Gëzim LLOJDIA
Udhëtimi enigmatik , në Adriatikun Lindor i botanistit italian Antonio Baldaçi (Baldacci) ,por me një mision specifik , nisur nga shteti me formën e çizmes për të arritur vendet, katundet, florën gjerësisht të panjohure të sigurisht të pa eksploruar, të këtij rajonin gati mitik dhe të egër për Evropën e qytetëruar. Françesko Marteloni, sjell dy ese të shkurtra të Baldaçit, që flasin për politikën italiane me konkurrentet e saj, kryesisht Austrinë, për fqinjën e Italisë, Shqipëri. Kriza politike dhe ndryshimet në këtë shtet, e paraqitur në këto dy ese nga pena e një studiuesi botanist të fillim shekullit, Antonio Baldacci kanë qenë rezultat i eksplorimit botanik-gjeografik si dhe një vëmendjeje e veçantë për studimin e orientuar zyrtar gjeopolitik të këtij rajoni. Por edhe ato që lidhen me veprimtarinë e tij jozyrtare politike, dhe rrugëtimi i parë shqiptar, u botua në mes të viteve v1896- 1898, në dosjet e Kujtime të kompanisë gjeografike Italiane. Marteloni, është ai që na e përcjell biografinë e botanistit Baldaçi. Ai shqyrton vendlindjen e botanistit italian për të cilin gjykohet se ka lindur në qytetin Bolonja, në vitin 1867 dhe e ka lënë botën tonë, në mesin e shekullit XX rreth viteve ’50. Kush është ky njeri që ka marrë këto epitete: udhëtar, botanist, etnograf, gjeograf-politik dhe linjë diplomatike. Në rininë e tij udhëtonte për në Mal të Zi, në vitin 1885, ai udhëtoi i vetëm, në këmbë, nga shtrirje e Zadarit në kufirin malazez. Një vit më pas, megjithatë, në sajë të ndërmjetësimit të Barnabite, babait Cesare Tondini De ‘Quarenghi ka filluar një marrëdhënie me Princin Nikolla të Malit të Zi. Baldacci, që vitin 1887, ai studioi mjekësi veterinare dhe botanikë në Universitetin e Bolonjës. Udhëtimet e tij të reja dhe shkencore në Mal të Zi, Shqipëri, Epir dhe Kretë shpejt gjetën mbështetjen e Shoqërisë Geographic italiane. Më tej Francesco Martelloni shtjellon: Gjatë këtyre udhëtimeve aventureske ai mblodhi rreth njëqind mijë bimë, me shumëllojshmëri të panjohur më parë. Ai u diplomua në “Zooiatria” në vitin 1891, u bë asistent i Federico Delpino-s, në Institutin botanist të Bolonjës, më pas u largua në vitin 1902, për të mësuar në Shkollën Diplomatike të Universitetit të Romës. Megjithëse, Francesco Marteloni diku e cek rastin që botanisti italian ishte në shërbim të qeverisë së tij qoftë edhe me një mision të fshehtë. -Ekspedita shkencore e Baldaçit,thotë Françesco Marteloni, në Ballkan, përmes rrjetit të miqësive, gjithashtu punoi për interesat ekonomike, politike dhe ushtarake të qeverisë italiane. Së bashku me vëllezërit e tij (Gjoni dhe Louis), në mes të fillimit të shekullit XX dhe Luftës së Parë Botërore, ai ndërmori nisma të ndryshme të biznesit, financiar dhe komercial. Ministria e Jashtme dhe e Brendshme italiane ka vazhduar të besojë në përgjegjësinë e tij, shkruan, F.Marteloni. Nga viti 1915 në 1917, qyteti i Vlorës tashmë gjendej i pushtuar nga Italia, kur ai ishte një konsulent i Divizionit Civil në Komandën Detare të Marinës Mbretërore. Midis viteve 1921 dhe 1922, në kontakt të shpeshtë me Gabriele D’Anunzion, ai kishte planifikuar një ekspeditë të vullnetarëve për Malin e Zi. Në vitin 1925 ai rifilloi angazhimin e tij në Shqipëri me studime dhe publikime, duke punuar me “Bankën e Shqipërisë”, me “Shoqërinë për zhvillimin ekonomik të Shqipërisë” dhe “Institutin” për Evropën Lindore. Në vitin 1926 emërohet konsull i përgjithshëm nderi i Shqipërisë në Bolonjë. Në ’39, me aneksimin e mbretërisë – “perandorake” – në Itali, u emërua këshilltar kulturor në rang togeri një post, që ai mbajti deri në krizën politike dhe institucionale dhe ushtarake italiane në vitin 1943. Që nga viti 1946 ai iu përkushtua studimit të Suedisë, Groenlandës dhe Islandës. Në fakt kriza politike italiane ishte kapitullimi i Italisë fashiste . Në esenë e dytë, F. Martelloni, thotë se ai i ishte dedikuar edhe Shqipërisë dhe më konkretisht për gjeopolitikën e implikimet e saj globale në Mesdhe, materiali u shfaq në vitin 1903 në revistën “Italiane koloniale” kur Baldaçi tani futet në gjeografinë politike dhe koloniale. Këto vepra të tij për Shqipërinë dhe Epirin kishin një vlerë jo vetëm shkencore. Hetimet me gërshetim botanik, gjeologjike, hidrografik, orografike, etnografike me konsideratat e rajoneve ekonomike dhe tregtare, sociale dhe gjeopolitike, bënë që, Baldaçi të kontribuojnë në njohjen e çështjeve që ishin gjithnjë e më shumë në vëmendjen e opinionit publik kombëtar, si dhe në fokusin e studimeve të specialistëve (shkencëtarë, diplomatë, ushtarakë, sipërmarrës etj). Por, së bashku me njohuritë e reja, në gjeografi studiuesi ka dhënë një ndihmesë të madhe me sugjerimet politike dhe ushtarake-strategjike. Gjë që do të nuk kufizonte me qëllim rritjen e rolit dhe prestigjin e Italisë, e cila në Shqipëri dhe në Ballkan u shfaq konkurrent, nëse jo antagoniste, si aleati i parë i Perandorisë Austro-hungareze. Revista “Drini”, organi zyrtar i DGSPT, ishte e para përpjekje serioze për të futur Shqipërinë në të gjitha hartat e Evropës për aspektet e saj të veçanta dhe për të nxitur zhvillimin e turizmit në vend. “Drini” trajtonte argumente nga fusha e gjeografisë, arkeologjisë, historisë, publikime nga vepra artizanale, pasuri folklorike, si dhe të dhëna që i takonin; peshkimit, florës, magjisë së ngjitjeve malore etj. Revista nga 1940 në 1943 – kishte bazën në Tiranë. Aty bashkëpunuan me kalimin e viteve një numër studiuesish, profesorësh universiteti, gazetarësh dhe fetarësh shqiptarë dhe italianë. Në mesin e tyre duhen përmendur; Gjergj Bubani, At Zef Harapi, Ernest Koliqi, Skifter Konica, Perikli Mborja, Petraq Peppo, Stefan Shundi etj, midis italianeve bashkëpunëtorëve: Antonio Baldacci, Luigi Baldini, Fernando Bernardini, Gianni Botta,Sandro Brunori, Piero Costa, Daisy De Fornari, IGINO Epicoco, Piero Ghi-glione, Enrico Giansanti, Adriano Great, Emiliano Guidotti, Mario Lariccia, Enrico Lombardi, Nicola Lo Russo Attoma Mazzoni Leandro, In-Dro Montanelli, Sestillio Montanelli, Marco Morosini, Sandro Pichi Ser-butë, Santurini Luigi, Alessandro Serra, Pellegrino Claudio Sestieri, Giuseppe Valentini,Paolo Veronese. Çdo çështje e artikujve që botoheshin, kishte si temë historinë shqiptare, artet, vendet turistike, veçanërisht artikuj mbi Alpet shqiptare, arkeologji, florën lokale dhe gjithashtu mbi kolonitë shqiptare në Itali .Suksesi i revistës ishte më i lehtë me përfshirjen e bashkëpunëtorëve prestigjioze si: At Giuseppe Valentini S.J., alpinisti i famshëm Piero Ghiglione, ekspertë dhe gjeografët Antonio Baldacci, Pellegrino Sestierii poet , i madh Adriano, gazetari Indro Montanelli, shkrimtari i famshëm shqiptra Ernest Koliqi, si dhe figura të tjera të rëndësishme. “Gjeografi Antonio Baldaçi, në artikullin e tij, në një park kombëtar në Shqipëri, botuar në “Drini”,1 nëntor 1942, konsideroi si të rëndësishme përpjekjen për të mbrojtur territorin natyral, duke bërë thirrje për krijimin e një parku kombëtar shqiptar”, shkruan F. Tagliarini tek “Shqipëria turistike.
