Kriza që po kalon buxheti italian thekson nevojën për reforma në Eurozonë. Dobësia më e madhe e bllokut nuk janë shpenzimet, por politika e tij. Fati i Eurozonës do të varet gjithmonë nga Italia. Me një PBB vjetore prej më shumë se 1.6 trilionë eurosh (1.9 trilionë dollarë amerikanë), rreth 15% e prodhimit të Eurozonës dhe me një borxh prej rreth 2.3 trilionë eurosh, kjo përbën edhe një sfidë të madhe ndaj monedhës së përbashkët, të cilën Evropa duket e paaftë për ta menaxhuar, por që njëkohësisht nuk mund ta shmangë, shkruan “The Economist”. Tani, kjo situatë ka arritur kulmin, pasi qeveria e re e koalicionit të Italisë po nxit gjithnjë e më shumë një debat mbi rregullat fiskale të Bashkimit Evropian. Mosmarrëveshja mund të përshkallëzohet dhe të bëhet katastrofike. Por kjo është edhe një mundësi që Eurozona të fillojë të ketë një qasje më të mirë dhe më të qëndrueshme ndaj politikës fiskale. Problemet nisën që në fillim të këtij viti, kur lëvizja populiste “Pesë Yjet”, e udhëhequr nga Luigi Di Maio, formoi një qeveri me krahun e djathtë të Ligës së Veriut, të udhëhequr nga Matteo Salvini. Z. Salvini premtoi një shkurtim të taksave të larta, ndërsa z. Di Maio të ardhura minimale bazike. Ndryshime të tilla mund të lëvizin edhe nivelin e kufirit të deficitit prej 3%, të përcaktuar nga pakti i stabilitetit dhe rritjes së BE-së. Dhe është më se e sigurt se do të thyhen edhe rregulla të tjera fiskale të vendosura nga blloku, si plani fillestar i buxhetit të qeverisë, që parashikohet të rrisë kreditimin në 2.4% të PBB-së në 2019, mbi objektivin 0.8%, ndaj të cilit Italia u angazhua të arrinte dhe më parë. BE-ja nuk e priti aspak mirë këtë lajm. Ministrat e Financave të vendeve të tjera paralajmëruan se dështimi për të rishikuar buxhetin do të çonte në një “procedurë të deficitit të lartë”, si dhe në ndërmarrjen e sanksioneve të mundshme.
Por italianët nuk janë të kënaqur. Z. Di Maio, tashmë në pozicionin e zëvendëskryeministrit, argumentoi për “Financial Times”, se zgjerimi fiskal i Italisë do të jetë aq i suksesshëm, saqë edhe liderët e tjerë evropianë do të bëjnë thirrje për të ndjekur shembullin e saj. Italianët janë shumë të tensionuar për situatën që po kalon vendi. Të ardhurat reale në Itali kanë rënë që kur ky shtet u bë pjesë e Eurozonës; pabarazia dhe varfëria janë rritur. Rritja ekonomike për pak kohë u rrit me pothuajse 2% deri në mesin e vitit 2017, por që atëherë është zvogëluar duke shkuar deri në zero. Shkalla e papunësisë në 10.1% e ka tejkaluar nivelin e parakrizës prej 5.8%. Dobësia ekonomike po rishfaqet, edhe pse Banka Qendrore Europiane po zvogëlon blerjet e saj të aseteve dhe po përgatitet për rritjen e normës së interesit. Sipas treguesve të fundit të sektorit të shërbimeve dhe aktiviteteve prodhuese, ekonomia është në rrezik për të kaluar përsëri në tkurrje. Një recesion i mundshëm do të ishte shkatërrimtar për politikën e Italisë dhe, sidomos, për buxhetin afatgjatë. Dhe rritja pak më shumë e shpenzimeve nuk është se do të shkaktojë një panik në tregun e obligacioneve, duke qenë se borxhi i qeverisë ka një maturim mesatar prej gati shtatë vitesh dhe pjesa më e madhe e tij është borxh i brendshëm. Nëse BE-ja tregon pak durim në këtë drejtim, e gjithë situata e rrezikshme politike mund të kalohet me vetëm një kosto të vogël ekonomike. Megjithatë, BE-ja nuk mund të fajësohet kurrsesi për gatishmërinë që po tregon në këtë drejtim. Rritja e ngadaltë e Italisë pasqyron probleme serioze strukturore. Komisioni Evropian vlerëson, se shkalla e papunësisë në vend është