Shefqet Muçi: Politika nuk është e interesuar për Reformën në Drejtësi

436
Prof. Shefqet Muçi, ish ministër i Drejtësisë, në intervistën për gazetën “Telegraf” shprehet se Komisioni i Veneciasd, në rekomandimet e unfity që dha për draftin e Reformës në Drejtësim, nuk i dha të drejtë asnjë pale politike në Shqipëri, por nga ana tjetër,”Venecia” është tërhequr nga rekomandimet e para që dha, për shkak të qëndrimeve të palëve politike, sikurse është numri i shumtë i institucioneve të reja të Gjyqësorit, ku “Venecia” fillimisht kishte mundërshtuar numrin e madh të tyre. Po kështu,”Venecia” nuk pranon që Komisioni i Monitorimit të ndërkombëtarëve të ketë të drejta vendimmarrëse. Prof. Muçi, shprehet se Byroja Kombëtare e Hetimeve duhet të jetë institucion pranë Prokurorisë dhe se Ekzekutivi nuk duhet ta ketë në varësi. Prof Muçi shprehet se ngërçi politik për numrin e votave në Kuvend për emërimet në Gjyqësor, shpreh forcën politike që kërkon të ketë kontrollin në Gjyqësor, ndaj, për emërimet duhen konsensu politik dhe jo kaq numra në Kuvend. Por, Prof. Muçi tërheq vëmendjen se nuk përfundon reforma në Drejtyësi, me votimin e saj në Parlament. Puna më e vështirë do të jetë zbatimi i saj praktikisht, hartimi i ligjeve të reja, dhe ka mundësi, që palët politike, ta “harrojnë”dhe ta lënë reformën rrugës, për t’u kujtuar më vonë, për një reformë tjetër, sipas shijeve politike të çastit. 
Profesor Shefqet Muçi, Komisioni i Venecias publikoi së fundmi rekomandimet e tij, opinionet për Draftin e Reformës në Drejtësi për herë të dytë. Opozita pretendon që këto Rekomandime të Venecias kanë rrëzuar Mazhorancën, ndërsa mazhoranca nga ana tjetër pretendon që vlerësimet e Komisionit të Venecias kanë rrëzuar draftin e opozitës, të PD-së. Cili është vlerësimi juaj për rekomandimet e fundit të Komisionit të Venecias për reformën në Drejtësi?
Do të thoja që për fat të keq, partitë tona politike, nuk janë të interesuara ashtu si duhet për reformën në drejtësi, por janë të interesuara për interesat e tyre politike, dhe kërkojnë që Draftin, opinionin e Komisionit të Venecias ta përdorin si një mjet për të treguar se cila palë ka pasur të drejtë dhe cila palë nuk ka pasur të drejtë. Dhe secila pretendon që ka fituar betejën, që Komisioni i Venecias është me të. Në fakt, Komisioni i Venecias nuk është as me njërën palë, as me palën tjetër. Komisioni i Venecias i përmbahet disa parimeve, parimeve kryesore kushtetuese, parimeve kryesore të akteve ndërkombëtare për të drejtat e njeriut dhe parimit të ushtrimit të një pushteti gjyqësor të pavarur nga politika, të pavarur nga organet e tjera dhe një pushteti t’i japi drejtësi të vërtet. Ky është qëllimi i Komisionit të Venecias dhe pak a shumë në atë drejtim orienton. Por në partitë tona politike nuk është se nuk e kuptojnë një gjë të tillë, por ato nuk heqin dorë, sepse të tilla janë edukuar, edhe ky pushteti qenkërka i keq, dhe kërkojnë që të shfrytëzojnë gjithçka, domethënë edhe reformën në drejtësi edhe reformat në të gjitha fushat e tjera, për interesa politike se sa për realizimin e detyrave të ushtrimit të funksioneve të organeve shtetërore. 
Numri i madh i institucioneve të reja të gjyqësorit që do të krijohen, mos vallë, duke qenë në kushtet se si funksionon shteti, administrata publike në Shqipëri, do të krijojnë midis tyre edhe konflikte për shkak të kompetencave, për shkak të burokracisë? 
