Tre ditë me poetin Agim Shehu në Gjenevë
Më 6 dhjetor avioni zbret në Gjenevë. Ne jemi tre kineastë dhe po shkojmë atje për Agim Shehun. Poeti i shquar shqiptar, një nga penat e mrekullueshme të poezisë shqipe po na prêt në një bar, fare afër aeroportit. Me sa duket nuk e ka mbajtur dot malli i rëndë në shtëpi, edhe pse të ftohtit është pikëllues dhe të ther fytyrën. Na pret në këmbë kur hyjmë dhe përqafohemi gjatë. Kemi kaq shumë kohë pa u parë dhe kaq shumë gjëra zemre për t’i thënë njëri-tjetrit. Më ngrohet shpirti menjëherë sapo e shoh ashtu të drejtë, të fortë, mendjekthjellët dhe me një shëndet faqekuq si prej kurveleshasi, “gjak e borë,” siç thoshte im atë për banorët sipër maleve të Tepelenës. Më vjen menjëherë në kokë vargu i tij i baladës së famshme për Selam Musain, “koha hedh parprerë/ përmbi kokën tënde…Mirëpo nuk di si ta vazhdoj më tej dhe e lë pa thënë një këngë për të, që kushedi se kur do të zgjohet…
Qëllimi i rrugës sonë është fare i thjeshtë. Duam ta xhirojmë në 80-vjetorin e lindjes së tij, sepse më 10 janar 2014 ai mbush plot 80 vjet, një moshë që pamja e poeti e përzë që me shikimin e parë. Nuk jemi një ekip i ndonjë televizioni shtetëror dhe as kemi ndërmend të turpërojmë kënd me iniciativën tonë private, sepse turpin ky shtet tashmë e ka ngrënë me bukë, sa herë është fjala për të nderuar penat e tij më të mira, mendjet e tij më të ndritura. Është bërë kaq e bezdisshme kjo sëmundje e gjatë e mosnderimit, sa kur e thua edhe njëherë duket sikur i bie më qafë vetë të vërtetës së hidhur. Është një lëngatë dhe kemi një jetë që e durojmë…Thjesht duam ta filmojmë, t’i dëgjojmë zërin, të çmallim lexuesit e panumërt që janë rritur me poezinë e tij të bukur që tashmë është memorie e letërsisë shqiptare.
Ai nuk ka të ngopur së dëgjuari për Shqipërinë e tij që ka më shumë se 10 vjet që nuk e ka parë. I di të gjitha punët tona këtej, sepse nuk lë ditë pa ndjekur në ekrane tërë jetën tonë, por kur i dëgjon jo prej “qelqeve”, po prej gojës së njeriut është krejt ndryshe. Merak i artë poetësh që drithërohen edhe për një fije bari të Atdheut. Na shtie vetë verë dhe vetëm pyet herë pas here.
Të nesërmen ne bëjmë gati aparatet tona dhe e lemë ta zgjedh vetë vendin, ku do ta xhirojmë. Çuditërisht zgjedh një majë mali. Dhe ngjitemi e ngjitemi nëpër pyje magjik me dëborë të virgjër, sipër Gjenevës. Nuk e pyes se përse po na çon aty, ngaqë gati e di ç’po ndodh. Nga që njoh mirë Progonatin, sepse vetëm një kurriz mali e ndan me vendlindjen time në Tepelenë. Me siguri e ka thirrur vendlindja, fshati i tij i dashur ku ka lindur 80 vjet më parë, aty pranë rrepeve të lashtë që janë një bibliotekë e tërë trimërie dhe që poeti i ka kënduar qysh fëmijë. Mbase i kujtohet arra e fëmijërisë në avllinë e tij, honet poshtë Shpellës së Dane, Bohotia me mjegull. Peizazhet përreth janë krejt si atje, jo aq të thikta dhe ulëritëse, po kanë të njëjtën madhështi. Vetëm se pyjet, rruga dhe drerët që nuk tremben nga makina, janë ku e ku më helvetiane, si të mos kenë parë kurrë barbari harrese, sëpate dhe kallashnikovë për armë të stolisura gjahu. Eh, e bukura Helveti, siç e quan ai në një libër të tërë mirënjohje me poezi alpine, nuk i ka këto. Sipër, në sup të qiellit ndalojmë për një kafe. Poshtë qyteti i famshëm të merr frymën me bukuritë e tij marramendëse. Djemtë, që xhirojnë, përpiqen t’i gjejnë një kënd interesant krifës së bardhë të flokëve mbi kokën e tij, ndërsa ai flet vetëm për Shqipërinë që e ka lënë atje larg, në dhembjen e tij të pashuar për të.