rritur nga rreth 8% në 2007, në 10% aktualisht. Por sipas OBZHE-së, hendeku i prodhimit të Italisë, deficiti midis prodhimit aktual dhe atij potencial të ekonomisë, do të jetë mbyllur deri vitin e ardhshëm. Prodhimi potencial, ajo çka një ekonomi mund të përballojë pa përshpejtim të inflacionit, është e lehtë për t’u nënvlerësuar. Disa variabla sugjerojnë, se rënia e tregut të punës po zhduket. Për shembull, pas një periudhe të gjatë rënieje, rritja vjetore e pagave u dyfishua gjatë verës, në 2%. Gjatë viteve të fundit, italianët nuk kanë ndërmarrë masa të theksuara shtrënguese. Deficiti strukturor i buxhetit të Italisë thuajse është dyfishuar që nga viti 2015. Por, pensionet e saj vazhdojnë të mbeten në mesin e më të lartave në Eurozonë. Rregulla të forta buxhetore ishin edhe çmimi i masave të jashtëzakonshme që u përball Eurozona gjatë krizës së saj në fillim të kësaj dekade. Një program shpëtimi për Italinë mund të jetë fatal për bllokun e monedhës së përbashkët; ndërsa përballja me Italinë mund të jetë më e vlefshme për të mbajtur borxhin e Italisë në nivele të menaxhueshme. Por secila palë ka arsyet e veta për të luftuar gjatë gjithë rrugëtimit të vështirë. Gjithsesi mund të shihet një dritë në fund të tunelit. Eurozona ndan një politikë monetare, por nuk ka një qasje koherente fiskale. Mosmarrëveshja italiane ofron një mundësi në kohë për ta zgjidhur këtë gjë. Në të gjithë Eurozonën si një e tërë, politika fiskale është ndoshta shumë e ngushtë. Raporti i borxhit ndaj PBB-së është relativisht modest 86.3% dhe me një rënie të shpejtë, me vetëm 3 pikë përqindjeje vetëm vitin e kaluar. Në shtetet me suficite të mëdha buxhetore, si Gjermania dhe Holanda, shpenzimet më të larta për rritjen e investimeve do të ngadalësonin hendekun e borxhit, por nuk do ta hiqnin atë plotësisht. Një pjesë e nxitjes fiskale do të përhapet në Itali përmes rritjes së turizmit dhe konsumit të eksporteve të saj, duke rritur kërkesën, por pa e shtypur borxhin publik italian. Në këmbim, BE-ja mund t’i kërkojë Italisë të moderojë planet e saj fiskale. Borxhi i Italisë është një problem i vjetër. Edhe pse ai arriti në 100% të PBB-së gati tre dekada më parë, vendi ka pasur një suficit primar çdo vit gjatë çerekshekullit të kaluar, me përjashtim të dy viteve që erdhën menjëherë pas krizës financiare. Duke vepruar sipas vijës së ashpër me Italinë, nuk do të bënte asgjë për të disiplinuar qeveritë e viteve 1980, por vetëm sa do të rriste hidhërimin e të rinjve, të cilët ose duhet të vazhdojnë të përballen me të njëjtën situatë të vështirë brenda Eurozonës dhe të pranojnë tepricat e larta buxhetore në përjetësi, ose të përballen me largimin nga monedha e përbashkët. Plani për të shkëmbyer disa obligacione kombëtare me eurobonde, i mbështetur nga të gjitha qeveritë e Eurozonës është thjesht një ëndërr e parealizueshme politikisht. Megjithatë, kjo politikë do të pranonte se vendet e Eurozonës ndajnë të njëjtin fat fiskal, italianët e rinj do të lehtësoheshin nga barra e paraardhësve të tyre dhe politika fiskale në Itali do të shihej si një detyrë më pak Sizifiane dhe ndoshta më tepër e tolerueshme politikisht. Integrimi europian ka për qëllim të ndërtojë një tërësi më të madhe sesa shuma e pjesëve të saj. Eurozona mund të përdorë kapacitetin e saj të kombinuar fiskal për t’u marrë me kërcënimin italian, duke ndërtuar një ndjenjë të përbashkët përgjegjshmërie fiskale. Por në vend të kësaj, Evropa dhe Italia po shkojnë drejt një ballafaqimi. Pika më e dobët e Eurozonës nuk janë shpenzimet, por politika e saj. monitor.al
