dhe fizike. Atëherë, ata, panë te zjarri mjetin çudibërës, që i largoi nga shpella dhe pylli. Shihet qartë renditja; harresa e vdekjes ose shpresa vlen më shumë se zjarri. E përditshmja, dimri, vetë dielli me magjinë e tij gjithëpërfshirëse kanë nxitur, ushqyer ngatërresën e rendit të gjërave; i paisur me shpresën njeriu ka krijuar qytetërimin e sotëm, duke menduar se kështu dhe vetëm kështu ka qënë gjithnjë. Empirikja, në përditëshmërinë e saj matriale, e ka shtyrë shpirtëroren; dhe dyshi doli para njëshit si pa të keq,( 2,1) madje të gjithë e pranuam, aq sa kur themi Promete nënkuptojmë zjarr … Edhe pse angushtitë e dendura na e sjellin në mendje fuqinë e pamatë të shpresës, prapseprapë, ne nuk i japim vazhdimisht postin që meriton. Mbase do të jemi më të saktë, më “mirënjohës”, ndaj atit tonë mitologjik, nëse, sa herë që bie fjala për Prometeun, të flasim së pari për shpresën, që është”zjarri” i vërtetë i tij.
    9
    Pozaet QOSE
    PORTA E MAGJISHME E NJË PAPIONI
    (Skicë)
    Kishin zbritur nga taksia e dasmës im bir bashkë me nusen e vet. Gëzonte njerëzia dhe mua prej gëzimit të tyre me trokiste tek portat e syve, sikur donte te dilte jashte, ajo shprehja e vjetër “Dy martohen e njëqind shkallohen”. Megjithatë, në ato çaste, ata njerëz më dukeshin te dashur, se po këndonin e kërcenin si të çmendur për dasmën e tim biri. Të sapomartuarit po afroheshin drejt portës së shtëpisë, të vënë në mes nga unë e ime shoqe. S’ngopesha duke i parë e duke iu gëzuar rinisë së tyre.
    Por… në anën e majtë të papionit të tij m’u shfaq ajo e mira, gjyshja ime. Me shtatin e vogël, me sytë e butë, me buzën e qeshur, me dukej sikur më thoshte; Ti nuk me ftove, por unë erdha vetë. Si kujtoje ti, se nuk do të vija?! Fërkova sytë, por ajo prapë qëndronte atje, në cep të papionit të tim biri dhëndërr. Madje, pasi preku njëherë flokët e bardhë, të thurur gërshet, ia mori këngës së vetme, që pati kënduar, sa herë që ia kishte dashur puna “ Më dërgoi babai me shqerra./ Si t’ia bëj , moj unë e mjera?…”. Ndala i shtangur. Në veshët e mi nuk hynte më asnjë lloj zhurme tjetër veç tingujve të asaj kënge, që ajo e këndonte nga cepi i papionit të tim biri dhe e dëgjoja vetëm unë.
    Më kishte dashur sa s’thuhet, po edhe unë jo më pak. Nga kjo lidhje, deri sa kisha mbushur dhjetë vjet, thosha emrin e saj, kur më pyesnin se kë kisha për nënë. S’do mend që ata, që më pyesnin, bënin store me mua, por aq më bënte. Ndihesha mirë nga ajo që thosha dhe kjo kishte rëndësi në ato çaste, ndërsa të tjerat as që më hynin në xhep. Nisa të këndoja dhe unë, për të mos e lënë vetëm. Ime shoqe shqeu sytë dhe po me sy me pyeti në isha në rregull. Nuk iu përgjigja, veç vazhdova këngën, sepse ajo vazhdonte të qëndronte atje në cep te papionit e të këndonte.
    Sa kishte dashur ta shihte nusen time! I pati folur ime më për të, atëhere kur unë sapo e kisha njohur dhe kishim shkëmbyer fjalët e para të lidhjes sonë. Por nuk qe e thënë që ajo të ishte pranë saj për disa çaste, para se gjyshja të shkonte andej nga shkon gjithkush, kur e thërret ora e ikjes. Mbase nga ky peng ajo kishte ardhur në dasmën e tim biri dhe kishte kënduar për të.
    Loti i syrit tim sikur e trembi dhe ajo u zhduk po aq befas sa qe shfaqur. Ndjeva një të therur në kraharor dhe vura një copëz adelat poshtë gjuhës, edhe pse e dija mirë se në ato çaste ai nuk do të kishte asnjë efekt qetësues për mua…
    10
    Sabit RRUSTEMI
    PËR ZGJIMIN TËND
    Një Mëngjes i Mirë e kaltëror 
    me një zemërlule nuk mjafton
    për zgjimin tënd të aurortë
    Ti dëshiron dhe një puthje 
    një përqafim
    një seancë dashurie ti pret 
    për një ditë tërësisht të mbarë
    Pritja përzjarret dashurisht
    mes sysh tanë
    Çelë ajo trëndafile fytyrës sate
    e ma kënaq këtë shpirt
    HARRESËN S’DI TA AKTROJ
    Nuk mund ta aktroj harresën 
    në raport me Ty
    po e Zi
    dash Uri 
    vashë Ëndrre 
    a cila je Ti
    Portën nuk e mbyll as Natën 
    dritarja është po aty
    Sa stina ka ardhur e ka shkuar 
    pa pyetur e trokitur 
    sa lule ka rritur mbledhur
    aromë e tyre brenda ka ngelur
    si Ti tashmë s’pipëtinë
    pazëshëm shfleton dashurinë
    A ka nevojë të të thërras 
    të këlthas
    kur e di ku je
    si rri
    Nuk mund të t’ harroj
    kur lenë ky diell
    a shi kur bie
    Kur hëna përmes hije pemësh
    tek dritarja vie
    E dashur
    në raport me ty
    harresën s’ di ta aktroj
    HATRI I NJË DASHURIE
    Deti nuk perplaset në mua
    Mes nesh ka male e male 
    nuk e trazoj atë krua
    ku pijnë ujë buzët tua
    Rri këtu ku jam buzë mali 
    e deti atje në fushëgropë
    Sall trupi yt 
    dridhet e përdridhet në mes
    Lidh një det e një varg me male 
    hatri një dashurie
    PA NJË GOTË VERË …
    E sotrmja më gjenë këtu ku jam
    nën zhumën provinciale
    pa një gotë verë
    dhe pa Ty
    Të qullur nga nata 
    nga ëndrrat 
    ikën
    Derisa hap sytë
    lëshoj zë
    as kokën kthen më
    Përtej dhomës dal
    në shpatin tim të çmalljes
    Me ujë Çepuri shporrë të ligat
    ato miza kali 
    që fshihen aty ku s’ preken
    Rrënjët e një luleje ujis
    faqet e saj ledhatoj
    nën puhinë e gjetheve
    që era i trazoi
    SYMBYLLAS E GJEJ
    Dritarja virtuale
    për mungesën tënde
    humb ngjyrën jeshile
    Një pritje e hirtë
    e mbulon shenjën time
    kthinave të shpirtit
    përderisa nuk shfaqet
    Hap dritaren e dhomës
    e i mbush sytë
    me blerim Çepuri
    Aty diku
    nëpër të blertat gjethe
    të natyrshmet lule
    thithë erë e më pret
    ajo lulehënë
    Dal prej dhomës
    përtej dritares
    shtigjeve të shpirtit
    kapem brinjëve të kësaj kodre
    Të dashurën time e kërkoj
    Symbyllas e gjej 
    brenda qenies sime
    Gggggg
    11
    Istref Haxhillari
    Një grua në shi 
    (Tregim)
    Qielli i ngarkuar dhe shiu hollak që zuri të spërkiste shtruar tokën nuk i pengonte njerëzit të dyndeshin në dyert e tregut të madh. Vështirë të merrje me mend pse e patën zhvendosur në cepin jugor të qytetit. Njerëzve u duhej të vinin nga ana tjetër goxha larg. Sidoqoftë rrugë më të rrahur nuk mund të gjeje. Makinat dhe këmbësorët zhurmonin si zgjoje bletësh, nuk pushonin nga mëngjesi deri mbrëmjes vonë. Shitësit, rreshtuar trotuareve, ftonin blerësit me vështrime të përvuajtura mikluese. Mbrëmjes shëtitorja e gjerë anës liqenit mbushej më tepër, po kjo ndodhte muajve të verës, kurse rruga e merkatos popullohej njëlloj çdo stinë të vitit. Atë ditë marsi udhën për në treg e mora rastësisht. Baritja ngeshëm mes njerëzve, përshëndesja të njohurit e rastit. Përballë konturohej Mali i Thatë mbuluar nga mjegulla e dendur gri. Liqeni i trazuar prej erërave të pranverës i lëpihej nën këmbë. Çatitë dhe tarracat e pallateve shndrisnin nën rrezet e dobëta të diellit. Në sheshin para magazinës së frutave dominonte gjindjen një grua e gjatë me flokët lidhur prapa. Nuk shqetësohej nga lagështia, sfidonte shiun me qëndrim të shpenguar prej zonje nazike plot dinjitet. “Një grua në shi, – thashë pak i habitur, – e le veten të laget kështu kot, mund të marrë të ftohur”. Kisha përshtypjen se e njihja, po tamam nuk më kujtohej. Gruaja u zhduk mes turmës. Vazhdoja të vrisja mendjen për të, kur më zunë sytë Sado Kolnekun të ecte kuturu. Sillej rrotull pa çadër. Rrobat i qenë lagur, por ai nuk i vinte re, as bezdisej. -Ç’kemi, – e përshëndeta. -Po ja, mirë të themi, – u përgjigj i druajtur, me vështrim qelibar prej fëmije të pafajshëm. -Shëndeti? -Oh! – qeshi mospërfillës, i çuditur, thua po e pyesja për diçka të parëndësishme që nuk ia vlente të harxhoje kohën. Ndoshta, përtej asaj pasthirrme, deshi të shtonte se nuk i bëhej vonë për veten. Buzëqeshja ngjante me rreze të zbehtë drite në mot të nxirë sterrë. Kushedi nuk qe fare e qeshur dhe unë përjetova gjurmët e dikurshme, mbetur nga vitet e punës në Zyrën Arsimore kur Kolneku pushtohej dendur prej gazit. -Me se merresh? -Shkojmë nga Kalaja me Sandrin, punojmë vreshtin, – u përgjigj ngadalë sikur recitonte. Kalaja, kodra përmbi qytet, ishte mbushur plot ngastra të çrregullta mbjellë me hardhi në shpatin jugor. Këtë ma thoshte gjithnjë, kur e takoja. Nuk e di nëse harronte apo donte ta përmendte të vetmin përjetim të ditëve pa ngjyrë prej pensionisti. Sytë e qetë, të brengosur, fshehur thellë fytyrës thatanike, u çliruan. Zuri të gjallërohej. -Sot e krasitëm. Lëngu rridhte lumë. Më vinte keq, sikur humbiste gjak më dukej. Ama do të ketë prodhim të mbarë, apo jo? – më pyeti. -Sigurisht, – ia ktheva. U gëzua, sidoqë e dinte: unë nuk merrja vesh nga kultivimi i hardhive. -Ja edhe ti e thua. S’mund të jetë ndryshe, i kemi bërë tërë atë hyzmet. U mendua ca, uli kokën i mërzitur. -Ky shi i zgjatur mund të na prishi punë. Po t’i bjerë vrugu i zverdh verigat dhe gjethet. Si mendon ti? – Më shikoi ngultas, sikur të vendosja unë nëse rrushi i Sandrit do të prekej apo jo nga sëmundjet e stinës. -Nuk besoj, – thashë, – me gjithë atë punë! -Ashtu mendon edhe Sandri, – m’u përgjigj. U krodh në botën e tij të errët, zaptuar nga heshtja dhe mospërfillja. Flokët e rralluar ruanin hijeshinë e dallgëzimit të dikurshëm. Balli i gjerë me rrudha të lehta jepte imazhin e njeriut fin, ndërsa sytë e hirtë lëviznin të kapitur pa gjallëri. Xhaketa e gjerë me jakë të zhubrosur, pantallonat e pahekurosura, mjekra e rritur e zezë, larushitur me qime të hirta, e tregonin në pikë të hallit. -Pimë kafe? Seç tha nëpër dhëmbë diçka, mbase ndjesë për kohën që po harxhoja. -Unë s’kam si e shtyj, – psherëtiu. Zumë tavolinën e lirë afër dritares së bar “Brilandit”, strukur në bërrylin majtas rrugës kryesore. Pata qenë nja dy herë atje. Lokali mezi shquhej në rrëmujën e zhurmshme të pazarit, po pijanecët me moshë të re e dinin. Pasi hidhnin ca gota nëpër klubet e tjera, afër mbrëmjes përfundonin në këtë bar modest. E vetmja stoli qenë dy çobankat, zbukuruar sipas gustos së klientëve tahmaqarë. Më e vjetra kaluar të pesëdhjetat, po fytyra e pudrosur, sytë lyer me rimel krijonin përshtypjen se ende mund të jepte. Kamerierja më e re, një skërhellë zeshkane me nishan të madh ngjyrë ndryshku në mollëzën e majtë, solli porosinë. I shkela syrin. Ajo, e kënaqur, vështroi plot kuptim. Dikur Kolneku lëshonte batuta të kripura, tani as që e vuri re. Zhytur në mendime të turbullta, zuri ta pijë kafen siç ia servirën. -Sheqerin, – e kujtova unë. -Oh, harrova! – tha i zënë në faj, – harbon mendja. Mori paketën e sheqerit, e grisi ngadalë. Ndërsa mundohej ta shtinte në filxhan, pjesën më të madhe e rrëzoi mbi tavolinë. -M’u derdh, – u shfajësua. -S’ka gjë, – i pëshpërita, – e pastron ajo, – tregova zeshkanen me nishanin petashuq sa një lajthi në faqen e majtë.