Në opinionin e parë Komisioni i Venecias e theksonte me të madhe se Shqipëria nuk ka kushte për të mbrojtur kaq shumë organizma, ashtu sikurse e kishte shtruar edhe shoqëria civile, edhe shoqatat e gjyqtarëve e prokurorëve dhe juristët me përvojë në Shqipëri. Sepse mungonin edhe burimet njerëzore, sipas Venecias mungonin edhe burimet financiare, sepse një vend i vogël që nuk ka pse të ketë kaq shumë organizma, por për fat të keq në këtë opinionin e fundit është tërhequr pjesërisht Komisioni i Venecias, duke parë qëndrimin e organeve kompetente shqiptare dhe të partive politike, të cilat nuk tërhiqen. Edhe Komisioni i Venecias, ka bërë një lëshim aty dhe shprehet në një mënyrë të tillë që nuk më pëlqen, të them të vërtetën, që thotë se dy përfaqësues të Venecias që erdhën në Tiranë, konstatuan gjatë kohës që qëndruan në Shqipëri, që Shqipëria i paska burimet njerëzore, për të përballuar, për të gjetur njerëzit e nevojshëm për t’i ngarkuar në këto organe, pra sikur ja kanë mbushur mendjen këto drejtuesit e mazhorancës dhe të minorancës, të dy palët me të cilët është takuar, që ka njerëz të tillë. Në fakt Shqipëria ka njerëz të tillë. Po nuk është puna, a ka apo nuk ka njerëz të tillë, por është puna përse i duan këto organe? Sepse Venecia, edhe tani e ka thënë në një farë mënyre që është e drejta e shtetit shqiptar, është e drejta e organeve shqiptare që të vendosin nëse do t’i bëjnë apo jo për numrin e madhe, megjithatë ajo ka tërhequr vëmendje radhën e parë, megjithatë lë të kuptohet edhe tani që ky numër sikur e prish rregullin, e prish balancën. Numri i këtyre organeve, kuptohet, numri i madh, natyrisht që e përkeqëson situatën, nuk e rregullon, sepse i kundërvihen njëri-tjetrit dhe çon në përplasjen e kompetencave me njëri-tjetrin. Kërkojnë shpenzime të mëdha për t’i mbajtur si organe. Një popull i vogël dhe i varfër s’është në gjendje t’i mbajë këto organe, që për mendimin tim janë të panevojshme në këtë numër që vazhdojnë të jenë dhe në programin e ri. Nuk ka nevojë që gjithë Shqipëria të ketë dy këshilla të larta, një të lartë gjyqësor, dhe një të lartë të prokurorisë. Do të mjaftonte një i vetëm, dhe për numrin e kufizuar të gjyqtarëve dhe prokurorëve që është, me qëllim që të kenë punë dhe ata që janë atje, se do të rrinë pa punë. Do marrin, rrogën, do rrinë papunë, do rrinë nëpër mbledhje për t’u marrë me ato kompetenca që u janë caktuar atyre, dhe s’kanë nevojë për ndonjë kohë të madhe atje. Kështu që, do të ishte mirë që të rishikohej dhe njëherë numri i këtyre organeve.
Profesor, ngërçi kryesor politik, edhe pse u dhanë rekomandimet e dyta nga Komisioni i Venecias, është që opozita pretendon se me 2/3 e votave për emërimin e kryetarëve të institucioneve të rinj të gjyqësorit, mazhoranca do të mund të kapë drejtësinë. Nga ana tjetër, dhe Komisioni i Venecias nuk u shpreh. Duke qenë se kjo mazhorancë i ka 84 votat dhe mund të emërojë kë të dojë si kryetar të institucioneve të reja të gjyqësorit, pa u marrë fare në konsideratë mendimi i opozitës, mendoni që kjo përbën një rrezik që mazhoranca ta kapë gjyqësorin nëpërmjet emërimeve?
