Bilal Kola: Ligji i ri limiton këstin, por garanton kompensimin e të burgosurve politikë për të gjitha vitet e vuajtura në izoli

    356
    Sigal

    Flet Drejtori i ri i Institutit të Integrimit të të Përndjekurve Politikë: Dëmshpërblimi i të gjallëve brenda mandatit qeverisës. Edhe trashëgimtarët e mitur përfitojnë nga 70 %-shi i fondit vjetor

    Drafti i ri “Për dëmshpërblimin e të dënuarve politikë”, edhe pse limiton shumën që përfiton një ish i përndjekur (jo më shumë se 10 milionë lekë të vjetra për këst), me mënyrën e re të shpërndarjes së fondit (70 % për të vuajturit në vetën e parë dhe 30 % për trashëgimtarët) garanton kompensimin e të burgosurve politikë për të gjitha vitet e vuajtura në izolim. Këtë e konfirmon në një intervistë për “Telegraf”, Bilal Kola, kreu i Institutit të Integrimit të të Përndjekurve Politikë. Gjithashtu z. Kola tregon se në 70 për qindëshin e fondit vjetor, përpos personave të vuajtur në vetë të parë, përfitojnë dëmshpërblim edhe trashëgimtarët e mitur. “Dallimi i vetëm që i bëhet pjesës së trashëgimtarëve, që futen në kategorinë parësore të personave që kanë vuajtur në vetë të parë, janë trashëgimtarët ligjorë të cilët janë të mitur. Përjashto këtë shtresë, të gjithë të tjerët që do përfitojnë nga 70 për qindshi i fondit i miratuar vjetor, do jenë njerëz që kanë vuajtur në vetë të parë nga regjimi komunist dhe 30 për qindshi, sigurisht, do vazhdojë me trashëgimtarët”, shprehet kreu i ri i ish të përndjekurve politikë. Bilal Kola është i bindur se projektligji i ri është më i miri i mundshëm, më solidari përsa i takon realitetit, ndërsa në një botë ideale, ai mendon ish të përndjekurit politikë do të ishin dëmshpërblyer, sapo të ishin thyer vargonjtë e diktaturës. Të përndjekurit, shqetësimet, grupimet midis tyre, dëmshpërblimet dhe kujtesa historike, klasat politike dhe projektligji vijnë sot, nën vështrimin dhe gjykimin e kreut të ri të ish të përndjekurve politikë. Bilal Kola tregon se vetëm pasi mori garancitë e duhura nga ministri Veliaj, se shtresa që ai përfaqëson do të trajtohet me dinjitet, pranoi të marrë përsipër këtë detyrë, sipas tij, tejet të vështirë.

    Së pari, ju uroj suksese në detyrën tuaj të re! Jeni përfaqësues i një shtrese, të përndjekur në kohën e diktaturës, por që edhe në ditët e sotme ende ka plot halle e probleme. Çfarë risie do sillni ju në krye të këtij institucioni. A keni ndonjë plan?