    Kamerierja çatisi me pecetë në dorë. Fshiu sheqerin shpërndarë mbi mbulesë, buzëqeshi dhe u largua duke tundur vithet tërë lezet. -Kemi punuar, jo shaka, – desha t’i kujtoj kohën e shkuar. Atëhere Sado Kolneku përkushtohej, jepte mendime, kërkonte llogari. Pako gjë kishte mbetur tani prej burrit sqimatar të dikurshëm. -Eh, – bëri me dorë një gjest mospërfilljeje, – ikën ato. Fjalët i nxirrte mundimshëm, sikur i tërhiqte me çengel thellë brendësisë. U mblodh nën vete dhe heshti. Në lokal u ndeh qetësia. Nga banaku, çobankat vëzhgonin gjithçka. Hera-herës shikonin me inat kafe-internetin përballë. Kompjuterat tërhiqnin si me magji të rinjtë. Klientët e paktë në atë orë të ditës ngulën sytë mbi kalimtarët e rrugës përmatanë dritares. Njerëzit nxitonin me çanta dhe qese plastike në duar. Piklat e vogla të shiut formonin njolla të brymëta në leshra dhe shpatulla. Uji pikonte nga çatitë e ndërtesave përreth, krijonte vatra të errëta trotuarit shtruar me pllaka vishnje. Midis kalimtarëve u shfaq gruaja e gjatë me gërshetin mbledhur topuz prapa zverkut. Flokët e vesitur i shndritnin në dritën e mpakur të mesditës së vrenjtur. “Gruaja e tregut”, – mërmërita i habitur. Këto fjalë i përsërisja hera-herës me vete që kur e pashë në sheshin e pazarit. Seç më krijonte një gjendje dëshpërimi ashtu e gjatë, pa çadër, e lagur. Më ngacmonte kujtesën si vegim i vjetër absurd.
    Shikoja lëvizjet e saj mes grumbullit të njerëzve nën shiun e imët fijehollë. Hidhte sytë përqark sikur grishte dikë të largët, të harruar. Nga pamja mesogrua, po vështrimi i rëndë imponues, përqëndruar mbi turmën e njerëzve dhe mallrat i jepte peshë vitesh përtej moshës së vërtetë. Tërhiqte vëmendjen jo aq me pamjen se sa me diçka shpirtërore të pakuptuar. Rrezatonte dëlirësi shenjtoresh dhe mister. Tek shikonte gruan e çuditshme, Sado Kolneku u çlirua nga apatia, si të zgjohej prej gjumit të gjatë. Trupi iu kontraktua, zuri të dridhej. Në atë moment përngjiste me kumarxhiun, që ka hedhur gjithçka në lojë dhe pret me ankth zarin. Ngërçi e transformoi sa mezi njihej. Profili i gruas i sillte ndërmend ndonjë ngjarje të hidhur, siç na ndodh kur vështrojmë dikë dhe pa e kuptuar zhytemi në kujtime brengosëse. Shikimi i tij nuk qe i kësaj bote. Mpirë i tëri, i dalldisur e hante me sy të panjohurën. Derisa ajo u zhduk pas kthesës në fund të rrugës, i mbajti sytë andej. Vështirë ta merrje vesh çfarë i ndodhi atij njeriu që nuk interesohej më për femrat, tek vështronte me ankth të tejskajtë gruan e gjatë me flokët e mbledhur gërshet të rëndë pas zverkut. -Kush është? – e pyeta me kureshtje. Stepi. Pasiguria e mbuloi të tërin. -Nuk e njoh, – tha. -E shikove gjatë. -Po. -Edhe? Nuk u përgjigj, përmbytur nga kujtimet. Kur u përmend dhe ngriti kryet, sytë e skuqur më bënë të dridhem. Vajtonte në heshtje. Madje nuk dukej se vajtonte. Ndoshta lotët i patën shterur prej kohësh dhe tani s’mund të qante ndryshe. -Çdo natë shikoj ëndërr, – tha mundimshëm me zë të ngjirur, nganjëherë edhe ditën syhapur.-Çfarë shikon? -Atë gruan. -Je i sigurt? -Po. -Si shfaqet? -Del përpara, hap krahët nuk më le të kaloj. Mbi ballin e rrudhur vërshonin pa reshtur përjetime të errëta. Misteri e mbërthente me darë të padukshme dhe ai me zor e zhbironte. -Të flet? – e pyeta me dhimbje si t’i gërvishtja plagën e mahisur. -Po, thotë “do të vij”, pastaj largohet. -Vetëm kaq? -Mbrëmë tha: “Ku e ke djalin?”
    Zëri i shuar vinte mbytur nga larg, fjalët dilnin të zvargura, si gurë të mëdhenj rrokullisur me vështirësi. Vari kokën i trallisur, përhumbur në botën e tij të vrazhdë. Kurrë më parë nuk e pati përmendur ëndrrën. U rrëqetha. Djalin e humbi një vit pas vdekjes së gruas. Jetonte fillikat. Brenga gdhendte strehën e vet në atë trup të rrëgjuar. M’u dhimbs tek e shikoja aq të vajtur, të mbaruar. Atij çasti të rëndë m’u dha ta pyes ashtu kot sa për të mos e lënë gjatë në vetminë e padurueshme. -Ia ke thënë Sandrit? -Jo, – tha, – me Sandrin punojmë vreshtin. E kuptova se pyetja ishte e domosdoshme, e vetmja që duhej. Lëvizi në karrige disi më i qetë, shkëputur me vështirësi nga gjendja e turbullt, as zgjuar as në ëndërr. U mblodh sërish në zhguallin e zakontë, nuk vajtoi më. Shiu u largua. Rrezet e diellit depërtuan nëpër xhamat e dritares, i përkëdhelën lehtë ballin e vrarë, flokët e rralluar me onde të shprishura, sytë e mekur futur thellë zgavrave. Gruaja e tregut qe tretur bashkë me shiun.
    12
    Milazim F. KADRIU
    DIKUSH DUHET TË VDISTE
    Dikush duhej të vdiste
    Ai i cili gjithherë ka qenë zgjuar
    Çdo herë ndenji zgjuar
    Për ti zgjuar të fjeturit.
    Përherë ishte në marshim
    Në marshim drejtë lirisë
    Plumbat që e morën
    S’ ja ndalën buzëqeshjen 
    trimit të Arbërisë. 
    Dikush duhej të vdiste
    Të vdiste ai që me kohë kishte kuptuar
    Se jeta e të robëruarit është luftë
    Dhe kjo i merr prijatarët.
    Ky është çmimi i lartë
    S’mund ta paguaj çdo njeri
    Vetëm djemtë më të mirë të kombit
    Nuk hezitojnë të japin jetën për liri.
    13
    MILTIADH DAVIDHI
    THIKA
    Thika i ngjan njè rreze pabesie
    Tè mprehur mirè né grinè e reve,
    Herè e ngrohtè e herè e akullt
    Kur e prek me dorèn e sinqeritetit.
    Drita èshtè syri i prerè 
    Né tehun e saj.
    Parapèlqen mè shumè natèn
    Tè fshihet né kèllèfin e errèsirès,
    E tè bèj klithmèn tè heshtè.
    Atèherè dhe hèna e yjet janè
    Mè tè pèrgjumura,
    E mè tè shkujdesura.
    Njè lule e brishtè e sapo vrarè
    Eshtè trupi i fundit i pèrgjakur,
    Flakur pa mèshirè né guva resh,
    E ferra tè pashpirta.
    Gjithmonè djeg si rrufe pas shpine
    Dhe kurrè s’ke pèr ta besuar,
    Se ajo godet me dorèn e njè miku.
    Drita èshtè syri i prerè 
    Né tehun e saj.
    ENDE
    …Në dritë mëngjesi jam,
    Ndaj qesh e qaj
    Nga gëzimi për lindjen
    E pavdekësin’ e saj.
    TROTUARET
    Sa shumë shikojnë,
    Sa shumë dëgjojnë,
    Po kurrë nuk flasin,
    Kurrë nuk ulërasin
    E s’përgojojnë.
    Dhe nga dashuria
    Në pllakëza urtësie
    Do ti gjeshë gjithmonë,
    Veç që ti shkelë
    Këmba e jonë.
    14
    Fan NOLI
    DHE U ZHYTA NË LEXIM 
    Hipur mbi gërdallën time të ligur bëja plane… Të fitoj lavdi dhe të ndreq botën. Historia, thonja, do ta përmendë emrin tim …në librin e Perëndive. Dhe sikur të më kuptonte dhe ta merrte me mend, gërdalla vraponte nëpër fusha me tërë gëzimin e saj të shfrenuar. Befas në rrugë e sipër, takova tre vajza, që në kraharorin e tyre ( oh, gjokset e tyre kishin ngjyrën e diellit kur perëndon atje larg në Egjipt), mbanin libra të bukur. Zbres dhe e lë gërdallën të kullosë e lirë nëpër fushë. I afrohem njërës prej vajzave dhe i them: – E bukura ime, lëmë të lexoj atë libër që e mban…. – Hape dhe lexoje. O kalimtari im guximtar. E hapa mbi kraharorin e saj dhe zhytem në lexim. Historia, duke kaluar andej, e sheh kalimtarin tek lexon në gjoksin e një vajze të bukur, nuk do që ta ndërpresë dhe vazhdon rrugën e saj… Historia e le diellin të zhytet në brigjet afrikane.
    15
    Anita Hoxha
    Ndoshta një ditë
    Mërzia më vrau për fjalët që më the
    E unë buzë detit vrapova e braktisur
    Sot gëzohu afër trupit tënd s’më ke
    Nga sot për ty një jete tjetër ka nisur
    Një jetë tjetër ku unë vërtetë nuk jam
    Por pikturuar mbeta në tendën zemër
    Zhurma e valëve më ndjek nga çdo anë
    Thjeshtë u larguam e s’ishtë gjë tjetër
    Në një të ardhme ne ndoshta shihemi
    Do kemi ndryshuar vallë as vetë s’e di 
    Nga puthjet dhënë njëri-tjetrit do njihemi
    Dhe nga ajo e quajtura dikur, dashuri
    Flas me hënën
    Harruar kësaj nate të bukur me hënë 
    Buzë detit unë jam ulur e vështroj 
    Në shpirt kam aq shumë për të thënë 
    Që vetëm hënës sonte do ia tregoj
    Ajo buzëqesh me mua me sytë ulur 
    Dhe fytyr’ e saj ndrin të madhen botë 
    Unë e shohe dhe buzëqesh e lumtur 
    Që me hënën e artë u bera mike sot
    T’i tregoj unë dua për ditët që shkojnë 
    Për kohën kur e bukur isha dikur fëmijë 
    Për ëndërrat që drejt hënës vrapojnë 
    Kur pyesja ‘a jam e bukur dhe unë si ti’
    T’i tregoj kur netëve ne rrinim deri vonë 
    Kur mahnitur të plotë hënën kishim parë 
    Drejt saj vraponim kapur dore për dore 
    E kur shpesh më kishe parë duke qarë.
    T’i tregoj që je larg e sonte s’je me mua
    Në një tjetër vend dhe ti hënën sheh njësoj 
    Larg jemi vërtetë por kurrë të harruar 
    Ndaj çdo gjë hënës unë nis dhe i tregoj
    Ajo m’dëgjon me dritën e saj të artë 
    E rrezet ëmbël ka shtrirë sonte mbi dete 
    I heshturi det’ si vullkan duket, i zjarrtë 
    I pa fund horizontit i bukur dhe i qetë
    Hëna ngrohtë sonte, diç’ më tha ngadalë 
    Anita mike, ti shumë ke për t’më treguar 
    Kaq larg s’mundem të degjoj çdo fjalë 
    Ndaj rrugën sonte mbi det ta kam shtruar
    16
    Valter DAUTI
    KALON E HESHTUR NJË GRUA…
    Kalon e heshtur një grua në trotuare,
    E vetëdijshme për bukurinë!
    Hyjnitë,çuditërisht i janë ulur në tipare,
    (Jo dhe aq e zakonshme për njerinë!)
    Kalon dhe vrenjtet nga shikimet kalimtare,
    Egërsisht e kthen në monedhë simpatinë…
    (Kush do ta shihte nëse s’do kishte trotuare?)
    (Se trotuaret janë bërë për njerinë…!)
    Kalon një grua e bukur në trotuare,
    -Parakalon i vetëdijshëm qytetërimi!
    Po ç’e bukur do të ishte pa trazimet lajkatare,
    Pa hyrë thellë, se ç’fshihet pas një shikimi…
    Dhe s’di pse më bëhet t’i mallkoj hyjnitë,
    Arkitektet e ftohta të bukurisë…
    Le t’i falte pak lajka bukurisë së trishtë,
    Apo ndoshta, kjo si leverdis as hyjnisë?!
    SHI.
    Ҫ’më lagu sot ky shi i butë,
    Mbi trupin tim ra krejt pafaj,
    Ҫ’më ngjanë sytë me të tutë,
    Tek mbi fytyrë pasqyrën mbaj.
    E mirë-them i revoltuar,
    Ja krejt më qulli!E ç’farë pastaj?
    Kur ti ke qenë e dashuruar,
    M’i mbushje sytë skaj më skaj.
    Kur ti më thoshe se s’të doja,
    (S’më do më thoshe,ndaj po qaj…!)
    Unë si copë prilli të vështroja,
    Si prill që s’mund të bëhej maj.
    E shtrydha shiun gjer në zhveshje,
    Përmbi pasqyrë u pashë sërish,
    Më dridhej buza ngaqë kish etje,
    Por qarja jote aty më s’ish…
    17
    Fleta Satka 
    Nese
    Nëse harruar jam, në ditët e tua
    Unë hesht dhe ecjen tënde shikoj
    Çdo ditë e me pak, më mbetet dhe mua
    Që nga shpirti dhe jeta, ty të harroj
    Të mbajta në zemër, si një thesar
    Me ty flisja e qeshja, un’ për ç’do ditë
    Nuk dua të mas kohën që ishim bashkë
    Por, nuk harrohen kështu dashuritë
    Shpesh’here trishtohem, kur të mendoj
    Kohën kur flisnim bashkë për ç’do ditë
    U bëmë të panjohur dhe me vjen çudi
    Sa shpejt u harrokan dashuritë!