Unë nuk mund të pajtohem me këtë pikëpamje që ne të kemi frikë nga mazhoranca se do kapim gjyqësorin. Ne duhet të krijojmë struktura të tilla, që çdo mazhorancë që vjen (sepse mazhorancat ndryshojnë) t’i nënshtrohet Kushtetutës dhe ligjeve, dhe te mos ketë mundësi të kapë Gjyqësorin. Pikërisht edhe Venecia dhe lufta që po bëhet për këtë reformë në drejtësi, është që drejtësia të jetë e pavarur, të ushtrojë funksionet e saj si pushtet më vete dhe pushtet gjyqësor, dhe të mos ketë lidhje me politikën, në kuptimin që të ndikohet në vënien e drejtësisë. Nëqoftëse politika do të ketë në dorë emërimet e kryetarëve dhe anëtarëve të tjerë të instucioneve më të lartë të gjyqësorit, a nuk është i varur Gjyqësori nga politika? Karriera e tyre është në dorën e politikës, të vendimeve politike! Ne kemi një Kushtetutë dhe do ta ndryshojmë dhe këtë, dhe do gjendet një formë që organet që do merren me emërimet të jenë sa më të pavarura. Komision i Venecias, duke folur për 2/3 dhe 3/5 nuk ka rëndësi shumë nëse është 3/5 që mazhoranca thotë fitorja ime, apo 2/3 qe opozita thotë është fitorja ime, se Komisioni i Venecias nuk shprehet në mënyrë kategorike, por Venecia orienton dhe thotë që në raste të tilla 3/5 do të ishte më normale, sepse 2/3 është për miratimin e dispozitave kushtetuese të ligjit themelor të shtetit, dhe jep disa shembuj, disa praktika të vendeve të ndryshme të cilat janë zbatuar në shtete që kanë pasur probleme si puna jonë, që do të kufizonin dëshirën e mazhorancës për të shtënë në dorë këto organe të drejtësisë, dhe për t’i bërë organet e drejtësisë të pavarura. Kështu që ka forma të tjera, dhe një nga këto forma është konsensusi, dhe është metoda më e mirë dhe më e drejtë për të zgjidhur problemet, por në mungesë të konsensusit mund të përdoret një nga këto orientime që drejtohen, që jep Venecia, por gjithmonë këtu bëhet lufta: për ato vende ku demokracia është e brishtë, sepse në vende të tjera nuk shtrohet problem 3 të mitë e 3 të tutë e 3 të tija, por ndiqet një kriter i vetëm për caktimin e anëtarëve të gjykatës kushtetuese, një i vetëm për të gjykatës së lartë, dhe s’ka nevojë të bëhet pazar midis partive që të jenë 2 të mitë 3 të tutë 3 nga kuvendi 3 nga gjyqësori e ashtu siç është bërë këtu tek neve. Sidoqoftë, Venecia jep disa orientime, disa pika dhe disa shembuj të cilat mund të ndiqen nga ne për të siguruar pavarësinë e gjyqësorit, kështu që unë e theksoj dhe njëherë, për mua nuk ka asnjë rëndësi 3/5 apo 2/3, rëndësi ka që të ekzistojë vullneti i mirë politik i organeve kompetente shtetërore që merren me emërimin e këtyre gjyqtarëve për të përzgjedhur në gjykatë, prokurori, organet drejtuese të tyre, njerëz të devotshëm të aftë nga pikëpamje personale, të përkushtuar në fushën e drejtësisë dhe njerëz që luftojnë korrupsionin dhe që janë të predispozuar për t’i shërbyer popullit
Por nëqoftëse nuk ekziston ky vullnet i mirë politik, kjo reformë jep mundësitë të ngrihet mbi politikën për emërimet në gjyqësor?
Tani, mënyra sesi është trajtuar problemi aty, i jep disa garanci që përzgjedhjet të jenë të kontrolluara. Përsosmëri nuk ka asnjëherë. Në çdo sistem që të përdorësh, do gjesh anët negative dhe pozitive por, në rastin konkret, drafti që është paraqitur, mundësitë janë të tilla që përzgjedhjet të jenë sa më të mira. Kjo është një gjë shumë pozitive në këtë drejtim. Por në çdo rrethanë nuk i shpëton dot politikës, se në fund të fundit, ngado të rrotullohesh, ata që merren me këto probleme, që merren më emërimin e organeve qendrore kryesore dhe të drejtësisë, në një mënyrë ose tjetër, pjesërisht apo tërësisht, janë të lidhur me politikën. Nuk i shpëton dot kësaj.
