Filozofia –bazë, kryesore e Akademisë Shqiptaro-Amerikane të Shkencave dhe Arteve, qysh ne krijimin e vet, ka qenë dhe është “Çështja Kombëtare”. Në të gjithë programin e vet, në strategjinë shkencore afatgjatë ajo ka shënuar dhe mbajtur një sërë aktivitetesh madhore me vlerë kombëtare si : Akademia për 600-vjetorin e lindjes së Heroit tonë Kombëtar Gjergj Kastriot Skënderbeut, simpoziumi shkencor për Luftën e Kosovës, sesioni shkencor për 70-vjetorin e shkrimtarit të shquar Ismail Kadare etj. Madje nga Akademia janë dërguar mesazhe dhe letra pranë Organizmave ndërkombëtare për çështjen e të drejtave te shqiptarëve në Maqedoni, në Mal të Zi dhe ne Luginën e Preshevës. Një kontribut të veçantë ka dhënë Akademia shqiptare ne Diasporë për të demaskuar tezat antishqiptare te Enciklopedisë së Maqedonisë, e cila përcillte mesazhe sa të gabuara , antishkencore , aq edhe antishqiptare. Në këtë botim “akademik” mohohej lashtësia, autoktoniteti dhe vazhdimësia iliro-shqiptare.
Albanologu i njohur gjerman G. Von Hahn shkruan : “Të gjithë dijetarët e sotëm bashkohen në mendimin se shqiptarët janë stërnipërit e ilirëve të moçëm dhe se gjuha e tyre është faza më e re e ilirishtes së vjetër”. Në një debat të posaçëm të Senatit të Akademisë u demaskuan këto qëndrime antishqiptare dhe u theksua se “Përdhosja e figurave të mëdha të kombit shqiptar, Heroit Kombëtar Gjergj Kastriot Skënderbeut, Nënën Terezës etj. provon sa thelbin antishqiptar të këtyre të ashtuquajtur akademikë, aq edhe mbështetjen që ata kanë, qoftë edhe financiarisht, nga Qeveria e Maqedonisë.” Një bashkëpunim i ngushtë ekziston midis Akademisë sonë dhe intelektualëve e akademikëve shqiptarë në Maqedoni, disa prej të cilëve janë edhe anëtarë të kësaj Akademie, madje mjaft prej tyre kanë kontribuar edhe me studime e kumtesa ne veprimtarinë shkencore te Akademisë dhe materialet e tyre janë botuar ne revistën e saj “DITURIA”. Në dhjetorin e vitit të kaluar, në përvjetorin e Universitetit të Tetovës mori pjesë edhe kryetari i Akademisë prof. dr. Skënder Kodra, i cili ne kumtesën dhe diskutimin e vet ofroi ndihmë dhe bashkëpunim të gjerë me këtë institucion të Lartë të shqiptarëve ne Maqedoni.
Akademia Shqiptaro-Amerika e Shkencave dhe Arteve në Nju Jork, si institucion i lartë intelektual, ndjek me shqetësim, ashtu si gjithë bashkësia shqiptare në Amerikë, ngjarjet e zhvilluara kohët e fundit në Kumanovë. Ajo është e bindur se ngjarjet në Kumanovë janë faji i politikës së Shkupit dhe të qeverisë së kryeministrit Gruevski. Ajo çka ndodhur në Kumanovë dëshmon për një qëndrim zyrtar antishqiptar që shprehet ne dy komponentë të publikuara, më një anë është deklarata e pështirë e Ministres së Brendshme të Maqedonisë se shqiptarët janë fise te egra hindiane dhe se ata mund të zhduken ne një orë dhe nga ana tjetër është fakti se në Kumanovë janë arrestuar rreth 30 shqiptarë dhe 14 janë gjetur të vdekur, 68 objekte kanë pësuar dëme nga luftimet e fundjavës së shkuar, prej të cilave 28 shtëpi janë vlerësuar si “të shkatërruara plotësisht”. Një analizë më e gjerë vertikale në kohë zbulon ngjarje dhe fakte të shumta e të përsëritura nga Qeveritë e Maqedonisë në mos zbatimin e Marrëveshjes se Ohrit në të gjitha kërkesat e saj.