    Loti…
    Vdekja nuk të pyet
    Por të merr në krahët e saj
    Prandaj lindi loti
    Që dhimbja të bëhet vaj’…
    Dhe njerëzit e bekuar
    Zor se mund të harrohen
    I vendosim në vargjet tona
    Që kurrë mos të largohen
    Jeta është e dhimbsur
    Por njerëzit e mirë, më shumë
    Njerëz të çmuar me vlera
    Qe ti harrosh nuk mund’
    Lamtumirë u themi
    Shpirtrave të vërtetë
    Dhe në vargje i vendosim
    Që ti kujtojmë për jetë!
    18
    Muarrem Sharka 
    Mollopupi 
    Tregim 
    Kishte kaluar mesnata. Data ishte 14 shkurt. Prej pesë orësh ai udhëtonte në këmbë. Hëna që zakonisht shoqëron udhëtarët e vetmuar ntën, dhe që frymëzon poetët, sonte mungonte. Vetëm një qen kishte kohë që i ishte qepur pas. Ai thjesht e ndiqte nga pesë a gjashtë metra larg. Vinte nga pas me ateë ecje të mpirë dhe pa ritëm e në këtë pamje ishin kopja e njëri-tjetrit. Ndoshta ishte i uritur. Ndoshta shtynte kohën. Nuk ia kishte ngenë.Një mik e kishte lajmëruar:Babai yt vdiq.Varroset nesër në orën dymbëdhjetë.(Të paktën kështu mendova mendova unë,kur e hasa rrugës aty nga ora dy pas mesnate). Kur dëgjonte fjalën “baba” ai tjetërsohej.Harronte gjithçka kishte përreth dhe çfarëdo ishte dukë bërë.Qenia e tij mblidhej si kërmill dhe zhytej diku thellë në skutat e errëta, atje ku përveç tij, askush nuk mund ta dinte çpo ndodhte.Në të vërtetë ne të tjerët mendonim se dinim disa gjëra më shumë për të. U rrit me shumë kujdes.Prindërit e tij e kishin si dritën e syrit. Nuk kishin fëmijë të tjerë.Përpiqeshin që djalit të mos i mungonte asgjë. Ishte i lumtur deri në çastin kur ndjeu se një gjë u thye brenda tij. Kjo ndodhi një ditë kur ishte duke luajtur,e ndërsa aty pranë kaloi i ati i cili e përqafoi dhe u largua. Dikush nga djemtë që po luante, u kishte thënë të tjerëve,se kishte dëgjuar nga të rriturit që “Mollopupi” (kështu e kishte nofkën) nuk ishte rraca e tyre.Prindërit e kishin sjellë nga shtëpia e fëmijës. Nuk foli fare. U nis për në shtëpi.Nuk po arrinte të kuptonte asgjë. Ç’ishin këto përralla? Ai i donte aq shumë prindërit e tij dhe ata po ashtu.Nuk guxoi ta hapte këtë bisedë në shtëpi. Kaluan vite. Të tjerët ia kujtonin sa herë u vinte për mbarë, por ai prindërit nuk mundej që t’i pyeste. Pak vite pasi “Mollopupi” u martua, e ëma, që në fakt për të të tjerët nuk ishte e ëma, pas një sëmundjeje të gjatë vdiq. Disa herë ishte matur ta pyeste kur ishte vetëm me të. Tek e fundit, pse duhej të dëgjonte të tjerët? Atij i mjaftonte që kishte familjen e tij, prindërit e donin. Ç’u duhej të tjerëve? Po të ishte e vërtetë prindërit do t’ia tregonin. Edhe nëse ishte e vërtetë, nuk donte ta brengoste mamanë… Ajo bënte gjithçka për të,ishte më e përkushtuara nga nënat e tjera. Dyshimi dhe kureshtja e brente, por…, më mirë ajo grua që ndoshta nuk ishte nëna e tij e vërtetë,të largohej nga kjo botë si nëna e tij. Më pas mund ta zgjidhtëe këtë punë. Dikush i kishte treguar që pridërve të tij “zoti nuk u kishte dhënë fëmijë”. Kur kjo punë nuk zgjidhej, birësuan atë. Kishte qenë shumë i vogël për të mbajtur mend. Atëherë prindërit punonin në një fshat të largët. Kur u kthyen në fshatin e lindjes, djalin e quanin të vetin, por nga njerëzit e afërt doli kjo fjalë. Përpjekjet e prindërve që të krenoheshin me të pothuaj kishin dështuar. Ai përpiqej shumë,por ndonjëherë nuk varet gjithçka nga ajo që ti bën, varet dhe nga ajo çfarë je. Këtë në njëfarë mënyre e kishte kuptuar dhe e pranonte në heshtje. Nuk mud të ishte ai më i zgjuari,më i sjellshmi dhe më i shkathëti. Ishte një specie e radhës,nuk ishte i përzgjedhur,aq më tepër,nëse ato qe thuheshin për të ishin të vërteta. Tashme kishte filluar të dyshonte në gjithçka, dhe nuk po njihte as veten e tij. Për të tjerët ishte një copë dobiçi dhe nuk dihej kush ishin prindërit e tij. Krijoi familje dhe kishte dy fëmijë,që në fakt e përbuznin dhe e quanin “njeri koti”.Në dasmën e vajzës së tij nuk mori pjesë. Nuk e ftuan, nuk dëshironin që ai të ishte i pranishëm.Jetonte larg familjes,pa asnjë motiv, i rrënuar ekonomikisht, i pafuqishëm, i braktisur nga gjithçka. Nuk i hynte në sy më asgjë. Tashmë për të nuk kishte më rëndësi se kush ishte dhe nga vinte.Fundi i fundit çfarë do të rregullonte në jetën e tij po ta dinte. Aty nga ora tre pas mesnate arriti në shtëpinë ku qe rritur, dhe ku po bëhej gati për në banesën e fundit, njeriu që për të quhej baba,por dhe njeriu që ndoshta fhihte një të vërtetë, që tashmë nuk i hynte shumë në punë.Poshtë kokës së të ndierit kishin gjetur një zarf. Amaneti ishte që letrën ta lexonte vetëm ai. Unë e kisha me dy mendje pjesëmarrjen time në varrim,megjithatë, që kjo histori të mos më këputej në mes,shkova.Gjithçka u krye me qetësi.Dikush lexoi disa fjalë për jetën e të ndjerit. Të gjithë ndienim dhimbje për largimin e atij njeriu të mirë nga kjo botë. Pamja ishte e njëjtë siç ndodh zakonisht; bien plisat e parë të dheut mbi arkivol, fillojnë dhe lotët. Aty ishin vëllezërit dhe nipërit e tij, miq, kolegë, shokë e plot të njohur, por vetëm një njeri dënestëte pa pushim dhe mundohej të fshinte herë pas here lotët, që për të tjerët ishin “lotë krokodili”. Mbase kishin të drejtë, por asnjëri nga ata nuk dinte ç’ishte shkruar në atë letër. As unë. Kur e pyeta, më tha që ishte vetëm për të. Nuk këmbëngula çë mësoja më tepër. Natyrisht asnjëri nga ne nuk dinte ç’po ndodhte në shpirtin e atij njeriu,dhe …nuk kishim asnjë të drejtë ta dinim. Ah po! Harrova dicka! Qeni që e ndiqte pas atë natë nuk u pa më. Ndoshta kishte mbaruar misioni i tij… Ndoshta kishte gjetur ndonjë udhëtar tjetër… Lushnjë me 14.02. 2015
    19
    MIHAL DISHO
    KUBIKËT
    -Haibun- prozë me haiku-
    (Qyqja që qan kot!/ Vllahu/ Bar e trastë plot.)
    Në shkollën, e cila ndodhej në kufirin midis dy rretheve të atëhershme, nuk bëheshin vetëm parrulla por edhe kubikë.
    Qendra e banuar, qytezë, përbëhej nga dy ndarje kryesore. Në njërën kryesisht vllehë dhe jo pak por plot njëqind e njëzetë familje me gjashtëqind e tre banorë. Këta kryesisht frashërotë (fërshërotë). Në krahun tjetër të ardhur nga një vënd malor,por edhe ata vetë nuk e kishin të qartë apo të saktë se nga ishin ardhacakë. E çuditshme,para këtyre jetonin po vllehë deri siç thuhet shtatëdhjetë familje gjë që u larguan pasi nuk e pleqëruan dot bashkëjetesën dhe u shpërndanë në disa qytete kryesore të vendit. Madje edhe të njëqind e njëzetët apo të gjashtëqindët e tretët me ardhjen e demokracisë “rrëshqitën” nëpër qytete apo jashtë shtetit. Atë ditë Rrekja, i dyti i shtëpisë së diturisë, me një thupër thane në dorë si qehajajët apo mbikëqyrësit e skllevërve të dikurshëm, kishte vënë përpara mësues e nxënës drejt kubikëve të famshëm. Ai nuk kishte besim te mësuesit, prandaj vetë me atë thupër në dorë u akrohej nxënësve të mbartnin e mbillnin të qeskurat e famshëm, pasi kështu na mësonte partia.
    Rrekja njëkohësisht kishte edhe plot detyra e përgjegjësira pushtetore e partiake të kohës së kubikëve. Madje për të treguar se partia duhej forcuar me elementë të rinj, ai paskësh thënë në një mbledhje “madhështore” : “andeza nga ne nuk ka, pasi janë të gjithë hunjgardhi”?!. I shkreti ai edhe gardhin e vet po kështu e kishte. Ndodhte që kubikët I kthenin nxënësit vonë, shumë vonë në shtëpi, gjë që i zinte gjumi menjëherë dhe të nesërmen shkonin pa mësuar. Atë orë klasa e Peços ku shumica ishin vllehë, kishin biologji. Vllehtë gjithnjë janë dalluar në mësime. Madje shkolla e kësaj qyteze me vllehtë në krye kishin dalë kampionë në të gjitha konkurset dhe olimpiadat. Mësuesi i biologjisë atë ditë kishte vendosur t’i pyeste nxënësit edhe për termat latinisht. Klasën e shpëtoi Peçi , i cili çonte dorën dhe i thonte të gjitha emërtimet latinisht. Si ia bënte? I thonte në gjuhën vllahishte duke shtuar në fund fjalëzën “as” ose shkronjën “s”. Shumë mirë, shumë mirë e shoqëronte mësuesi, ndërsa të tjerët me kokë poshtë qeshnin me bëmat e Peços. Mësuesi i biologjisë ishte shartuar mbi bazën e agronomisë. Pavarësisht se kohën ia hanin edhe kubikët, vllehënxënësit mësonin vetë, se po të ishte për mësues shartuarin, që vinte në shkollë me një gjysëmçante të zezë e i vinte era raki e shëllirë, do të mbesnin të paditur. Nuk e di pse të madhit të shkollës, magazinieri i qytezës ia vuri nofkën Bidoni. Ndoshta meqë në magazinë mbante edhe bidona e ua njihte mirë boshësinë dhe tringëllimin e tyre. Qejfi i Bidonit ishte, se qejfin e kubikëve e kishte rrëmbyer Rrekja, të zgjaste e zgjaste materiale e mbledhje pa bereqet. Ai kënaqej që të shkonte në shtëpi vonë,shumë vonë madje një apo dy orë para mesit të natës. I tirrte ato material – raport kot e më kot duke shitur mend për faqe të shumta . Shpesh thërriste nëpër këto mbledhje të stërgjatura edhe kryetarë apo sekretarë. Kishte nga ata sekretarë apo kryetarë qe ia fusnin gjumit edhe pas zgjimit në përfundim të thonin : “pse njëqind përqind kalueshmërinë, partia na mëson mbi njëqind përqind, për shembull edhe njëqind e pesëmbëdhjetë përqind”, ose duke fërkuar sytë “ ku ka tym, ka dhe zjarr”. Atëhere mësuesi “ mistrec” u kujtonte që mirë e kishin pasi do të llogaritnin edhe mësueset shtatëzënë si dhe të ruheshin nga zjarre se edhe mund të digjeshin. Në një takim të atyre kohëve të famshme ky “mësues mistrec” i paska dhënë të drejtë një qytezari “se na japin qumësht sa nuk arrijmë ta hedhim në vesh edhe për ilaç”. Rrekja dhe Bidoni lanë duart si Pilati kur e futën “mistrecin” në analet e organeve gjëmëmadhe. Për Bidonin dhe tinëzarin Rreke mësuesja e mirë dhe punëtore me emrin e një stine viti të ngrohtë me të drejtë shprehesh që “kur futem në zyrën e tyre, më duket se jam në një pus sterr të zi”. Një ditë kubikësh Rrekja ynë na u ngatërrua me Mitrin, brigadiervllahu i kubikëve. I bërtiste për front pune,kur koha kishte mbaruar dhe fare mirë fëmijët që iknin pranë familjes e të përgatiteshin për të nesërmen e shkollës. Ku hante pyka, Pyka. Atëhere Mitri po me forcë i thotë “marsh se atë e di unë!”. E di, e di, por Rrek- Pyka e pykoi Mitërbrigadierin duke përfunduar punëtor te brigada e plehut. Ashtu si parrullat edhe kubikët e atëhershëm hanin koka njerëzish.’Të vegjëlit,/ Torbat krahëve,/ i mbushin me gorrica e të qeshura vjeshte./’
    20
    Shezair KOKO
    SAKRIFICË NË KONTURE LEGJENDE
    Tregim
    Aty, rreth viteve 1970, Jeta, kështu quhej gruaja, që mbeti e ve dhe sa mbylli të dyzetat e burrit, lidhi shaminë e zezë rreth kokës deri te qepallat. Burri, iu vra nga diktatura, se pse dëgjonte stacione të huaja në radio. Jeta, e mbante Shpëtimin, djalin e vetëm të saj, fort prej dore ngado që shkonte. Shamia e zezë dhe djali, ishin dy shokët më të ngushtë të saj. Ndonjëherë, ua prishte monotoninë Hanëmja, plaka që jetonte e vetmuar në një shtëpizë aty afër tyre. –Eja, Shpëtimi im! – i foli Jeta djalit të saj. Kjo grua e re, punonte shumë dhe ishte në një punë me kushte shumë të vështira. Pikat e çatisë, shpesh, bashkoheshin me rrëketë e lotëve të Jetës. Jeta, në mëngjes, ikte në punë me yllin e karvanit dhe kthehej me muzg. Edhe yjet pikonin dhimbje, kur e shikonin Jetën me kokën ulur, shaminë e zezë mbi qerpik dhe Shpëtimin të lidhur fort prej dore. Një mbrëmje me mot shumë të keq, sa dukej se do të vithisej e gjithë bota, Jeta i foli nënë Hanëmes të gdhiheshin bashkë. Sidoqoftë, ajo, ishte një grua e re dhe kishte edhe frikë. -Nënë Hanëme!Nënë Hanëme! – i foli Jeta plakës me natyrë burrërore. –Eja sonte nga ne, se kam gatuar lakror për darkë. –deshi të justifikohej Jeta, se nuk donte ta jepte veten, që u tremb. Atë mbrëmje, era bënte kas të rrëshqyente edhe themelet e shtëpisë. –Erdha, derri i derrit.- tha nënë Hanëmja. Se kështu thoshte ajo, kur donte të fliste me përkëdheli. –Po Shpëtimin ç’e bëre?! -i tha plaka. –Në konak, i tha Jeta dhe iu shpërbënë mbi buzë rrukullimat e lotëve. -Jeta, Ti je një vajzë e mrekullueshme, e guximshme dhe punëtore. Veç, kije kujdes këtë djalë. Shpëtimi është shumë i zgjuar. Është fëmijë fenomenal. Ju, më keni thënë se ai vete në shkollë e mbajnë si një nxënës me shkathtësi mbi të gjithë shokët, saqë ia kalojnë klasat dy e nga dy. U futën në shtëpi dhe ndërsa Jeta i vuri llozin derës së jashtme, nënë Hanëmja filloi t’i këndonte një këngë Shpëtimit, i cili ishte mbledhur dy lekë afër oxhakut që bubulonte. – O Shpëtim more lule, po bibilon ku e ke. Hajt, derri i derrit, bjema mashanin mua, tia hap zemrën zjarrit!