Me përvojën tuaj në gjyqësor, mendoni që me këtë reformë që pretendohet se do bëhet, do të mundet që gjyqtari, prokurori të ndihen të sigurt që karriera e tyre do të varet mbi meritokracinë, punën dhe kontributin e tij dhe jo mbi dëshirat politike?
Këtu nuk mund të parashikoj në mënyrë të saktë një gjë të tillë, por rezervat i kam, sepse unë i përmbahem parimit që nuk janë llojet e strukturave ato që përcaktojnë në themel mbarëvajtjen e punës e strukturat kanë anë, por janë njerëzit ata që e zbatojnë dhe merren me këtë problem, që japin garanci. Është njeriu që e zbaton ligjin. Është njeriu që e interpreton ligjin. Nëse ai është një gjyqtar i përkushtuar dhe që është mësuar të respektoj ligjin dhe që nuk e shkel në asnjë mënyrë, kushdo që t’ia kërkojë dhe në çdo rrethanë, ligji do të zbatohet. Në të kundërtën, nëqoftëse në institucionet e reja të Gjyqësorit, vendosen njerëz që mund t’i përdorë politika si të dojë, s’ka asnjëherë garanci në drejtësi.
Komisioni i Venecias ka takuar dhe Komisionin e Monitorimit që do të ngrihet në Gjyqësor. Duke thënë që ky komisioni ë monitorimit i të huajve s’mund të jetë vendimmarrës, cili është vendimi juaj?
Lufta që bëjnë juristët shqiptarë, lufta që bëjnë shoqatat e gjyqtarëve dhe prokurorëve por dhe juristëve në përgjithësi për të mos e lejuar këtë komision të jetë vendimmarrës, është në përputhje me Opinionin e Komisionit të Venecias për këtë çështje. Komisioni i Venecias ka thënë dhe herën e parë që ky është një rast i pazakontë ndërsa tashmë duke parë që ne e kemi pranuar këtë Komision të Monitorimit ndërkombëtar, ajo orienton që ky komision nuk mund të jetë vendimmarrës, sepse jo vetëm që cenon sovranitetin, por bie dhe në kundërshtim me të gjitha parimet e llogaridhënies, etj. Se kush janë këta njerëz të huaj që do vijnë tani dhe merkan vendime në Shqipëri për të anuluar vendimet e organeve shqiptare që merren me emërimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve, dhe këta sipas draftit, ia kalojnë vendimmarrjen një paneli tjetër sipas draftit. Ndërsa Komisioni i Venecias thotë që këta mund të kenë të drejtën që të japin opinione të drejta që të japin këshilla, të drejtën që të bëjnë dhe ankime, por nuk mund të jenë vendimmarrës të huajt në Shqipëri. Aq më tepër që ata informacionin e marrin nëpërmjet njerëzve tanë, sido që të jetë puna. Ata s’dinë gjuhën shqipe, s’dinë mentalitetin e Shqipërisë, nuk dinë shumë e shumë gjëra të tjera. Roli i shqiptarit është i mjaftueshëm. Komisioni i Venecias në këtë drejtim orienton, dhe mua për këtë më bëhet qejfi, sepse kemi shkruar te gazeta “Telegraf” dhe më parë për këtë problem dhe më në fund orientimi i tyre pothuajse është kategorik në këtë drejtim.
Bëhet një luftë politike midis mazhorancës dhe opozitës për Byronë Kombëtare të Hetimit. Na duhej një Byro Kombëtare Hetimi që të luftojë korrupsionin, i cili është luftuar këto 25 vite?