    Faleminderit për urimin. Përsa i përket risisë, pikë së pari, jam shumë i qartë që kemi të bëjmë me një problem që ndër vite është ndërlikuar, por nëse do ta gjykonim, është ndërlikuar, sepse ndër vite politika ka tentuar ta përvetësojë kauzën e të përndjekurve politikë dhe jo realisht ta trajtojë e ta zgjidhë atë. Duke qenë se e njoh situatën, që, për mendimin tim, është tejet e komplikuar, them që duhet të jem i thjeshtë në atë që kam si objektiv dhe objektivi im është të realizoj mesa mundem nga programi i qeverisë. Programi i qeverisë konsiston në vija të trasha në dy elementë kryesorë: Së pari, është çështja që ka të bëjë me futjen e çështjes së dëmshpërblimit në një hulli të drejtë, të ndershme, transparente, por, për më tepër në një hulli solidariteti; E dyta, ndërkohë që për çështjen e dëmshpërblimit në këto 23 vite diçka është bërë, nuk mund të them që nuk është bërë gjë, (natyrisht është bërë shumë pak për ta zgjidhur këtë çështje tejet të koklavitur nga momenti që flasim), përsa i përket elementit tjetër, që është në programin e qeverisë që ka të bëjë me kujtesën historike, mua më vjen keq që konstatoj që asgjë është bërë. Pra, ta reduktosh problemin e ish të përndjekurve politikë, në thjesht, një çështje kompensimi për vuajtjet e tyre, është, në fakt, të përdhosësh veprën e ish të përndjekurve politikë. Sepse nuk gjykoj që njerëzit janë futur në burg për të marrë dëmshpërblimin. Ndoshta s’do kishin marrë ndonjëherë dëmshpërblim, nëse do të vazhdonte ai regjim. Njerëzit që janë syrgjynosur, kanosur, vrarë, persekutuar, dënuar, pikë së pari, kanë pasur ideale të cilat kjo shoqëri sot po i pasqyron e lirë dhe demokratike. Kush janë këto ideale? Ta kemi Shqipërinë një vend të lirë dhe demokratik, ta kemi Shqipërinë një pjesë të pandarë të kontinentit, që gjeografikisht jemi, Bashkimit Europian. Kështu që, Programi i Qeverisë konsiston në këto dy shtylla kryesore: në zgjidhjen permanente të çështjes së kompensimit dhe në tjetrën, akoma më kryesore për mendimin tim, (qofsha unë i gabuar), atë të trajtimit të kësaj kauze me dinjitet, në respekt dhe nderim të thellë të atyre martirëve që kanë sakrifikuar jetën, rininë, familjet e tyre dhe gjithçka për të kontribuar në këtë shoqëri që, në këtë moment që ne flasim, është e lirë dhe demokrate. Them që janë dy sfida të vështira, por, gjykoj, që në krye të këtij mandati, unë me suport administrativ të niveleve më të larta dhe me suport politik, në mos shumë, diçka do bëj.

    Në fakt, kjo duhej të ishte pyetja e parë. Si erdhi propozimi tek ju për t’u bërë Drejtor i Institutit të ish të Përndjekurve Politikë?

    Do ti bie shkurt. Unë kam patur një farë kontributi në bërjen e këtij programi nga qeveria aktuale dhe me ftesë të Kryeministrit aktual Rama, por atëherë shef të opozitës, unë kam marrë pjesë në një grup pune për çështjen e të përndjekurve politikë dhe aty kam krijuar dhe kontaktet e mia me, le të themi, aktorë të tjerë në politikë, aktualisht në qeveri. Do të jem 100 % i sinqertë. Ka ardhur një ftesë dhe kërkesë nga ministri Veliaj, i cili, natyrisht, ka patur marrje informacioni paraprak nga përfaqësues të kësaj shtrese, duke i pyetur konkretisht për emra potencialë se kush mund të ishte Drejtor i Institutit dhe ka mbledhur informacion në gjykimin e tij për të bërë një përzgjedhje. Në fakt, mua më është kërkuar ta marr këtë pozicion nga ministri Veliaj, jo vetëm ofruar, pasi kam qenë skeptik në marrjen e këtij pozicioni në një situatë aktuale dhe kam kërkuar ato garanci xhentëlmeni, jo garanci me shkrim te noteri, por të themi, të marr atë suport njerëzor në kuptim të realizimit të këtij programi. Pra, kam pyetur, një herë, a do kemi realisht mundësi të bëjmë për këtë shtresë, se nëse do kemi pak mundësi, unë jua them që tani, që nuk kam interes për ta marrë përsipër këtë detyrë. Nëse do të kemi mundësi realisht, atëherë, unë, me kënaqësi, e marr këtë barrë. Unë nuk e shoh fare si post apo privilegj. Kam qenë shumë mirë, duke bërë atë që di të bëj mirë, para se të marr këtë detyrë, kështu që, nuk kam patur asnjë lloj nevoje për ta marrë këtë detyrë dhe e shoh kryesisht si barrë. Kështu që, për t’i rënë shkurt, kjo është: Ka ardhur një kërkesë nga ministri Veliaj dhe pas shqyrtimit hollë-hollë me të e më tej, e kam pranuar.

    Le të kthehemi te situata aktuale e të përndjekurve. Duket sikur kjo shtresë është në një kaos të vërtetë; lobingje, grupe, nuk dihet çfarë kërkojnë, nuk bashkërendojnë kërkesat e tyre. Ju vetë si e shikoni këtë? Cilit kah i jepni të drejtë?