    Xixat e zjarrit kërcisnin lartë tavanit të çare, si shpresa e Jetës për Shpëtimin, se, kur të rritej do të bëhej djalë i zoti. Me nënë Hanëmen, ngjarjet atë natë nuk kishin të mbaruar. Ku e zinte gjumi nënë Hanëmen. Ajo, sa mbaronte një ngjarje fillonte një tjetër. – Hiçpo, kur jeshëm një herë, -tha ajo, në kooperativë me shoqet, na u derdh një qen e na grisi rrobat. Alla, o Zot na la lakuriq! Si kemi vatur na atë ditë në shtëpi.
    Ndërsa gërrhima e fortë e Shpëtimit, interferonte me erën dhe shiun që përplasej në xham gjithë natën. Aty, nga mesi i natës, një lënde lisi, kërciti aq shumë mbi çati, saqë nusja u tmerrua. –Hë, derri i derrit,- I tha nënë Hanëmja, duke qeshur me nusen që u hodh përpjetë. Të nesërmen në mëngjes, nënë Hanëmja, iku më herët se ylli i sabahut. Ndërsa Jeta, me shaminë e zezë lidhur rreth kokës sa mezi i dukeshin xixëllimat e syve dhe me Shpëtimin për dore, ku do ta çonte në shkollë, u nis për në punë. –Shpëtim! Ti je shpresa ime e vetme në këtë jetë.-i tha ajo djalit. Ndësa Shpëtimi dhjetë vjeçar i ktheu një buzëqeshje diellore, sa thua të avullonte gjithë ajo lagështirë që binte me gjyma. Jeta, mori djalin për dore, e çoi në shkollë dhe iku për në punë. Brenda çasteve, si një stihi e dalë nga ferri, një xhips me ngjyrë blu të thellë, nuk u duk se nga humbi nga shpejtësia e madhe. Ajo, e pa këtë makinë dhe mendoi, do të jetë ndonjë kryetar kooperative, kushedi se çfarë ka ndodhur që ikte aq shpejtë. Kur u kthye nga puna, e lodhur dhe e rraskapitur, shkoi të merrte Shpëtimin në shkollë. Por çe do, se atë kishin filluar e kërkonin gjithë shkolla, e madje, gjithë njerëzit e zonës përreth. Disa, thoshnin se e shtypi një xhips që kaloi me shpejtësi të madhe aty pranë. Jeta, vuri duart në kokë dhe bërtiste me të madhe, kur i thanë, se e kërkojnë dhe nuk e gjejnë. –Shpëtimiiin! Shpëtimiiiin! Sillmani djalin tim këtuuu! –Ulëriste ajo me një zë të keqardhur që të therte shpirtin. Turmat e njerëzve, sapo vinin e shtoheshin duke kërkuar nxënësin e humbur, si një rast misterioz. –Ndërsa shumë gra të moshuara, rrethuan Jetën për ta mbajtur me kurajo, se djalin do tia gjenin, nuk kish se ku të shkonte. Nuk lanë vend pa kërkuar atë ditë, kërkuan edhe natën. Nata fjeti, por Jeta nuk e mbylli syrin e lodhur e të shkrirë në lot.Rënkonte pa pushim, si gjëmimet e borës. Të nesërmen para dite, u hap lajmi se djalin e kishte shtypur një xhips i zi, i cili kishte kaluar me një shpejtësi marramendëse. –Jeta, tashmë, ishte bërë gjysëm njeriu. Filluan të vinin shumë makina, dhe njëra prej tyre ishte e kortezhit të funeraleve me një muzikë vaji të përmortshme. Të gjithë krahinën dhe fshatrat përreth i kishte helmuar ky lajm i rëndë. Dhimbja u bë më e thellë dhe më e frikshme, kur u dha urdhër, se arkivoli ku ishte futur xhenazeja, nuk do të hapej, sepse ajo ishte dëmtuar shumë rëndë. E kishin futur në një kuti flak të kuqe. Hermetike dhe të hekurt -Dua Shpëtimin tiiim.- Djaliin! Djaliin! -ulëriste me të madhe Jeta, saqë thanë, se u dëgjua në shtatë vilajete jehona e saj! Të gjithë njerëzit, por edhe qeverria e përkrahu këtë grua të ve, që mbeti si qyqe. Kaluan vite, kaluan pranvera. Por Jeta me kokën mënjanë, e tretur, si një pëndë korbi, jetonte e vetmuar. Vetëm, se ishte një grua me karakter dhe vendosmëri të hekurt. Jo pak, por 30 vjet. Në një ditë pranvere, mbazdite në të errur, aty nga viti dymijë. Jetës, dikush i trokiti në derë. Mendja për momentin i shkoi te nënë Hanëmja. Por ah! –Ajo ka vdekur!-mërmëriti si e kalamendur Jeta. Se Jeta, kish 30 vjet që mërmërinte. Fshatarët përreth që e shikonin, thoshnin, se ajo, fliste me veten, fliste me qiparizat, me zogjtë me ajrin. U lutej çdo ditë që t’i kthenin djalin e saj. Veshi i kishte dëgjuar zëra, sikur djalin ia kishte marrë sigurimi i shtetit. Se sigurimi i shtetit, djem me zgjuarsi fenomenale si Shpëtimi, i mbante të fshehur në gjirin e tij tërë jetën. Jeta tashmë, ishte rrudhur. Me malin e bardhë mbi kokë, që i dukej nga shamia e zezë, mendoi mos i bënin veshët. Shamia sterrë e zezë dhe flokët borë të bardhë, jeta e Jetës, vetëm bardh e zi. Por dera vazhdonte të binte. U afrua dhe me duar e zemër të dridhur, e hapi derën. Ishte një burrë, me një vajzë të re përkrahu dhe me një fëmijë të vogël.
    -Nënë Jeta! -u dëgjua zëri i mallëngjyer i burrit. -Unë, jam Shpëtimi! Më ka tharë malli! Jetës, filloi t’i dridhej i gjithë trupi dhe ju derdhën menjëherë liqenet e dhimbjes prej syve, sa nuk shikonte më, se ç’kishte përpara. Shpëtimi, e mbërtheu në duar duke i thënë: -Nënë e dashur! Nënë e dashur! Unë jam Shpëtimi! –Shpëtimi , që më rrite pranë oxhakut, me dhibsuri e ngrohtësi të madhe. Pragu i asaj dere, si pragu i legjendës së Dhoqinës. –Ja! Erdhi dita e lirisë nënë,- i tha Shpëtimi asaj. Pasi u çmallën nënë e bir, ata mbetën përsëri të lidhur fortë me njëri-tjetrin, ashtu si dikur pranë oxhakut bubulak.
    21
    Haxhi Dikolli
    KËTË MBRËMJE
    Mos fli! – Sonte mos fli si çdo natë!
    Quaje, se gjumi kurrë s’ka ekzistuar
    Më gënje me një prrallëzë të vockël
    Le të duket, sikur s’të kam kuptuar
    Më lumturo, këtë mbrëmje të bekuar
    Me një prrallëzë, që të ketë pak fjalë
    Të betohem, do bëj sikur kam harruar
    Që me këtë, më gënjeve natën e kaluar!
    IKONË
    Ti e di pse unë të quaj ikonë?
    Sepse kur të puth, s’bëj mëkat
    një ikonë, mund ta puthë një burrë
    dhe duke e puthur i pëshpërit:Më fal!
    Ti e di pse unë të quaj ikona ime?
    Sepse je grua edhe shënjtëri
    unë do lutem që mos bëj “gabime”
    edhe pse e di, që do mi falësh ti!
    ILUZION
    Nuk kam iluzione, për atë që duket
    Për pemët në rrugë e dritën, jo e jo
    Për puthjet që jepen, në cep të një rruge
    As për hapin tënd të lehtë, kur vrapon
    S’kam iluzione, për vjeshtën e dimrin
    Për sytë që terri i natës mi verbon
    Ngrica e akullt, që të pushton shpirtin
    Do desha të ishte vërtet iluzion!
    UNE EDHE TI
    Ti në kanape je, rri edhe më mendon
    Unë të ëndërroj, si çdo i dashuruar,
    Ti psherëtin: – shpirt, sa më mungon!
    Unë pyes veten, ku do jem harruar?
    Pastaj, ti krijon portretin tim sakaq,
    Në atë formë që vetë ke ëndërruar
    Po mua, çdo minutë që ikën më plak,
    Nxito! Se pastaj, kot jemi munduar!
    TI JE E PAFAJ
    Ti nuk e dije, se me kë ishe dashuruar
    Vetëm thoshe tërë gaz:- dashuroj poetin!
    Edhe unë, them se nuk je për tu fajësuar
    Se nuk e dije, ҫ’ishte të mbaje në gji detin
    Thoshe, se dashuria e poetit ishte dhuratë
    Po natën, me të dy sytë, nuk bëje gjumë 
    Me njërin shikoje, si rrethonin poetin gratë
    Pa e ditur se ato, ai i ka metaforë e muzë
    Ti nuk e dije, se ҫ’dashuri kishe patur pranë
    As poetin e dashuruar, nuk e kuptove kurrë
    S’munde ta mbaje atë, që ish e s’ish dhuratë
    S’ke faj, bëhet fjalë për det, jo thjesht burrë!
    22
    Petrit RUKA
    ËNDRRA PËR KËMBËT.
    Në ëndërr pashë këmbët e mia që ecnin
    Një fushe të gjerë plot gurë dhe baltra,
    Të çmendura krejt vraponin e ngecnin
    Njëra ish zbathur, më duket e djathta.
    Iknin a s’iknin si këmbë të ndërkryera,
    Ku shkonin vallë me aq babëzi,
    Tundnin mbi vete kërcinjtë e thyera
    Zot, sa të lumtura në atë palo dalldi…
    U lutesha nga mbrapa e ato po më tallnin,
    Kërcenin përreth një valle zulush,
    Kishin ndot nga toka dhe rrinin në ajër
    Sikur toka e tërë të ishte shtruar me prush.
    Mbase merrnin hak që shpëtuan nga unë
    Se jetën ua kam nxirë, unë pronari barbar,
    Mbase iknin fatzezat me helmin në thonj
    Para meje të futeshin drejt e në varr…
    Iknin a s’iknin dhe fshiheshin ngado,
    Kuptohet, ulok, unë nga mbrapa s’u vajta,
    O këmbë të urryera për çfarë merrnit hak,
    Njëra ish zbathur, më duket e djathta…
    Ç’BËME ASHTU, O ZOT I MADH…
    rrëfim për…
    Ç’bëmë ashtu, o Zot i Madh,
    Atë natë tek klasë e tetë,
    Përmbi hartën e Ballkanit
    Prishe vajzërinë e shkretë.
    Ç’bëmë ashtu, o qiell i madh,
    Pranë gjolit mbi Janinë,
    Dy mësues të çmendur fshati
    Ç’e përgjakën gjithë Greqinë.
    Gjithë lumenjtë e katër dete 
    Poshtë kofshëve morën flakë,
    Që nga Trojë e vajzërisë
    Ti u ktheve në Itakë.
    Njëri gji përmbi Bosfor,
    Si xhamisë Sulejmanie,
    Shtatëqind herë i putha pragun
    Pa kuran e pa tespije.
    Tjetrit – kishë pëmbi Lubjanë,
    I këndoja psallme murgu,
    E shkallmoja si kambanë
    Me gishtrinjtë si maja sfurku.
    Përmbi tokën paqerremë,
    Që mban emrin- helm Ballkan,
    Nën dy kryqet tanë prej mishi
    Një nga një kufinjtë ranë.
    Ç’bëmë ashtu, o Zot i Madh,
    Pranë gjolit mbi Janine,
    Dy mësues të varfër fshati
    Ç’e përgjakën gjithë Greqinë…
    NJË LETËR SPITALI
    Oiii, sa e trishtueshme, tani, puna ime,
    Tek të shkruaj një letër të hidhur nga spitali,
    ca vargje që zemra ia hedh mendjes së lodhur,
    si tagjinë për mëshirë, para shembjes, një kali.
