ZYRTARE/Programi orientues për provimin e detyruar të Maturës Shtetërore për shkollat e mesme
Ministria e Arsimit dhe Shkencës ka publikuar programet për provimet e Maturës Shtetërore për t’u ardhur në ndihmë maturantëve për marrjen e provimeve. Gazeta “Telegraf” ditën e sotme po publikon programin e lëndës “Gjuhë shqipe dhe Letërsi”. Lënda “Gjuhë shqipe dhe Letërsi” është provim i detyruar i Maturës Shtetërore për të gjithë nxënësit që mbarojnë arsimin e mesëm. Për këtë, ata i nënshtrohen një testimi, në përbërje të të cilit janë njohuritë dhe aftësitë e fituara në këtë lëndë, gjatë gjithë viteve të shkollës së mesme. Ky testim zhvillohet mbi bazën e programit orientues. Programi orientues është mbështetur në:
- programet e gjuhës shqipe dhe të letërsisë për shkollat e mesme;
- udhëzimin e MASH-it, nr. 35, datë 27.11.2012 “Për zhvillimin e provimeve të Maturës Shtetërore 2013”.
Programi orientues i lëndës “Gjuhë shqipe dhe Letërsi” përfshin njohuritë dhe aftësitë më të rëndësishme të kësaj lënde. Ai përbën një dokument të vlefshëm për:
- nxënësit e shkollave të mesme artistike, sportive, profesionale dhe gjimnazeve me kohë të shkurtuar;
- mësuesit e gjuhës shqipe dhe të letërsisë;
- specialistët e përfshirë në procesin e vlerësimit për provimet e Maturës Shtetërore.
Programi orienton nxënësit për njohuritë dhe aftësitë kryesore që duhet të zotërojnë për të përballuar me sukses testimin në Maturën Shtetërore.
Ky program gjeneron informacionin e nevojshëm për mësuesit që do të përgatitin maturantët për provimin e gjuhës shqipe dhe të letërsisë në Maturën Shtetërore.
Programi përbën, gjithashtu, një dokument zyrtar, që duhet zbatuar me korrektesë nga specialistët e përfshirë në hartimin e testit të gjuhës shqipe dhe të letërsisë për Maturën Shtetërore.
Testi i Maturës Shtetërore:
- do të ketë në përbërje dy fragmente nga tekste të ndryshme (tekst tregimtar, tekst poetik, tekst dramatik, tekst bindës/argumentues, tekst përshkrues, tekst shpjegues, tekst informativ, tekst eseistik, tekst kulturologjik), jo domosdoshmërish të punuara në klasë;
- do të ndërtohet në mënyrë të tillë, ku të jenë të përfshira të tri nivelet e vështirësisë. Peshat specifike për çdo nivel do të jenë:
niveli bazë – 40%;
niveli mesatar – 40%;
niveli i lartë – 20%.
Programi i gjuhës shqipe dhe i letërsisë nuk paraqitet me tema mësimore, por me objektiva (për 5 aftësitë që kanë të bëjnë me format e ndryshme të ligjërimit, si: të lexuarit, të shkruarit, të folurit të dëgjuarit, të vështruarit), të cilat e vënë theksin në rezultatet e të nxënit. Objektivat e programit të lëndës së gjuhës shqipe dhe letërsisë realizohen nëpërmjet teksteve (teksti tregimtar, teksti poetik, teksti dramatik, teksti bindës/argumentues, teksti përshkrues, teksti shpjegues, teksti informativ, teksti eseistik, teksti kulturo-logjik). Fakti që nxënësi përballet dhe ushtrohet në tekste të ndryshme, e bën më të lehtë “transferimin” dhe përdorimin e koncepteve, njohurive, aftësive edhe në tekste të tjera.
STRUKTURA E TESTIT
• Pjesa e parë: tekst letrar (45%)
• Pjesa e dytë: tekst joletrar (55%)
Kjo do të thotë që në përgatitjen e maturantëve për provimin e Maturës Shtetërore, do të punohet për përvetësimin e aftësive dhe teknikave zbuluese, shpjeguese, zbatuese, analizuese, sintetizuese dhe vlerësuese. Këto aftësi dhe teknika nxënësit do t’i demonstrojnë dhe do t’i zbatojnë në tekste tregimtare, poetike, dramatike, bindëse/argumentuese, përshkruese, shpjeguese, informative, eseistike, kulturo-logjike, të punuara apo të papunuara më parë në klasë.