    Unë në këtë kohë, që do jem në këtë detyrë, siguroj që s’kam për të mbajtur asnjëherë kah. Kahu i vetëm i imi është materializimi, me sa më shumë unë mundem, i programit të qeverisë përsa i përket kompensimit dhe përsa i përket rehabilitimit dhe asaj që unë quaj kujtesë historike. Për mua, të gjithë personat, familjarët e tyre që kanë vuajtur nga sistemi komunist janë absolutisht një. Unë nuk i shoh ata me kahe, nga vijnë, pse vijnë dhe ku shkojnë, absolutisht jo. Unë i përkas vetë kësaj shtrese, sigurisht, por kam respekt të pamatë për ata persona që kanë vuajtur nga regjimi komunist dhe unë thjesht do bëj ç’është e mundur për t’u bërë, brenda hapësirave që krijon ligji dhe iniciativa për ta përmirësuar ligjin, për t’i ndihmuar dhe lehtësuar sado pak problemet e tyre të shumta.

    Ndërkohë, situata është e tillë, çfarë do bëni ju për t’i mbledhur në një?

    Për t’i mbledhur në një, unë ju siguroj, që do bëj ç’është e mundur. Që do të thotë; nuk do të mungojë aspak iniciativa, por shoqëria është pluraliste, shoqëria është në liri të plotë për të menduar, për të vepruar. Kështu që, nuk ka për të qenë ndonjëherë shqetësimi i madh i imi, nëse përpjekjet e mia 100 për qind transparente, 100 për qind solidare, nuk kanë për t’i arritur të mbledhin në një ish-të përndjekurit politikë, sepse, unë thashë, i respektoj të tërë ata dhe gjykoj se diversiteti në fund të ditës nuk është gjë e keqe. Ne pikërisht se s’kemi pasur diversitet, jemi në këto kushte ku jemi. Kështu që, ju siguroj, përpjekja nuk ka për të munguar për t’i bërë në një, të paktën, sa i përket parashtrimit të çështjes dhe zgjidhjes së çështjes, por nuk do kem fare pishmanllëk, nëse grupe të caktuara nuk do më përkrahin ose nuk do më mbështesin në atë që unë do bëj. Kjo s’ka për të qenë fare pengesë për mua, për të bërë atë që unë mendoj se duhet të bej në kuptim të zgjidhjes së çështjes së ish të përndjekurve politikë.

    Ju më parë thatë që e rëndësishme nuk është vetëm dëmshpërblimi, por ndoshta rehabilitimi apo integrimi në shoqëri. Si e shikoni, si mund të bëhet kjo, përveçse kujtesës historike?

    Nëse dikush është dëmtuar nga një shtet, normalisht zhdëmtimi ka dy komponentë: Komponenti i parë është ai financiar dhe i dyti është ai moral. Them, që përsa i përket aspektit financiar diçka është bërë ndër vite, absolutisht, është bërë shumë pak, por diçka është bërë. Përsa i përket zhdëmtimit moral, asgjë është bërë ndër vite. Ne si shqiptarë nuk kemi minimalisht një datë, kur të përkujtohet vepra dhe sakrifica sublime e ish-përndjekurve politikë. Në 23 vite kemi shumë data që i përkujtojmë në histori, absolutisht me të drejtë e bëjmë këtë gjë, por gjykoj që një sakrificë 45-vjeçare në funksion të këtyre lirive që ne sot gëzojmë dhe të asaj aspirate që ne si komb kemi për t’u integruar në Bashkimin Europian si një vend dinjitoz, gjykoj, që minimalisht këtyre njerëzve, që sakrifikuan gjithçka për të arritur në këtë stad, duhej nderuar dhe respektuar vepra dhe gjaku i tyre. Kështu që them shumë pak është bërë, ka shumë gjëra për t’u bërë në këtë fushë. Por, nëse i marrim gjërat me radhë, thashë programi i qeverisë konsiston në dy fronte: 1. Fronti i dëmshpërblimit dhe 2. Memoria historike. Në fazën ku jemi, kemi të bëjmë me qasje krejt tjetër të çështjes së kompensimit. Prej fillim vitit është shpërndarë, ajo që do ta quaja kompensimi selektiv i ish-të përndjekurve dhe 1200 persona kanë marrë këstin e parë në një vlerë prej 2.5 milionë dollarësh.