    Tek shoh që gjakun me shiringa kauçuku
    po ua fal ca qelqeve në laboratore kimike,
    tek veten e tall, që për Atdheun, nuk derdha
    të paktën një pikë…në vjersha patriotike!
    Gjithë mjekët në kor: kujdes emocionet!
    as gëzime të forta dhe as mallëngjim,
    ta dinin qyqarët, që Ti do t’i mbysje,
    tek kërkojnë që unë… të të vras me Harrim.
    Për sëmundje të rëndë dyshojnë dhe recetat
    m’i nxijnë llahtarshëm me një tmerr latinisht,
    ç’më vjen që natën t’i mbush nga inati
    me këngë të pashkruara, të ndrijnë foshnjërisht.
    T’i kthej përmbys e t’i shkruaj mbi to,
    së pari, një letër… qershisë plakë në Turan,*
    t’i them që si ty jam vërtetë plot zgërbonja
    Po një degëz me lule si ty ende e kam.
    Ti shkruaj nënésë poshtë dheut të zi:
    për porositë e tua jam plot me pendime,
    “…më kot i lexon “tërë” librat e botës,
    se zemrën, o bir, ta mbushin me rënkime.”
    Mbi recetat ku shkruhet se gjaku po prishet,
    rrjedh ngadalë dhe mundet…të bllokohet diku…
    asnjë mjek se gjeti që gjaku po ndalet,
    të mendoj; ç’qe kjo jetë, kështu,… “Kuturu?!”
    Se gjaku mëdyshet, nuk di nga të shkojë,
    si babai, në fund…me bastun, mes avllisë,
    asnjë, mjek s’e kupton, që Ty, kur të shkruaj
    një mijë e një dredha i bëj… ishemisë…
    Sa e trishtueshme tani, jeta ime, moj grua,
    Tek të shkruaj një letër të hidhur spitali…
    Nga njëra anë sëmundjet me bisht latinisht
    Në anën tjetër vetë unë,…hingëllima e një kali…
    23
    Ndoc GJETJA
    YLLI IM NUK NDIZET MË
    O vajzë që të njoha në jetë kaq vonë!
    Ti gjithë qenien time e bëre lëmsh,
    ti më ktheve shumë prapa në kohë
    ti më zbrite një tridhjetëvjetsh.
    Në vitin kur ti ke ardhur në jetë
    në botën time sapo hynte femra,
    e sheh ç’hon kohe kemi ndërmjet
    vogëlushja ime e madhe sa ëndrra?
    Më kot shpenzova pas një Dulqinje
    gjithë jetën time si Don Kishoti,
    dhe tash më shfaqesh krejt papritur
    si një tallje nga vetë Zoti.
    Sa herë ta ndiej frymëmarrjen afër,
    humbas në qiellin magjik të syve
    dhe befas përmendem e bie ashpër
    te rëndomësitë e jetës sime.
    Ti vjen dhe ikën dhe mbetesh ëndërr
    se ylli im nuk ndizet më
    me muzgun e moshës jam mbështjellë
    dhe ndihem i lodhur e dua… të flë.
    FUNDI I PRITJES
    Të shtunë piva shtatë kokrra valium
    që të zgjohem vetëm të hënë,
    se desha të dielën pa ty ta humb
    për ta kaluar sikur s’ka qenë.
    Po, ja, e hëna e shumëpritur erdhi
    e vonoi të ikë gati një shekull.
    Si të shpëtoj tani i shkreti
    nga kjo torturë që quhet Nesër?
    Dhe gjithë e marta u shtri mbi mua
    si oktapod me këmbë të ngrira
    ah, pres të më vijë e mërkura
    të më clirohet pakëz fryma.
    E mërkura më erdhi e iku
    më gjeti e më la pa ty,
    e enjtja zvarritej porsi kërmilli
    e premtja më solli vetëm shi.
    Edhe e shtuna m’u var në shpirt
    si një kornizë pa pikturë,
    shpresës që ti do vish një ditë
    tani po i vë përsipër një gur.
    EPITAF
    Këtu prehet ai që quhej Ndoc Gjetja
    i cili pati ardhur gabimisht në botë,
    ai nga vetja e tepruar nxirrte vjersha
    dhe gjithë njerëzit i quante shokë.
    Kur pa që ëndrra kalkulohej në kompjuter,
    kur pa që idealet rrëzoheshin në kolltuqe,
    kur jepte buzëqeshje e merrte skërmitje,
    zuri sytë me dorë dhe vendosi të ikte.
    Dhe shkoi e hyri në Manastirin e Unit
    të shpëtonte shpirtin nga gjuhëligat e Lehjes
    … pastaj e përcollën te banesa e fundit
    te vila dymetërshe e ullishtes së Grykëzezës.
    Në çastin e mbramë një hënë e përgjakur
    e puthi në ballë dhe thirri “Nënë”…
    Mos kërkoni të dini për të më tepër
    se iku sikur të mos kishte qenë.
    24
    Skënder RUSI
    SINFONIA E TAKAVE
    Ai ishte një regjistrues i marrë,
    S’kishte zemër në gjoks, kishte disqe!
    Jetonte brenda në një kitarë,
    Atje e desh dhe varrin kur të vdiste!
    Ia dha vetë ate forme sobalkes se tij,
    Se atje do flinte me Bet’hovenin e madh!
    Se atje do ish dhe zoti Paganin,
    Edhe zoti Shubert,edhe zoti Moxart!
    Kush tha se keta ishin te vdekur!?
    Ai fliste me ta,qeshte,peshperiste!
    Brenda kitares se tij vetem e shoqja,
    E urdheruar ishte te mos fliste!
    Ai behej xhind kur ajo lante pjatat,
    Kur kercitja e tyre i futej neper disqe!
    Ai i ulerinte kur ia degjonte takat,
    Pale kur padashur, ndonjehere, teshtinte!
    Por erdhi nje dite dhe ajo iku ne qiell,
    Kitara krisi, muret e saj u cane.
    Telat e saj rane mbi Bet’hovenin,
    Mbi Moxart e Shubert, mbi te gjithe rane.
    Tani ai ve veshin ,jo per te degjuar tinguj,
    Po per t’u cmallur me zhurmen e pjatave!
    Bet’hoveni?E c’eshte Bet’hoveni,
    Para simfonise se embel te takave!?
    EKLIPSIN PRES
    Unë me ty,si toka me diellin,
    Të vij rrotull vazhdimisht,vazhdimisht!
    Por asnjëherë s’të jam afruar sadopak,
    As jam larguar sadopak,natyrisht!
    Astronomia ka ligjin e vet,
    Që unë e përfill me aq sa mund!
    Të të afrohem më shumë
    Kam frikë se më djeg,
    Të të largohem-kam frikë se më humb!
    E ja,kështu,vetëm rrotull të vij,
    Po s’jam i marrë që rri e pres më kot!
    E di që një ditë ,ti do të kesh eklips,
    E atëhere,nuk do më djegësh dot!
    PA DASHJE
    Pa dashje kam plagosur një grua!
    (S’e dija që më desh aq marrëzisht!)
    Ajo ishte një yll,nga qielli larguar,
    E zbritur në tokë rastësisht!
    Pa dashje,kam fyer një grua!
    E putha në faqe në një natë pa drita!
    Pastaj dhe në ballë një puthje të dytë,
    Ia shtypa pak hundën me gisht,edhe ika!
    Pa dashje , kam vrarë një grua!
    (Eh,gratë u vrakërkan kaq shpejt!)
    Ajo iku në qiell,prej nga ish larguar,
    Të vuante zhgënjimin e vet!
    25
    Agim DOÇI
    Nuk kam kohë të merrem me ty!
    Mjaft më bezdise me xhelozinë tënde!
    Gjeta pak kohë të ta them ndër sy:
    Bota ime është më e madhe se çdo dhëmbje
    Lermë të lutem, nuk merrem dot me ty!
    Unë vij të përkëdhel e ti kurr nuk ngopesh
    Ankohesh, psherëtin e pastaj thua: – më ke xhan?
    Vërtitesh brenda vehtes e prej saj friksohesh
    Nuk kam kohë të merrem me ty taman!
    E di se do trishtohesh dhe do kërkosh pardon
    Por unë e ndjej nga larg, do mbetesh po ajo!
    Sa më shumë të të dua, ti përsëri dyshon
    Më ndjek nga pas si hije, pastaj pyet: – a më do!?
    Tani fli dhe pafsh endrrat më të bukura
    Unë do vij fshehurazi e të të puth në sy
    Se lulet mezi presin, mbi to, të ndalet flutura…
    Ika…sepse nuk kam kohë të merrem me ty!
    Kisha vdekur…nuk e dija!?
    Kisha shumë vite që kisha vdekur
    Erdhën plot njerëz dhe në varrim
    Sa fjalë të bukura që kishin gjetur
    I kishin shkruar mbi varrin tim…
    Sa turp më vinte, sa më peshonte
    Rrasa e varrit me ato fjalë.
    Ndonse parajsa nuk më pranonte
    Ndoshta dhe shpirti s’më kishte dalë…
    Sa isha gjallë më ndenjën ftohtë
    Nuk e kuptoja çfarë kisha bërë
    Doja nga njerzit një fjalë të ngrohtë
    Vetëm më iku, jeta e tërë…
    Tani që s’jam, mos u friksoni!
    Se larg prej jush vendin e gjeta.
    Rri kuvendoj me Perëndinë
    Ai s’paska frikë nga e vërteta!
    26
    Agim XHEKA
    I BESOVA LULEDELES
    Në dërrasat e shtëpisë së vjetër
    Kishte çelur një lule dele
    Ç’më solli pranë një moshë tjetër
    Pasditen e artë të një të Diele
    Ish koha e dashuris sime ë parë
    Kur lulen pyesja më do apo s’më do
    Kur këmbët bëja gjak nëpër ugarë
    Të shihja kur nga kisha kthehej Ajo
    Asnjëherë nuk e gjeta dot vetëm
    Por ngopesha të paktën duke soditur
    Ajo më zbukuronte ditën dhe jetën
    E nuk lodhesha kurrë duke e pritur
    Ajo më shikonte me bisht të syve
    Dhe ulte kokën me faqet flakskuqur
    Ndërsa mbrëmjeve unë i flisja Hyjve
    Besoja Shenjtëve ajo ti ish lutur
    Por…S’na ndihmuan as Shenjt as Hyj
    Na ngritën mure me zakone arkaike
    Nuk mundëm të takoheshim kurr të dy
    Se unë isha Musliman dhe Ajo katolike
    Uroj të ket gjetur kujdes e mirsjellje
    Në s’është gënjyer nga një lule deleje…
    DENIM ABSURD
    Ne kurrë s’do na e falin diferencën
    Ata që kurrë nuk kan dashuruar
    Si prokurorë gra e burra të nderçëm
    Do e gjejnë një nen për t’na sulmuar
    Do na dëbojnë e do na “shporrin”tej
    Por ne do të fshihemi lartë në qiell
    Dhe askurkush të mos na shohë e gjej
    Ti bëhu Hënë e unë do të bëhem diell.
    SHPRESE E ENDERR EDHE PRANVERE
    Një vajzë në moshë është pranverë
    Petale lulesh fsheh ndën lëkurë
    Një vajzë në moshë është përherë
    Një ëndërr e bukur për një burrë
    Në sytë e saj fle dritë e diellit
    Pjalm dhe nektar i burojn’në buzë
    Shpirti i saj kaltërsi e qiellit
    Dhe zemra zjarrë dhe trupi shpuzë
    E kush s’do digjej n’atë krijesë
    Në poret e saj gjithë kristalinë
    Një vajzë në moshë,jet’e shpresë
    Lulnaj,puhiz’arome për dashurinë
    Një vajzë në moshë mbetet përherë
    Shpresë edhe ëndërr edhe pranverë.
    27
    Miltiadh Davidhi
    KALON E HESHTUR NJË GRUA…
    Kalon e heshtur një grua në trotuare,
    E vetëdijshme për bukurinë!
    Hyjnitë,çuditërisht i janë ulur në tipare,
    (Jo dhe aq e zakonshme për njerinë!)
    Kalon dhe vrenjtet nga shikimet kalimtare,
    Egërsisht e kthen në monedhë simpatinë…
    (Kush do ta shihte nëse s’do kishte trotuare?)
    (Se trotuaret janë bërë për njerinë…!)
    Kalon një grua e bukur në trotuare,
    -Parakalon i vetëdijshëm qytetërimi!
    Po ç’e bukur do të ishte pa trazimet lajkatare,
    Pa hyrë thellë, se ç’fshihet pas një shikimi…
    Dhe s’di pse më bëhet t’i mallkoj hyjnitë,
    Arkitektet e ftohta të bukurisë…
    Le t’i falte pak lajka bukurisë së trishtë,
    Apo ndoshta, kjo si leverdis as hyjnisë?!
    SHI…
    Ç’më lagu sot ky shi i butë,
    Mbi trupin tim ra krejt pafaj,
    Ç’më ngjanë sytë me të tutë,
    Tek mbi fytyrë pasqyrën mbaj.
    E mirë-them i revoltuar,
    Ja krejt më qulli!E ç’farë pastaj?
    Kur ti ke qenë e dashuruar,
    M’i mbushje sytë skaj më skaj.
    Kur ti më thoshe se s’të doja,
    (S’më do më thoshe,ndaj po qaj…!)
    Unë si copë prilli të vështroja,
    Si prill që s’mund të bëhej maj.
    E shtrydha shiun gjer në zhveshje,
    Përmbi pasqyrë u pashë sërish,
    Më dridhej buza ngaqë kish etje,
    Por qarja jote aty më s’ish…
    28
    Agim B. Jazaj
    VLORË,TUNGJATJETA!
    Andej Qaf’e Topit, hedhur si sorkadhe,
    Këtej Kuzbabaja, një uratë e madhe.
