(Tregim humoristik)
Dramaturgu Dori Balili nuk e kuptonte përmbajtjen e telegramit që kishte në dorë. “Gruaja duhet të shpëtojë”, shkruante telegrami dhe në fund inicialet K.A. Ose do të jetë një ngatërresë e zakonshme e punonjësve të postës, vriste mendjen Dhori, ose-ose gruan time e kërcënon ndonjë rrezik i panjohur dhe ndonjë dashamirës, si ky K.A. më vjen në ndihmë me telegramin e tij… As gruaja e tij, Dorothea, nuk e dinte ç’ shpjegim t’u jepte fjalëve të telegramit. I vinte për të qeshur me sinjalin e alarmit për shpëtimin e jetës së saj që jepte një i panjohur. Si bënë ca qyfyre me njëri-tjetrin një copë herë, arritën në përfundimin se telegrami ishte një shaka e ndonjë miku e, kur u bindën për këtë, e mblodhën shuk dhe e hodhën në sobë. Ishte fillim marsi, po dimri e ndiente veten në pozita të sigurta dhe nuk tërhiqej kollaj. Dita agonte me shi, vazhdonte me diell dhe ngrysej me vranësira të dendura. Nuk duhej të gënjeheshe për ta ndarë çadrën nga dora. Në një ditë të tillë Dhori Balili mori rrugën për në qytetin fqinj. Era e fortë ia shpupuriste flokët dhe ai, për të ruajtur dinjitetin, qe i detyruar të mos e hiqte dorën nga flokët e gjatë e të dendur kur zbriti nga stacioni i trenit. Atë ditë do të bëhej mbledhja e këshillit artistik për të miratuar dramën e tij të re “Për një grua fshati”. 52 vërejtjet dhe 24 sugjerimet e drejtorit të teatrit dhe të libretistit ai i kishte riparuar një për një dhe, sipas llafit që kishin lënë, atë ditë do të bëhej diskutimi përfundimtar në këshillin artistik. E pritën shumë ngrohtë. I dhanë kafe e pastë dhe, si e pyeten gjerë e gjatë për shëndetin e fëmijëve e të tërë farefisit , hynë në sallën e teatrit, ku do të zhvillohej mbledhja. Këshilli artistik përbëhej prej njerëzish të moshave e profesioneve të ndryshme. Shumica ishin të rinj, fytyra të papara për dramaturgun e vjetër, i cili gjysmën e jetës e kishte kaluar duke dëgjuar diskutimet e dramave të tij. Sikur riparimi i vërejtjeve të hynte në krijimtari, ai do të radhitej pa frikë ndër dramaturgët më prodhimtarë në botë. Drejtori i teatrit ia dha fjalën një djali të gjatë, me shpatulla të kërrusura e sy të dalë.- Unë e lexova dramën,- tha ai, sikur po thoshte një gjë të re,- dhe t’ju them të drejtën më pëlqeu shumë. Vetëm një gjë nuk kuptova në këtë pjesë: ku e ka qëllimin autori dhe ç’ probleme ngre? Dhori qeshi dhe uli kokën për ta fshehur e për të mos e fyer tjetrin. Ç’ nuk dëgjon njeriu!. – Këtu bëhet fjalë për vitet e paraçlirimit,- u hodh e tha një i moshuar, me një shenjë plage në faqen e majtë.- Unë i kam jetuar ato kohë, po nuk mbaj mënd që një burrë të ketë vrarë gruan e tij, ashtu siç na jepet në dramë. Ky është një sakrilegj që më ka lënë pa gjumë disa net më radhë. Unë mendoj se autori mund të kapë një temë tjetër të ditëve tona, si p.sh. Luftën kundër zakoneve prapanike. Jam gati të vihem në dispozicion të dramaturgut për ta ndihmuar me përvojën time, se unë, siç e dini, qysh kur kam qenë i vogël, nuk u kam besuar zakoneve prapanike dhe mbeturinave fetare. Një tjetër që u ngrit pas tij, një burrë i shëndoshë dhe i shkurtër, propozoi që në të mirë të temës së emancipimit të mos vritej gruaja, po gruaja të vriste burrin. Dikush e ndërlikoi çështjen dhe këmbënguli që të mos përdorej koburja, se ai kishte alergji nga krismat në skenë, diçka tjetër më e butë, një vdekje më e qetë, nga një sëmundje e papritur apo një aksident. Pastaj e mori fjalën një mesoburrë që kishte flokë vetëm në rrëzë të veshëve. Ai nuk u mor fare me dramën që po diskutohej, po tregoi një ngjarje nga jeta e