Vetëm 5 km larg qytetit të Ersekës në trekëndëshin Korçë –Ersekë –Leskovik ndodhet Borova .E shtrirë në këmbët e malit të lartë të Gramozit të çon përfytyrimin tek një dimër i gjatë me borë, tek pranverat e ndezur me blerim me verën e freskët të puhizave që vijnë nga pylli tek vjeshta piktorike prej ylberi .Lumi i vogël i fshatit që gjatë verës pothuajse shteron fare më pas dekori pasurohet me gryka të thepisura ku del uji i pastër burimi lugina dhe korije njëra pas tjetrës me një blegtori të mbarë dhe tufa pëllumbash të egër që kanë bërë foletë në majë të honeve të thepisur .Por ,Borova përveç natyrës klimës së saj ka traditën kulturën dhe mikpritjen . Borova ka nxjerrë edhe njerëz të shquar si Ligor Martinin kryetarin e shoqatës “Dëshira “ në Sofje .Por emir i Borovës është bërë shumë i njohur me një masakër të paparë nga bisha naziste e cila në verën e vitit 1943 ka provuar një nga masakrat më të mëdha dhe më çnjerëzoret e bishës naziste 107 të vrarë një fshat i tërë i djegur prej të vrarëve kishte nga foshnjat e djepit deri tek të moshuarit në moshën 80 vjeç femra nga 107 viktimat 67 ishin femra .Më 6 korrik 1943 e gjithë Borova kulloj gjak akte çnjerëzore dhe drama të padëgjuara ndonjëherë ,shtëpi të zhuritura familje të tëra të vrara nga bisha naziste .Njëri prej tyre është 85 vjeçari Spiro Tota tregon për herë të parë ndonëse një 12 vjeçar ahere se si i gjeti të vrarë te pragu i derës nënën e tij motrën gjyshen djalin e xhaxhait vajzën e xhaxhait dhe si i varrosi së bashku me babain e tij në oborrin e shtëpisë së tij në Borovë me një shatë …
Rrëfen Spiro Toto
Spiro Totua një burrë i moshuar rreth 85 vjeç prej disa vitesh jeton në qytetin e Pogradecit .Duke pirë kafen e mëngjesit në një lokal buzë liqenit ,Spirua vendos të më tregojë për gazetën “ Telegraf “historinë e familje së tij të zhdukur .Ndonëse kanë kaluar plot 72 vjet dhe ai atherë ka qenë vetëm 12 vjeç ,Spirua i ruan krejt të gjalla ato skena .Sytë e tij flakërohen dhe kujtesa fillon ti rrah si një puls ..Rreth orës 10 të paradites nëna ime Eftalia atherë 38 vjeç kishte përgatitur ushqimin për babain Pandeliun që ishte në mullirin tonë rreth 1 km larg fshatit .Nuk kishin kaluar as dy orë që po qëndroja në mulli me babain dhe dëgjohet një batare e gjatë të shtënash .Pas pak na vjen në mulli qeni ynë i shtëpisë, Bello i thoshim ,ai hungëllinte dhe lëpinte plagën që i kullonte gjak .Babaj e ndjeu se diçka e keqe na kishte ndodhur në familje .Ndërkohë në mulli mbrin Thomai dhe Lika me dy motrat e saja të vogla në krahë dhe i thotë babait: gjermani po bën hatanë në fshat djeg dhe vret çfarë i del përpara .Ndërkohë që filluan të dëgjohen të shtëna më të shpeshta dhe shtëllungat e tymit ishin ngritur deri në qiell .U kthyem në fshat më babanë .Shtëpi të djegura dhe mure të spërkatura me gjak ,rrugët e kalldrëmta të fshatit ishin mbushur me kufoma .Babaj më kishte kapur pas dore dhe me hap të shpejtë po drejtoheshim tek shtëpia jonë por shtangëm .Tek dera e jashtme e shtëpisë gjetëm të shtrirë për tokë nënë Eftalinë dhe motrën 17 vjeçare Poliksenin. I kam para syve kokën e çarë të motrës dhe të nënës nga disa plumba që iu kishin depertuar tejpërtej pak më tutje gjyshja ime 75 vjeç dhe pas gjyshes vinin me radhë vajza e xhaxhait Venti dhe vëllaj i saj Koçua …Ishin qëlluar nga disa plumba me breshëri fillova të ulërij për njerëzit e mijë. I mori babai kufomat në krahë dhe i futi një nga një në oborrin e shtëpisë. Babai pasi qëndroj disa çaste para trupave të pajetë të nënës ,motrës gjyshes dhe kushërinjve të parë .Në masakër ishte vrarë edhe prifti i fshatit Grigor Papa. Tek secili që iu hidhja sytë më rrëqethej trupi. Së bashku me babain iu përkëdhelëm fytyrën iu fshimë gjakun nga plagët e plumbave dhe iu merrnim duart në dorën tonë ,të gjithë pajetë nuk doja t`ju besoja syve .Edhe lotët më shterën nuk kisha më lot për të nxjerrë isha tharë krejt babai më tha që duhet t`i varrosim por unë nuk pranoja do ti marrim me vete në mulli i thashë unë .Por babai më bindi se ne duhet t`i nderonim dhe i vdekuri që t`a nderosh duhet t`a varrosësh .Me nga një shatë në dorë vetëm ato ndodheshin filluam të hapim nga një gropë jo shumë të thellë se nuk mundeshim por vetëm sa i mbuluam me dhe se ishte vapë e madhe dhe prisheshin kufomat.
Pasi bëmë varrimin e tyre pas disa orësh shkuam përsëri tek mulliri ynë e lamë shtëpinë tonë krejt e rrënuar …Të gjithë ata që kishin ngelur gjallë bënin të njëjtën gjë i varrosën të afërmit në oborret e shtëpive të tyre .Edhe pas dy ditësh pas masakrës kishte ende kufoma të pavarrosuar .Ajri në fshat ishte i prishur kufomat binin erë të rëndë .Ishte rreziku i një epidemie …Pas disa ditësh në përfytyrimin tim u skalit fjala jetim kur një bashkëfshatar që do të bluante ca misër i thotë babait, këtë jetimin si e ke ? Babai i kafshoj buzën, unë vërtet kisha ngelur jetim. Në mesnatë shkuam tek mulliri atje gjetëm shumë bashkëfshatarë tanë të rrënuar. Mulliri ishte një ndërtesë tre katëshe karakteristike mullirit tonë i thoshin “Mulliri i Totës “ dhe babait Millona . Nata e parë u gdhi me uri dhe pagjumësi për më shumë se 40 veta që ishin grumbulluar aty duheshin ushqyer .Mbaj mend se babai kishte aty në mulli vetëm një sasi elbi të cilën pasi e bloi pasi e përzjeu me ujë dhe kripë e bëri si kaçanak duke iu dhënë të gjithëve nga një racion. Babai atë ditë ishte shumë i heshtur dhe hera herës mundohej t’ju jepte zemër atyre njerëzve të dëshpëruar por edhe ai vetë ishte i dëshpëruar sapo kishte varrosur njerëzit e tij më të dashur ,por dhimbja të bëka të fortë thoshte babai ..Jeta vazhdon ..dhe vërtet tha Spirua jeta vazhdoj por jo harresa gjithçka e ruaj në memorien time .