Është luftuar, apo nuk është luftuar korrupsioni këto 25 vite ne s’mund të themi në mënyrë kategorike, se për t’u luftuar është luftuar, por nuk është qortuar në shkallën e duhur dhe në përmasat e duhura. Korrupsioni ka ekzistuar, ekziston dhe do të ekzistojë por ne përpiqemi që ta kufizojmë as më shumë. Kjo është gjithë ideja në këtë drejtim, po ta shpinim, ne zero do ishte mrekulli, por e kemi shumë të vështirë për shkak të strukturave dhe vetë sistemit. Ne i kemi organet për të luftuar korrupsionin, reforma kemi bërë pothuajse në mënyrë të vazhdueshme. Së fundmi, kemi krijuar dhe prokurorinë dhe gjykatën e krimeve të rënda, për këtë çështje, që merren me korrupsionin dhe krimin e organizuar. Tani duam t’i ndryshojë emrin ose të krijojmë një organizëm tjetër, që quhet Byroja Kombëtare e Hetimit, që do të na merret me këtë punë. Unë them që Byroja Kombëtare e Hetimit do bëjë punën e vet se do krijohet një organizim dhe do luftojë në këtë drejtim. Sa më të përzgjedhur të jenë njerëzit që do të vendosen në këtë organizëm, aq më mirë do të bëhet puna, por s’është se i ndërruam emrin dhe do bëhet Byroja Kombëtare e Hetimit, i hoqëm emrin tjetër dhe u zgjidh problemi. Në fund të fundit puna do bëhet nga shqiptarët, nga këta prokurorë po nga këta punonjës policie, sepse Byroja Kombëtare e Hetimit ka në përbërje të vet kryesisht punonjës të policisë gjyqësore që merren me luftën kundër krimit të organizuar, kundër korrupsionit e krimin, kundër funksionarëve të lartë. Komisioni i Venecias këtu tërheq vëmendjen dhe thotë “kush janë këta funksionarë të lartë” deri ku përfshihen? Pra, duhet sqaruar dhe ky problem për këtë çështje. Natyrisht lufta bëhet midis ekzekutivit dhe prokurorisë, s’po themi gjyqësori në tërësi se gjyqësorin e përfaqëson gjykata. Nëqoftëse do jetë pranë ministrisë së brendshme që në njëfarë mënyre është në varësinë e ekzekutivit apo të prokurorisë. Për mua s’ka asnjë rëndësi në varësi të kujt do jetë. Në fund të fundit mirë është të jetë në varësi të prokurorisë, se Prokuroria është një organ më i specializuar në këtë fushë dhe në fund të fundit organi që merret drejtpërdrejtë me kriminalitetin, nuk diskutohet problem me këtë çështje. Po nuk është thelbësorja kjo. Orientimi është të jetë pranë prokurorisë. Thelbësorja është që prokuroria edhe në rast se do jetë organ pranë ministrisë të ketë mundësi ta kontrollojë në mënyrë të plote si nga emërimi i drejtorit të Byrosë së Hetimit deri tek punonjësit e tjerë që do merren me këtë punë, dhe prokuroria dot e ketë dhe anën funksionale edhe sikur të jetë pranë Ministrisë së Brendshme, problemet e hetimit i ka gjithmonë në dorë prokuroria, se është ajo që miraton ndjekje në penal dhe që miraton kalimin në gjyq të çështjes. Mbron gjyqet, përfaqëson, pra prokuroria nuk shmanget në asnjë rast, po problemi është që nëse do të jetë pranë ministrisë ndikimi i ekzekutivit është më i madh dhe nëqoftëse është pranë prokurorisë ndikimi shkon në zero. Kjo është ideja e gjithë problemit. Prandaj këtu bëhet lufta që në njëfarë mënyre ekzekutivi kërkon që ta mbajë vetë, me qëllim, që sipas tij, i ka mundësitë më të mëdha për të luftuar kriminalitetin. Ministria e Brendshme ka diçka më shumë në dore për të luftuar kriminalitetin, por nga ana tjetër sipas opozitës dhe specialistëve të ndryshëm, qenia pranë Ministrisë së Brendshme i jep mundësi Qeverisë që të ndikojë në ato raste kur njerëz të saj me funksionet e larta janë të implikuar, për të mbyllur çështjen apo fshehur të vërtetën. Pra kjo është gjithë lufta që bëhet, gjithë rreziku. Por për mua, nëqoftëse ka një qeveri që punon për vendin e vet dhe lufton kriminalitetin, nuk ka asnjë rëndësi kjo gjë, sepse ka shumë vende të tjera që prokurorinë në tërësi e kanë pranë ekzekutivit.