tij, me të cilën autorit i jepej një dorë të ndërtonte një subjekt interesant për dramë. Sa për dramën në fjalë, ai nuk pati kohë ta lexonte deri në fund, por, me aq sa lexoi, ishte i mendimit se dramës i mungonte mbyllja. Diskutanti tjetër, një agronom sektori, foli me lot në sy. Ai nuk mund të duronte që një burrë të vriste gruan, ndërkohë që atij vetë nuk i kishte shkuar ndërmend as ta qëllonte me pëllëmbë. –Ju do të thoni se këtu bëhet fjalë për kohën para Çlirimit, – përfundoi ai, – ashtu është vërtetë. Por ama jo të gjithë burrat kanë vrarë gratë e tyre në atë kohë, siç përgjithëson autori në këtë dramë. Po sjell si shembull babanë dhe mamanë time, tashmë pleq, që rrojnë në harmoni, si dhe dajën me nusen e dajës, të dy pensionistë, që jo vetëm nuk u ka shkuar mendja për vrasje, por as për divorc jo e jo. –Unë, shokë,- tha një grua me flokë të verdhë, – mendoj se drama do të fitonte shumë po të quhej gruaja Albana dhe jo Aishe, siç e quan autori. Mua emri Albana më pëlqen shumë dhe, kur të martohem, po të bëj një vajzë, do ta quaj kështu… Dalëngadalë blloku i dramaturgut po mbushej plot me shënime nga kjo mbledhje. Pritej vetëm mendimi i inspektorit të kulturës në komitet. Ai ishte i mendimit që drama të vihej në skenë, vetëm se gruaja në fund duhej të shpëtonte… -Ne nuk mund të lejojmë që në mes të qytetit tonë të vritet një grua e pafajshme. Pas këtij diskutimi, mbledhja nuk vazhdoi gjatë. Kur dolën jashtë, ishte errur dhe nisën edhe pika shiu. – Besoj e more telegramin tim, – i tha miqësisht drejtori i teatrit duke e përcjellë për në hotel. Ç’ telegram? – ngriti supet Dhori. – Që të shpëtojë gruaja e dramës me çdo kusht. Unë e dija mendimin e inspektorit të kulturës, ndaj të nisa telegramin, që të ishe i përgatitur për çdo rast. -Aha, – tundi kokën Dhori, duke kujtuar historinë e telegramit. – Po me dramën, si do të procedojmë tani?- shtoi ai pas pak. Tepër serioz. – Ne s’ kemi dramë tjetër dhe me këtë do të fillojmë punë, – tha drejtori. –Ndërkohë ti mendo edhe për shpëtimin e gruas. Kaloi ajo natë, kaluan ditë e javë. Tanimë pranvera buiste kudo. Puna me dramën po i afrohej fundit dhe autorin e njoftuan për provën e përgjithshme. Në mbarim të shfaqjes një zë i trashë nga salla tërhoqi vëmendjen e të pranishmëve: -Obobo, e paska vrarë të shkreten! Ishte inspektori i kulturës që rënkonte. Dramaturgu nuk pranoi ta shpëtonte gruan. – Vrasja duhet, – u nxeh kësaj here Dhori. – Kot i kushtoni kaq rëndësi një detaji të vogël. Inspektori e pa që autori i dramës ishte i vendosur të mos e hiqte vrasjen. Mbeti tepër ngushtë. Pasi shtrydhi mendjen, i propozoi kompromisin, që e kishte menduar që më parë si zgjidhje shpëtimtare.- Po mirë atëherë, meqenëse ngul këmbë për vrasje, vrit një tjetër, por jo gruan. Kështu edhe ti je në rregull, edhe ajo e gjora shpëton.- Po sikur ta lije të plagosur? – iu kërkua autorit. – Jo, jo, – përgjigjej prerë dramaturgu. – O të vritet, o ndryshe të mos jepet drama. Dhe ja, pas shumë hezitimesh, u dha shfaqja e parë. Aktorja që luan rolin e Aishes, kur vjen çasti i vrasjes, nuk bie menjëherë në tokë, siç i kishte thënë regjisori. Ajo herë sheh nga regjisori, që i bën shenjë të bjerë, herë nga lozha, ku është ulur inspektori i kulturës e i bën me shenjë të mos vritet. Burri që bën krimin, e shkrep për së dyti e për së treti koburen dhe mbetet i shtangur që partnerja e tij nuk po rrëzohet nga gjithë ato goditje. Ajo i afrohet te veshi dhe i pëshpërit: – Kot i harxhon fishekët, o Maqo. Pa u zgjidhur çështja ime përfundimisht, unë nuk do të jem as e gjallë, as e vdekur.