    Në fakt, thonë që nuk i kanë marrë?

    2.5 milionë dollarë janë shpërndarë që në krye të vitit, pasi le të themi buxheti i vitit të kaluar ishte shteruar dhe më pas filloi alokimi i fondit, i cili është 18 milionë dollarë gjithsej. Në fakt, është fondi i alokuar më i madh, përjashto vitin 2013 që ishte viti elektoral, që nga miratimi i Ligjit të vitit 2007. Natyrisht, nuk është i mjaftueshëm, por është më i madhi për të qenë korrekt e të saktë dhe 2.5 milionë dollarë janë shpërndarë tashmë që flasim 120 përfituesve, të cilët nuk kishin marrë asnjë këst. Nuk e di për çfarë arsye nuk kishin marrë asnjë këst, por fakti është që nuk kishin marr asnjë këst. Ne jemi në një fazë tashmë shumë të avancuar të një projektligji, i cili e trajton problemin nga një këndvështrim absolutisht transparent, por, pikë së pari, nga një këndvështrim tejet solidar. Ky projektligj ka kaluar disa komisione parlamentare, me shumë gjasa shkon në seancë plenare nga java, më datë 24 korrik mos gaboj, për t’u miratuar nga parlamenti dhe më pas, me ardhjen në fuqi të tij, një skemë e re 100 për qind transparente, po pikë së pari, e theksoj dhe një herë tejet solidare, do të jetë në fuqi, ku 70 për qind të fondit vjetor do ta marrin personat që kanë vuajtur nga burgu komunist në vetë të parë dhe 30 për qind do ta marrin trashëgimtarët. Dallimi i vetëm që i bëhet pjesës së trashëgimtarëve që futen në kategorinë parësore të personave që kanë vuajtur në vetë të parë, janë trashëgimtarët ligjorë të cilët janë të mitur. Përjashto këtë shtresë, të gjithë të tjerët që do përfitojnë nga 70 për qindëshi i fondit i miratuar vjetor, do jenë njerëz që kanë vuajtur në vetë të parë nga regjimi komunist dhe 30 për qindshi, sigurisht, do vazhdojë me trashëgimtarët. Me një angazhim nga qeveria, që rreth 80 milionë dollarë, i cili është përllogaritur të jetë fondi total i dëmshpërblimit të burgosurve politikë, të disbursohen brenda këtij mandati 4-vjeçar, pra, gjatë këtyre tre viteve të ardhshëm për të dëmshpërblyer të gjithë të gjallët dhe natyrisht pastaj me trashëgimtarët do vijohet me vitet në vijim.

    Dy ditë më parë në komision ishin grupet e interesit, pra, ishin ish të përndjekurit të cilët dhanë sugjerimet e tyre për këtë projektligj. Unë i kam parasysh disa prej tyre, por desha t’ju pyes ju, a jeni 100 për qind dakord me këtë projektligj, a e keni parë ju me sy kritik, a keni diçka ju për të shtuar?