Populli shqiptare që zë mbi 30% të gjithë popullit në Maqedoni ndjehet i diskriminuar dhe i keqtrajtuar. Një dukuri e shëmtuar është edhe niveli dhe sasia e shkollave shqipe ne Maqedoni. Kjo ka një rëndësi parimore se i shkolluar është më i lirë dhe më i guximshëm në kërkesat e të drejtave të veta.
Në rrafshin politik vihet re se liderët e partive politike shqiptare ndjekin një politikë egoiste dhe u mungon vullneti politik për bashkim midis tyre për te rritur ndikimin politik në qeverinë e Maqedonisë. Populli shqiptar në Maqedoni i ndjen në kurrizin e vet këto qëndrime përçarëse të liderëve te vet, prandaj edhe ne Kumanovë kur e vizitoi një kryetar partie shqiptare , banorët nuk e pritën dhe kërkuan që ai të largohej. Liderët shqiptarë në Maqedoni synojnë vetëm e kryesisht të ruajnë ngastrat e tyre të pushtetit në Maqedoni, se mendojnë se janë më shumë te rrezikuar nga shqiptarët, që kërkojnë ndryshime politike, sesa nga maqedonasit që duan të ruajnë pushtetin që kanë. Shqiptarët në Maqedoni, duhet thënë hapur, janë pjesë e një shteti, i cili duhet të ketë orientim të qartë perëndimor, objektiv të qartë futjen në NATO dhe Bashkimin Europian dhe respektimin e Marrëveshjes së Ohrit Nikolla Gruevski është armik i shtetit të tyre, pikësëpari se është antiperëndimor. Shqipëria, si faktor paqeje dhe stabiliteti ne Rajon, ka marrëdhënie normale bashkëpunimi dhe disa marrëveshje ekonomike me qeverinë e Maqedonisë, por ajo ka përkrahur dhe ka shprehur qëndrime të qarta vëllazërore me shqiptarët në Maqedoni. Ngjarjet në Kumanovë u përcollën në Tiranë dhe në Prishtinë me shqetësim politik e diplomatik dhe u kërkua edhe njëherë zbatimi i plotë i Marrëveshjes së Ohrit dhe mbi të gjitha respekti i të drejtave të shqiptarëve.
Faktori ndërkombëtar dhe në radhë të parë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, dënuan përdorimin e dhunës në Kumanovë dhe i kërkuan qeverise së Gruevskit që të zbulojë organizatorët e këtij krimi dhe fajtorët t’i vej para drejtësisë. Ambasadori amerikan, i posa emëruar nga presidenti Barak Obama, Jess L. Baily, ka pohuar se ai dhe kolegët nga shtetet e tjera janë të gatshëm të ofrojnë ndihmë për qytetarët e Kumanovës dhe dënoi ashpër dhunën e përdorur. Akademia Shqiptaro-Amerikane e Shkencave dhe Arteve kërkon zbatimin e Marrëveshjes së Ohrit dhe shqiptarët të gëzojnë të gjitha të drejtat e tyre në Maqedoni. Akademia u kërkon liderëve politikë të shqiptarëve që të marrin përgjegjësi atdhetare e demokratike dhe të bashkëkohës midis tyre, pavarësisht nga nuancat politike që ka secila, ata duhet të tregojnë vendosmëri politike në mbrojtjen e të drejtave te popullit shqiptar në Maqedoni. Akademia Shqiptaro-Amerikane e Shkencave dhe Arteve ka qenë dhe është në krah të vëllezërve të tyre shqiptarë ne Maqedoni, ashtu si të gjithë bashkëkombësit e vet kudo që ata jetojnë. (Prof. Dr. Agron F. Fico/ Nënkryetar i Akademisë Shqiptaro-Amerikane të Shkencave dhe Arteve Tiranë-Nju York)