    Mu në mes të tyre shtrihet një qytet,
    Shtëpi e shqiponjës, për eternitet.
    Vlorë tungjatjeta, vend i mrekullive,
    Matem me Sazanin degat e ullive,
    Vlorën edhe Vlorën, thelp e kam në zemër,
    Ditën e kam dritë, natën e kam ëndërr.
    Çdo or’e minute, ty të kam në gojë,
    Mbase të zë lemëza, kur unë të kujtoj!
    Vlora im’e bukur, Vlora im’e mirë,
    Vetëm ty të dua dhe një gunë të dhirë!
    E kudo që isha e kudo te jamte,
    Këng’në buz’ të kisha, lot në sy të kamte.
    Kryetar’i parë, 
    I bashkisë së Vlorës., 
    Pas ka lënë thesarË,,
    ‘Maskarejt’ e Kohës!’
    29
    Besnik Caka
    (Fabula)
    Zile
    E nderojnë, zile i japin,
    Ç’e gënjeu mendja cjapin!
    Ç’kapardiset dhia shytë:
    “Burri,tash,goxha pozitë!”
    Qafën cjapi tund e shkund,
    Porse tingull s’ndihet kund…
    S’e kupton ende cjap-ziu:
    Zilen, do ta tundë…bariu!
    Reformë…
    Rrufe urdhëri që nga lart:
    “Në qymes, do bërë rrokadë!”
    Pula, si e lagur ngeli:
    “Si ta bëj…çfarë bënte gjeli?!
    Kurse gjeli lafshën ndez:
    Shtrëngohet të bëjë…vezë!
    30
    Rezarta ulqinaku
    DO TË DOJA
    Do të doja
    me një frymë
    t’i fshija lotët…
    Ligësitë nga bota ime,
    t’i largoja.
    Me pëshpërima
    të ëmbla,
    t’ia lehtësoja dhimbjen
    zemrës së plagosur.
    Ta çliroj peshën
    që më shtyp
    në shpirt…
    Do të doja për një çast,
    të mbyll sytë,
    të harroj vuajtjen,
    të gjej sërish…
    Dashurinë!!!
    ME TY DO TË JEM!
    Mbushma një gotë raki
    Të pi të dehem, Botën të trazoj.
    tik-taket e zemrës time 
    Ty të ti dhuroj.
    Dhe gota e dytë, kur të jetë mbushur Plot
    Ta kuptosh ti ndjenjën Sa më mungon sot.
    Të pimë dhe të treten, tash për ne të dy 
    Sa të vijë pranvera… do të jem me Ty.
    Ma fik zjarrin që është ndezur në mua
    Ma shuaj mallin që kam për Ty.
    Dua trupin tënd ta përkëdhel
    Buzët e tua dua ti ndjej…
    LAKURIQ
    Në tarracë rri e numëroj yjet,
    oh, sa ledhatojnë qiellin.
    Shoh se si puthjet e tyre
    s’ndalojnë.
    Puthin
    ylli-yllin.
    Buzët përpijnë terrin,
    shikimet kafshojnë
    mendimet.
    Shtrati i kopshtit
    shtruar mban
    ëndrrën.
    Çel…
    Zemra në fluturim
    ngarkuar me dashurinë
    puth mallin e largët.
    Shkodra,
    sokakët…
    Kur vjen?!
    31
    Dhimitër Shtembari
    Tendër i hapur për kryebashkiak
    (Tregim)
    Sekretari i Përgjithshëm i Partisë “Bollëk për të gjithë”, zoti Arsen, atë pasdite kishte ftuar kryesinë e Partisë për të diskutuar kandidaturat për kryebashkiak të qytetit D. Kryetarit të kësaj Partie i kishte dalë një punë urgjente, prandaj kishte autorizuar Sekretarin e Përgjithshëm që të drejtonte këtë mbledhje. Mbledhja filloi jo si çdo herë. Te të gjithë anëtarët e Kryesisë ndihej një lloj tensioni. 
    – Na kanë ardhur shumë propozime interesante nga baza, – e filloi mbledhjen zoti Arsen. – Në fakt janë shumë sugjerime, por kam përzgjedhur vetëm disa që më janë dukur si më të përshtatshme.
    Sekretari i Përgjithshëm, nënkryetarët dhe anëtarët e Kryesisë së Partisë “Bollëk për të gjithë” nuk shfaqën ndonjë interes të madh për ato që u tha Sekretari i Përgjithshëm. Me sa kuptohej, e ndjenin veten si të ishin në një tender. E kuptonin se çfarëdo që do të thoshnin, në fund të fundit kandidatura që do të dërgohej për votim do të përzgjidhej nga vet kryetari, zoti Jovan. 
    – Kam edhe unë nja dy kandidatura të mira, – foli me një zë të mekur një nga nënkryetarët e Partisë. 
    – Dakort, dakort, – ia preu Sekretari i Përgjithshëm, – edhe ato do t’i shqyrtojmë, por sot jemi mbledhur që të diskutojmë kandidaturat që disponoj unë. Dakort? Dhe pa humbur kohë nisi të flasë:. – Deputeti i zonës, zoti Bardhyl, na ka sjell kandidaturën e kryetarit aktual të Bashkisë. Në argumentet që shoqëron këtë emër thuhet, se gjatë mandatit të tij ky ka plotësuar goxha premtime … Ju e njhni, prandaj ju ftoj të flisni për të… Një nga nënkryetarët nisi të tunde kokën. Zoti Arsen ia nguli sytë dhe iu drejtua: 
    – Keni ndonjë mendim? 
    Nënkryetari foli fare shkurt: 
    – Deputeti duhej të na e sillte këtë kandidaturë mbas gjyqit që ky kryetar bashkie do të zhvillojë për çështjen e atyre tre tenderave për të cilat akuzohet …
    Në çast u dëgjuan të lëviznin karriket. Nënkryetari vazhdoi: 
    – Të mos harrojmë: bëhet fjalë për një kandidat që e sjell për votim një parti serioze si e jona, “Bollëk për të gjithë”.
    Zoti Arsen nuk foli. Si duket, u kap ngushtë. 
    – Atëhere kalojmë në një kandidaturë tjetër. Na e dërgon Shoqëria Civile. Bëhet fjalë për zotin Drini…
    Nënkryetarët e dëgjuan me një farë shpërfilljeje. 
    – Është njëri publik. E njohin të gjithë. Gjatë ditës e keni në punë, mbrëmjeve e keni nëpër ekrane televizionesh! Bilibil nga goja!… Askush nuk foli. Sekretari i Përgjithshëm e pa të udhës që të vazhdonte me kandidatura të tjera. 
    – Kemi një kandidaturë të sugjeruar nga të përndjekurit politikë.
    Dhe zoti Arsen lexoi emrin e kandidatit dhe të dhënat që e shoqëronin. Njëri nga anëtarët e Kryesisë foli si nëpër dhëmbë: 
    – E sa vota do të mund të marrë ky?
    Pyetja e bërë kishte brënda saj mospëlqimin. 
    – Ja ku kemi edhe një kandidaturë tjetër. Këtë e kemi nga Lidhja e Intelektualëve të Qytetit. Ka mbaruar në Amerikë me nota shumë të mira. Aktualisht është i papunë … Një nga zotrinjtë e Kryesisë foli tërë ngazllim: 
    – Po kjo qënka vërtet kandidaturë. Ta votojmë …
    Një nga anëtarët e Kryesisë foli pa i dhënë leje ndokush: 
    – Ka mbaruar në Amerikë. Me nota shumë të mira! I zgjuar si intelektual … Po, a mjaftojnë vetëm këto për të qënë kryetar Bashkie?! Të gjithë hapën sytë si të habitur. Çfarë u dashkej më shumë se kaq! Kur të gjithë ishin vënë në mendime, në çast u fut në zyrë kryetari i Partisë, zoti Jovan. Pa u ulur mirë në karrike, iu drejtua të pranishmëve: 
    – I diskutuat të gjitha kandidaturat? 
    – Po, zoti kryetar, – ia ktheu Sekretari i Përgjithshëm, – i diskutuam. Disa nga ato janë shumë të mira. Dhe nuk po dimë se kujt t’i vemë gishtin …
    Qendroi një hop dhe vazhdoi: 
    – Lidhja e Intelektualëve të Qytetit na sjell kandidaturën e dikujt që paska mbaruar shkëlqyer në Amerikë, por qënka rrugëve, i papunë …
    Kryetari buzëqeshi dhe, atypëraty, iu drejtua: 
    – Ju mendoni që këtë intelektual ta marrim nga rruga dhe ta ulim drejt e në kulltukun e kryebashkiakut?! 
    Pa pritur të fliste ndokush, vazhdoi: 
    – Ju kam sjellë edhe unë një kandidaturë. A pranoni ta diskutojmë edhe këtë?
    Të gjithë u bënë sy e vesh. 
    – Sugjeroj që kandidat për kryebashkiak në qytetin D. të jetë zoti Fadil… 
    – Zoti Fadil?! Ai biznesmeni i Ndërtimit?! 
    – Pikërisht ai, – ia ktheu zoti Jovan. 
    – Sikur është pak i përfolur për disa hynere që paska bërë diku jashtë shtetit, – foli një nga anëtarët e Kryesisë. 
    – Kemi dëshmi nga Drejtësia e atij shteti, Del shumë i pastër, – trashi zërin kryetari.
    – Sikur nuk ka as arsimin e mesëm, – shtoi një tjetër.
    Kryetarit nuk i erdhi mirë që vihej në dyshim kandidatura që paraqiste. Për të mos i lënë rast të diskutonin edhe të tjerë, e mori sërish fjalën: 
    – Vërtet zoti Fadil është pak i përfolur, vërtet nuk ka arsimin e lartë, siç nuk ka mbase edhe ndonjë gjë tjetër që i kanë kandidaturat e tjera, por ky zotni, më dëgjoni, dhe më dëgjoni mirë, ka më të rëndësishmen gjë, me të cilën merr votat e zgjedhësve. Nuk ishte e vështirë të kuptohej, se cila qe “gjëja” me të cilën merte votat zoti Fadil. Dhe ishte e kotë të vazhdohej më tej. 
    Tenderi për kryebashkiak ishte fituar nga kandidatura e sugjeruar prej zotit Jovan, kryetar i Partisë “Bollëk për të gjithë”. 
    Zoti Fadil vërtet kishte kokën bosh, por kishte xhepat plot. 
    32
    Fatmir Musai
    MONOLOGU I LYPËSIT
    Ti, botë e ndyrë, që më mashtron përditë
    Dhe si mbeturinë më flake në sokak,
    Me patericën time të simuloj mëshirë!
    Mos u revolto!
    … Të gënjej fare pak!
    LULELOTI… 
    Tё dy dje ne qeshёm e pimё,
    E sot ti s’je mё, miku im Janaq!
    … Tek sa dhe tё hidhja mbi varr,
    Njё luleloti mё ra dhe… kaq!
    MBI VARRIN E TIM BIRI…
    Mbi varrin tend dhe me bastun do te vij, 
    Do nem e mallkoj te rendin kapak!
    … Nese nje jete tjeter do t’i besoja,
    Takimi me Ty do te ishte shkak!!!
    33
    Petraq Pecani
    Labirintet e Qytetit Tim 
    (Tregim)
    Gruaja ime nuk ka bërë kurs shoferash, por makinën e nget me mjeshtëri. Makinën tonë e ngasim njekohesisht së bashku. Që kur e blemë deklarova në rrethin shoqëror se ajo makinë është prodhuar për t’u ngarë nga dy shoferë njëherësh. Shoferi i parë është ajo. Çdo mëngjes ulet në krahun tim e fillon me kompetencë.Unë kap timonin gjithë frikë e pres me ankth urdhrin e saj:
    -Nisu!..
    Vendos marshin, shoh nga pasqyra dhe i jap gaz gjithë kujdes.
    -Majtas ke gropë,.. djathtas biçikletë!
    Unë reagoj si robot, ajo ndez cigaren e çliruar. Thith fort duhanin dhe vazhdon udhëzimet pandërprerë:
    -E kuqe, freno! Jeshile, jepi gaz…
    Për çudi ka fituar shumë reflekse, sa më duket vetja si mekanizëm që ajo e përdor me mjeshtëri. Ajo mban mend gjithë gropat e qytetit: ku hapen e mbyllen kanale; pusetat pa kapak, dallon policët nga larg e nuhat ndërrimin e semaforëve. Kur ajo mungon në sediljen e parë, më duket vetja sikur nuk di t’i jap makinës.
    -Po të mos jem unë, te ndonjë shtyllë do të përfundosh, – më thotë duke zbritur nga makina. – Parkoje sa të shtroj drekën…
    Duke u larguar më kujton të mbyll xhamat, të tërheq frenat e dorës e të fik kasetofonin. Unë tund kokën i sfilitur e nisem gjithë frikë në rrugën plot makina.
    Në zonën ku banoj duhet të kesh shumë fat që të gjesh parkim. Ndoshta më të lehtë do ta kesh të fitosh bingo. Nga rrotullimi i parë konstatoj tre vende bosh, por tek asnjëri nuk mund të parkoj. Tek i pari jane vendosur dy karrige kashte, tek i dyti bombula oksigjeni dhe tek i treti arka plastike. Janë të rezervuara, mendoj dhe filloj rrotullimin e dytë. Në këtë rrotullim, mu para pallatit, pikasa dikë që përpiqej të dilte. Duke pritur, kapa celularin zilja e të cilit pat kohë që binte.
    -Ndiz flashet, hajvan! – dëgjova qortimin. 
    I hutuar ngre kokën e shoh gruan që më udhëzonte nga ballkoni i katit të nëntë. Në dorë mbante një gotë verë. Për dreq, duke u marrë me celularin, humba parkimin. Dikush, më i shkathët nga unë, nuk respektoi pritjen time.
    -Prapa teje dikush do të dalë!… – dëgjoj zërin e hollë nga celulari.