Profesor, jepet mendimi kështu: siç po bëhet lufta politike për reformën në drejtësi, që gjithë puna është sa të arrihet marrëveshja. Sa të votohet ky ligj, që të nesërmen do të kemi një gjyqësor të ri, një drejtësi që do japë drejtësinë etj. Vallë, cila është më e rëndësishme këtu, hartimi dhe miratimi apo zbatim i kësaj reforme?
Po të shikoni në atë Opinionin e Venecias, këtu është një pikë që reforma në drejtësi fillon pika e parë që ka rëndësi për pranimin e Shqipërisë në Bashkimin Europian, që këtu mua më duket e gabuar. Pastaj thotë për probleme të tjera. Në fund të fundit ne reformën e bëjmë për vete, nuk e bëjmë për Europën. Dhe nuk do të bëjmë formalisht që ne të pranohemi në BE pse e kërkojnë europianet. Nëqoftëse ne e bëjmë këtë kjo është vetëm një gjë formale që nuk i duhet askujt. Që këtu, për mua nga drafti duhej hequr kjo gjë, pavarësisht se e kërkojnë ata, sepse duket sikur bëhet formalisht. Gjithë këto debate që po bëjmë ne, kapin apo nuk kapin 1/10 e Reformës në Drejtësi, sepse bëhet fjalë kryesisht për ndryshimet kushtetuese dhe për organet qendrore, dhe nuk bëhet fjalë për gjithë reformën në drejtësi. Biles këtu fillon, këtu është hapi i parë, është mundësia që u jep strukturave të ndryshme për tu marrë me reformën e vërtetë. Reforma ka të bëjë me Kodin Penal. Do kemi Kod Penal të ri, do të kemi ndryshime, ndryshime të pjesshme të Kodit Penal. Është e nevojshme të kemi Kod Penal të ri, sepse është bërë lëmsh. Janë bërë ndryshime 2-3 herë në vit dhe nuk merret vesh që një dispozitë kundërshton tjetrën. Do ketë nevojë për ndryshime apo për Kod të ri të procedurës penale. Do ketë nevojë për nxjerrjen e ligjeve të ndryshme organike, për Gjykatën e Lartë për Gjykatën Administrative, nëqoftëses do ta pranojnë gjykatën e Lartë Administrative, që Venecia në fillim thoshte që s’keni pse keni dy gjykata, të keni një. Tani po fliste për dy atje, se e pa që këta tanët s’heqin dorë nga kjo. Do ketë nevoje për të nxjerrë ligje për këto organe që janë krijuar. Çdo një prej këtyre organeve do ketë një ligj organik të vetin, pra do ketë një numër pafund ligjesh që do krijohen këtu, për të cilat jam i sigurt që nuk e diskutoj problemin që do ketë dispozita, që do ndeshen me njëra-tjetrën dhe do kundërshtojnë njëra-tjetrën, sepse sa më shumë organe do ketë që merren me të njëjtat ligje, aq më shumë mundësi ka për të pasur përplasje në kontradikta midis kompetencave të këtyre organeve, midis detyrave që kanë këto organe. Pastaj do përcaktohen me ligje të veçanta në Kodin e Procedurës Penale, për tu përcaktuar cilat janë kompetencat e secilit organ, cilat janë të tjetrit me se do përcaktohet ligji i Byrosë Kombëtare të Hetimeve. Po a bëhen këto për një kohë të shkurtër? Kështu siç e kanë filluar këta është njësoj sikur t’i shuash t’i zerosh të gjitha gjërat dhe të fillosh nga e para, që është krejtësisht e pamundur. Pa pasur problem rrugës, pa pasur paqartësi rrugës, gjera që do na krijojnë jashtëzakonisht probleme, sepse nuk bëhen gjërat duke u zeruar që nga fillimi. Kështu që unë kam shumë rezerva në këtë drejtim, dhe kam shume frikë se kjo reformë kështu siç ka filluar do vazhdojë për një kohë të gjatë dhe do vijë koha që do ndërpritet në mes dhe do të fillojë ndonjë reforme tjetër.
Sigal