I tregoj se çfarë kam filmuar në Progonat nisur nga libri i tij i mrekullueshëm me kujtime, “Ylberi i feminize,” ku nuk ka lënë cep pa e qëndisur me fjalë dhembshurie dhe ai më kot përpiqet ta fsheh mallëngjimin me një qetësi burri të përmbajtur. Më kot e fsheh sepse në fytyrë i ka rënë një kuqëlim prej flamuri, kur i flas se kam filmuar Kroin që mban emrin e gjyshes së tij tek kreu i Gurrës, avllinë, ku ka qenë shtëpia, Shullërin, predhën greke ngulur tek rrapi pranë Klubit Arbëria, shtëpitë e dajove, gjimnazin “Asim Zeneli”, ku mbaroi shkëlqyeshëm e u kthye po aq i shkëlqyer si një mësues brilant… Tërë ato vende ku është jeta e tij dhe ku mësoi artin e madh të poezisë aq të ëmbël drejtpërdrejt nga ato mijëra leksione që jep era, përrenjtë, kalldrëmet, zogjtë…I them se i kam takuar Gjikën, Sherifin, shokët e fillores.
E di se çfarë ndjen në këto çaste zemra e një poeti të madh. Bën sikur shikon një çast jashtë dëborën, por tjetër gjë shikon. Shikon Kurveleshin e tij atje larg, të parën dhe të fundit Akademi që i mësoj dashurinë e fjalës së artë…
Në mbrëmje të dyja kamerat tona nuk mjaftojnë për të thithur aq shumë dashuri dhe dritë, që kanë fjalët dhe sytë e tij kur flet për fëmininë, rininë, studimet, botimet e para, Gjirokastrën, karrocën e rëndë në Metalurgjik, smirat, xhelozitë artistike, demokracinë e brishtë, sharjet dhe kërcënimet e atyre që nuk i duronin dot shkrimet e tij patriotike ndaj shovinistëve fqinjë dhe aksidentet e njëpasnjëshme për ta gjunjëzuar deri në eliminim…Pastaj ikjen e detyruar si një shkulje zemre, për të shpëtuar jetën operacion pas operacionesh kirurgjikale dhe azilin politik. Dhe shuarjen e mallit libër pas libri, duke mos pushuar me dashurinë e parë, fjalën e përgjëruar për atdheun.
Herë pas here xhirimet i prish, Diana, mbesa e tij e bukur që nuk duron dot pa puthur gjyshin e saj, Labunë, mësuesin dhe shokun e saj më të dashur që e ka perëndi e shkuar perëndisë. Shqipja e saj në mes të Zvicrës është mahnitëse. E po mësuesin e gjuhës shqipe e ka si askush tjetër, një poet të madh të fjalës arbërore.
E pyesim se pse e thërret Agimin “Labuja” dhe si fëmijë na përgjigjet siç e mendon ajo. E para se është lab dhe emri labuja, rimon me fjalën bukur-uja…
Pjesën tjetër të shpjegimit e thotë duke përqafuar gjyshin e saj flokëbardhë. Zana, gruaja e poetit, që ka sytë më të dhembshur e më me mirësi që mund të shohësh në botë, vë rregull duke e marrë të mbesën në dhomën tjetër.
Te nesërmen vendin e xhirimit e zgjedh përsëri ai, kopshtin anglez. Na çon tek një rruginë plot me rrepe madhështorë, të lashtë sa ata të Progonatit gjithçka më bëhet edhe më e qartë. Ngado vendlindja, ngado në kërkim të Shqipërisë. Na tregon lulen e Gentit, mbretit ilir që është aty, bustin e Skënderbeut. Duket sikur nuk ka lënë vend pa kërkuar në këtë qytete përkimet me vendin e tij. Më thotë se këtu në Zvicër kam shkruar këto vite më shumë libra se tërë jetën e tij në Atdhe, ku një pjesë të jetës ja morën me mundime të padrejta siç qenë dhjetë vite dënimi si punëtor krahu në Metalurgjikun e Elbasanit…
Në të tretën ditë të qëndrimit si mysafir të tij xhirojmë vende të tjera historike dhe përsëri në intervistën e gjatë duket sikur nuk ka fund meraku i tij për vendin e tij që një zot e merr vesh pse po përparon kaq ngadalë. Flasim për projektet e tij të ardhshme, për një roman që sapo e ka mbaruar, një libër tjetër me korrespodencën e tij të gjerë me ish nxënësit e tij që nuk e harrojnë dot dhe i shkruajnë e i shkruajnë për ta falënderuar dhe uruar poetin e tyre të dashur…
Kohës sonë i vjen fundi dhe ne duhet t’i hipim sërish avionit për ta lënë pas. Na përcjell deri jashtë në oborr dhe na përqafon duke e fshehur plot dinjitet keqardhjen që po ikim. Më porosit tu bej të fala miqve të tij dhe mbi të gjitha Atdheut.
Kthej edhe njëherë kokën pas dhe e shoh se si ka mbetur aty akoma si një shtatore dashurie e fjalës. Më kujtohet fjalët e tij se ende ëndrrat i sheh me gjeografi shqiptare edhe pas kaq vjetësh. E di që kam lënë pas një copë të ndritur Shqipërie. Ikim, po në aparatet tona kemi marrë po kaq shumë Shqipëri të përmalluar për të pasuruar memorien tonë kombëtare. Pas edhe përpara kemi urimin e bërë nga mijëra e mijëra lexues të dashuruar prej një jetë me këngët e tij të mrekullueshme:
Jetë të gjatë, Mjeshtër!