    Hodha sytë nga pasqyra e mesit dhe dallova brenda makinës tjetër një çift të ekzaltuar. Po putheshin me flashe ndezur. Dy herë u ndez e kuqja e dy herë jeshilja e semaforit por ata nuk donin t’ia dinin. Seanca mund të zgjaste, ndaj i xhindosur, futa marshin për në xhiron e tretë. Në këtë rrotullim kuptova sa të vështirë do ta kisha për të ngrënë drekën. Ishin zënë edhe koshat e plehrave. Ato janë streha ime e fundit. Aty mund ta leshë makinën pa frikën se mund të pengosh njeri për të dalë. Koshat e tjerë janë në këndin mbas semaforit. Janë të shtypur e pa rrota, po kjo s’më pengon për të parkuar. Duke ecur mendova se qyteti im është i çuditshëm, njerëzit ecin ne rrugë makinash e makinat qëndrojnë mbi trotuare njerëzish, ku mund të hasësh makina pa targa por dhe shofer pa patentë, ku nuk pëërfillet e kuqia apo jeshilja e semaforeve, ku vizat e bardha kanë dalë jashtë funksionit dhe askush nuk kujdeset ti freskojë. Pasi hëngra drekën i vetëm, vrapova të merrja makinën, por ndalova i habitur, jo se dikush dilte nga koshat e mbeturinave, por sepse tek fshirësja e parë pashë një fletë ngjyrë rozë…. Gjobë! Për çudi ndjeva emocion: gjoba ime e parë! M’u kujtua hartimi i parë, letra e parë e dashurisë… Për ta lexuar m’u desh të merrja lupë. Shqiptova me vështirësi gërmë pas gërme Gabim i Parkuar. Sa poetike! Pavarësisht nga shkrimi i keq, polici që e pat shkruar kishte prirje për poet! E kuptova: polici i ngatërruar kish dashur të shkruante Parkim i Gabuar. Në thelb i njëjti përfundim: 1000 lekë të reja për t’u paguar. Nga gjoba e dytë dhe e tretë nuk pata fare emocion, bile, t’ju them të drejtën, u nervozova. Pa e zgjatur fare, rrëmbeva dy karrige nga kompleti gjashtë copësh i shtëpisë dhe i vura para pallatit. Në drekë, kur u ktheva, jo vend që nuk gjeta, po nuk gjeta as karriget. Kjo më hapi probleme me gruan që i ruante si relike, kujtim nga gjyshja. Ajo u ngjit lart, ndërsa unë u vura në kërkim të tyre.
    – Nuk përdoren artikuj cilësorë për rezervim vendi, – më tha një djalë i gjatë, që më dukej si fytyrë e parë.
    Ai më afroi kundrejt një pagese bombula të vjetra, karrige me tre këmbë, blloqe me vrimë e legena të shpuar. Këto për rrugën para pallatit! Ndërsa për anën tjetër mbas pallatit ofronte tuba hekuri, hunj druri, zinxhira, kavo e deri tek tela me gjemba. Ajo e cila më pëlqeu më shumë ishte shërbimi që ofronte. Merrte përsipër vënien dhe heqjen e objekteve në kohën e duhur. Kjo ishte me pagesë javore ose mujore. Kësti i parë parapagim.
    Nuk kisha ç’bëja, ndaj lidha kontratën e regjistrova numrin e tij të celularit. Punën e parë ma mbaroi me sukses: në mbrëmje më solli edhe karriget, veçse çmimi që kërkonte ishte pak i kripur. Bëra pazar për karriget e mia, por nuk e pranoi oferten qe i afrova. Kaq i kam blerë nga hajduti, më tha. Unë i thyej dhe me këtë çmim nuk t’i jap. Dikush, që e njihte mire, më tha se ai ishte pronar i vetëm i karrigeve të mia dhe gënjente kur thoshte se i kish blerë nga të tjerë. Mesova se pasqyrat qe ata çmontonin naten ju a shisninte zoteve ditën. Sidoqoftë, unë isha i sigurt se do t’i blija ato karrige me çdo çmim që të m’i jepte. Pastaj…Gruaja nuk do ta merrte vesh pagesen qe do beja. Këtë ma premtoi dhe bashkëpunëtori i ri. Ai kishte kulturë të madhe në fushën e automjeteve. Njihte jo vetëm makinat luksoze, por dhe targat e vipave, apo pushtetareve ndaj e përshëndesnin me kënaqësi policët. Pas dy tre ditësh, kuptova se ai nuk ishte fare korrekt me kontratën e bërë. Sa herë doja të parkoja, nuk e gjeja në vendin e punës, ndërsa celulari i tij më dilte i mbyllur.Për këtë e qortova.
    -Nuk e kam mbyllur, – më tha. – Ti do te kesh qëlluar i treti…
    Në fillim s’e kuptova: Siç ma shpjegoi më vonë, celulari i tij mbante karikim vetëm për dy biseda. Me fat ishte kush merrte i pari dhe i dyti, ose të gjithë kur rrinte në lokal dhe mbante karikuesin në prizë. Për të përmirësuar bashkëpunimin më kërkoi t’i blija celular të ri. E donte NOKIA biznes dhe kjo e bënte të vështirë problemin. Ata gjenden rrallë në treg. Në rruget e qytetit qarkullojnë tipe të ndryshme makinash, ekzistojne makina të reja me motorr të vjetër por dhe të vjetra me motorr të ri, të cilat nuk dallohen nga pamja por nga bloza që lenë pas që të acaron grykën e të bën të lotosh. Ato janë nga të vogla e rrangallë e deri tek të mëdha e luksoze, të cilat disa prej tyre, më duken si dinosaur. Nga to nuk kanë frikë vetëm kalimtarët, por hutohen dhe policët. Ato ecin me shpejtësi, kalojnë me të kuqe e parkojnë si të duan. Veç vipave, në atë koloni, spekullojnë dhe rrufjanë. Ata përzihen aq keq, ndonjëherë, saqë nuk ka burrë që t’i ndajë. Miku im ka nuhatje t’i dallojë ata. Pastaj, me kohën, gjërat ndryshojnë. (Vipi mund të kthehet në rrufjan e rrufjani në vip.) Bota lëviz, ndërsa polici rri në vend. Në vend të përshëndesë vipin, respekton rrufjanin. Sepse të gjithë kanë kollaro, celular në vesh, madje në shumë raste dhe me kokë të rruar e gjyslykë të errëta. Në qytetin tonë mund të dallosh dy grupe njerëzish brenda te cilëve futen dhe nëngrupe, te urtit… dhe te krekosurit,(tek të dytet futen dhe rrufjanët). Të urtit me qetësinë e tyre kanë humbur shumë të drejta që sigurisht i kanë përvetësuar të krekosurit. Ndërsa të diturit (nga grupi i të urtëve) nëse nuk shesin banane trotuareve janë larguar në vende të largëta ku shkruajnë kujtimet e që shfaqen herë pas here të irrituar në periodikët e shumtë që qakullojnë.
    -Nga nipi i ministrit e hëngri shefi i parë, – më tha duke qeshur. -Ia ngritën makinën me karrotrec dhe ministri shkoi me vonesë në mbledhjen e qeverisë. – Pse gjobitet një Benz XL-500 CDI me tre zero në fund të targës? Ku të çon mushka? Mund të mos kesh frikë nga një HAMMER amerikan qe e perdorin garipat, ..por duhet bere kujdes nga një REGGINA 3200 kubikësh. Nuk dihet c’te del.!? S’është kollaj sot të jesh polic…
    Gruaja ime priste ta çoja në një qendër estetike dhe unë nuk mund t’ia prishja. Kjo qendër ndodhet në pjesën më të zhurmshme të qytetit, ku, për dreq, unë nuk ndihem mirë. Aty dikur shtëpi pushtetarësh të perënduar, u shnderruan ne qendra argëtimi të shfrenuara. Por ç’e do, ajo nuk pranon të shkojë diku tjetër që s’i përshtatet shijeve të saj!
    -Do t’më presësh 20 minuta? – më tha duke ngjitur shkallët, sado që distanca për në shtëpi është vetëm 300 m. Disa gjëra nuk i kuptoj ne qyteti tim. Si në një botë çudirash ndërtimet harlisen në forma e madhësi, pallate gjigande ndërthuren me ndërtime të braktisura ku blindat mbi taracaduken si pjese e nje perandoria te rrenuarne fakt jane embrione te fuqishem qe presin rrotacionin . Pas ca vitesh do te shohesh qe, si me magji, ato ngjiten vrullshem drejt qiellit duke sfiduar kohen e bejne qe pallate gjigande te kthehen ne lilipute, e keta lilipute te cfaqen gjigande.Nderkohe sheh pallate qe prej vitesh presin te shiten e te tjere qe prej vitesh presin te ngihen, diku ne nje cader plasmasi dikush fle, e fare prane tije pallate te tere qe nuk ka kush te fleje.
    E gjithë qendra e metropolit tonë mund të përshkohet në më pak se 10 minuta, por disave ecja në këmbë s’u duket e këndshme. Nje nga to eshte dhe gruaja ime.
    Ndeza flashet e po prisja tërë ankth sa te mbaronte. Nuk vonoi shumë kur ia behën atydinosaurët me drita e radio ndezur. Të mëdha e të fuqishme, prodhuar për t’u ngjitur në male, tek ne sfidojnë projektuesit që sfiliten për të krijuar modele të vogla për qendra qytetesh. Ata që zbritën ishin adoleshentë të krekosur. Me siguri pasardhës vipash apo rrufjanësh që të harlisur kërcejnë në disko pa dallim targash e kubikësh. M’u duk vetja i vogël, i rrudhur,bashkë me makinën time. Për të mos u penguar, vendosa të bëj një rrotullim sa të shkonte ora. U futa në një rrugicë të ngushtë, po e kuptova shpejt që kisha rënë në grackë.
    Në anën përballë vinin tre makina e pas meje u futën dy të tjera! Kish filluar dueli i heshtur. Në atë duel bëja pjesë dhe unë. I përkisja një skuadre, pra. Rrugët e brendëshme të qytetit që funksiononin më parë si arterie tashmë janë kthyer në labirinthe që ngushtohen e përdridhen rreth ndërtimeve, garazheve, gardheve dhe shpesh përfundojnë në oborrin e ndonjë shtëpie. Nostalgjikët e fshatit, veç shtesave të larmishme, kanë mundur të krijojnë rreth pallateve baçe të vogla për të mbajtur gjallë traditën e krahinës nga vijnë. Fije të panumërta telash e kabllosh shfaqen nëpër pemë e shtylla që duke u shtuar u kacaviren pallateve. Shpesh ato kokolepsen e bëhen gracka për objekte që hidhen nga dritaret apo për ato që kanë qenë hedhur më parë dhe era i ngre në lartësi.
    -Hiç mos lëviz, – më tha në konfidencë një i skuadrës sime duke më zgjatur paketën. -Ata le të bëjnë prapa.
    Skuadra tjetër priste të zbrapseshim ne. Më pas u shtuan makina të tjera nga të dyja palët duke i rënë fort borisë. Ne dritaret e pallateve shihje njerëz të shqetësuar, dhe nga ata që bënin tifozllëk për skuadrën e zemrës. Gruas i bëra mesazh që të merrte taksi. Pas dy orësh fitoi skuadra jonë. Shpesh rri e meditoj. E krahasoj qytetin me një kuti konserve ku numri i sardeleve është sa dyfishi i kapacitetit të saj. Policët mundohen ta zgjidhin këtë situatë me gjoba, ndaj i sheh të lëvizin me blloqe në duar. Që të mos gjobiten makinat, duhet të lëvizin pafundësisht. Nëse lidh rripin e sigurimit dhe ecën pa ndaluar, me policët je në rregull, pavarsisht smogut qe krijohet. Qyteti i ngjan akuariumit ku të gjithë peshqit lëvizin njëherësh! Rrotullohen e rrotullohen pambarim! A nuk janë policët e gjobave trembësit e peshqve? Ndaj, kur keni ndonjë hall në qytet, mos u lodhni kot duke kërkuar parkim. Merrni me vete dikë që di t’i japë makinës dhe e ke zgjidhur hallin. Ti zbret te farmacia për ilaçet, ai rrotullohet rreth farmacisë. Ti zbret të blesh një kartë telefoni, ai duhet te rrotullohet rreth AMC-së apo Vodafonit kjo varet nga kompania që ke zgjedhur. Po të keni pirë shumë birrë, rrotullimin rreth tualetit do ta bëni me radhë, pavarësisht se në qytetin tonë nuk ka banja publike. (Unë shpresoj se një ditë do të ketë.) 
    Më parë i kisha zili njerëzit me makinë e tani që kam makinë, kam zili njerëzit me kuaj… Kuajt, besoj, parkohen më lehtë.
    Mikun tim e gjeta në cep të trotuarit duke folur në telefon.
    -Atë TUAREGUN e zi me dy shtata në fund ta kesh kujdes, ndërsa ROVERI i madh nuk është problem…
    Celulari im kishte filluar punë. Bashkëpunëtori kishte veshur kostum e qe bërë serioz. Me vete kishte marrë një ndihmës me mustaqe.
    -Njihu më tha, – duke larguar për një çast celularin nga veshi. – Kontratën time do t’ia kaloj Bexhetit.
    Vendosi telefonin në vesh dhe vazhdoi bisedën e lënë në mes.
    -Po qe bionde me sy të zinj është e bija… Ta jap me firmë që është ajo!
    Me celularin që i bleva i prisha punë vetes. Ai s’e kishte mendjen më tek halli im!…
    -Kam filluar punë konsulent me karrotrecët, – më tha, mbasi mbaroi bisedën. – Duhet të më kuptosh: shkoj në punë me kostum e kollare. Për çdo problem qëte del me policët, numrin tim e ke, mund të më marrësh në çdo orë.
    Krekosja e tij m’u duk komike. Kontratën e dytë nuk e pranova. Kjo e mërziti Bexhetin. Ndoshta dhe ai priste celular nga unë. Ndërsa, për parkimin, gjeta një zgjidhje origjinale. Mund t’ua tregoj, nëse nuk ia thoni gruas sime.
