Shënimet nga hetuesia e Shkodrës për dënimin e Xhelal Koprenckës dhe lista e dënuarve
Janë mbushur plot 40 vjet nga Masakra e tmerrshme e Spaçit. Më 21 Maj 1973 shpërtheu një nga revoltat më të mëdha antikomuniste në kampin-burg të Spaçit, shpërtheu shpirti i revoltuar i të burgosurve, urrejtja e mbledhur prej vitesh nga padrejtësitë dhe trajtimet kafshërore. Një nga shkaqet kryesore të revoltës ishte torturimi nga policët e kampit i një të burgosuri i cili tentoi të arratiset. Atë e torturojnë para syve të të burgosurve gjersa i bie të fikët, pa ndjenja. Të burgosurit iu vërsulën operativit dhe turmës së policëve, të cilët ikën në panik matanë rrethimit. Truprojat hapën zjarr. U deshën pak orë që burgu kamp të rrethohej nga një mori ushtarësh. Makinat me armatime dhe sigurimsat me zinxhirë e pranga nuk kishin të sosur. Me helikopter arriti Ministri i Brendshëm. Filluan të shtënat e mitralozave, por të revoltuarit nuk donin t’ia dinin megjithëse plumbat vërshonin mbi kokët e tyre. Këta me britma e ulërima i përgjigjeshin plumbave duke thirrur:
Poshtë Komunizmi!
Vdekje e Diktaturës!
Liri, Drejtësi!
Dy orë rresht këto britma vazhduan duke lëshuar kushtrimin. Gjatë natës thyen stendat duke i vënë zjarrin veprave të Enver Hoxhës. Ju prenë furnizimin me ujë, iu bënë presione nga më të ndryshmet, por askush nuk u bind. U gjet një beze e kuqe (jorgan i një të burgosuri) e cila shërbeu si flamur, ku në mes u pikturua shkaba dykrenore. Me brohoritje u ngrit në sheshin para kampit ku rreth tij të burgosurit kënduan himnin e flamurit. Revolta vazhdoi edhe në datën 22 maj. Ministri Feçor Shehu kërkoi nënshtrimin, por mori këtë përgjigje: “S’jemi skllevër, kërkojmë drejtësi”.
Pagjumësia, uria, etja bënë që revolta të dobësohej. Rreth orës 9, oficerë, police dhe ushtarë u futën në kamp duke përdorur të gjithë tërbimin e tyre, ku shumë të burgosur u hoqën zvarrë. Ishin këta trimat që rezistuan deri në fund, ku një numër i madh policësh u hodhën mbi ta si bisha të egra duke i goditur me leva e bishta lopatash.
Revolta u shtyp duke izoluar 85 vetë. Të sakatuarit ishin me shumicë. Në përleshje u plagosën 3 policë. Një pjesë e të burgosurve i çuan në birucat e burgut 313 Tiranë, ku brenda 10 ditëve hetuesia mbylli 83 dosje penale.
Dënohen me pushkatim tre intelektualë
Mbas shtypjes së revoltës së Spaçit 1973 të burgosurve të Spaçit iu krijuan situata tepër të rënda dhune dhe e terrori, kështu që hakmarrja po kthehej në tragjedi.
Në këto rrethana, tre intelektualë të cilët vuanin dënimin në ferrin e burgut të Spaçit, Xhelal Koprencka, Fadil Kokomani dhe Vangjel Lezho – demokratë e disidentë, secili me individualitetin e vet luftonin në mënyrën e tyre kundër diktaturës komuniste e cila i bashkoi në jetën burgut, – i dërguan një memorandum KQ të PPSH, ku kërkohej heqja e diktatorit Enver Hoxha, i cili po e çonte kombin drejt greminës. Aq duhej për të marrë vendimin fatal. Është për t’u shënuar edhe kalvari nëpër burgje e kampe nëpërmjet ridënimeve i Xhelal Koprenckës, ashtu si edhe i shumë të burgosurve.
Dënimi i parë 30 dhjetor 1957, si shprehje e një vale dënimesh të ndërmarra në Shqipëri pas “kundërrevolucionit” të vitit 1956 në Hungari. Gjykata Ushtarake Tiranë e dënon me 10 vjet burg, pasi ka menduar të arratiset jashtë shtetit.
Ja shënimet nga hetuesia e Shkodrës:
Hetuesi: – A e pranoni akuzën se gjatë vitit 1957 keni bërë përpjekje të arratiseni jashtë shtetit?
Xhelali – Jo, nuk e pranoj, nuk kam dashur të iki.
Hetuesi: -Atëherë na e shpjego përse jeni arrestuar?
Xhelali: – Nuk e di përse jam arrestuar.
Hetuesi: – Xhelal je arrestuar sepse ke pasur mendimin të arratisesh jashtë shtetit.
Më 9 maj 1979 Gjykata e Lartë e RPSSH me Kryetar Sofokli Krongo dhe anëtarë të Gjykatës së Lartë Met Rreli e Luftulla Ceka, e prokuror Skënder Brecën, dënuan me vdekje me pushkatim martirët Xhelal Koprencka, Fadil Kokomani e Vangiel Lezho, heronjtë e kryengritjes së të burgosurve të burgut të Spaçit, me e fuqishmja në Shqipëri, rasti i parë ku diktatura përballet me revoltën e të burgosurve, e cila u shtyp me zjarr e hekur.
Le te kujtojmë me nderim bashkëvuajtësit e tjerë të cilët u ridënuan nga Gjykata e Lartë:
IrfanVrioni 25 vjet heqje lirie
Eduart Marashi 23 vjet heqje lirie
Bardhosh Gjonzeneli 25 vjet heqje lirie
Napolon Kaleci 16 vjet heqje lirie
Sarandi Lulo 20 vjet heqje lirie
Ernest Kraja 15 vjet heqje lirie
Florenç Rusi 17 vjet heqje lirie
Nuredin Sulo 25 vjet heqje lirie
Gasper Gaspri 18 vjet heqje lirie
Thoma Bejo 12 vjet heqje lirie
Pal Ndreca 14 vjet heqje lirie
Lavdi gjithë atyre që iu kundërvunë diktaturës komuniste
Dënohen “16 flamurtarët” e ngritjes së flamurit pa yll në kampin-burg të Spaçit nga Gjykata e rrethit Mirditë
Bedri Çoku 25 vjet heqje lirie
Mefsln Vlaski 1§ vjet heqje lirie
Murat Marta 25 vjet heqje lirie
Neim Pashaj 16 vjet heqje lirie
Feti Kumanaku 25 vjet heqje lirie
Ndrec Çoku 20 vjet heqje lirie
Hasan Bibo 12 vjet heqje lirie
Elez Hoxha 16 vjet heqje lirie
Naum Uka 19 vjet heqje lirie
Jonuz Norja 15 vjet heqje lirie
Tomorr Allajbeu 18 vjet heqje lirie
Pal Marku 25 vjet heqje lirie
Dervish Sulo 20 vjet heqje lirie
Haxhi Bena 21 vjet heqje lirie
Qemal Demira) 17 vjet heqje lirie
Shuaip Ibrahimi 17 vjet heqje lirie
(Marrë nga libri: “Antologjia e krimit komunist”)
Botim i Qendrës Shqiptare të Rehabilitimit të Traumës dhe Torturës