    Do flasim për botën ideale dhe për botën reale. Unë nuk jam fare dakord me këtë projektligj në një botë ideale. Në një botë ideale unë nuk do isha fare dakord me projektligjin që bëhet për ish-të përndjekurit, 23 vite mbas rënies së komunizmit, absolutisht jo. Në botën ideale, unë do të doja që të përndjekurit politikë, të burgosurit politikë, të pushkatuarit me ose pa gjyqe të dëmshpërbleheshin që në ditën e parë të ndërrimit të sistemit. Kjo është bota ideale dhe kjo do ishte dëshira ime në botën ideale. Tani, nëse më lejon, t’i kthehemi botës reale, gjykoj që ky projektligj me apo shtrëngime që financat e shtetit kanë, adreson mënyrën më nikoqire të mundshme problemin nga një këndvështrim më solidar të mundshëm. Pra, ndërkohë që nuk jam absolutisht dakord me shumën 18 milionë dollarë, nuk mund të mos e pranoj me dhimbje, që nisur nga hallet dhe sikletet e mëdha që financat e shtetit kanë, kjo është një shumë e pranueshme. Dhe të jemi 100 për qind të sinqertë, kjo është një shumë e cila është me e madhja e dhënë ndonjëherë, përjashto vitin elektoral 2013. Kështu kur financat e shtetit kanë qenë shumë më mire seç janë sot, është alokuar më pak se ç’është alokuar sot. Kështu që, thashë, unë nuk kam ndërmend që të fajësoj kënd pse ka alokuar pak, natyrisht, këtu është për t’u fajësuar e gjithë klasa politike e 23 viteve pa bërë asnjë lloj dallimi, pasi shumë më tepër mund të ishte bërë për këtë shtresë, nëse do kishte munguar instrumentalizimi i çështjes dhe do kishte pasur vullnet për zgjidhjen e çështjes. Ndërkohë, që ky projektligj, për mendimin tim, në kushtet ku jemi, është një projektligj i duhur, një projektligj realist. Por, veçoria e këtij projektligji, të cilin unë e mbështes pa asnjë rezervë, sepse, në fakt, pa asnjë rezervë e kanë mbështetur edhe grupet e interesit, pra, ish-të përndjekurit politikë, është elementi i dallimit të qartë që i bëhet personave që kanë vuajtur në vetë të parë në raport me trashëgimtarët. Pra, synohet që këta persona të marrin dëmshpërblimin e plotë brenda këtij mandati qeveritar, gjatë këtyre tre viteve. Kjo është një gjë, që në atë ballafaqim që patëm me grupet e interesit nuk u kontestua nga askush.

    Është një nen që limiton masën e dëmshpërblimit dhe ku sanksionohet si përfitim, jo më shumë se 10 milionë për këst?

    Vërtet.

    Atëherë, për 8 këste i bie që një ish i përndjekur përfiton jo më shumë se 80 milionë lekë.

    Saktë.

    Dhe me këtë shumë dëmshpërblehen, jo më shumë se 13 vjet burg. Ndërkohë, ka të burgosur politikë që kanë bërë shumë më tepër vjet burg se kaq?

    Saktë.

    Atëherë si i bëhet për këta të burgosur politikë, po pjesa tjetër e dëmshpërblimit?

    Keni bërë një pyetje jashtë mase precize, kur vjen puna tek vlerat dhe unë po jap një përgjigje sa më precize. Ka shumë raste, ku personat kanë bërë mbi 20 vite burg dhe natyrisht me 8 këste, sipas kësaj skeme që maksimalisht marrin 10 milion lekë të vjetra, nuk mund të marrin kurrsesi gjithë vlerën, kjo është e sigurt, dhe jam 100 për qind dakord me ju. Duke thënë këtë, së pari ju bëj me dije se koncepti “8 këste” nuk ekziston më, sepse është ndërruar në vitin 2009. Skema e kompensimit brenda 8 viteve u sanksionua në ligjin e vitit 2007, ndërsa në vitin 2009 kjo skemë u ndërrua dhe u hoq termi 8 këste nga amendimi që iu bë ligjit të vitit 2007. Duke thënë këtë, nuk kemi një afat kohor për 8, apo për 6 këste. Por, ju lutem, edhe një herë të biem dakord me këtë që unë po them sa i përket qasjes, të paktën. Është përllogaritur që 70 për qind e fondit që do të disbursohet do t’i kalojë këtyre personave të gjallë që kanë vuajtur në vetë të parë dhe kjo ka për ta rritur në mënyrë eksponenciale fondin që do marrin të gjallët dhe natyrisht ka për të ulur pjesën e trashëgimtarëve. Kjo ka për të bërë që vitet, gjatë të cilave do të kryhet dëmshpërblimi, të paktën për të gjallët, do të reduktohet nga ky fakt. Do të reduktohen vitet edhe nga një fakt tjetër, që me ato premtime që janë marrë nga qeveria ky fond të shkojë në rritje progresive vit pas viti dhe gjykojmë që vlera prej 80 milionë dollarësh të likuidohet brenda këtij mandati. Kjo është ajo që ne kemi si target.

    Pra, nuk është e thënë që do të jenë vetëm 8 këste për dëmshpërblimin?

    Jo, do të jenë aq këste deri sa të shlyhen të gjitha vitet e burgut, absolutisht nuk ka për të ndryshuar vlera totale që një ish i burgosur ka për të marrë në raport me vitet e burgut që ka bërë.