Pra, nxënësit duhet të aftësohen për objektivat e programit orientues. Ata duhet të jenë të aftë të demonstrojnë arritjet e tyre në të gjitha llojet e teksteve.
Objektivat e programit orientues, sipas linjave dhe nënlinjave
Nënlinja |
Objektivat |
Njohuritë mbi fjalën
a) Të kuptuarit dhe përdorimi i drejtë i kuptimit të fjalës.
b) Interpretimi dhe vlerësimi i kuptimeve të figurshme të fjalëve.
|
Nxënësi duhet të jetë i aftë:
|
Strategjitë e të lexuarit
a) Përdorimi i strategjive të të lexuarit për të kuptuar një tekst.
b) Identifikimi i veçorive të teksteve.
c) Evidentimi i veçantive të llojeve të ndryshme të teksteve dhe krahasimi mes tyre.
d) Zbulimi dhe vlerësimi i pozicionit të autorit. |
Nxënësi duhet të jetë i aftë:
|
Pasurimi i fjalorit
a) Zbulimi dhe përdorimi i dukurive gjuhësore si: polisemia, homonimia, sinonimia, antonimia, shprehjet frazeologjike.
b) Vlerësimi i figurshmërisë së përdorur në tekste të ndryshme, përmes burimeve gjuhësore të shprehësisë. |
Nxënësi duhet të jetë i aftë:
|
Aftësitë e të kuptuarit të tekstit dhe reflektimi ndaj tij
a) Përdorimi i njohurive dhe aftësive për të kuptuar tekstin.
b) Evidentimi i rolit të fjalëve në krijimin e tonit dhe atmosferës së veprës.
c) Interpretimi i një vepre në drejtim të arritjes artistike gjuhësore, filozofike, shoqërore e psikologjike.
|
Nxënësi duhet të jetë i aftë:
|
Të shkruarit
Nënlinja |
Objektivat |
Shkrimi si proces
a) Përfshirja në hapat e domosdoshëm të procesit të të shkruarit.
b)Njohja dhe përdorimi i elementeve të sistemit të vlerësimit. |
Nxënësi duhet të jetë i aftë:
|
Shkrimi si produkt
a) Realizimi i një shkrimi për tema, qëllime dhe audienca të caktuara.
b) Përdorimi i elementeve të domosdoshme për të përfunduar një shkrim. |
Nxënësi duhet të jetë i aftë:
|
Format e shkrimit, audienca dhe qëllimet
a) Demonstrimi i aftësive për të shkruar në forma të ndryshme, për një shumëllojshmëri audiencash dhe qëllimesh si dhe duke zbatuar kriteret e domosdoshme për çdo formë.
|
Nxënësi duhet të jetë i aftë:
− zhvillojnë një ide; − kanë një organizim strukturor të përshtatshëm me qëllimin, audiencën dhe kontekstin; − përfshijnë informacione të rëndësishme, duke përjashtuar informacionet më pak të rëndësishme; − mbështesin gjykimet me të dhëna të përshtatshme e thelbësore, si dhe me detaje të përzgjedhura;
|
Drejtshkrimi dhe pikësimi
a) Zbatimi i rregullave të drejtshkrimit dhe të pikësimit.
b) Zbatimi i njohurive të gjuhës standarde shqipe.
|
Nxënësi duhet të jetë i aftë:
|
Lista e veprave nga do të përzgjidhet fragmenti i tekstit letrar në testimin kombëtar
Poezi
Homeri “Iliada”; Populli “Këngë të epikës legjendare shqiptare”; N. Frashëri “Lulet e verës”; Jeronim de Rada “Këngët e Milosaos”; Bajron “Çajld Harold”; Poradeci “Lirika”; Migjeni “Vargjet e lira”; Kadare “Ca pika shiu ranë mbi qelq”.
Prozë
M. Servantes “Don Kishoti”; V. Hygo “Katedralja e Parisit”; E. Koliqi “Vepra”; K. Trebeshina “Odin Mondvalsen”; I. Kadare “Kronikë në gur” dhe “Prilli i thyer”; P. Marko “Nata e Ustikës”.
Dramë
Eskili “Prometeu”; Shekspir “Romeo dhe Zhuljeta” dhe “Nata e dymbëdhjetë”; Molier “Mizantropi”; Ibsen “Shtëpia e kukullës”; F. Noli “Izraelitë dhe filistinë”.