    ****
    Më shpëtoi taksixhiu i lagjes. Ai gjendet në këndin e rrugës, i gatshëm për çdo lëvizje. Më shoqëron sa të gjej parkim e pastaj kthehemi të dy: Shkojmë me dy makina e kthehemi me një. Për të marrë makinën time, shkojmë me një e kthehemi me dy. Pagesa është ditore në bazë të distancës. Më parë shkonim tek Stadiumi, por bëhet kohë që atje nuk ka më vende. Tani… tani më shpesh frekuentojmë Fushën e Druve, por edhe Fusha e Vjetër e Helikopterëve nuk është keq. Edhe atje një ditë problem do jetë!
    Tashmë dhe vetë qyteti është kthyer në një përbindësh të frikshëm që, pasi ka gllabëruar hapësirat, po ushqehet me vehtveten ka filluar të kafshojë atë ç’ka mbetur; parqe, lulishte, trotuare e gjithshka tjetër dhe nuk ka rotacion që mund ta ndalë. E sa më shumë rritet aq më shumë deformohet duke njerrë në pah kthetrat, putrat, vertebrat… Ja pra ky është qyteti ynë, dhe ne quhemi qytetar. Ky qytet nuk ka fajtorë, e të gjithë përpëlitemi brenda fajit. Këtë mendoj, dhe kujtoj me respekt thënien e një artisti të huaj komik: O njerëz, mos lindni shumë fëmijë, se nuk do kenë ku të parkojnë.
    34
    Riza ÇATO
    U plaka nuse!
    U plaka nuse! U plakën thinjat!
    Shënoi kandari pesëdhjetë e pesë.
    U plaka nuse! Harroi linjat!
    Mbi supe e hodha dhe një thes.
    U plaka nuse! Filloi tensioni!
    I pi ilaçet çdo mëngjes.
    U plaka nuse! U dogj neoni!
    Më fal kur shfaqet ndonjë ves.
    U plaka nuse! S’jam më i pari!
    Më plakën vitet, mrekulli!
    U plaka nuse! S’ka vatra zjarri!
    Ndonjë kongjill fle në nëhi.
    U plaka nuse! S’ka ndodhë çudia!
    Më solli Zoti gjer këtu.
    U plaka unë, jo dashuria.
    se zemra nuk rreh kuturu.
    U plaka nuse! Më ranë dhëmballët!
    Me dhëmbë s’kafshoj asgjë të fortë.
    U plaka nuse! Rënkojnë qepallat!
    Në sy u rrudhën dy pika lot.
    U plaka nuse! U plakëm bashkë!
    Në zemrën time ti nuse e re.
    U plaka nuse! Avash-avash,
    pa ndjerë fillova një jetë të re.
    U plaka nuse! U plakën thinjat!
    Shënoi kandari pesëdhjetë e pesë.
    Me zor i shikoj vetëtimat,
    borie s’kam kur jam në kthesë.
    U plaka nuse! U plakën supet!
    Mendueshëm eci, hapat zvarrë.
    U plaka nuse! U shtuan huqet!
    Vetëm ty të ndjej të gjallë.
    U plaka nuse! Ç’të them më shumë?
    Ti më kupton me një shikim.
    Mbi gjoksin tënd kur zë fle gjumë,
    buzëqeshja jote më psherëtin.
    35
    Meri Rita Hoxha
    Dita e largimit
    Durrës mos qaj nga dhimbja e largimit,
    mbështjellë ulërimash shpirt thyera 
    dheu im mos qaj për mua …. 
    iki pa ditur nëse vetmia 
    shkatërron mua apo ty
    iki lagur prej valëve të tua, 
    i vura mbi flokë
    i vura mbi buzë klithmat e pulëbardhave 
    dhe gjakun e bijve të tu
    në gjunjëzim të përhershëm 
    nga një breg në tjetrin
    pa njohur fat e madhështinë e të qenit
    të fal dhe….më fal edhe ti
    ngrirë ashtu përballë njeri tjetrit,
    ashtu në arrati
    DASHURIA
    Një ndjenjë, një sentiment 
    Mëndja humbet nga ky pasion 
    Që të djeg shpirtin 
    dhe ne xhelozisht e ruajmë 
    Përkëdhelja e saj e fundit …….
    Ku ne e ruajmë këtë ëmbëlsi 
    Dhe këto ëndërra të dobëta 
    I ruajmë xhelozisht 
    në shpirtin tonë
    Dhe qëndrojmë në vartësi të tyre 
    Unë shkruaj për jetën time modeste 
    Nqse këto gërma 
    mund të shprehin sadopak 
    Atë që unë provoj pa u limituar
    Tek emocionte që unë ndjej dhe…. 
    Shkruaj këto sensazione tani…
    atëhere ….
    Do të deshiroja….. të ulërija 
    Me sa fuqi që më del nga shpirti 
    Devocion për atë që ndjej
    për atë që ishe ,që je tani.. 
    Dhe për mua do të jesh 
    Gjithmonë e deri në pafundësi 
    Dashurii…
    36
    Enrieta Sina
    DEGË E THYER MIMOZE
    Nën degët e mimozës takoheshim shpesh
    Ajo na priste, e blertë apo bisktharë
    Por zogjtë cicëronin në dimrin e sertë
    Duke na dhënë pasqyrë për tu pare.
    Një mbrëmje me një degë mimoze në duar
    Më erdhe e qeshur, më dhe përqafim
    Pa ditur se degën e mimozën lëshuar
    E le në atë vend, ku lulëzoi shpirti im.
    Tani nuk e ndjej aromën e saj
    Kur shpërthen në pragun e pranverës
    Nuk di kush nga ne të dy kishte faj
    Kur shoh degën thyer pa jetë prej erës.
    Sa vite kaluan, askush nuk e di 
    Marrëzisht e kërkoj endur nëpër rrugë
    Ka mbetur e thyer prej mashtrimit të saj
    Tek hija ka mbetur apo s’është kurkund..
    37
    Lumo KOLLESHI
    FUSHATE ELEKTORALE
    U mbrehën kuajt,
    mushkat, gomerët,
    Kafsharët u bënë gati gjithashtu, 
    Sakaq u futën në listë të tjerët, 
    Për t’i ngulur lëmit tonë një hu.
    Por grurë nuk shoh,
    veç kashtë dhe byk, 
    Ca sfurqe që hedhin kashtën në erë,
    Përdhesi ynë që rrit vetëm myk 
    E prapë hambarin e lëmë të mjerë.
    38
    “Hapat e fitores së madhe”, libri i ri i gjeneral Jani Lufit
    SHPENDI TOPOLLAJ
    Tani që vetëm pak ditë na ndajnë nga 70 vjetori i fitores ndaj bishës nazi – fashiste, më bije në dorë libri i porsa botuar në gjuhën ruse “Hapat e Fitores së madhe” (Shagi vjelikoj pobjedi) i autorit tashmë të njohur Jani Kiço Lufi. Pas botimit në Rusi të “Partizani shqiptar gjeneral i ushtrisë sovjetike”, “Skënderbeu”, “Pirro i Epirit”, “Kleopatra, mbretëresha e Egjiptit”, “Biri i madh i Shqipërisë” (Petrit Dume), etj. përkthimit dhe botimit të tyre edhe në gjuhën shqipe, duke qenë vetë pjesëmarrës i kësaj lufte, por dhe pas një shkollimi, përvoje dhe karriere brilante në ushtri, trajtimi i kësaj teme nga ky autor, me madhështinë e ngjarjeve që mbart, është një kontribut i çmuar në fushën e historiografisë, veçanërisht për brezin e ri. Askush më mirë se një pjesëmarrës i asaj lufte dhe një studiues i pasionuar i saj, nuk mund ta përshkruaj me aq vërtetësi atë, sipas parimit të përcaktuar nga V. Hygoi se historia është “Një jehonë e së kaluarës, në të ardhmen.” Njerëzit duhet të nxjerrin mësimet e duhura prej saj, me qëllim që të venë të gjitha forcat e shpirtit dhe të arsyes që kurrë më të mos përsëriten marrëzira të këtyre përmasave, ku humbën jetën rreth 50.000.000 njerëz dhe ku u shkatërrua pa mëshirë ekonomia, qytetërimi dhe kultura e popujve që përjetuan mizori të pashembullta.
    Duke ditur se popujt e ish B.S. mbajtën peshën kryesore, pësuan humbjet më të mëdha (26.5 milion të vrarë) dhe bënë sakrifica të panumërta (vetëm robër u kapën 4.5 milion ushtarë dhe oficerë), autori kryesisht ndalet te veprimet luftarake të ushtrisë të këtij vendi, të sulmuar befasisht nga 190 divizione hitleriane, nga të cilët dy ishin tankiste dhe që me kohë arritën në 570, nga të cilat 504 u shpartalluan. 
    Libri është i ndarë në njëzetedy kapituj si “Kështu nisi lufta” (Rrufe), “Evakuimi i ekonomisë”, “Beteja për Moskën”, “Sprovat e vitit 1942”, duke vazhduar me betejën e Stalingradit, rrethimin e Leningradit, Koalicionin antifashist, Zbarkimi i aleatëve, Konferenca e Teheranit, Jaltës, Fronti i Dytë, mësymjet e Ushtrisë së Kuqe, Oshëtimat e fundit të topave, shpartallimi i armikut e deri mareshallët që e udhëhoqën këtë fitore, pasi trupat e Konievit nga Jugu dhe ato të Zhukovit nga lindja e veriu e mbyllën më 25 Prill unazën e rrethimit të Berlinit. 
    Duke ruajtur kronologjinë e ngjarjeve, gjeneral Jani përdor një stil të qartë, të thjeshtë dhe të rrjedhshëm, pa paragjykime politike e ideologjike, pra duke e lënë vetë lexuesin të gjykojë mbi sa ka ndodhur ato pesë vjet. Edhe kur flet për udhëheqësin e kësaj lufte, J. Stalinin, ai nuk synon të bëjë portretin e tij si diktator, si një nga ideatorët dhe strategët e komunizmit, por vetëm kërkon t`i qëndrojë besnik fakteve që ajo periudhë serviri. Madje, këtë e bën duke evokuar kujtimet e personaliteteve të tilla si burri i madh i shtetit Ë. Çërçill i cili pohon se ai “…ishte person me energji të jashtëzakonshme, erudit dhe me forcën e vullnetit të palëkundur, i prerë dhe i rreptë, i pamëshirshëm si në punë dhe në bisedë, që edhe unë, i edukuar në Parlamentin anglez, nuk mund t`i kundërvihesha me asgjë.”
    Gjithsesi edhe në këtë libër, autori Jani Lufi e vë theksin te kontributi i Koalicionit Antifashist, nga i cili sikurse thekson në kujtimet e tij të më parshme, udhëheqja e luftës nacional – çlirimtare “…duhej t`i shfaqnin mirënjohjen Anglisë për ndihmën e dhënë … Duhej thënë se UNÇSH kishte kryesisht armatime të prodhimit anglez. Çdo javë aeroplanët anglezë hidhnin me qindra ton armatime, municione dhe veshmbathje. Në brigadën e 19 S, unë kam parë kundërtanke, mortaja, pushkë gjysmë automatike dhe automatike, granata dore. Batalionet dhe brigadat ishin të veshura dhe të mbathura me veshmbathje angleze. Shtabit të përgjithshëm të UNÇSH ju dorëzuan nga misioni ushtarak anglez rreth 100.000 lira stërlina, çka për atë kohë ishte një shumë jo e vogël. Qindra të plagosur rëndë u mjekuan në spitalet e aleatëve anglo – amerikanë në Jug të Italisë.” 
    Ky libër i gjeneral Janit është në fund të fundit një homazh për të gjithë ata që dhanë jetën në mbrojtje të paqes, lirisë, demokracisë dhe sovranitetit të Atdheut të tyre, gjë për të cilën do të meritojnë përherë nderimin tonë.
    39
    Arben Duka
    Lamtumirë!
    S’kam dashur kurrë të të lëndoj, 
    Se të kam dashur sa ska më, 
    Po ti me ikën, më largohesh, 
    Ndaj dhe unë ika, po të le. 
    S’besoj se do lëndohesh shumë, 
    Ti ende s’di ç’është dashuria, 
    Ndaj s’munde ta kuptoje dot, 
    Prushin e ndjenjave të mia. 
    Veç bukurisë së pakursyer, 
    Natyra gjë s’të ka dhuruar, 
    Ishe një gonxhe që nuk çele, 
    U vyshke që pa lulëzuar. 
    Dhe pse e kam të veshtirë, 
    Po të përze nga zemra ime, 
    Me mire ndriço si yll i largët, 
    Dhe me dil veç në ëndërrime. 
    Pas meje do të vijnë të tjerë, 
    Dhe do ta puthin puthjen time, 
    E ti ashtu si dhe me mua, 
    Do shkrihesh nëpër përqafime. 
    E do t’u thuash, hipokrite, 
    “o,sa të dua, s’e them dot!” 
    Edhe njesoj si dhe me mua, 
    Fare më kot do derdhësh lot. 
    Në sa krevate do të shtrihesh, 
    Dhe do të hiqesh virgjëreshë, 
    Kur i kujtoj këto të gjitha, 
    Me vjen të qaj edhe të qesh. 
    Unë gjer tani isha i nxehur, 
    Nuk e mohoj që prap të dua, 
    Sikur të puthesh me gjithë botën, 
    Askush si ndez buzët e tua. 
    Unë vetë isha i lënduar, 
    E ndofta të lëndova shumë, 
    Kush vallë di të përkëdhelë, 
    Ashtu siç përkëdhelja unë!?. 
    Megjithatë po të uroj, 
    U bëfsh prap yll e lëshofsh nure, 
    Më pas besoj se dhe për mua, 
    Do çele me gaz një tjetër lule, 
    Mbi ndjenjën tonë ra dëborë, 
    Gjithçka më tutje është e kotë, 
    Pra lamtumirë, veç lamtumirë, 
    Se mirupafshim s’të them dot.
    Sigal